MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jakub Piwowarczyk
Testowanie, diagnozowanie i wymiana podzespołów
311[07].Z8.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Zbigniew Miszczak
dr inż. Gerard Lipiński
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawelczyk
Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Polaczek
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[07].Z8.05
Testowanie, diagnozowanie i wymiana podzespołów, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik elektronik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenie 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Typowe uszkodzenia sprzętowe i ich objawy 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Błędy konfiguracji programu zarządzającego płytą główna (Setup
14
BIOS) wpływające na wadliwe działanie sprzętu
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 18
4.3. Wpływ uszkodzenia systemu operacyjnego, jego niewłaściwej
19
konfiguracji lub obsługi na działanie komputera
4.3.1. Materiał nauczania 19
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 20
4.3.3. Ćwiczenia 21
4.3.4. Sprawdzian postępów 21
4.4. Wirusy 22
4.4.1. Materiał nauczania 22
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.4.3. Ćwiczenia 26
4.4.4. Sprawdzian postępów 27
4.5. Parametry techniczne podzespołów oraz nietypowe ustawienia
28
sprzętowe wpływające na wydajność komputera
4.5.1. Materiał nauczania 28
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.5.3. Ćwiczenia 30
4.5.4. Sprawdzian postępów 32
5. Sprawdzian osiągnięć 33
6. Literatura 38
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten pomoże Ci w przyswajaniu wiedzy na temat testowania, diagnozowania
i wymiany uszkodzonych podzespołów.
Poradnik zawiera:
- wymagania wstępne - wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do nauki w zakresie niniejszej jednostki modułowej,
- cele nauczania - wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem,
- materiał nauczania czyli wiadomości dotyczące testowania, diagnozowania i wymiany
podzespołów,
- zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś treści podane w materiale
nauczania,
- ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
- sprawdzian postępów,
- wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące testowania
i diagnozowania podzespołów komputerowych oraz ich ewentualnej wymiany. Zakres treści
kształcenia jest dość rozległy, co jest spowodowane bardzo dynamicznym rozwojem techniki
komputerowej. Autor zdając sobie z tego sprawę umieścił w niniejszym opracowaniu jedynie
najważniejsze zagadnienia i opisy dotyczące prezentowanej tematyki. Jeśli uważasz, że jest to
niewystarczające w pogłębianiu Twojej wiedzy, to na końcu tego poradnika znajduje się spis
literatury fachowej, która powinna poszerzyć Twoją wiedzę.
Przy wyborze odpowiednich treści pomoże Ci nauczyciel, który wskaże Ci narzędzia
programowe służące do testowania i diagnozowania poszczególnych podzespołów komputera
oraz wyjaśni jak radzić sobie z typowymi uszkodzeniami sprzętu i jego oprogramowaniem.
Musisz jednak pamiętać, że nie sposób omówić tu wszystkich możliwych sytuacji, jakie mogą
wydarzyć się podczas użytkowania sprzętu komputerowego. Gruntowną wiedzę na temat
usuwania wszelkich uszkodzeń nabędziesz przede wszystkim podczas wieloletniej praktyki
w zakresie konserwacji i naprawy sprzętu komputerowego.
Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:
- przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania poznając przy tej okazji
wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści,
odpowiadając na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonania ćwiczeń,
- po zapoznaniu się z rozdziałem Materiały nauczania , aby sprawdzić stan swojej
wiedzy, która będzie Ci potrzebna do wykonania ćwiczeń.
Kolejnym etapem nabywania umiejętności w zakresie testowania, diagnozowania
i wymiany podzespołów jest samodzielne wykonanie ćwiczeń, których celem jest
uzupełnienie oraz utrwalenie informacji o poznanych wcześniej sposobach usprawniania
i naprawy sprzętu komputerowego.
Podczas ćwiczeń Twoje umiejętności poszerzysz dzięki:
- zapoznaniu siÄ™ z odpowiednimi programami diagnostycznymi i testujÄ…cymi,
- samodzielnej i wytrwałej pracy podczas wynajdowania i usuwania różnych usterek,
- uważnemu przeczytania wszystkich uwag praktycznych wymienionych w materiale
nauczania.
