ÿþ 1
A R Y S T O T E L E S
Z A C H T A D O F I L O Z O F I I
( P R O T E P T I K O S )
1 . W S T P
F r g . 1 . P r o t r e p t i k o s A r y s t o t e l e s a n a p i s a n y d l a T e m i s o n a , k r ó l a C y p r u , d o w o d z i , \e n i k t o d n i e g o n i e
m a l e p s z y c h w a r u n k ó w d l a o d d a n i a s i f i l o z o f i i ; p o s i a d a b o w i e m w i e l k i e b o g a c t w a , t a k i \ m o \e Bo \y
n a t o , a p r z y t y m c i e s z y s i d o b r s Ba w .
2 . D O B R A M A T E R I A L N E D L A L U D Z I B E Z Z A S A D I M D R O ZC I S Z AE M
F r g , 2 . [ . . . ] u n i e m o \l i w i a i m c z y n i e n i e t e g o , c o u w a \a j z a s w ó j o b o w i z e k ; w i d z c n i e p o w o d z e n i e
t y c h l u d z i p o w i n n i [m y t e g o u n i k a i w i e r z y , \e s z c z [c i e n i e w i c e j p o l e g a n a z d o b y c i u d ó b r
m a t e r i a l n y c h n i \ n a w Ba [c i w y m u s p o s o b i e n i u d u s z y . W s z a k n i k t n i e m o \e p o w i e d z i e , \e s z c z [l i w e
j e s t c i a Bo o z d o b i o n e o k a z a By m s t r o j e m , l e c z r a c z e j c i a Bo z d r o w e i w d o b r e j k o n d y c j i , n a w e t p r z y b r a k u
w y m i e n i o n y c h r z e c z y . T a k s a m o , j e \e l i d u s z a j e s t w y k s z t a Bc o n a , t o t a k d u s z i t a k i e g o c z Bo w i e k a
m u s i s i n a z w a s z c z [l i w y m , a n i e c z Bo w i e k a o z d o b i o n e g o b By s k o t l i w i e r z e c z a m i z e w n t r z n y m i , a l e
b e z w a r t o [c i o w e g o . N i e u z n a m y t e \ z a w a r t o [c i o w e g o k o n i a , k t ó r y m a z Bo t u z d i k o s z t o w n u p r z \,
a l e z B n a t u r ; c e n i m y r a c z e j t a k i e g o , k t ó r y j e s t s t a t e c z n y .
F r g . 3 . P o n a d t o , g d y l u d z i e b e z w a r t o [c i o w i z d o b y l i b o g a c t w o , c e n i j e o w i e l e w i c e j n i \ d o b r a
d u s z y ; a t o j e s t w n a j w y \s z y m s t o p n i u h a n i e b n e . T a k j a k c z Bo w i e k s t a n i e s i p o [m i e w i s k i e m , j e \e l i
b d z i e g o r s z y m o d s w o i c h s Bu g , t a k t e \ n a l e \y u z n a z a n i e s z c z s n y c h t y c h , d l a k t ó r y c h m a j t e k j e s t
w a \n i e j s z y o d i c h w Ba s n e j n a t u r y .
F r g . 4 . T o z g o d n i e z p r a w d t a k j e s t , b o j a k m ó w i p r z y s Bo w i e , o b f i t o [ r o d z i z u c h w a l s t w o , a
i g n o r a n c j a w p o Bc z e n i u z w Ba d z r o d z i s z a l e Ds t w o . D l a t y c h b o w i e m , k t ó r z y s w d u s z y zl e
u s p o s o b i e n i , a n i b o g a c t w o , a n i s i Ba , a n i p i k n o n i e s d o b r e m ; i m w i c e j i c h k t o [ p o s i a d a , t y m
b a r d z i e j i w w i k s z y m s t o p n i u s z k o d z m u o n e , a m d r o [c i n i e p r z y s p a r z a j . P o w i e d z e n i e " n i e d a w a
d z i e c k u m i e c z a " z n a c z y " n i e d a w a z By m l u d z i o m .
F r g . 5 . W s z y s c y l u d z i e m o g l i b y s i z g o d z i , \e m d r o [ p o w s t a j e z w i e d z y z p o s z u k i w a n i a r z e c z y ,
k t ó r e f i l o z o f i a u m o \l i w i a n a m o b j ; a w i c p o w i n n i [m y b e z w a h a n i a z a j s i , f i l o z o f i .
3 . C O M A M Y N A M Y ZL I , G D Y M Ó W I M Y O F I L O Z O F I I I S T U D I O W A N I U F I L O Z O F I I
F r g . 6 . . . . " f i l o z o f o w a " z n a c z y z a r ó w n o " z a s t a n a w i a s i n a d t y m , c z y p o w i n n i [m y f i l o z o f o w a , c z y
n i e " , j a k i " o d d a w a s i f i l o z o f i c z n y m d o c i e k a n i o m "
4 . W A R T O Z W I E D Z Y F I L O Z O F I C Z N E J D L A [Y C I A P O L I T Y C Z N E G O I
P R A K T Y C Z N E G O
F r g , 7 . S k o r o z w r a c a m y s i d o l u d z i , a n i e d o i s t o t w i o d c y c h b o s k i \y w o t , w o b e c t e g o t r z e b a d o d a
d o t y c h z a c h t u w a g i p o \y t e c z n e w \y c i u p o l i t y c z n y m i p r a k t y c z n y m ; p r z e d y s k u t u j m y w i c t e n
t e m a t .
2
F r g . 8 . R z e c z y , w k t ó r e j e s t e [m y w y p o s a \e n i d o \y c i a , j a k n p . c i a Bo i t o , c o n a l e \y d o c i a Ba s Bu \ j a k o
p e w n e g o r o d z a j u n a r z d z i a , a p o s Bu g i w a n i e s i n i m i j e s t n i e b e z p i e c z n e ; c i b o w i e m , k t ó r z y s i n i m i
p o s Bu g u j w n i e w Ba [c i w y s p o s ó b , u z y s k u j s k u t e k o d w r o t n y . N a l e \y p r z e t o d \y d o z d o b y c i a t e j
w i e d z y i p o s Bu \y s i n i w s p o s ó b w Ba [c i w y ; d z i k i n i e j b o w i e m z r o b i m y d o b r y u \y t e k z t y c h
w s z y s t k i c h n a r z d z i . M u s i m y w i c s t a s i f i l o z o f a m i , j e \e l i c h c e m y d o b r z e r z d z i p a Ds t w e m i
p o \y t e c z n i e p r z e \y \y c i e .
F r g . 9 . I s t n i e j r ó \n e r o d z a j e w i e d z y : j e s t t a k a , k t ó r a t w o r z y w \y c i u r z e c z y p o \y t e c z n e , i t a k a , k t ó r a
u c z y , j a k z n i c h k o r z y s t a ; j e d e n [ r o d z a j w i e d z y ] j e s t s Bu \e b n y , i n n y k i e r u j c y z t y m d r u g i m , j a k o
b a r d z i e j a u t o r y t a t y w n y m , w i \e s i p r a w d z i w e d o b r o - J e \e l i z a [ t e n t y l k o r o d z a j w i e d z y z a p e w n i a
p o p r a w n o [ s d ó w , p o s Bu g u j e s i r o z u m o w a n i e m j u j m u j e d o b r o j a k o c a Bo [, a j e s t n i f i l o z o f i a , k t ó r a
m o \e s i p o s Bu g i w a w s z y s t k i m i i n n y m i r o d z a j a m i w i e d z y i k i e r o w a z g o d n i e z z a s a d a m i n a t u r y ,
p o w i n n i [m y p r z e t o u s i l n i e z a b i e g a o t o , a \e b y s t a s i f i l o z o f a m i , b o t y l k o f i l o z o f i a z a w i e r a w s o b i e
p r a w d z i w e s d y i b e z b Bd n m d r o [ z l e c a j c , c o n a l e \y c z y n i , a c z e g o m c n a l e \y
5 . A R G U M E N T Y Z A C Z E R P N I T E Z I N T E N C J I N A T U R Y
F r g , 1 0 . W n i k n i j m y t e r a z g Bb i e j w n a s z p r o b l e m , a z a c z y n a j c o d i n t e n c j i N a t u r y z b l i \y m y s i w t e n
s p o s ó b d o n a s z e j z a c h t y .
F r g . 1 1 . W [r ó d r z e c z y p o w s t a j c y c h j e d n e p o w s t a j d z i k i p e w n e g o r o d z a j u m y [l i a l b o s z t u c e , n p .
d o m l u b o k r t ( i c h b o w i e m p r z y c z y n j e s t p e w n a s z t u k a i p r o c e s m y [l o w y ) - i n n e n a t o m i a s t p o w s t a j
n i c d z i k i s z t u c e , l e c z z n a t u r y . N a t u r a j e s t p r z y c z y n z w i e r z t i r o [l i n , i w s z y s t k i e t e g o r o d z a j u t w o r y
p o w s t a j d z i k i n a t u r z e . A l e t e \ i p r z y p a d k i e m p o w s t a j p e w n e r z e c z y ; o t y c h b o w i e m r z e c z a c h , k t ó r e
n i e p o w s t a j a n i p r z e z s z t u k , a n i z n a t u r y , a n i z k o n i e c z n o [c i , m ó w i m y , \e p o w s t a j p r z y p a d k i e m .
F r g . 1 2 . R z e c z y , k t ó r e p o w s t a By p r z y p a d k i e m , n i e p o w s t a By z e w z g l d u n a c o [, a n i t e \ n i e m a j
\a d n e g o c e l u ; n a t o m i a s t w r z e c z a c h , k t ó r e p o w s t a By d z i k i s z t u c e i s t n i e j e i c e l , i p r z y c z y n a - z a w s z e
b o w i e m t e n , k t o p o s i a d a s z t u k p o d a c i p o w ó d , d l a k t ó r e g o n a p i s a B i w j a k i m c e l u t o u c z y n i B - i t e n
c e l j e s t l e p s z y n i \ t o , c o z e w z g l d u n a n i e g o p o w s t a Bo . M a m n a m y [l i r z e c z y , k t ó r y c h s z t u k a j e s t
p r z y c z y n z w Ba s n e j n a t u r y , a n i e z p r z y p a d k u ; n a l e \a Bo b y b o w i e m o k r e [l i s z t u k l e k a r s k r a c z e j
j a k o s z t u k z d r o w i a n i \ c h o r o b y , a r c h i t e k t u r z a [ j a k o s z t u k b u d o w a n i a d o m ó w , a n i e i c h b u r z e n i a .
Z a t e m w s z y s t k o , c o j e s t w e d Bu g s z t u k i , p o w s t a j e z j a k i e g o [ p o w o d u , i t o j e s t n a j l e p s z y m t e g o c e l e m ;
n a t o m i a s t t o , c o p o w s t a j e p r z y p a d k i e m , p o w s t a j e b e z c e l u . M o \e w p r a w d z i e p o w s t a c o [ d o b r e g o i
p r z y p a d k i e m , a l e j a k o \e p r z y p a d k i e m i z e w z g l d u n a p r z y p a d e k , n i e j e s t d o b r e , p o n i e w a \ t o , c o
p o w s t a j e p r z y p a d k i e m , j e s t z a w s z e n i e o k r e [l o n e .
F r g . 1 3 . A l e t o , c o p o w s t a j e w e d Bu g n a t u r y , p o w s t a j e d l a j a k i e g o [ c e l u i j e s t z a w s z e t w o r z o n e d l a
c z e g o [ l e p s z e g o n i \ w y t w ó r s z t u k i ; n a t u r a b o w i e m n i e n a [l a d u j e s z t u k i , l e c z s z t u k a n a t u r , i s z t u k a
i s t n i e j e p o t o , b y p o m a g a n a t u r z e i w y p e Bn i a l u k i p r z e z n i p o z o s t a w i o n e . N i e k t ó r e r z e c z y w y d a j
s i z n a t u r y d o s k o n a Be i n i e p o t r z e b u j \a d n e j p o m o c y , i n n e n a t o m i a s t z t r u d e m a l b o w o g ó l e n i e s w
s t a n i e p o m ó c s o b i e , j a k n p . p r z y p o w s t a w a n i u ; n i e k t ó r e n a s i o n a r o z w i j a j s i r z e c z y w i [c i e b e z o p i e k i
n i e z a l e \n i e o d t e g o , w j a k g l e b p a d n ; i n n e p o t r z e b u j p i e l g n a c j i r o l n i k a ; p o d o b n i e n i e k t ó r e
z w i e r z t a s a m e z s i e b i e w y w o d z s w o j n a t u r , a l e c z Bo w i e k p o t r z e b u j e w i e l u z a b i e g ó w d l a
u t r z y m a n i a s i , z a r ó w n o n a p o c z t k u , p r z y u r o d z e n i u , j a k i p ó zn i e j , p r z y z d o b y w a n i u p o \y w i e n i a .
