Mazowieckie Studia Humanistyczne
Nr 1, 1998
Teresa Aach
CZYM JEST DRAMA?
Drama w aspekcie historycznym nawiązuje do Szkoły Twórczej, której pro-
pagatorem był Henryk Rowid. Szkoła ta służyła wyzwalaniu twórczych sił dziec-
ka, czyli tzw. energii potencjalnych tkwiących w jego duszy1. Postuluje ona
Deweyowskie koncepcje Nowego Wychowania" uzależniające dobór treści
i metod nauczania od psychicznych możliwości dziecka, jego zdolności percep-
cyjnych oraz wrodzonej potrzeby działania. Drama w swych założeniach bliska
jest również Nowoczesnej Szkole Francuskiej Technik Freineta, propagującej
swobodną twórczość dziecka2.
Według Claude Clero: tworzyć, znaczy wyrażać to, co ma się w sobie.
Postawa twórcza jest bezwartościowa, jeżeli nie doprowadzi do aktu twórcze-
go3. Osiągnięcie pełni tego aktu umożliwia nowa metoda prowadzenia lekcji
drama.
Aktywność twórczą dziecka w edukacji wczesnoszkolnej pobudzamy przez:
motywację wewnętrzną (potrzebę wyrażania się w różnych formach, po-
przez swobodne teksty, obrazki, gesty, improwizacje, małe poematy);
klimat porozumienia (stosunki z rodzicami, z nauczycielami dające po-
czucie bezpieczeństwa, otwarte i ciepłe);
potrzebę wolności (dziecko powinno mieć swobodę działania, bez skrę-
powania, ale przy zachowaniu takiego stopnia przymusu, który wynika z praw
naturalnych)4.
Te trzy aspekty twórczości są uwzględnione w dramie w nauczaniu klas
młodszych. Metodę dramy pierwszy wprowadził w Stanach Zjednoczonych Ga-
1
H. Rowid, Szkoła twórcza, Kraków 1929, s. 3.
2
M. A. Szymańska, Drama w nauczaniu początkowym. Przewodnik metodyczny dla nau-
czyciela, Aódz 1996, s. 5.
3
C. Clero, R. Gloton, Twórcza aktywność dziecka, Warszawa 1979, s. 9.
4
W. Frankiewicz, Technika swobodnych tekstów jako metoda kształcenia myślenia twórcze-
go, Warszawa 1979, s. 8.
Teresa Aach
56
win Bolton. Dokonał on schematycznego podziału dramy, który przedstawia
poniższy schemat5.
Jedną z form pracy są proste doświadczenia, czyli różnorodne ćwiczenia
strukturalne realizowane w krótkich odcinkach czasu, rozwijające wrażliwość
zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku, węchu. Są to:
a) Ćwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową:
- słuchanie dzwięków dochodzących z zewnątrz, np.: z ulicy, korytarza lub
podwórka;
- słuchanie dzwięków muzycznych, np. z użyciem instrumentów muzycz-
nych. Uczniowie zapamiętują dzwięki, a potem powtarzają je w usłyszanej ko-
lejności. Odmianą tego ćwiczenia jest chętnie wykorzystywana przez uczniów
zabawa - propagowana również w telewizji, tzw. minilista przebojów, polegają-
ca na zapamiętywaniu i naśladowaniu nie tylko dzwięku, ale także ruchów, ge-
stów i mimiki twarzy wykonawców;
- zapamiętywanie i powtarzanie usłyszanych nazw: czasowników, rzeczow-
ników, przymiotników.
b) Ćwiczenia rozwijające wrażliwość wzrokową:
- obserwacja przedmiotów ułożonych na stole. Nauczyciel układa różnorodne
przedmioty, polecając uczniom obserwowanie ich przez około 20 30 sekund.
5
G. Bolton, Drama as Edukation, Longman 1984.
Czym jest drama? 57
Następnie zmienia ich miejsce ułożenia. Zadaniem uczniów jest ułożyć je w spo-
sób zapamiętany;
- obserwacja ćwiczeń ruchowych. Jedno dziecko wykonuje zestaw ruchów,
pozostali próbują odtworzyć kolejność ćwiczeń.
c) Ćwiczenia rozwijające wrażliwość dotykową:
- dotykanie różnych powierzchni: gładkich, chropowatych. Następnie ucznio-
wie wymieniają informacje na temat doznań dotykowych.
d) Ćwiczenia rozwijające wrażliwość smakową i węchową:
- rozpoznawanie po zapachu pokarmów ukrytych w różnych miejscach klasy;
- rozpoznawanie pokarmów za pomocą smakowania.
Drugą formą są wprawki dramatyczne polegające na odwoływaniu się do
przypominania wrażeń: wzrokowych, słuchowych, smakowych, węchowych.
W odróżnieniu od prostych doświadczeń, nie ma tu już bezpośredniego oddzia-
ływania bodzców na analizatory. W tej grupie ćwiczeń można wyróżnić: ćwi-
czenia intonacyjne i ruchowe.