Po wykonaniu ćwiczeń sprawdz poziom swoich postępów rozwiązując test Sprawdzian
postępów zamieszczony po ćwiczeniach. W tym celu:
- przeczytaj pytania i odpowiedz na te pytania,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
- podaj odpowiedz wstawiając x w odpowiednie miejsce: wpisz TAK - jeśli Twoja
odpowiedz na postawione pytanie jest prawidłowa, wpisz NIE jeśli Twoja odpowiedz na
pytanie jest nieprawidłowa.
Odpowiedzi NIE wskazują na luki w Twojej wiedzy, informują Cię również, jakich
zagadnień tutaj omawianych jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do treści,
które nie są dostatecznie opanowane.
Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości na temat testowania,
diagnozowania i wymiany podzespołów komputerowych będzie stanowiło dla nauczyciela
podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel posłuży się zestawem zadań
testowych, zawierającym różnego rodzaju pytania. W rozdziale 5. tego poradnika jest
zamieszczony przykładowy sprawdzian osiągnięć, zawiera on:
- instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
- zadania testowe,
- przykładową kartę odpowiedzi, w której, w przeznaczonych miejscach wpisz odpowiedzi
na pytania; będzie to stanowić dla Ciebie trening przed sprawdzianem zaplanowanym
przez nauczyciela.
Poniżej przedstawiono diagram powiązań pomiędzy pokrewnymi jednostkami wraz z ich
opisami. Dzięki temu będziesz mógł dowiedzieć się, czy posiadasz już wystarczającą wiedzę,
by rozpocząć pracę z tym poradnikiem. Jeśli stwierdzisz, że Twoje wiadomości z wcześniej
prowadzonych zajęć są niedostateczne, to zachęcamy Cię do przypomnienia sobie
przerobionego już materiału i powrócenie do niniejszego poradnika.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
311[07].Z8
Montowanie i eksploatowanie
urządzeń techniki
komputerowej
311[07].Z8.01
Montowanie i uruchamianie
komputera
311[07].Z8.02
Instalowanie
i konfigurowanie systemu
operacyjnego
311[07].Z8.03
Instalowanie
i konfigurowanie sieci
311[07].Z8.04
Instalowanie urządzeń
peryferyjnych
311[07].Z8.05 311[07].Z8.06
Testowanie, diagnozowanie Stosowanie dyskowych
i wymiana podzespołów programów narzędziowych
Schemat układu jednostek modułowych w module Montowanie i eksploatowanie urządzeń techniki
komputerowej .
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do nowego etapu nauki w zakresie programu jednostki modułowej
Testowanie, diagnozowanie i wymiana podzespołów , powinieneś umieć:
- charakteryzować parametry techniczne płyt głównych, napędów dyskowych, napędów
optycznych, kart graficznych, kart telewizyjnych, kart muzycznych, kart sieciowych,
myszy i klawiatur,
- odczytywać parametry podzespołów z dokumentacji technicznej,
- rozpoznawać elementy konfiguracyjne znajdujące się na płytach głównych,
- rozpoznawać złącza znajdujące się na płytach głównych,
- instalować sterowniki i usuwać konflikty sprzętowe,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu czynności
związanych z montażem i naprawą komputera,
- instalować oprogramowanie użytkowe.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku kształcenia powinieneś umieć:
- przetestować sprawność urządzeń komputerowych za pomocą narzędzi programowych,
- zlokalizować typowe uszkodzenia na podstawie obserwacji lub wyników testów,
- usunąć typowe usterki,
- przetestować osiągi urządzeń komputerowych za pomocą narzędzi programowych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA NAUCZANIA
4.1. Typowe uszkodzenia sprzętowe i ich objawy
4.1.1. Materiał nauczania
Typowe uszkodzenia sprzętowe i ich objawy
W niniejszym rozdziale zostały omówione jedynie najbardziej typowe uszkodzenia [9]
i ich objawy. Osoby, które są zainteresowane tą tematyką, odsyłam do literatury fachowej
zamieszczonej na końcu poradnika lub do grup dyskusyjnych w Internecie.