F r g . 1 4 . J e \e l i p r z e t o s z t u k a n a [l a d u j e n a t u r , t o z t e g o w y n i k a , \e j e j w y t w o r y p o w s t a j w j a k i m [
c e l u . P o w i n n i [m y b o w i e m p r z y j , \e w s z y s t k o , c o p o w s t a j e w Ba [c i w i e p o w s t a j e w j a k i m [ c e l u ; t a k
w i c t o , c o j e s t p i k n e , p o w s t a Bo w s p o s ó b w Ba [c i w y ; i w s z y s t k o , c o p o w s t a j e a l b o p o w s t a Bo , s t a j e s i .
p i k n e , j e \e l i p r o c e s t e n p r z e b i e g a z g o d n i e z n a t u r [ t z n . n o r m a l n i e ] , n a t o m i a s t t o , c o j e s t n i e z g o d n e z
3
n a t u r [ t z n . j e s t n i e n o r m a l n e ] j e s t z Be i p r z e c i w n e t e m u , c o j e s t z g o d n e z n a t u r ; p o w s t a w a n i e z g o d n e
z n a t u r , c z y l i n o r m a l n e , d o k o n u j e s i w j a k i m [ c e l u .
F r g . 1 5 . M o \n a t o z a o b s e r w o w a n a p r z y k Ba d z i e k a \d e j n a s z e j c z [c i ; j e \e l i n p . w e zm i e s z p o d u w a g
p o w i e k ,
z o b a c z y s z , \e n i e p o w s t a Ba o n a b e z o k r e [l o n e g o c e l u , l e c z p o t o , b y p o m a g a o c z o m , \e b y u m o \l i w i
i m o d p o c z y n e k i z a t r z y m y w a r z e c z y m o g c e w p a [ d o o k a . A w i c p o w i e d z i e , \e c o [ p o w s t a Bo [ z
n a t u r y ] w j a k i m [ c e l u i \e p o w i n n o p o w s t a w j a k i m [ c e l u , t o j e d n o i t o s a m o ; j e \e l i n p . o k r t
p o w i n i e n b y z b u d o w a n y w c e l u z a p e w n i e n i a t r a n s p o r t u m o r s k i e g o , t o i w t y m c e l u z o s t a B
z b u d o w a n y .
F r g . 1 6 . A w i c a l b o w s z y s t k i e z w i e r z t a p o w s t a By z n a t u r y i w e d Bu g n a t u r y , a l b o n a j l e p s z e i
n a j p r z e d n i e j s z e s p o [r ó d n i c h ; t a k s a m o g d y b y k t o [ s d z i B, \e w i e l e z w i e r z t p o w s t a Bo n i e z g o d n i e z
p l a n e m c z Bo w i e k ; j a s n e j e s t p r z e t o , \e p o w s t a B z n a t u r y i p o d Bu g n a t u r y .
F r g . 1 7 . J e \e l i z a t e m
1 ) c e l k a \d e j r z e c z y j e s t l e p s z y o d
r z e c z y ( b o w s z y s t k o , c o p o w s t a j e , p o w s t a j e w j a k i m [ c e l u , a c e l j e s t l e p s z y i n a j l e p s z y z e w s z y s t k i c h
r z e c z y ) , i
2 ) j e \e l i p r z e z " c e l n a t u r a l n y " r o z u m i e m y t o , c o w c i g By m p r o c e s i e p o w s t a w a n i a p o w s t a Bo j a k o
o s t a t n i e ; j e \e l i d a l e j
3 ) p r z y j m i e m y , \e ( a ) c i e l e s n a c z [ c z Bo w i e k a j e s t u t w o r z o n a n a j p i e r w , ( b ) d u c h o w a c z [ p ó zn i e j ,
i ( c ) \e c e l c z e g o [ l e p s z e g o j e s t w p e w n y m s t o p n i u z a w s z e p ó zn i e j s z y n i \ j e g o p o w s t a n i e ; j e \e l i d a l e j
4 ) p r z y j m i e m y , \e ( d ) d u s z a j e s t p ó zn i e j s z a o d c i a Ba i \e ( e ) m d r o [ j e s t t y m , c o p o j a w i a s i n a
k o Dc u w d u s z y ( w i d z i m y b o w i e m , \e j e s t t o o s t a t n i a z d o l n o [, k t ó r a p o w s t a j e w l u d z i a c h , i z t e g o
p o w o d u s t a r o [ r o [c i s o b i e p r e t e n s j d o t e j j e d y n e j z d o b r y c h r z e c z y ) - w o b e c t e g o p e w n a f o r m a
m d r o [c i j e s t z n a t u r y n a s z y m c e l e m , a w i c z e n i e s i w n i e j j e s t o s t a t e c z n c z y n n o [c i , z e w z g l d u n a
k t ó r p o w s t a l i [m y . J a s n e p r z e t o , \e s k o r o p o w s t a l i [m y p o t o , a \e b y w i c z y s i w m d r o [c i i
p o z n a w a , t o r ó w n i e \ i s t n i e j e m y w t y m c e l u .
F r g . 1 8 . A t e r a z m o \e m y p o p r o s t u z a p y t a : d l a k t ó r y c h t o s p o [r ó d w i e l u i s t n i e j c y c h r z e c z y N a t u r a i
B ó g 5 p o w o Ba l i n a s d o \y c i a ? Z a p y t a n y o t o P i t a g o r a s o d p o w i e d z i a B: " a \e b y o g l d a n i e b i o s a " i
d o d a w a B, " \e j e s t o b s e r w a t o r e m n a t u r y i w t y m w Ba [n i e c e l u z o s t a B p o w o Ba n y d o \y c i a " .
F r g . 1 9 . A g d y z a p y t a n o A n a k s a g o r a s a , w j a k i m c e l u k t o [ c h c i a Bb y w y b r a i s t n i e n i e i \y , d a l t a k
o d p o w i e d z: " A \e b y o g l d a n i e b i o s a i g w i a z d y , s Bo Dc e i k s i \y c " , b o w s z y s t k o i n n e n i c n i e j e s t w a r t e .
F r g . 2 0 . Z g o d n i e z t y m a r g u m e n t e m P i t a g o r a s m i a B r a c j g d y t w i e r d z i B, \e k a \d y c z Bo w i e k z o s t a B
s t w o r z o n y p r z e z B o g a w t y m c e l u , a \e b y p o z n a w a i o g l d a . G z y j e d n a k p r z e d m i o t e m t e g o
p o z n a n i a b d z i e [w i a t , c z y j a k a [ i n n a n a t u r a , t o m o \e t r z e b a b d z i e r o z w a \y p ó zn i e j ; a t o , c o
p o w i e d z i e l i [m y , j e s t d o s t a t e c z n y m w n i o s k i e m , b o j e \e l i m d r o [ j e s t n a s z y m n a t u r a l n y m c e l e m ,
w i c z e n i e s i w n i e j b y Bo b y z e w s z y s t k i e g o n a j l e p s z y m .
F r g . 2 1 . D l a t e g o i n n e c z y n n o [c i n a l e \y w y k o n y w a p r z e z w z g l d n a d o b r a i s t n i e j c e w s a m y m
c z Bo w i e k u , a t e z n i c h , k t ó r e s d o b r e m w c i e l e , p r z e z w z g l d n a d o b r o d u s z y ; d o s k o n a Bo [ m o r a l n
p o w i n n i [m y r o z w i j a z e w z g l d u n a m d r o [, b o m d r o [ j e s t n a j w y \s z y m c e l e m , ; N a j w y \s z e f o r m y
m y [l e n i a . s c a l a n a t u r j a k o h i e r a r c h i a w a r t o [c i
F r g . 2 2 . R ó w n i e \ i t a d r o g a p r o w a d z i d o t e g o s a m e g o c e l u .
F r g . 2 3 . C a Ba w i c N a t u r a j a k o p o s i a d a j c a r o z u m n i c z e g o n i e c z y n i n a o [l e p 6 , l e c z z a w s z e w j a k i m [
c e l u ; o d r z u c i w s z y p r z y p a d e k t r o s z c z y s i o c e l w w i k s z y m s t o p n i u n i \ s z t u k i , b o t e , j a k w i e m y s
n a [l a d o w a n i e m n a t u r y . P o n i e w a \ c z Bo w i e k z n a t u r y s k Ba d a s i z d u s z y i c i a Ba , p r z y c z y m d u s z a j e s t
4
l e p s z a n i \ c i a Bo , a t o , c o j e s t g o r s z e , m u s i z a w s z e b y s Bu g t e g o , c o l e p s z e , z a t e m c i a Bo m u s i i s t n i e
z e w z g l d u n a d u s z . P r z y p u s z c z a j c , \e d u s z a m a c z [ r o z u m n o r a z c z [ n i e r o z u m n i \e t a d r u g a
j e s t g o r s z a , w n i o s k u j e m y , \e c z [ n i e r o z u m n a i s t n i e j e z e w z g l d u n a c z [ r o z u m n . R o z u m n a l e \y
d o c z [c i r o z u m n e j ; a r g u m e n t a c j a t a z m u s z a n a s d o s t w i e r d z e n i a , \e w s z y s t k o i s t n i e j e z p r z y c z y n y
r o z u m u .
F r g . 2 4 . D z i a Ba l n o [c i r o z u m u j e s t m y [l e n i e b d c e w i d z e n i e m p r z e d m i o t ó w m y [l o w y c h , t a k j a k
p o s t r z e g a n i e p r z e d m i o t ó w w i d z i a l n y c h j e s t d z i a Ba l n o [c i w z r o k u . Z e w z g l d u n a m y [l e n i e i r o z u m
w s z y s t k i e i n n e r z e c z y s p o \d a n e p r z e z l u d z i , p o n i e w a \ s p o \d a n e z e w z g l d u n a d u s z , a r o z u m
j e s t n a j l e p s z c z [c i d u s z y , w o b e c t e g o w s z y s t k i e r z e c z y i s t n i e j z e w z g l d u n a t o , c o j e s t n a j l e p s z e .
F r g . 2 5 . S p o [r ó d m y [l i t e s w o l n e , k t ó r e m o g b y w y b i e r a n e d l a n i c h s a m y c h , n a t o m i a s t t e , k t ó r e
p r o w a d z d o w i e d z y d o t y c z c e j c z e g o [ i n n e g o , s p o d o b n e d o n i e w o l n i c . T o , c o m a c e l w s o b i e ,
p r z e w y \s z a z a w s z e t o , c o s Bu \y j a k o [r o d e k d o c z e g o [ i n n e g o , a t o , c o j e s t w o l n e , p r z e w y \s z a t o , c o
n i e j e s t w o l n e .
F r g . 2 6 . J e \e l i w n a s z y m d z i a Ba n i u p o s Bu g u j e m y s i m y [l , t o m i m o i \ d z i a Ba j c a o s o b a m a n a
w z g l d z i e s w o j w Ba s n k o r z y [ i z t e g o p u n k t u w i d z e n i a r o z p a t r u j e s w o j e d z i a Ba n i e , t o j e d n a k
p o d d a j e s i k i e r o w n i c t w u r o z u m u ; p o s Bu g u j e s i s w o i m c i a Be m j a k b y s Bu g i p o d l e g a p r z y p a d k o w i ,
a l e z a z w y c z a j d o b r z e s p e Bn i a t e c z y n n o [c i , k t ó r y m i k i e r u j e r o z u m , n a w e t w t e d y , g d y w i k s z a c z [
d z i a Ba D z o s t a Ba d o k o n a n a z a p o m o c c i a Ba j a k o n a r z d z i a .