Następną formą są ćwiczenia dramowe znajdujące szerokie zastosowanie
w nauczaniu początkowym. Do najczęściej stosowanych należą ćwiczenia typu:
- dokończ opowiadanie;
- zmień zakończenie opowiadania;
- przeprowadz wywiad z koleżanką;
- scenki i sytuacje improwizowane.
Kolejną formą dramy są gry, czyli zabawy sprzyjające integracji, koncen-
tracji i pobudzeniu do aktywności. Mają one zastosowanie szczególnie
w młodszym wieku szkolnym, ponieważ dzieci dopiero uczą się współżycia
i współdziałania w grupie.
Inne formy artystyczne to ćwiczenia łączące teksty z melodią, z wytworami
plastycznymi i technicznymi. Należą do nich:
- układanie opowiadań;
- tworzenie melodii do tekstów;
- ilustrowanie treści wiersza wytworami plastycznymi;
- ilustrowanie muzyką opowiadania nauczyciela;
- tworzenie opowiadań do melodii.
Wyższą formą w dramie są: gry dramowe, czyli struktury bardziej otwarte
niż w ćwiczeniach. Uczą one rozumienia drugiego człowieka, pozwalają poznać
siebie poprzez wypowiedzi członków zespołu. W tych improwizowanych dzia-
łaniach występują już wyrazne związki z dramą właściwą, gdyż podstawą roz-
poczęcia gry jest sytuacja wyjściowa, która ma swoje miejsce akcji (dom, szko-
ła, sklep, bezludna wyspa, kosmos).
Na wyższym stopniu w dramie kształtuje się teatr - zajęcia zorientowane
na przedstawienie spektakle i struktury formalne służące rozwojowi estetycz-
nemu uczestników zajęć, a także ekspresji ciała, głosu i ruchu. Uczą one poszu-
Teresa Aach
58
kiwania i poznawanie konwencji, przeprowadzenia krytycznej analizy spektaklu
oraz odczytywania symboli i metafor.
Na najwyższym stopniu ukształtowała się drama właściwa - specyficzny
rodzaj zdarzenia, w skład którego wchodzą elementy wymienionych wyżej ty-
pów zajęć. Jej celem jest zmiana nastawień i przekonań życiowych uczestników
dramy w wyniku odkrycia prawdy zamkniętej w sytuacjach improwizowanych,
zobaczenie przeżytego zdarzenia w nowym świetle.
Drama jest metodą pedagogiczną, która wykorzystuje spontaniczną, właściwą
naturze człowieka, ekspresję aktorską oraz skłonność do naśladownictwa i zaba-
wy. Może być metodą zarówno samodzielną, wychowawczą, służącą rozwijaniu
osobowości dzieci, jak i pomocniczą, dydaktyczną, wykorzystywaną w szkole
na lekcjach z różnych przedmiotów, a także na zajęciach artystycznych, takich
jak plastyka i muzyka. Uczy samodzielności myślenia i działania, aktywności
i otwartości, rozwija emocje, wyobraznię i fantazję, a także elokwencję i plasty-
kę ciała. Wyrabia umiejętność współżycia i pracy w grupie.
Drama rozwija i wzbogaca słownictwo dzieci, umożliwia prowadzenie ćwi-
czeń językowych, zwłaszcza w partiach poświęconych omówieniu postaci boha-
tera literackiego i konfliktów międzyludzkich. Uczniowie muszą nazywać ce-
chy osobowe bohatera, wartościować jego zachowanie, formułować samodziel-
nie sądy i oceny jego postępowania. Przy omawianiu bohatera literackiego
wybitna propagatorka dramy Dorothy Heathcote proponuje zastosowanie ćwi-
czenia: pięć poziomów świadomości. Przedstawiając ich dokładny opis:
1. Czynność
Pytanie: Co teraz robisz?
Odpowiedz: Teraz
2. Przyczyna (zewnętrzna)
Pytanie: Dlaczego to robisz?
Odpowiedz: Ponieważ
3. Motywacja (wewnętrzna)
Pytanie: W jakim celu to robisz, co chcesz osiągnąć przez wykonanie danej
czynności?
Odpowiedzi: Mam nadzieję
Zamierzam
Oczekuję
Wierzę, że osiągnę
4. Modele (wzory postępowania)
Pytanie: Skąd wiesz, że takie zachowanie jest odpowiednie w danej sytuacji?
Odpowiedzi: Naśladuję
Kazano mi
Przeczytałem, że
Czym jest drama?
59
5. Filozofia
Pytanie: Jaka jest twoja filozofia życiowa?
Odpowiedzi: Moją filozofią jest
Wierzę, że
Pytania należy dostosować do wieku dziecka6. Wymieniona forma omawia-
nia utworów wytycza niejednoznaczne wnioski. Drama jest bowiem wolna od
tradycyjnego dydaktyzmu. Uczestnicy takich zajęć nie muszą mieć zdolności
aktorskich, ale powinni się głęboko zaangażować i uwierzyć w fikcyjną sytua-
cję. W dramie należy wczuć się w postać, być, działać, a nie grać"7.
Drama pomaga w odkrywaniu ja - autentycznego" i kształtowaniu obra-
zu siebie".