1. Po wyłączeniu mechanizmu zarządzania energią ACPI w Setup BIOS, system nie
chce się załadować.
Aby usunąć ten problem należy po pierwsze wyłączyć w Setup BIOS mechanizm
zarządzania energią ACPI i ponownie uruchomić komputer. Następnie w Menedżerze
urządzeń w sekcji Komputer wybieramy Aktualizuj sterownik . Po zdecydowaniu się na
nieautomatyczną aktualizację z listy sterowników wybieramy Komputer PC
z zaawansowanym interfejsem konfiguracji i zasilania ACPI . Podczas ponownego
uruchomienia komputera możemy dopiero ustawić w Setup BIOS opcję zaawansowanego
zarzÄ…dzania energiÄ… ACPI.
2. Komputer został zabezpieczony hasłem na poziomie Setup BIOS.
Jest tu kilka możliwych rozwiązań:
- skasować zawartość pamięci CMOS za pomocą specjalnej zwory na płycie głównej
(operację tą wykonujemy oczywiście przy wyłączonym zasilaniu, zworę należy
przełączyć i odczekać kilka minut),
- wyjąć baterię podtrzymującą pamięć CMOS (operację tę wykonujemy przy wyłączonym
komputerze, po wyjęciu baterii należy odczekać klika minut),
- użyć programu: KillCMOS (gdy hasłem zabezpieczony jest tylko sam BIOS),
- odszukać hasło za pomocą programów: BiosPwds, CmosPwd (gdy hasłem zabezpieczony
jest tylko sam BIOS).
Należy pamiętać, że po wykonaniu któregoś z punktów 1,2 lub 3 nastąpi całkowite
skasowanie ustawień Setup BIOS, co będzie wymagało ponownej konfiguracji BIOS.
3. Zainstalowanie nowej karty rozszerzeń w komputerze powoduje zawieszanie się
systemu lub jego restart.
Należy sprawdzić w pierwszej kolejności, czy występuje konflikt przerwań w systemie.
W tym celu uruchamiamy Menedżera urządzeń i wybieramy Zasoby według typów , a
następnie rozwijamy listę Żądanie przerwania (IRQ) . Gdy okaże się, że dwa urządzenia
będą posiadały ten sam numer przerwania (podczas, gdy wszystkich przerwań będzie tylko
16) to znak, że mamy konflikt przerwań. Aby rozwiązać problem można spróbować włączyć
opcję APIC Mode w BIOSie (tylko w przypadku nowszych płyt głównych). Innym
rozwiązaniem jest ręczne przypisanie przerwań w BIOSie poszczególnym urządzeniom
(sekcja PNP/PCI Configuration i zmieniamy Resource Controlled By na Manual ). Gdy
przydzielenie innych przerwań nie pomoże, można spróbować zmiany poszczególnych kart w
gniazdach PCI. Jeśli i to okaże się bezowocne to prawdopodobnie karta jest uszkodzona.
4. Komputer się wyłącza, gdy uruchamiana jest aplikacja wymagająca dużej mocy
obliczeniowej np.: 3d Studio Max, AutoCad, Matlab 7.0, gra komputerowa itp.
Jest to prawdopodobnie spowodowane zadziałaniem zabezpieczeń procesora,
chroniącymi go przed przegrzaniem. Aby się o tym przekonać proponujemy uruchomić jeden
z dostępnych programów narzędziowych do kontroli pracy procesora (np. Prime95,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Motherboard Monitor). Jeśli faktycznie w trakcie uruchamiania niektórych aplikacji
zauważymy znaczący wzrost temperatury pracy procesora to należy sprawdzić stan radiatora
i wentylatora. Wentylator może być uszkodzony, zle zamontowany lub zabrudzony kurzem,
co oczywiści należy niezwłocznie naprawić.