F r g . 2 7 . C z y s t e m y [l e n i e j e s t z a t e m l e p s z e i c e n n i e j s z e n i \ m y [l e n i e s k i e r o w a n e k u p o s z u k i w a n i u
p e w n y c h k o r z y [c i . C z y s t e m y [l e n i e j e s t s a m o p r z e z s i b a r d z i e j c e n n e , a m d r o [ r o z u m u j e s t w t y m
r o d z a j u m y [l e n i a n a j c e n n i e j s z a , t a k j a k w m y [l e n i u d l a d z i a Ba n i a n a j c e n n i e j s z a j e s t m d r o [
p o Bc z o n a z p r a k t y c z n w n i k l i w o [c i . A w i c t o , c o d o b r e i c e n n e , z a w a r t e j e s t p r z e d e w s z y s t k i m w
f i l o z o f i c z n y c h d o c i e k a n i a c h , a l e o c z y w i [c i e n i e w k a \d y m r o d z a j u d o c i e k a D. N i e k a \d y b o w i e m
r o d z a j d o c i e k a D j e s t c e n n y w s e n s i e b e z w z g l d n y m , l e c z t y l k o t a k i , k t ó r y d o t y c z y n a c z e l n e j i
k i e r u j c e j [w i a t e m z a s a d y . T e n r o d z a j m y [l e n i a j e s t [c i [l e z Bc z o n y z f i l o z o f i c z n m d r o [c i i
s Bu s z n i e m o \e m y t w i e r d z i , \e j e s t t o m d r o [ w e w Ba [c i w y m z n a c z e n i u
F r g . 2 8 . C z Bo w i e k p o z b a w i o n y z d o l n o [c i p o s t r z e g a n i a i r o z u m u s t a j e s i p o d o b n y d o r o [l i n y ,
p o z b a w i o n y t y l k o r o z u m u s t a j e s i p o d o b n y d o z w i e r z c i a ; n a t o m i a s t c z Bo w i e k w p e Bn i o b d a r z o n y
r o z u m e m s t a j e s i p o d o b n y d o B o g a .
F r g . 2 9 . T o , c o n a s r ó \n i o d i n n y c h z w i e r z t , j e s t d o s t r z e g a l n e w \y c i u p o d Bu g r o z u m u , \y c i u , w
k t ó r y m n i c n i e d z i e j e s i p r z y p a d k i e m , w k t ó r y m n i e u l e g a m y r z e c z o m o m a Be j w a r t o [c i . W p r a w d z i e
z w i e r z t a m a j j a k [ i s k r r o z u m u i r o z t r o p n o [c i , a l e s z u p e Bn i e p o z b a w i o n e
t e o r e t y c z n e j m d r o [c i k t ó r a j e s t p r z y w i l e j e m j e d y n i e b o g ó w ; n a t o m i a s t c o s i t y c z y p o s t r z e \e D
z m y s Bo w y c h i i n s t y n k t u , s o n e w c z Bo w i e k u m n i e j d o k Ba d n e i s Ba b s z e .
F r g . 3 0 . T o \y c i e w e d Bu g r o z u m u j e s t r z e c z y w i [c i e c z y m [, c o n i e m o \e b y o d d z i e l o n e o d d o b r a i
p o w s z e c h n i e s i u z n a j e , \e s i m i e [c i w p o j c i u d o b r a , g d y \ c z Bo w i e k d o b r y , k t ó r y \y j e w e d Bu g
r o z u m u , n i g d y n i e u l e g a p r z y p a d k o m l o s u , a l e w w i k s z y m s t o p n i u n i \ i n n i j e s t w o l n y o d t e g o , c o
p o d l e g a l o s o w i . D l a t e g o , j e \e l i o d n o s i s z s i z p e w n y m z a u f a n i e m d o t e g o \y c i a , m o \e s z b y s Bu s z n i e
d o b r e j m y [l i .
c ) [y c i e k i e r o w a n e p r z e z f i l o z o f a j e s t m o \l i w e
F r g . 3 1 . P o n a d t o , p o n i e w a \ k a \d y w y b i e r a t o , c o j e s t m o \l i w e d o z r o b i e n i a i c o j e s t p o \y t e c z n e ,
n a l e \y p r z y j , \e i w f i l o z o f o w a n i u o b y d w i e t e c e c h y o d g r y w a j p o d o b n r o l i \e t r u d n o [ w
5
o p a n o w a n i u f i l o z o f i i j e s t c z y m [ z n i k o m y m w o b e c o g r o m u j e j u \y t e c z n o [c i ; t o z a [, c o Ba t w i e j s z e ,
r o b i m y z w i k s z p r z y j e m n o [c i .
d ) I s t n i e j e w i e d z a o p r a w d z i e i w i e d z a o d o s k o n a Bo [c i d u s z y
F r g . 3 2 . Aa t w o w y k a z a , \e j e s t e [m y w s t a n i e z d o b y w i e d z o t y m , c o s p r a w i e d l i w e i p o \y t e c z n e , a
t a k \e w i e d z e o p r z y r o d z i e i i n n e j p r a w d z i e .
F r g , 3 3 . T o , c o w c z e [n i e j s z e , j e s t z a w s z e l e p i e j p o z n a w a l n e o d p ó zn i e j s z e g o , a t o , c o l e p s z e z n a t u r y ,
j e s t l e p i e j p o z n a w a l n e o d g o r s z e g o . W s z a k w i e d z a i n t e r e s u j e s i b a r d z i e j r z e c z a m i o k r e [l o n y m i i
u p o r z d k o w a n y m i n i \ i c h p r z e c i w i e Ds t w a m i i b a r d z i e j p r z y c z y n a m i n i \ s k u t k a m i . O t ó \ r z e c z y d o b r e
s l e p i e j o k r e [l o n e D u p o r z d k o w a n e n i \ r z e c z y z Be , t a k j a k c z Bo w i e k d o b r y j e s t l e p i e j o k r e [l o n y i
u p o r z d k o w a n y n i \ c z Bo w i e k z By ; m u s i m i d z y n i m i z a c h o d z i t a s a m a r ó \n i c a . ' P o n a d t o r z e c z y
w c z e [n i e j s z e ' s w w i k s z y m s t o p n i u p r z y c z y n a m i n i \ r z e c z y p ó zn i e j s z e ; g d y b o w i e m u s u n i e s i
w c z e [n i e j s z e j z n o s i s i r ó w n i e \ i t e , k t ó r e z n i c h s w ó j b y t w y w o d z : l i n i e , j e \e l i s i z n i e s i e l i c z b y ,
p Ba s z c z y z n y , j e \e l i s i z n i e s i e l i n i e , c i a Ba s t a l e , j e \e l i s i u s u n i e p Ba s z c z y z n y , a t a k z w a n e " s y l a b y " ,
j e \e l i s i u s u n i e l i t e r y .
F r g . 3 4 . J e \e l i p r z e t o d u s z a j e s t l e p s z a o d c i a Ba , j e s t b o w i e m z n a t u r y b a r d z i e j u z d o l n i o n a d o
k i e r o w a n i a i j e \e l i i s t n i e j s z t u k i i n a u k i z a j m u j c e s i c i a Be m , m i a n o w i c i e m e d y c y n a i g i m n a s t y k a
( u z n a j e m y j e b o w i e m z a n a u k i i t w i e r d z i m y , \e n i e k t ó r z y l u d z i e j e o p a n o w a l i ) , t o j a s n e , \e i w
s t o s u n k u d o d u s z y i j e j d o s k o n a Bo [c i i s t n i e j e j a k a [ t r o s k a i s z t u k a , k t ó r m o \e m y o p a n o w a , s k o r o
j e s t e [m y z d o l n i d o t e g o w s t o s u n k u d o r z e c z y , k t ó r y c h n i e z n a j o m o [ j e s t w i k s z a a w i e d z a o n i c h
t r u d n i e j s z a .
F r g . 3 5 . P o d o b n i e t e \ i w s t o s u n k u d o n a t u r y ; o w i e l e b a r d z i e j k o n i e c z n a j e s t z n a j o m o [ p r z y c z y n
o r a z e l e m e n t ó w n i \ i c h p ó zn i e j s z y c h n a s t p s t w ; t e d r u g i e b o w i e m n i e n a l e \ d o n a j w y \s z y c h z a s a d i
p i e r w s z e z a s a d y z n i c h s i n i e w y w o d z , l e c z n a o d w r ó t , z p i e r w s z y c h z a s a d i p r z e z p i e r w s z e z a s a d y
w s z y s t k o p o w s t a j e o r a z i s t n i e j e .
F r g . 3 6 . C z y t o b i d z i e p o w i e t r z e , o g i e D, l i c z b a , c z y j a k i e [ i n n e n a t u r y , k t ó r e s p r z y c z y n a m i i
z a s a d a m i w s z y s t k i c h i n n y c h r z e c z y , j e \e l i i c h n i e z n a m y , n i e m o \e m y p o z n a t y c h r z e c z y ; b o j a k
m ó g Bb y k t o [ z r o z u m i e m o w , g d y b y n i e z n a B s y l a b , a l b o z r o z u m i e s y l a b y , g d y b y n i e z n a l l i t e r ?
F r g . 3 7 . [e w i c i s t n i e j e w i e d z a o p r a w d z i e i o d o s k o n a Bo [c i d u s z y , i \e m o \e m y j z d o b y , n i e c h
w y s t a r c z y t o , c o p o w i e d z i e l i [m y n a t e n t e m a t .
e ) M d r o [ j e s t n a j w i k s z y m d o b r e m , n a w e t w ó w c z a s , g d y j e s t n i e u \y t e c z n a w p r a k t y c z n y m \y c i u
F r g . 3 8 . T o , \e m d r o [ j e s t n a j w i k s z y m d o b r e m i n a j b a r d z i e j p o \y t e c z n y m z e w s z y s t k i c h r z e c z y ,
s t a n i e s i j a s n e n a p o d s t a w i e d a l s z y c h w y w o d ó w ; z g a d z a m y s i w s z y s c y , \e r z d z i p o w i n i e n
c z Bo w i e k n a j l e p s z y i z n a t u r y s w e j n a j s i l n i e j s z y , d a l e j , \e j e d y n i e p r a w o j e s t r z d c i a u t o r y t e t e m ,
p r a w o , k t ó r e j e s t m d r o [c i i w y r a z e m m d r e j m y [l i
F r g . 3 9 . A z n o w u c o i n n e g o m o \e b y d l a n a s w z o r e m i n a j d o s k o n a l s z m i a r a t e g o , c o d o b r e , j e [l i n i e
m d r y c z Bo w i e k ? W s z a k t o , c o t a k i c z Bo w i e k w y b i e r z e , j e \e l i w y b ó r b y B d o k o n a n y z g o d n i e z j e g o
w i e d z , j e s t d o b r e , a p r z e c i w n e t e m u j e s t z Be .
F r g . 4 0 . S k o r o w s z y s c y l u d z i e w y b i e r a j p r z e d e w s z y s t k i m t o , c o s i z g a d z a z i c h w Ba s n n a t u r
( s p r a w i e d l i w e \y c i e w y b i e r z e c z Bo w i e k s p r a w i e d l i w y , \y c i e o d w a \n e c z Bo w i e k o d w a \n y , \y c i e
u m i a r k o w a n e c z Bo w i e k u m i a r k o w a n y ) , t a k t e \ m d r y c z Bo w i e k w y b i e r z e p r z e d e w s z y s t k i m m d r e
m y [l e n i e , b d c e d z i e Be m t e j z d o l n o [c i . J a s n e w i c , \e w e d Bu g n a j b a r d z i e j a u t o r y t a t y w n e j o p i n i i ,
m d r o [ j e s t n a j w i k s z y m s p o [r ó d w s z y s t k i c h d ó b r .
6
F r g . 4 1 . P r a w d p o w y \s z m o \n a p o j j a [n i e j n a p o d s t a w i e t a k i e g o a r g u m e n t u : m y [l e m d r z e i
d o c h o d z i d o p o z n a n i a j e s t s a m o p r z e z s i p o \d a n e p r z e z c z Bo w i e k a ( b o n i e m o \n a \y l u d z k i m
\y c i e m b e z t y c h f u n k c j i ) i j e s t r ó w n i e \ p o \y t e c z n e d l a \y c i a p r a k t y c z n e g o ; n i c
b o w i e m n i e p r z e d s t a w i n a m s i j a k o d o b r e , j e \e l i [m y t e g o n i e r o z w a \y l i i m d r z e n i e w y k o n a l i .