W zakresie samooceny i samoakceptacji początkowo zarówno dzieci, jak
i młodzież dokonują ocen siebie opartych na jednym tylko z następujących zródeł:
inni ludzie ( jestem taki, jak mnie oceniają inni") lub
- j a sam ( nieważne, jak mnie inni oceniają, ważne jest to, co sam o sobie
myślę").
Dopiero poprzez nabywanie doświadczeń indywidualnych, w tym i organi-
zowanych w procesie wychowania instytucjonalnego, dzieci i młodzież biorą pod
uwagę w ocenie siebie różnorodne zródła.
Drama zmierza w kierunku akceptacji siebie od oceny globalnie pozytyw-
nej lub negatywnej ( jestem dobry - zły") do ocen zróżnicowanych w zależno-
ści od rodzaju branej pod uwagę właściwości (np.: towarzyskość" - bardzo
dobra, systematyczność" - dostateczna). Tendencję tę należy rozwijać w pro-
cesie oddziaływań wychowawczych, ponieważ niska akceptacja siebie jest nie-
korzystna dla zdrowia psychicznego wychowanka oraz jego funkcjonowania
w różnorodnych rolach społecznych (np.: ucznia, kolegi, dziecka)8.
Jesteśmy u progu XXI wieku. Rządzi nami biznes, opanowuje komputery-
zacja, codzienność wymaga, abyśmy byli silni, odporni, przedsiębiorczy, kon-
kretni i przebojowi"9.
W tej sytuacji często niepokoją nauczycieli pytania: Jak przygotować
uczniów do życia w społeczności, w której niejednokrotnie brak miejsca na wraż-
liwość, uczucia, dialog wewnętrzny? Jak uczyć, żeby młodzi ludzie nie tylko
odnalezli w niej siebie, ale przede wszystkim potrafili kreować rzeczywistość,
czyniąc ją bardziej przyjazną człowiekowi?
6
A. Dziedzic, J. Pichalska, E. Świderska, Drama na lekcjach języka polskiego, Warszawa
1992, s. 21.
7
Ibidem, s. 9.
8
J. Tatarowicz, Drama, Poradnik dla nauczycieli i wychowawców", z. 16 z 1995 r. (Wy-
dawnictwo Animator"), s. 8.
9
J. Darnarowicz, Pytania o wymiar pedagogiki, w: Edukacja i Dialog" 1996, nr 1, s. 9.
60 Teresa Aach
Osiąganiu wyżej wymienionych celów może służyć m.in. drama, która łą-
czy elementy fantazji, kreatywności oraz intuicji, podporządkowanie strukturze
i zasadom tej metody nauczania i wychowania. Stanowi ona jednocześnie naukę
i zabawę, poprzez którą wskazuje uczniom drogę dochodzenia do samodzielnych
odkryć. Środki teatralne dramy umożliwiają połączenie procesu nauczania
i wychowania w spójną całość.
Drama służy bowiem nie tylko realizacji zadań programowych z różnych
przedmiotów w nauczaniu początkowym, ale także stwarza warunki do wszech-
stronnego rozwoju osobowości uczniów10.
Drama jest metodą pedagogiczną, która przez przeżywanie i zabawę, uła-
twia i przyspiesza przyswojenie nowych pojęć dziecku. Pobudza ona do rozwo-
ju społecznego i twórczego. Pomaga również w kształtowaniu pozytywnych po-
staw i rozwiązywaniu problemów wychowawczych. Drama realizuje się poprzez
umiejętności człowieka do bycia kimś lub czymś więcej niż sobą. Poprzez ten
akt wyobrażenia improwizowanych sytuacji i wchodzenia w role uczniowie od-
krywają świat dobra, piękna, wzniosłego ideału, ale również uczą się walczyć
ze złem, przygnębieniem, negatywnymi zjawiskami świata.
Wychowanie przez dramę rozpoczyna się od czegoś co wciąga człowieka
w aktywne odgrywanie sytuacji, w których postawy, a nie postacie są najważ-
niejsze11.
Stosowanie dramy w młodszym wieku szkolnym jest szczególnie zalecane,
gdyż metoda ta odpowiada naturalnej potrzebie dziecka łączenia realnego życia
z elementami fikcji i grą wyobrazni, m.in. poprzez wchodzenie w role" podczas
zabawy. Nauczyciel, posługując się metodą dramy, rozwija wrodzone skłonno-
ści dziecka do ekspresji, sprzyja kształtowaniu otwartości poznawczej i emocjo-
nalnej oraz kształtowaniu umiejętności komunikowania się w każdej sytuacji.
10
A. Pruszkowska, Drama, Poradnik dla nauczycieli i wychowawców", z. 16 z 1995 r.,
(Wydawnictwo Animator"), s. 3.
11
H. Machulska, Drama, Poradnik dla nauczycieli i wychowawców", z. 2 z 1992 r., (Wy-
dawnictwo Animator"), s. 7.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s61 77Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s201 202Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s79 101Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s119 129Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s131 170Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s103 117Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s203 204Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s19 25Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s19 25Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s5 17Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s27 41Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s43 54Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s179 200Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s171 178Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s5 30Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s49 67więcej podobnych podstron