Inną przyczyną może być niewłaściwe ustawienie pamięci. W Setup BIOS odszukujemy
opcję Advanced Configuration , a następnie wybieramy najmniej agresywne opcje
(Optional) i ustawiamy stosunek podziału częstotliwości FSB-RAM na 1:1. Jeśli problemy
ustaną, to możemy poeksperymentować z ustawieniami pamięci. Warto tu również skorzystać
z programów narzędziowych do testowania pamięci (DOS - MemTest86, GoldMemory,
Windows Prime95).
5. System nie rozpoznaje dodatkowej pamięci RAM.
Należy odszukać w dokumentacji płyty głównej, jaką największą pamięć RAM jest ona
w stanie obsłużyć. Ponadto należy pamiętać, że moduły RAM są jedno lub dwu stronne. Jeśli
zastosujemy kości pamięci o łącznej pojemności przekraczającej możliwości płyty głównej,
to część pamięci nie będzie widziana w systemie.
6. Komputer nie przechodzi testu pamięci podczas uruchamiania.
W pierwszej kolejności należy sprawdzić ustawienia pamięci w Setup BIOS. Tu należy
ustawić opcję Dram Timing by SPD na enabled. Inną możliwością jest wpisanie ręczne
parametrów zalecanych przez producenta pamięci (tj. Dram Frequency , CAS i inne).
7. Kopiowanie danych pomiędzy dwoma dyskami np. ATA/133 i ATA/33 trwa dłużej
niż pomiędzy innymi urządzeniami.
Gdy oba dyski są podłączone do tego samego kanału kontrolera EIDE, to prędkość na
tym kanale ustala wolniejsze z tych urządzeń. Dlatego w miarę możliwości należy zawsze
wolniejsze dyski podłączać do osobnego kanału kontrolera EIDE. Podobnie nie zaleca się
również podłączania do jednego kanału nagrywarki i czytnika CD-ROM (była o tym mowa
w module 311[07].Z8.04).
8. PojawiajÄ… siÄ™ problemy podczas zmniejszania istniejÄ…cej partycji na dysku twardym.
Prawdopodobnie na istniejącej partycji pojawiły się błędy logiczne. Należy posłużyć się
programem narzędziowym chkdsk. Z menu Start wybieramy opcję Uruchom i wpisujemy
cmd, a następnie zatwierdzamy. Ukaże się okno konsoli, w którym należy wpisać chkdsk c:
/f (naprawianie błędów na dysku c). Aby dowiedzieć się więcej na temat programu chkdsk
należy wpisać help chkdsk .
9. Na dysku twardym pojawiły się obszary uszkodzone.
Uszkodzone obszary na dysku to tzw. Bad sectory . Aby oznaczyć te obszary jako
uszkodzone i przekopiować z nich dane w inne miejsce można posłużyć się programem
narzędziowym Norton Disc Doctor w wersji DOS. Program ten można nagrać na dyskietkę
startową, a następnie przy jej pomocy uruchomić ponownie komputer. Następnie z linii
poleceń uruchamiamy program ndd.exe.
10. Dysk twardy wyłącza się, co pewien czas zawieszając pracę komputera.
Może być to spowodowane np. przerwami w zasilaniu lub jego wahaniami na dysku
twardym. Aby się o tym przekonać należy sprawdzić stan podłączeń dysku twardego.
Szczególną uwagę należy zwrócić na stan wtyczki zasilającej, czy nie jest ona przepalona lub
czy któreś przewody nie są obluzowane. Jeśli to nie jest ta przyczyna to należy skontrolować
wielkości napięć na poszczególnych liniach zasilania (powinno być ok. +12V i +15V). Gdyby
i to nie pomogło to przyczyn problemu możemy upatrywać jeszcze w zbyt dużej liczbie
urządzeń podłączonych do jednej wiązki zasilającej. Powoduje to nagrzewanie się tych
przewodów w wyniku przepływu większego prądu. Większa temperatura przewodów wpływa
z kolei na zwiększenie rezystancji przewodów, a to z kolei powoduje większe spadki napięć
na przewodach zasilających. Dlatego należy część urządzeń podłączyć do innej (mniej
obciążonej) wiązki zasilającej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Aby mimo wszystko skontrolować pracę dysku twardego można się posłużyć programem
narzędziowym HD Tach 2.70.