W s z a k n i e z a l e \n i e o d t e g o , c z y s z c z [l i w e \y c i e z a l e \y o d p r z y j e m n o [c i , c z y o d m o r a l n e j
d o s k o n a Bo [c i , c z y t e \ o d m d r o [c i , t r z e b a j e d n a k f i l o z o f o w a ; b o g Bó w n i e p o p r z e z f i l o z o f i c z n
r e f l e k s j o s i g a m y j a s n y p o g l d w t e j m a t e r i i .
F r g . 4 2 . P o s z u k i w a n i e w e w s z e l k i e j w i e d z y w y n i k ó w r ó \n y c h o d n i e j i \d a n i e , a \e b y b y Ba
u \y t e c z n a , j e s t s t a n o w i s k i e m i g n o r u j c y m o d p o c z t k u r ó \n i c d z i e l c r z e c z y d o b r e o d k o n i e c z n y c h ,
a p r z e c i e \ r ó \n i s i o n e w s t o p n i u n a j w y \s z y m . T e b o w i e m r z e c z y , k t ó r e s c e n i o n e z e w z g l d u n a
c o [ i n n e g o , b e z k t ó r y c h \y c i e j e s t n i e m o \l i w e , p o w i n n y b y n a z y w a n e k o n i e c z n y m i i
w s p ó Bp r z y c z y n a m i n a t o m i a s t t e , k t ó r e s c e n i o n e d l a n i c h s a m y c h , n a w e t g d y b y n i c i n n e g o z n i c h n i e
w y n i k a Bo , p o w i n n y b y n a z y w a n e d o b r y m i w e w Ba [c i w y m z n a c z e n i u ; t o b o w i e m n i e j e s t b a r d z i e j
p o \d a n e n i \ t a m t o , a t a m t o b a r d z i e j n i \ c o [ i n n e g o i t a k d a l e j w n i e s k o Dc z o n o [; t r z e b a w i c g d z i e [
s i z a t r z y m a . J e s t p r z e c i e \ r z e c z [m i e s z n d o m a g a s i o d w s z y s t k i e g o k o r z y [c i p o z a r z e c z s a m i
p y t a " j a k a z t e g o d l a n a s k o r z y [" i " j a k i p o \y t e k " ? B o z a i s t e , j a k t w i e r d z i m y , t e n , k t o p y t a o t o , n i e
j e s t b y n a j m n i e j p o d o b n y d o t e g o , k t o z n a p i k n o i d o b r o , a l b o k t o o d r ó \n i a p r z y c z y n o d
w s p ó Bp r z y c z y n y .
F r g . 4 3 . N a j l e p i e j z e w s z y s t k i c h p o z n a Bb y , \e m ó w i m y p r a w d t e n , k t o b y n a s w m y [l i z a p r o w a d z i B
n a W y s p y S z c z [l i w e . T a m b o w i e m n i e b y Bo b y \a d n y c h p o t r z e b a n i \a d n e j k o r z y [c i z n i c z e g o ;
p o z o s t a Bo b y t y l k o m y [l e n i e i d o c i e k a n i e f i l o z o f i c z n e , c o n a w e t t e r a z n a z y w a m y w o l n y m \y c i e m .
J e \e l i t o j e s t p r a w d a , j a k m ó g Bb y s i k t o [ z n a s s Bu s z n i e n i e w s t y d z i , g d y b y , m a j c s z a n s
z a m i e s z k a n i a n a W y s p a c h S z c z [l i w y c h , n i e u c z y n i B t e g o z w Ba s n e j w i n y ? A w i c n i e z a s Bu g u j e n a
l e k c e w a \e n i e d a r , j a k i p r z y n o s i l u d z i o m w i e d z a , i n i e m a Be j e s t d o b r o , k t ó r e o d n i e j p o c h o d z i . B o t a k ,
j a k w e d Bu g m d r y c h p o e t ó w , o t r z y m u j e m y w H a d e s i e d a r y s p r a w i e d l i w o [c i , t a k t e \, j a k s i z d a j e ,
z d o b y w a m y d a r y m d r o [c i n a W y s p a c h S z c z [l i w y c h .
F r g . 4 4 . N i e m a w t y m n i c d z i w n e g o , j e \e l i m d r o [ f i l o z o f i c z n a n i e o k a z u j e s i u \y t e c z n a i
k o r z y s t n a ; n i e n a z y w a m y j e j b o w i e m k o r z y s t n , l e c z d o b r , a p o w i n n a b y p o \d a n a n i e p r z e z w z g l d
n a c o [ i n n e g o , l e c z n a n i s a m . B o t a k j a k p o d r ó \u j e m y d o O l i m p i i d l a s a m e g o w i d o w i s k a , n a w e t
g d y b y n i c w i c e j z t e g o n i e w y n i k a Bo ( s a m o b o w i e m o g l d a n i e j e s t w i c e j w a r t e n i \ d u \a s u m a
p i e n i d z y ) , i t a k j a k o g l d a m y D i o n i z j e n i e d l a u z y s k a n i a c z e g o [ o d a k t o r ó w ( b o p r z e c i e \ n a n i c h
w y d a j e m y p i e n i d z e ) i w i e l e i n n y c h w i d o w i s k s t a w i a m y w y \e j o d p i e n i d z y - t a k o g l d a n i e [w i a t a
c e n i m y p o n a d w s z y s t k i e r z e c z y , k t ó r e n a m s i w y d a j p o \y t e c z n e . Z a i s t e b o w i e m n i e m o \n a
d o k Ba d a s t a r a D b y z o b a c z y l u d z i n a [l a d u j c y c h k o b i e t y i n i e w o l n i k ó w a l b o w a l c z c y c h i
b i e g n c y c h , a n i c u z n a z a s Bu s z n e b e z p Ba t n e g o o g l d a n i a n a t u r y r z e c z y i p r a w d y .
F r g . 4 5 . T a k w i c w y c h o d z c o d r o z w a \a D n a t e m a t i n t e n c j i N a t u r y d o s z l i [m y d o w n i o s k u , \e
m d r o [ j e s t d o b r e m s a m y m w s o b i e , n a w e t g d y b y z n i e j n i c p o \y t e c z n e g o n i e w y n i k a Bo d l a
l u d z k i e g o \y c i a .
6 . F I L O Z O F I A J E S T J E D N A K P O [Y T E C Z N A D L A L U D Z K I E G O [Y C I A
F r g . 4 6 . T o , \e t e o r e t y c z n e m y [l e n i e d a j e l u d z i o m n a j w i k s z e k o r z y [c i , m o \n a d o s t r z e c Ba t w o w
s z t u k a c h p r a k t y c z n y c h l x . B o t a k , j a k r o z u m n i l e k a r z e i l i c z n i z n a w c y w i c z e D g i m n a s t y c z n y c h
z g a d z a j s i , \e c i , k t ó r z y c h c b y d o b r y m i l e k a r z a m i a l b o t r e n e r a m i , m u s z m i e o g ó l n w i e d z o ,
t a k t e \ d o b r z y p r a w o d a w c y m u s z m i e o g ó l n w i e d z o p r z y r o d z i e , i t o w s t o p n i u o w i e l e w i k s z y m
n i \ c i p i e r w s i . T a m c i b o w i e m s t y l k o t w ó r c a m i d o s k o n a Bo [c i c i a Ba , c i d r u d z y n a t o m i a s t i n t e r e s u j s i
d o s k o n a Bo [c i d u s z y i c h c u c z y o d o b r y m i z By m s t a n i e p a Ds t w a , i z t e g o p o w o d u p o t r z e b u j j e s z c z e
w i c e j f i l o z o f i i .
7
F r g . 4 7 . B o t a k , j a k w i n n y c h s z t u k a c h r z e m i e [l n i c z y c h n a j l e p s z e n a r z d z i a w y w o d z s i z n a t u r y , n p .
w b u d o w n i c t w i e p i o n , l i n i a i c y r k i e l - n i e k t ó r e m i a n o w i c i e w y w o d z s i z o b s e r w a c j i w o d y , i n n e z
o b s e r w a c j i [w i a t Ba i p r o m i e n i s Bo n e c z n y c h - i p r z e z o d w o Ba n i e s i d o n i c h o r z e k a m y , c o j e s t d l a
n a s z y c h z m y s Bó w d o s t a t e c z n i e p r o s t e i g Ba d k i e ; p o d o b n i e p o l i t y k m u s i m i e p e w n e w z o r y w z i t e z
n a t u r y i p r a w d y , p o d Bu g k t ó r y c h o s d z a , c o j e s t s p r a w i e d l i w e , c o d o b r e , a c o p o \y t e c z n e . J a k b o w i e m
w [r ó d n a r z d z i r z e m i e [l n i c z y c h p e w n e s p r z y d a t n i e j s z e o d i n n y c h , t a k t e \ n a j l e p s z y w z ó r j e s t t e n ,
k t ó r y j e s t w m o \l i w i e n a j l e p s z e j z g o d z i e z n a t u r a .
F r g . 4 8 . N i k t j e d n a k , k t o n i e u p r a w i a B f i l o z o f i i i n i e p o z n a w a B p r a w d y , n i e j e s t d o t e g o z d o l n y .
P o n a d t o , w i n n y c h s z t u k a c h r z e m i e [l n i c z y c h l u d z i e n i e p r z e j m u j s w o i c h n a r z d z i i s w o i c h
n a j d o k Ba d n i e j s z y c h r o z u m o w a D z p i e r w s z y c h z a s a d i z t e j r a c j i o s i g a j t y l k o p r z y b l i \o n w i e d z ;
p r z y j m u j j e z d r u g i e j i t r z e c i e j r k i , i z p e w n e g o d y s t a n s u , a r o z u m o w a n i e s w o j e w y p r o w a d z a j z
d o [w i a d c z e n i a . J e d y n i e f i l o z o f w y p r o w a d z a j e z t e g o , c o j e s t [c i s Be ; t o b o w i e m [l e d z i , a m e t o , c o j e s t
k o p i [ p o c h o d z c z d r u g i e j c z y t r z e c i e j r k i ] .
F r g . 4 9 . T a k j a k n i e j e s t d o b r y m b u d o w n i c z y m t e n , k t o n i e p o s Bu g u j e s i p i o n e m c z y i n n y m t e g o
r o d z a j u n a r z d z i e m , l e c z b i e r z e m i a r z i n n y c h b u d y n k ó w , t a k t e \ i p r a w o d a w c a a l b o z a r z d z a j c y
s p r a w a m i p a Ds t w a , k t ó r y p o d p a t r u j e i n a [l a d u j e z a r z d z e n i a w p r o w a d z o n e p r z e z i n n y c h l u d z i , a l b o
a k t u a l n i e i s t n i e j c e u s t r o j e S p a r t y c z y K r e t y , b d z j a k i e g o [ i n n e g o p a Ds t w a , n i e j e s t d o b r y m
p r a w o d a w c a n i p o w a \n y m m \e m s t a n u ; w s z a k n a [l a d o w a n i e t e g o , c o n i e j e s t d o b r e , n i e m o \e b y
d o b r y m , a n i t e \ n a [l a d o w a n i e t e g o , c o n i e j e s t b o s k i e i s t a Be w s w e j n a t u r z e , n i e m o \e b y
n i e [m i e r t e l n e i t r w a Be . J e s t p r z e t o o c z y w i s t e , \e w [r ó d t w ó r c ó w t y l k o f i l o z o f m o \e t w o r z y p r a w a
t r w a Be i t y l k o o n m o \e p o d e j m o w a d z i a Ba n i a s Bu s z n e i p i k n e .
F r g . 5 0 . B o t y l k o f i l o z o f \y j e z e w z r o k i e m s k i e r o w a n y m n a n a t u r i n a t o , c o b o s k i e , i t a k , j a k d o b r y
s t e r n i k u m o c n i w s z y s w e \y c i e w t y m , c o j e s t w i e c z n e i n i e z m i e n n e , t a m z a r z u c a k o t w i c i \y j e
w e d Bu g w Ba s n e j w o l i .
F r g . 5 1 . W i e d z a t a j e s t w z a s a d z i e t e o r e t y c z n a , a l e p o z w a l a n a m k s z t a Bt o w a w s z y s t k o p o d Bu g n i e j .
B o t a k j a k w z r o k n i e t w o r z y i n i e k s z t a Bt u j e n i c z e g o ( g d y \ j e g o z a d a n i e m j e s t s d z i i u j a w n i a
w s z y s t k o , c o m o \e b y w i d z i a n e ) , t a k w i e d z a u m o \l i w i a n a m z a s w o i m p o [r e d n i c t w e m d z i a Ba n i e i
d a j e n a m n a j w i k s z w n i m p o m o c ( b e z n i e j b o w i e m b y l i b y [m y z u p e Bn i e n i e z d o l n i d o d z i a Ba n i a ) , j e s t
p r z e t o j a s n e , \e m i m o i \ w i e d z a j e s t t e o r e t y c z n a , t o j e d n a k d o k o n u j e m y w i e l u r z e c z y w e d Bu g n i e j ,
p e w n e d z i a Ba n i a p o d e j m u j e m y , i n n y c h u n i k a m y , a w o g ó l e w s z y s t k o , c o d o b r e , u z y s k u j e m y d z i k i
n i e j .
7 . W S Z Y S T K I E R Z E C Z Y D O B R E I P O [Y T E C Z N E D L A [Y C I A L U D Z K I E G O Z A L E [N E S O D
U [Y W A N I A I D Z I A AA N I A . Z A J M O W A N I E S I F I L O Z O F I W Y M A G A P R A C Y I W Y S I AK U
F r g . 5 2 . T e n , k t o z a m i e r z a z a j s i t s p r a w , n i e p o w i n i e n z a p o m i n a , \e d o b r o w s z y s t k i c h r z e c z y
o r a z i c h p r z y d a t n o [ d l a l u d z k i e g o \y c i a z a l e \n e s o d i c h u \y w a n i a i p r a k t y c z n e g o s t o s o w a n i a , a n i e
t y l k o o d w i e d z y ; s t a j e m y s i z d r o w i n i e p r z e z p o z n a w a n i e l e k ó w , l e c z p r z e z s t o s o w a n i e i c h d o
n a s z y c h c i a B; s t a j e m y s i z a m o \n i n i e p r z e z p o z n a w a n i e b o g a c t w a , l e c z p r z e z p o s i a d a n i e w i e l u d ó b r ; i
n a j w a \n i e j s z e z e w s z y s t k i e g o - \y j e m y d o b r z e n i e p r z e z p o z n a w a n i e c z e g o [ z i s t n i e j c y c h r z e c z y ,
l e c z c z y n i c d o b r z e , b o t o j e s t p r a w d z i w e s z c z [c i e . Z t e g o w y n i k a , \e r ó w n i e \ i f i l o z o f i a , j e \e l i j e s t
p o \y t e c z n a , a l b o m u s i b y s p r a w c r z e c z y d o b r y c h , a l b o p o w i n n a b y [r o d k i e m d o t e g o r o d z a j u
d z i a Ba D.
F r g . 5 3 . D l a t e g o t e \ n i e p o w i n n i [m y s t r o n i o d f i l o z o f i i , j e \e l i o n a j e s t , j a k s d z i m y , p o s i a d a n i e m i
u p r a w i a n i e m m d r o [c i , a m d r o [ j e s t n a j l e p s z y m z e w s z y s t k i c h d ó b r ; i j e \e l i w p o g o n i z a k o r z y [c i
m a t e r i a l n n a r a \a m y s i n a n i e b e z p i e c z e Ds t w o p By n c a \ d o S Bu p ó w H e r a k l e s a , t o t y m b a r d z i e j n i e
p o w i n n i [m y l k a s i t r u d u i k o s z t ó w w d \e n i u d o m d r o [c i . ' Z a i s t e c z Bo w i e k p o s p o l i t y p r a g n i e
8
r a c z e j \y n i \ \y d o b r z e , i d z i e z a o p i n i m a s l u d z k i c h , a n i e u w a \a z a s Bu s z n e , a \e b y o w e m a s y s z By
z a j e g o o p i n i , s z u k a b o g a c t w a , a n i e t r o s z c z y s i w o g ó l e o t o , c o s z l a c h e t n e ,
F r g . 5 4 . S d z , \e d o s t a t e c z n i e w y k a z a l i [m y p o \y t e k i w a r t o [ m d r o [c i ; k a \d y s i p r z e k o n a n a
p o d s t a w i e p r z y t o c z o n y c h a r g u m e n t ó w , \e z d o b y c i e j e j j e s t o w i e l e Ba t w i e j s z e o d [ z d o b y c i a ] i n n y c h
d ó b r .
F r g . 5 5 . C i , k t ó r z y z a j m u j s i f i l o z o f i , n i e o t r z y m u j \a d n e j n a g r o d y o d l u d z i , k t ó r z y i c h z a c h c a j
d o p o d e j m o w a n e g o p r z e z n i c h w y s i Bk u ; m o g l i b y p r z e c i e \ s p d z i w i e l e c z a s u n a z d o b y w a n i u i n n y c h
s p r a w n o [c i , a j e d n a k w k r ó t k i m c z a s i e r o b i p o s t p y w [c i s By m p o z n a w a n i u ; w y d a j e m i s i t o o z n a k
Ba t w o [c i f i l o z o f i i .
F r g . 5 6 . A j e s z c z e i t o , \e w s z y s c y l u d z i e c h t n i e z a j m u j s i f i l o z o f i i c h c s i j e j p o [w i c i
p o z o s t a w i a j c w s z y s t k i e i n n e s p r a w y n a b o k u , j e s t w i d o m y m z n a k i e m , \e o d d a w a n i e s i j e j j e s t
p r z y j e m n o [c i ; n i k t b o w i e m n i e c h c e p r z e z d Bu g i c z a s c i \k o p r a c o w a . P o n a d t o u p r a w i a n i e f i l o z o f i i
r ó \n i s i b a r d z o o d w s z y s t k i c h i n n y c h z a j ; d o j e j u p r a w i a n i a n i e s w s z a k p o t r z e b n e \a d n e
n a r z d z i a a n i o d p o w i e d n i e m i e j s c e , a j e \e l i k t o [ g d z i e k o l w i e k w [w i e c i e r z u c i j a k [ m y [l , z d o l n y j e s t
[ f i l o z o f ] p o j p r a w d , j a k g d y b y b y Ba r z e c z y w i [c i e o b e c n a w s z d z i e .
F r g . 5 7 . Z o s t a Bo w i c d o w i e d z i o n e , \e f i l o z o f i a j e s t m o \l i w a d o o p a n o w a n i a , \e j e s t n a j w i k s z y m
d o b r e m i \e j e s t Ba t w a d o o p a n o w a n i a , t a k i \ p o d k a \d y m w z g l d e m g o d n a j e s t t e g o , a \e b y s i n i
o c h o c z o z a j .
8 . J A K A J E S T W AA ZC I W I E R O L A M D R O ZC I ?
F r g , 5 8 . S p r ó b u j m y t e r a z w y j a [n i , c o j e s t w Ba [c i w y m z a d a n i e m m d r o [c i i d l a c z e g o w s z y s c y
p r a g n i e m y m d r o [c i .
F r g . 5 9 . D a l e j , c z [c i n a s j e s t d u s z a , c z [c i c i a Bo ; j e d n o r z d z i , d r u g i e p o d l e g a r z d z e n i u , j e d n o
d z i a Ba , d r u g i e j e s t n a r z d z i e m . Z a s t o s o w a n i e t e g o , c o p o d l e g a r z d z e n i u , t j . i n s t r u m e n t u , j e s t z a w s z e
p o d p o r z d k o w a n e t e m u , c o r z d z i i d z i a Ba .
F r g . 6 0 . W d u s z y i s t n i e j e z j e d n e j s t r o n y r o z u m , k t ó r y z n a t u r y r z d z i i o s d z a t o , c o n a s d o t y c z y , z
d r u g i e j s t r o n y t o , c o j e s t o d n i e g o z a l e \n e i c o z n a t u r y p o d l e g a k i e r o w a n i u ; w s z y s t k o z n a j d u j e s i w
d o s k o n a By m p o r z d k u , g d y k a \d a c z [ s t o s u j e s i d o s w o i c h n a j l e p s z y c h w Ba [c i w o [c i ; o s i g n i c i e
t y c h w Ba [c i w o [c i i j e s t d o b r e m .
F r g . 6 1 . I r z e c z y w i [c i e , g d y n a j l e p s z e , n a j w a \n i e j s z e i n a j c e n n i e j s z e c z [c i s t o s u j s i d o s w o i c h
n a j l e p s z y c h w Ba [c i w o [c i , w t e d y i s t n i e j e d o s k o n a By p o r z d e k ; n a t u r a l n a d o s k o n a Bo [ t e g o , c o j e s t
l e p s z e , j e s t l e p s z a ; d a l e j t o , c o j e s t z d o l n i e j s z e d o k i e r o w a n i a i j e s t l e p s z e , t a k j a k c z Bo w i e k w
s t o s u n k u d o i n n y c h z w i e r z t ; w o b e c t e g o d u s z a j e s t l e p s z a o d c i a Ba ( b o j e s t z d o l n i e j s z a d o
k i e r o w a n i a ) , a o d d u s z y l e p s z e j e s t t o , c o p o s i a d a r o z u m i z d o l n o [ d o m y [l e n i a ; b o t a k i m j e s t t o , c o
r o z k a z u j e i z a b r a n i a , i m ó w i , c o n a l e \y a c z e g o n i e n a l e \y c z y n i .
F r g . 6 2 . J a k a k o l w i e k d o s k o n a Bo [ b y Ba b y d o s k o n a Bo [c i t e j c z [c i , m u s i b y d l a w s z y s t k i c h b y t ó w w
o g ó l e , a s z c z e g ó l n i e d l a n a s , n a j b a r d z i e j p o \d a n a z e w s z y s t k i c h r z e c z y ; m ó g Bb y b o w i e m , j a k s d z ,
k t o [ t w i e r d z i , \e c z [c i t , j e d y n i e a l b o w n a j w i k s z y m s t o p n i u , j e s t e [m y m y s a m i .
F r g . 6 3 . G d y r z e c z s p e Bn i a w n a j l e p s z y s p o s ó b t o , c o j e s t n i c p r z y p a d k i e m , l e c z z w Ba s n e j n a t u r y j e j
z a d a n i e m , r z e c z t a m u s i b y r ó w n i e \ n a z w a n a d o b r , a d o s k o n a Bo [, d z i k i k t ó r e j k a \d a r z e c z m o \e
d o k Ba d n i e o s i g a t e n
w y n i k , m u s i b y o k r e [l o n a j a k o j e j n a j w y \s z a d o s k o n a Bo [.
9
F r g . 6 4 , T o , c o j e s t z Bo \o n e i p o d z i e l n e n a c z [c i , d z i a Ba n a w i c i e r ó \n y c h s p o s o b ó w , n a t o m i a s t t o , c o
j e s t z n a t u r y p r o s t e i c z e g o b y t n i c p o z o s t a j e w s t o s u n k u d o c z e g o [ i n n e g o , m u s i m i e j e d n t y l k o
d o s k o n a Bo [ w p e Bn y m t e g o s Bo w a z n a c z e n i u .
F r g . 6 5 . J e \e l i c z Bo w i e k j e s t s t w o r z e n i e m p r o s t y m i j e g o i s t o t a j e s t u Bo \o n a w e d Bu g r o z u m u i
m d r o [c i , t o j e d y n y m j e g o z a d a n i e m j e s t o s i g n i c i e n a j d o k Ba d n i e j s z e j p r a w d y o r z e c z y w i s t o [c i i j e j
g Bo s z e n i e ; j e \e l i j e d n a k j e s t s t w o r z e n i e m z Bo \o n y m z w i e l u z d o l n o [c i t o j a s n e , \e g d y k t o [ m o \e
p e Bn i r ó \n e f u n k c j e , n a j l e p s z z n i c h j e s t f u n k c j a w Ba [c i w a ; z d r o w i e j e s t w Ba [c i w f u n k c j l e k a r z a , a
b e z p i e c z e Ds t w o s t e r n i k a . N i e m o \e m y t e \ w y m i e n i l e p s z e j f u n k c j i m y [l e n i a c z y m y [l c e j c z [c i
d u s z y j a k z d o b y w a n i e p r a w d y ; a w i c p r a w d a j e s t n a j w a \n i e j s z y m d z i e Be m t e j c z [c i d u s z y .