11. Pojawia siÄ™ komunikat Primary IDE channel no 80 conductor cable installed
podczas uruchamiania komputera.
Dysk twardy został podpięty do płyty głównej za pomocą niewłaściwej taśmy. Napędy
pracujące w trybie UltraATA/66 i wyższym powinny być połączone z kontrolerem IDE za
pomocą 80-dziesięcio przewodowej taśmy, która posiada dodatkowe przewody ekranujące
zapobiegające powstawaniu interferencji i zakłóceń podczas transmisji danych.
12. Nie jest wykrywany jeden z dysków twardych podczas uruchamiania komputera.
Wynika to prawdopodobnie z uszkodzenia taśmy łączącej dysk twardy z kontrolerem
IDE na płycie głównej lub złego jej podłączenia. Aby się o tym przekonać można posłużyć
się omomierzem i sprawdzić nim ciągłość poszczególnych linii taśmy. Można także
spróbować podłączyć dysk twardy do innego komputera i sprawdzić, czy problem nadal się
będzie pojawiał. Należy zwrócić także uwagę na odpowiednie ustawienie zwory
Master/Slave/Cable select.
13. Po pewnym czasie zauważalny jest znaczący spadek efektywności pracy dysku
twardego.
Wynika to prawdopodobnie z przegrzewania siÄ™ dysku twardego podczas pracy. Aby to
sprawdzić można posłużyć się następującymi programami narzędziowymi: SpeedFan,
DTemp. Jeśli okaże się, że faktycznie jest to spowodowane przegrzewaniem się dysku
twardego, to należy rozpatrzyć lepszy sposób jego chłodzenia. Być może przeniesienie dysku
w inne miejsce będzie wystarczające.
14. Nagrywarka bardzo wolno nagrywa płyty CD-R.
W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy urządzenie nie pracuje przypadkiem
w trybie PIO. Można to sprawdzić wybierając w Menedżerze urządzeń kanał, do którego
podłączona jest nagrywarka i we właściwościach wybieramy Ustawienia zaawansowane
(powinien być zaznaczony tryb transmisji DMA). Inną przyczyną problemu mogą być nie
zainstalowane sterowniki do kontrolera IDE zintegrowanego z płytą główną. Sterowniki
mogły być także uszkodzone w wyniku szkodliwej działalności wirusa, co warto sprawdzić
przy pomocy programu antywirusowego.
15. Nagrywarka nie nagrywa wszystkich płyt CD-R.
Starsze napędy CD-RW nie obsługują płyt High Speed CD-RW (prędkości 8x, 10x, 12x)
lub Ultra Speed (prędkości 8x, 10x, 12x, 16x, 32x). Dlatego należy stosować nośniki
optyczne z możliwością zapisu 4x.
16. Wyjście słuchawkowe w czytniku CD-ROM nie działa.
Należy spróbować w Menedżerze urządzeń we właściwościach napędu odznaczyć opcję
Włącz dzwięk cyfrowy CD dla tego urządzenia CD-ROM .
17. Nagrywanie płyt CD-RW kończy się niepowodzeniem.
Jeśli nagrywarka podpięta jest do tego samego kanału kontrolera IDE razem z dyskiem
twardym, to w danej chwili może pracować tylko jedno urządzenia. Najlepiej, aby szybka
nagrywarka była podłączona do osobnego kanału kontrolera IDE. Warto tu także wspomnieć
o tym, że podczas nagrywania nie wolno uruchamiać żadnych aplikacji, które mogłyby
zmniejszyć wydajność komputera.