F r g . 6 6 . O s i g a s i z a [ t o p o p r o s t u p r z e z w i e d z , s z c z e g ó l n i e p r z e z w i e d z d o s k o n a l s z , a j e j
n a j w y \s z y m c e l e m j e s t f i l o z o f i c z n e m y [l e n i e . G d y z d w u r z e c z y j e d n a j e s t g o d n a w y b o r u z e w z g l d u
n a d r u g , t a d r u g a j e s t l e p s z a i g o d n i e j s z a w y b o r u z t e j s a m e j r a c j i c o t a , z e w z g l d u n a k t ó r t a d r u g a
j e s t g o d n a w y b o r u , n p . p r z y j e m n o [ n i \ r z e c z y p r z y j e m n e , z d r o w i e n i \ r z e c z y p r z y d a t n e d o z d r o w i a ;
t e b o w i e m w y t w a r z a j t a m t e .
F r g . 6 7 . N i c n i e j e s t g o d n i e j s z e w y b o r u n i \ m d r o [, k t ó r n a z y w a m y z d o l n o [c i n a j w y \s z e g o
c z y n n i k a w n a s , w y s t p u j c e g o p r z y p o r ó w n a n i u j e d n e g o s t a n u d u s z y z i n n y m ; p o z n a w c z a b o w i e m
c z [ d u s z y , c z y t o b r a n a o d d z i e l n i e , c z y w p o Bc z e n i u z i n n y m i c z [c i a m i , j e s t
l e p s z a n i \ c a Ba r e s z t a d u s z y , a j e j d o s k o n a Bo [c i j e s t w i e d z a
F r g . 6 8 . [a d n a p r z e t o z p o s z c z e g ó l n y c h t a k z w a n y c h c n ó t m o r a l n y c h n i e j e s t j e j [ t z n . r e f l e k s j i
f i l o z o f i c z n e j ] w Ba [c i w y m w y t w o r e m ; j e s t b o w i e m z e w s z y s t k i c h n a j l e p s z a , a w y t w ó r k o Dc o w y j e s t
z a w s z e l e p s z y o d w i e d z y , k t ó r a g o w y t w o r z y Ba ; n i e k a \d a t e \ d o s k o n a Bo [ d u s z y a n i s z c z [c i e s t a j e
s i w t e n s p o s ó b w y n i k i e m f i l o z o f i c z n e j r e f l e k s j i . G d y b y b o w i e m f i l o z o f i c z n a r e f l e k s j a b y Ba m o c
w y t w ó r c z , w y t w a r z a Ba b y t w o r y r ó \n e o d s i e b i e ; n p . s z t u k a b u d o w a n i a w y t w a r z a d o m , n i e b d c j e g o
c z [c i . N a t o m i a s t f i l o z o f i c z n a r e f l e k s j a j e s t c z [c i d o s k o n a Bo [c i d u s z y i s z c z [c i a ; m ó w i m y w s z a k
[ w A k a d e m i i ] , \e s z c z [c i e a l b o p o c h o d z i z f i l o z o f i c z n e j r e f l e k s j i , a l b o n i j e s t .
F r g . 6 9 . R ó w n i e \ i w e d Bu g t e g o a r g u m e n t u n i e m o \e i s t n i e w i e d z a w y t w ó r c z a ; a l b o w i e m k o Dc o w y
w y t w ó r m u s i b y l e p s z y o d t e g o , z c z e g o m a p o w s t a ; a l e n i c n i e j e s t l e p s z e o d f i l o z o f i c z n e j r e f l e k s j i ,
c h y b a \e b d z i e n i k t ó r a [ z w y m i e n i o n y c h r z e c z y ; a l e \a d n a z n i c h n i e j e s t w y t w o r e m r ó \n y m o d
f i l o z o f i c z n e j r e f l e k s j i . W o b e c t e g o m u s i m y t w i e r d z i , \e t a f o r m a w i e d z y j e s t t e o r e t y c z n a
[ s p e k u l a t y w n a ] , p o n i e w a \ n i e m o \n a s o b i e w y o b r a z i , \e b y j e j c e l e m b y Bo w y t w a r z a n i e c z e g o [.
F r g . 7 0 . Z t e g o w y n i k a , \e f i l o z o f i c z n a r e f l e k s j a i r o z m y [l a n i e s w Ba [c i w f u n k c j d u s z y i \e z e
w s z y s t k i c h r z e c z y j e s t t o w y b ó r n a j c e n n i e j s z y d l a c z Bo w i e k a , c o , j a k s d z , m o \n a b y p o r ó w n a z e
z m y s Be m w z r o k u ; k a \d y b o w i e m c z Bo w i e k w y b r a Bb y p o s i a d a n i e w z r o k u n a w e t w t e d y , g d y b y n i c
i n n e g o p o z a s a m y m w i d z e n i e m n i e w y n i k a Bo z n i e g o .
F r g . 7 1 . C o w i c e j , j e \e l i k t o [ p o l u b i B j a k a [ r z e c z d l a t e g o , \e c o [ i n n e g o z n i e j w y n i k a Bo , t o j a s n e , \e
b d z i e p o \d a B t e g o , c o p o s i a d a t w Ba s n o [ w w i k s z y m s t o p n i u ; n p . j e \e l i k t o [ l u b i s p a c e r o w a z e
w z g l d u n a z d r o w i e , a l e z a u w a \y B, \e b i e g j e s t z d r o w s z y ! \e m o \e b r a w n i m u d z i a B, w y b i e r z e b i e g .
J e \e l i z a [ p r a w d z i w e m n i e m a n i e j e s t p o d o b n e d o f i l o z o f i c z n e j r e f l e k s j i - p r z y j m u j e m y b o w i e m , \e
p r a w d z i w e m n i e m a n i e j e s t g o d n e w y b o r u o t y l e , o i l e j e s t p o d o b n e d o r e f l e k s j i f i l o z o f i c z n e j z p o w o d u
p r a w d y - w o b e c t e g o , j e \e l i c e c h a t a p r z y s Bu g u j e w w i k s z y m s t o p n i u f i l o z o f i c z n e j r e f l e k s j i , j e s t
g o d n i e j s z a w y b o r u n i \ p r a w d z i w e m n i e m a n i e .
F r g . 7 2 . A z n o w u , j e \e l i m i Bu j e m y w z r o k z e w z g l d u n a n i e g o s a m e g o , [w i a d c z y t o d o s t a t e c z n i e o
t y m , \e w s z y s c y w n a j w y \s z y m s t o p n i u m i Bu j m y [l e n i e i p o z n a w a n i e .
1 0
F r g . 7 6 . D l a t e g o , j e \e l i \y c i e g o d n e j e s t w y b o r u z e w z g l d u n a w r a \e n i a z m y s Bo w e , a w r a \e n i e j e s t
r o d z a j e m p o z n a n i a , i j e \e l i d u s z a m o \e d o j [ d o p o z n a n i a , w y b i e r a m y \y c i e .
F r g . 7 7 . J u \ p r z e d t e m p o w i e d z i e l i [m y , \e z d w u r z e c z y t a z a w s z e j e s t g o d n i e j s z a w y b o r u , k t ó r a
p o s i a d a p o \d a n e c e c h y w w i k s z y m s t o p n i u ; a z a t e m s p o [r ó d z m y s Bó w w z r o k m u s i z a s Bu g i w a w
n a j w y \s z y m s t o p n i u n a w y b ó r i j e s t n a j c e n n i e j s z y ; a l e f i l o z o f i c z n a r e f l e k s j a j e s t j e s z c z e b a r d z i e j
p o \d a n a o d n i e g o i o d i n n y c h z m y s Bó w , a n a w e t o d s a m e g o \y c i a , g d y \ o n a w w y \s z y m s t o p n i u
p o s i a d a w Ba d z n a d p r a w d , i d z i k i t e m u w s z y s c y l u d z i e d \ p o n a d w s z y s t k o d o f i l o z o f i c z n e j
r e f l e k s j i
F r g . 7 3 . C i , k t ó r z y m i Bu j \y c i e , m i Bu j m y [l e n i e i p o z n a n i e ; c e n i \y c i e n i e z i n n e g o p o w o d u , j a k
t y l k o z e w z g l d u n a p o s t r z e g a n i e , a p o n a d w s z y s t k o z e w z g l d u n a w z r o k ; m i Bu j t z d o l n o [ w
n a j w y \s z y m s t o p n i u , p o n i e w a \ j e s t o n a w p o r ó w n a n i u z i n n y m i z m y s Ba m i p o p r o s t u r o d z a j e m
w i e d z y .
F r g . 7 4 , A l e \y c i e r ó \n i s i o d n i e \y c i a w r a \e n i a m i z m y s Bo w y m i i o k r e [l a m y \y c i e p r z e z i c h
o b e c n o [ i z d o l n o [ p o s Bu g i w a n i a s i n i m i ; p o i c h u t r a c i e n i e w a r t e \y ; t o t a k , j a k g d y b y s a m o \y c i e
z g a s Bo p o u t r a c i e w r a \e D z m y s Bo w y c h .
F r g . 7 5 . W [r ó d w r a \e D z m y s Bo w y c h s i Ba w z r o k u w y r ó \n i a s i b y s t r o [c i i z t e g o p o w o d u s t a w i a m y
g o w y \e j o d i n n y c h ; k a \d y j e d n a k z m y s B z d o b y w a w i e d z z a p o [r e d n i c t w e m c i a Ba , j a k n p . s Bu c h , k t ó r y
p o s t r z e g a d zw i k i z a p o m o c u s z u .
9 . [Y C I E R O Z U M N E J E S T Z A R A Z E M [Y C I E M P R Z Y J E M N Y M
F r g . 7 8 . N a s t p u j c a a r g u m e n t a c j a w y k a \e j a s n o , \e c i , k t ó r z y w y b r a l i \y c i e r o z u m n e , c i e s z s i
\y c i e m j a k n a j b a r d z i e j p r z y j e m n y m . .
F r g . 7 9 . W y d a j e s i , \e w y r a z " \y c i e " m a d w o j a k i e z n a c z e n i e , m i a n o w i c i e z n a c z e n i e p o t e n c j a l n e i
z n a c z e n i e a k t u a l n e ; o k r e [l a m y b o w i e m j a k o " w i d z c e " z a r ó w n o t e z w i e r z t a , k t ó r e p o s i a d a j w z r o k i
z n a t u r y s z d o l n e d o w i d z e n i a , n a w e t g d y b y p r z y p a d k i e m m i a By o c z y z a m k n i t e , j a k i t e , k t ó r e s i
p o s Bu g u j t z d o l n o [c i i p a t r z n a c o [. P o d o b n i e z w i e d z i p o z n a w a n i e m ; c z a s e m m a m y n a m y [l i
p o s Bu \e n i e s i t z d o l n o [c i i a k t u a l n e m y [l e n i e , t o z n o w u p o s i a d a n i e t e j z d o l n o [c i i w i e d z y .
F r g . 8 0 . J e \e l i w i c \y c i e o d n i e \y c i a r ó \n i p r z e \y w a n i e w r a \e D z m y s Bo w y c h , a " w r a \e n i e
z m y s Bo w e " m a d w a
z n a c z e n i a , m i a n o w i c i e z n a c z e n i e w Ba [c i w e : " p r z e \y w a a k t u a l n i e w r a \e n i e z m y s Bo w e " , i d r u g i e : " b y
z d o l n y m d o p r z e \y w a n i a w r a \e D z m y s Bo w y c h " ( a t o , j a k s i z d a j e , z t e g o p o w o d u , \e i o [p i c y m
m ó w i m y , i \ p r z e \y w a w r a \e n i a z m y s Bo w e ) , j e s t p r z e t o j a s n e , \e i s Bo w o " \y " p o s i a d a o d p o w i e d n i o
d w a z n a c z e n i a ; o c z u w a j c y m c z Bo w i e k u t r z e b a p o w i e d z i e , \e \y j e w p r a w d z i w y m i w Ba [c i w y m
z n a c z e n i u , a o [p i c y m m o \n a p o w i e d z i e , \e \y j e , p o n i e w a \ j e s t z d o l n y d o p r z e j [c i a w s t a n
a k t y w n o [c i , i z t e j r a c j i m ó w i m y , \e c z Bo w i e k c z u w a i c o [ p o s t r z e g a ; w s k u t e k t e g o i b i o r c t o p o d
u w a g m ó w i m y o n i m , \e \y j e .
F r g . 8 1 . G d y w i c u \y w a m y t e g o s a m e g o s Bo w a w d w u r ó \n y c h z n a c z e n i a c h , p r z y c z y m j e d n o
w y r a \a d z i a Ba n i e , a d r u g i e d o z n a w a n i e , t o p i e r w s z e o k r e [l i m y j a k o w y r a \a j c e d o k Ba d n i e j z n a c z e n i e
t e g o s Bo w a ; n p . u \y j e m y s Bo w a " w i e " r a c z e j m ó w i c o k i m [, k t o s t o s u j e w i e d z , n i \ o k i m [, k t o t y l k o
j p o s i a d a , a s Bo w a " w i d z i " r a c z e j m ó w i c o t y m , k t o p a t r z y n a c o [, n i \ o t y m , k t o t y l k o m o \e
w i d z i e .
1 1
F r g . 8 2 . W s z a k m ó w i m y " b a r d z i e j " o r z e c z a c h , d l a k t ó r y c h i s t n i e j e j e d n o s Bo w o ; n i e t y l k o w
z n a c z e n i u " w w i k s z y m s t o p n i u " , l e c z r ó w n i e \ w s e n s i e [ l o g i c z n e g o ] p i e r w s z e Ds t w a ; m ó w i m y n p . o
z d r o w i u , \e j e s t " b a r d z i e j " d o b r e o d r z e c z y z d r o w o t n y c h , i p o d o b n i e o t y m , c o j e s t z w Ba s n e j n a t u r y
[ b a r d z i e j ] g o d n e w y b o r u , o d t e g o , c o j e s t t e g o w y t w o r e m ; j e d n a k d o s t r z e g a m y , \e t o s a m o s Bo w o
[ " d o b r e " ] j e s t o r z e k a n e o j e d n y m i d r u g i m c h o c i a \ n i e w s e n s i e b e z w z g l d n y m ; z a r ó w n o b o w i e m o
r z e c z a c h p o \y t e c z n y c h j a k i o r z e c z a c h s a m y c h p r z e z s i d o s k o n a By c h m ó w i m y , \e s " d o b r e " .
F r g . 8 3 , N a l e \y p r z e t o p o w i e d z i e [ s t o s u j c l o g i c z n e p i e r w s z e Ds t w o ] , \e c z Bo w i e k c z u w a j c y " \y j e
w i c e j " n i \ c z Bo w i e k [p i c y , i \e c z Bo w i e k w i c z c y s w o j e z d o l n o [c i u m y s Bo w e " \y j e w i c e j " n i \
c z Bo w i e k , k t ó r y z d o l n o [c i t e t y l k o p o s i a d a ; b o z p o w o d u t e g o p i e r w s z e g o m ó w i m y , \e i t e n d r u g i
" \y j e " , p o n i e w a \ j e s t t a k , j a k b y s i z a c h o w y w a B c z y n n i e l u b b i e r n i e .
F r g . 8 4 . U \y w a n i e c z e g o [ p r z e d s t a w i a s i z a t e m t a k : j e \e l i c o [ m o \e b y w y k o n a n e w j e d e n t y l k o
s p o s ó b , w y k o n a j e s i w t e d y , g d y s i t o w Ba [n i e z r o b i ; j e \e l i n a t o m i a s t m o \e b y c o [ w y k o n a n e n a
w i e l e s p o s o b ó w , w y k o n a s i e j e w t e d y , g d y s i t o z r o b i w m o \l i w i e n a j l e p s z y s p o s ó b , j a k w p r z y p a d k u
g r y n a a u l o s a c h : a l b o p o p r o s t u g r a k t o [, g d y i c h u \y w a , a l b o g r a z n a k o m i c i e . R o z u m u j e m y p o d o b n i e
i w i n n y c h p r z y p a d k a c h . N a l e \y w i c p o w i e d z i e , \e k t o u \y w a j a k i e j [ r z e c z y w s p o s ó b w Ba [c i w y ,
" u \y w a b a r d z i e j " ; k t o b o w i e m u \y w a c z e g o [ d o b r z e i d o k Ba d n i e ; d z i a Ba w j a k i m [ c e l u z g o d n i e z
n a t u r .
F r g . 8 5 . J u \ w c z e [n i e j s t w i e r d z i l i [m y , \e f u n k c j d u s z y j e s t m y [l e n i e i r o z u m o w a n i e a l b o o s o b i e ,
a l b o o c z y m [ i n n y m . A o t o p r o s t y w n i o s e k , k t ó r y k a \d y Ba t w o m o \e w y p r o w a d z i , \e m i a n o w i c i e
c z Bo w i e k , k t ó r y m y [l i w Ba [c i w i e " \y j e b a r d z i e j " , t z n . n a w y \s z y m p o z i o m i e , n i \ i n n i , i \e t e n , k t o
o s i g a p r a w d w n a j w y \s z y m s t o p n i u , \y j e n a n a j w y \s z y m p o z i o m i e , i \e j e s t t o c z Bo w i e k , k t ó r y
m y [l i i a n a l i z u j e w e d Bu g n a j d o k Ba d n i e j s z e j w i e d z y ; t y m t o w Ba [n i e l u d z i o m t r z e b a p r z y z n a
" d o s k o n a Be \y c i e " - l u d z i o m , k t ó r z y m y [l i o d z n a c z a j s i f i l o z o f i c z n w n i k l i w o [c i
F r g . 8 6 . J e \e l i \y c i e j e s t d l a k a \d e j i s t o t y \y w e j i d e n t y c z n e z j e j i s t n i e n i e m , t o j a s n e , \e m y [l i c i e l
b d z i e \y B w n a j w y \s z y m s t o p n i u i n a j b a r d z i e j w Ba [c i w y m s e n s i e s p o [r ó d w s z y s t k i c h , g d y b d z i e
r o z w i j a B t z d o l n o [, r o z m y [l a j c n a d t y m , c o j e s t n a j b a r d z i e j g o d n e p o z n a n i a .
F r g . 8 7 , D o s k o n a Be i s w o b o d n e d z i a Ba n i e z a w i e r a w s o b i e p r z y j e m n o [, a w i c t a k \e i d z i a Ba l n o [
m y [l o w a m u s i b y z e w s z y s t k i e g o n a j p r z y j e m n i e j s z a .
F r g . 8 8 . I s t n i e j e t e \ r ó \n i c a m i d z y r o z k o s z o w a n i e m s i , g d y s i p i j e , a p r z y j e m n y m p i c i e m ; n i c
b o w i e m n i e s t o i n a p r z e s z k o d z i e , a b y c z Bo w i e k , k t ó r y n i e j e s t s p r a g n i o n y a l b o k t ó r e g o n a p ó j n i e
c i e s z y , r o z k o s z o w a B s i p i c i e m , n i e d l a t e g o , \e p i j e , l e c z p o n i e w a \ p r z y p a d k i e m w t y m s a m y m c z a s i e
s i e d z c p a t r z y n a c o [ a l b o p r z y g l d a s i c z e m u [. P o w i e m y w i c , \e c z Bo w i e k t e n r o z k o s z u j e s i i p i j c
r o z k o s z u j e s i , a l e n i e d l a t e g o , \e p i j e , a n i \e z p r z y j e m n o [c i p i j e . P o w i e m y w i c t a k s a m o , \e
c h o d z e n i e , s i e d z e n i e , u c z e n i e s i i w s z e l k i e d z i a Ba n i e j e s t p r z y j e m n e b d z p r z y k r e n i e d l a t e g o , \e
p r z y p a d k i e m o d c z u w a m y p r z y k r o [ b d z p r z y j e m n o [ w c z a s i e t e g o d z i a Ba n i a , l e c z d l a t e g o , \e g d y
o n o w y s t p u j e , s m u c i m y s i w s z y s c y b d z c i e s z y m y .
F r g . 8 9 . P o d o b n i e n a z w i e m y p r z y j e m n y m t o \y c i e , k t ó r e g o i s t n i e n i e j e s t p r z y j e m n e d l a \y j c y c h ; a l e
n i e w s z y s c y , k t ó r z y \y j , c i e s z s i z p r z y j e m n e g o \y c i a , l e c z t y l k o c i , d l a k t ó r y c h s a m o \y c i e j e s t
p r z y j e m n e i k t ó r z y c i e s z s i z p r z y j e m n o [c i , j a k d a j e \y c i e .
F r g . 9 0 . Z t e j r a c j i p r z y z n a j e m y \y c i e r a c z e j c z Bo w i e k o w i c z u w a j c e m u n i \ [p i c e m u , m y [l c e m u
r a c z e j n i \ b e z m y [l n e m u i p o w i e m y , \e p r z y j e m n o [ \y c i a j e s t p r z y j e m n o [c i p By n c z w i c z e n i a
d u s z y ; t o j e s t b o w i e m p r a w d z i w e \y c i e .
F r g . 9 1 . J e \e l i p r z e t o i s t n i e j l i c z n e w i c z e n i a d u s z y , t o j e d n a k n a j w a \n i e j s z y m z e w s z y s t k i c h j e s t w
n a j w y \s z y m s t o p n i u m y [l e n i e . J a s n e w i c , \e j e d y n , a l b o w n a j w y \s z y m s t o p n i u , p r z y j e m n o [c i
1 2
p o w s t a j c z m y [l e n i a i r o z m y [l a n i a j e s t p r z y j e m n o [ \y c i a . P r z y j e m n e \y c i e i p r a w d z i w a r o z k o s z
p r z y s Bu g u j w y Bc z n i e a l b o w n a j w y \s z y m s t o p n i u t y l k o f i l o z o f o m . A l b o w i e m a k t y w n o [ n a s z y c h
n a j p r a w d z i w s z y c h m y [l i , n a s y c o n a n a j r e a l n i e j s z r z e c z y w i s t o [c i i z a c h o w u j c a t r w a l e n a z a w s z e
p r z e k a z a n d o s k o n a Bo [, w y t w a r z a n a j w i c e j r a d o [c i .
F r g . 9 2 . T a k w i c c i e s z e n i e s i p r a w d z i w y m i i d o b r y m i p r z y j e m n o [c i a m i j e s t s a m o w s o b i e c z y m [, z e
w z g l d u n a c o l u d z i e r o z u m n i p o w i n n i u p r a w i a f i l o z o f i .
1 0 . C Z Y [Y C I E R O Z U M N E U S Z C Z ZL I W I A L U D Z I ?
F r g . 9 3 . N i e t y l k o p r z e z r o z w a \a n i e s k Ba d n i k ó w s z c z [c i a , l e c z t a k \e p r z e z g Bb s z e w n i k n i e c i e w t o
z a g a d n i e n i e i p r z e z r o z w a \a n i e s z c z [c i a j a k o c a Bo [c i m o \n a d o j [ d o t e g o s a m e g o w n i o s k u .
S t w i e r d zm y z a t e m w y r a zn i e , \e t a k j a k \y c i e r o z u m n e m a s i d o s z c z [c i a , t a k t e \ m a s i d o n a s z e g o
c h a r a k t e r u , j a k o c z Bo w i e k a d o b r e g o c z y z Be g o . T o b o w i e m , \e w s z y s t k i e r z e c z y g o d n e s w y b o r u ,
z a l e \y o d t e g o , c z y p r o w a d z d o s z c z [c i a , c z y w y n i k a j z n i e g o , p r z y c z y m n i e k t ó r e s k Ba d n i k i
s z c z [c i a s k o n i e c z n e , a i n n e p r z y j e m n e .
F r g . 9 4 . Z t e j p r z e t o r a c j i o k r e [l a m y s z c z [c i e j a k o r e f l e k s j f i l o z o f i c z n , i p e w n e g o r o d z a j u
m d r o [, a l b o j a k o d o s k o n a Bo [ b d z p r a w d z i w e z a d o w o l e n i e , a l b o w s z y s t k o r a z e m .
F r g . 9 5 . J e \e l i s z c z [c i e m j e s t r e f l e k s j a f i l o z o f i c z n a , t o t y l k o f i l o z o f o w i e m o g " s i c i e s z y d o b r y m
\y c i e m ; j e \e l i j e s t n i m d o s k o n a Bo [ d u s z y a l b o p r a w d z i w e z a d o w o l e n i e , t o t y l k o n i e k t ó r z y a l b o
w i k s z o [ z n i c h . D o s k o n a Bo [ j e s t b o w i e m n a j w a \n i e j s z r z e c z w n a s z y m \y c i u , a r e f l e k s j a
f i l o z o f i c z n a j e \e l i j a k [ r z e c z m o \n a p o r ó w n a z i n n , j e s t n a j p r z y j e m n i e j s z z e w s z y s t k i c h
c z y n n o [c i . P o d o b n i e , j e \e l i k t o [ t w i e r d z i , \e t e s t a n y d u c h o w e s i d e n t y c z n e z e s z c z [c i e m ; j e d n a k
s z c z [c i e n a l e \y d e f i n i o w a z a p o m o c f i l o z o f i c z n e j r e f l e k s j i .
F r g . 9 6 . D l a t e g o t e \ w s z y s c y , k t ó r z y m o g , p o w i n n i u p r a w i a f i l o z o f i , b o t o j e s t a l b o w p e Bn i d o b r e
\y c i e , a l b o z e w s z y s t k i c h r z e c z y n a j p r a w d z i w s z a p r z y c z y n a \y c i a d o b r e g o d l a d u s z .
1 1 . N A S Z W N I O S E K Z G A D Z A S I Z P O W S Z E C H N O P I N I N A T E N T E M A T
F r g . 9 7 . W y d a j e s i j a k n a j b a r d z i e j s Bu s z n e w y j a [n i z a g a d n i e n i e p r z e z p r z y t o c z e n i e w s p ó l n y c h
p o g l d ó w w t e j s p r a w i e .
F r g . 9 8 . D l a k a \d e g o j e s t j a k n a j b a r d z i e j o c z y w i s t e , \e n i k t n i e c h c i a Bb y w y b r a \y c i a d o s t a t n i e g o i w
p e Bn i s i By , a l e b e z m y [l n e g o i s z a l o n e g o , n a w e t g d y b y o d d a w a B s i z u p o d o b a n i e m n a j b a r d z i e j
s w a w o l n y m p r z y j e m n o [c i o m , j a k t o c z y n i n i e k t ó r z y p o z b a w i e n i r o z u m u . W s z y s c y p r z e t o l u d z i e , j a k
s i z d a j e , u n i k a j o p o n a d w s z y s t k o u t r a t y r o z u m u . O t ó \ p r z e c i w i e Ds t w e m g Bu p o t y j e s t m d r o [; z
t y c h d w ó c h p r z e c i w i e Ds t w p i e r w s z e g o t r z e b a u n i k a , a t o d r u g i e w y b r a .
F r g . 9 9 . A z a t e m , j a k c h o r o b y n a l e \y u n i k a , t a k t r z e b a c i w y b i e r a z d r o w i e . W o b e c t e g o r ó w n i e \ [ w
[w i e t l e p o w s z e c h n e j o p i n i i ] w y d a j e s i , \e m d r o [ j e s t n a j b a r d z i e j g o d n w y b o r u , a l e n i e z e w z g l d u
n a c o [, c o z n i e j w y p By w a . B o g d y b y n a w e t c z Bo w i e k m i a B w s z y s t k o , a l e b y B w y n i s z c z o n y i m i a B
u t r u d n i o n z d o l n o [ m y [l e n i a , \y c i e j e g o n i e b y Bo b y g o d n e w y b o r u , g d y \ n a w e t i n n e d o b r a n i e
p r z y n o s i By b y m u p o \y t k u .
I F r g . 1 0 0 . D l a t e g o w s z y s c y , o i l e m o g . o s i g n m d r o [ i z a k o s z t o w a j e j s m a k u , m a j i n n e
r z e c z y z a n i c ; z t e j t e \ r a c j i n i k t z n a s n i e c h c i a Bb y p o z o s t a w a d o k o Dc a \y c i a p i j a n y m a n i b y
d z i e c k i e m .
1 3
F r g . 1 0 1 . Z t e g o t a k \e p o w o d u , m i m o i \ s e n j e s t b a r d z o p r z y j e m n y , n i e n a l e \y g o w y b i e r a , n a w e t
g d y b y [m y ,
[p i c e m u m i e l i p r z y z n a w s z e l k i e m o \l i w e p r z y j e m n o [c i p o n i e w a \ w r a \e n i a s e n n e s f a Bs z y w e ,
p r z e \y w a n e z a [
n a j a w i e p r a w d z i w e . S e n b o w i e m n i e r ó \n i s i n i c z y m i n n y m o d c z u w a n i a j a k t y l k o t y m , \e d u s z a w
c z a s i e c z u w a n i a c z s t o p o z n a j e p r a w d , n a t o m i a s t w c z a s i e s n u z a w s z e j e s t w p r o w a d z a n a w b Bd ;
c a Ba b o w i e m n a t u r a
s n u j e s t z j a w i c z y m [ n i e r e a l n y m .
F r g . 1 0 2 . C o w i c e j , f a k t , \e w i e l u l u d z i l k a s i [m i e r c i , w s k a z u j e n a z a m i Bo w a n i e d u s z y d o w i e d z y .
S t r o n i b o w i e m o n a z n a t u r y o d t e g o , c z e g o n i e z n a , o d t e g o , c o c i e m n e i n i e j a s n e , a s z u k a t e g o , c o
j a s n e i p o z n a w a l n e .
T o j e s t w n a j w i k s z y m s t o p n i u p r z y c z y n n a s z e g o t w i e r d z e n i a , \e p o w i n n i [m y c z c i i w y s o k o c e n i
d a w c ó w n a s z y c h n a j w i k s z y c h d ó b r , o j c a i m a t k , d z i k i k t ó r y m m o \e m y o g l d a i s Bo Dc e , i [w i a t Bo ;
s o n i w s z a k s p r a w c a m i n a s z y c h z d o l n o [c i w i d z e n i a i s By s z e n i a . Z t e g o s a m e g o p o w o d u c i e s z y m y s i
b l i s k i m i n a m r z e c z a m i i l u d zm i , i n a z y w a m y d r o g i m i t y c h , k t ó r y c h z n a m y . R z e c z y t e w y k a z u j z a t e m
w s p o s ó b o c z y w i s t y , \e t o , c o j e s t p o z n a w a l n e , j e s t t e \ g o d n e u m i Bo w a n i a ; a j e \e l i t o , c o j e s t
p o z n a w a l n e i j a s n e , t o r ó w n i e g o d n e u m i Bo w a n i a m u s i b y p o z n a w a n i e i m y [l e n i e .
F i g , 1 0 3 . P o n a d t o t a k , j a k w p r z y p a d k u m a j t k u n i e t e g o s a m e g o p o s i a d a n i e p o z w a l a l u d z i o m \y i
\y s z c z [l i w i e , t a k t e \ i w p r z y p a d k u m d r o [c i . S d z , \e n i e t e j s a m e j m d r o [c i p o t r z e b u j e m y d o
\y c i a i d o d o b r e g o \y c i a . W i e l e l u d z i z a d o w o l i s i . p r a k t y c z n m d r o [c i ; m o d l s i o s z c z [c i e , a s
z a d o w o l e n i , j e \e l i m o g t y l k o \y . A l e c h o c i a \ n i e k a \d y m y [l i , i \ m u s i \y w j a k i c h k o l w i e k
w a r u n k a c h , t o j e d n a k b y Bo b y r z e c z [m i e s z n n i e t r u d z i s i i n i e t r o s z c z y s i o t o , a \e b y z d o b y t
m d r o [, p r z e z k t ó r p o z n a j e s i p r a w d .
F r g . 1 0 4 , M o \n a b y t o t a k \e p o z n a , g d y b y s i o g l d a Bo \y c i e l u d z k i e w j a s n y m [w i e t l e . U j a w n i Bo b y
s i w ó w c z a s , \e w s z y s t k i e r z e c z y w y d a j c e s i l u d z i o m w i e l k i m i , s t y l k o u Bu d . S t d t e \ s Bu s z n e
z d a n i e , \e c z Bo w i e k j e s t n i c z y m i \e n i c , c o l u d z k i e , n i e j e s t s t a Be . Z s i By , w i e l k o [c i i p i k n o [c i [m i a
s i t r z e b a , n i e p r z e d s t a w i a j b o w i e m \a d n e j w a r t o [c i . W y d a j s i t a k i m i t y l k o d l a t e g o , p o n i e w a \
n i c z e g o n i e w i d z i m y d o k Ba d n i e .
F r g . 1 0 5 . G d y b y k t o [ m ó g B w i d z i e t a k o s t r o , j a k w e d Bu g o p o w i a d a D L y n k e u s , k t ó r y w i d z i a B p o p r z e z
m u r y i d r z e w a , c z y m ó g Bb y s o b i e w y o b r a z i k o g o [ o t a k b y s t r y m w z r o k u , \e w i d z i a Bb y , z j a k l i c h e g o
m a t e r i a Bu j e s t u t w o r z o n y ? Z a s z c z y t y i s Ba w a , z z a z d r o [c i p o d z i w i a n e b a r d z i e j o d w s z y s t k i c h i n n y c h
r z e c z y , p e Bn e s n i e o p i s a n e j g Bu p o t y ; t e m u b o w i e m , k t o d o s t r z e g B [w i a t Bo [ r z e c z y w i e c z n y c h , w y d a j e
s i g Bu p o t u b i e g a n i e s i o t a m t e . K t ó r a s p o [r ó d r z e c z y l u d z k i c h j e s t w i e c z n a i d Bu g o t r w a Ba ? T o z
p o w o d u n a s z e j s Ba b o [c i , s d z , i k r ó t k o [c i \y c i a r z e c z y t e w y d a j s i w i e l k i e ,
F r g , 1 0 6 . K t ó \ z n a s b i o r c p o d u w a g t e f a k t y m ó g Bb y p o m y [l e , \e j e s t s z c z [l i w y i z a d o w o l o n y ,
k t ó \ z n a s , k t ó r z y o d s a m e g o p o c z t k u , j a k t w i e r d z w t a j e m n i c z e n i w m i s t e r i a , j e s t e [m y s k a z a m i z
n a t u r y n a k a r ? J e s t t o b o w i e m i n s p i r o w a n e p r z e z b o g ó w t w i e r d z e n i e s t a r o \y t n y c h , \e d u s z a o d b y w a
p o k u t , \e \y c i e j e s t k a r z a w i e l k i e g r z e c h y .
F r g , 1 0 7 . W i s t o c i e b o w i e m p o Bc z e n i e d u s z y z c i a Be m p o d o b n e j e s t b a r d z o d o t a k i e g o o t o p r z y k Ba d u :
t a k w E t r u r i i t o r t u r o w a n o c z s t o j e Dc ó w , Bc z c c i a Ba z m a r By c h t w a r z w t w a r z z c i a Ba m i \y w y c h ,
d o p a s o w u j c c z [ d o c z [c i , t a k t e \ i d u s z a w y d a j e s i r o z c i g n i t a i p r z y m o c o w a n a d o w s z y s t k i c h
z m y s Bo w y c h c z [c i c i a Ba
1 4
Z A K O CC Z E N I E
F r g . 1 0 8 . N i c b o s k i e g o c z y d r o g i e g o n i e p r z y s Bu g u j e l u d z i o m p r ó c z t e g o t y l k o g o d n e g o u w a g i , c o j e s t
w n a s z r o z u m u i m d r o [c i ; b o t y l k o t o w y d a j e s i n i e [m i e r t e l n e i b o s k i e .
F r g . 1 0 9 . D z i k i t e m u , \e \y c i e m o \e u c z e s t n i c z y w t e j z d o l n o [c i , t o m i m o i \ j e s t n i e s z c z [l i w e i
t r u d n e z n a t u r y , j e s t t a k p o m y s Bo w o u r z d z o n e , \e c z Bo w i e k w p o r ó w n a n i u z i n n y m i s t w o r z e n i a m i
w y d a j e s i B o g i e m .
F r g . 1 1 0 . " B o r o z u m j e s t w n a s B o g i e m " ( p o w i e d z i a B t o H e r m o t i m o s c z y A n a k s a g o r a s ) , a " \y c i e
[m i e r t e l n e o b e j m u j e c z [ s a m e g o b o g a " . D l a t e g o p o w i n n i [m y a l b o z a j m o w a s i f i l o z o f i , a l b o
p o \e g n a s i z \y c i e m i o d e j [ s t d , p o n i e w a \ w s z y s t k o p o z a t y m j e s t b e z s e n s o w n e i b e z w a r t o [c i o w e
K O N I E C
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ARYSTOTELES zacheta do filozofiarystoteles zachetaArystoteles Zacheta do FilozofiiArystoteles Zacheta do FilozofiiAnatomia temy i zachetyArystoteles Zachęta do FilozofiiArystoteles Zachęta do Filozofiiwięcej podobnych podstron