18. System operacyjny nie wykrywa karty dzwiękowej.
Problem ten może być spowodowany prawdopodobnie konfliktem przerwań IRQ. Można
spróbować przełożyć kartę do innego gniazda PCI. Jednak najlepszym rozwiązaniem będzie
zapoznanie się z dokumentacja płyty głównej i sprawdzenie, w którym gniezdzie PCI
najlepiej umieścić kartę muzyczną (kartę dzwiękową).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
19. Tuner TV działa nieprawidłowo jest tylko sam dzwięk bez obrazu.
W pierwszej kolejności należy sprawdzić wersje aktualnie zainstalowanych sterowników
DirectX (służy do tego polecenie dxdiag, wydane z linii poleceń). Jeśli zalecana
w dokumentacji karty tunera TV wersja sterowników jest wyższa od tej, która posiadamy
obecnie, to należy uaktualnić sterowniki DirectX.
20. Na ekranie monitora pojawiajÄ… siÄ™ kolorowe plamy.
Przyczyną tego mogą być zródła pola magnetycznego występujące w pobliżu monitora.
Do takich zródeł można zaliczyć np. głośniki. Po usunięciu wszystkich zakłóceń można
spróbować rozmagnesować ekran za pomocą funkcji Degauss .
21. Luminofory jednego koloru w monitorze nie świecą się.
Przyczyną tego stanu rzeczy może być uszkodzenie kabla monitora. Aby się o tym
przekonać należy przy pomocy omomierza sprawdzić ciągłość poszczególnych przewodów w
kablu. Jeśli faktycznie jest to wina któregoś z przewodów, to można spróbować go
przylutować (o ile da się rozkręcić wyczkę D-Sub).
23. Nowo zainstalowana karta sieciowa otrzymuje niewłaściwy adres IP.
Prawdopodobnie nasz komputer był identyfikowany wcześniej po adresie MAC karty.
Teraz mamy innÄ… kartÄ™, z innym adresem MAC i serwer przydziela dla niej adres IP z zakresu
od 169.254.0.1 do 169.254.255.254. W nowych kartach sieciowych można zmienić adres
MAC. W systemie Linux nie nastręcza to większych problemów, natomiast w Windows
operacja taka jest o wiele bardziej skomplikowana. Dlatego radzimy w takim przypadku
skontaktować się z administratorem sieci.
24. Występuje konflikt sprzętowy między karta sieciową, a kartą dzwiękową.
Należy zainstalować najnowsze sterowniki do karty sieciowej.
Programy narzędziowe
W niniejszym podrozdziale w tabeli zostały opisane najbardziej popularne programy
narzędziowe.
Tabela 1. Programy narzędziowe do diagnozowania podzespołów komputerowych.
Nazwa programu Adres WWW
SiSoft Sandra 2004.SP2 http://www.sisoftware.co.uk/
EVEREST Home Edition http://www.lavalys.com/
FreshDiagnose http://www.freshdevices.com/
CPU-Z 1.22 http://www.cpuid.com/cpuz.htm
CPUInfo http://www.pcanalyser.de/
IDEdrive 2 http://www.fi.muni.cz/~xsmid4/
ctSPD 0.9.2 http://www.heise.de/ct/ftp/ctspd.shtml
CD/DVD Diagnostic http://www.infinadyne.com/
DVD Identifier http://dvdplusid.cdfreaks.com/
RightMark 3DSound 1.01 http://audio.rightmark.org/
iiyama Monitor Test http://www.iiyama.com/
Monitor Tester http://www.geocities.com/tvdarekz/
PassMark MonitorTest http://www.passmark.com/
NetInfo http://netinfo.tsarfin.com/
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Wymień przynajmniej 10 typowych uszkodzeń, z którymi zapoznałeś się po przeczytaniu
tego rozdziału.
2. Co zrobić, jeśli nowa karta rozszerzeń powoduje zawieszanie się systemu?
3. Co należy zrobić, gdy komputer nie przechodzi testu pamięci podczas uruchamiania?
4. Co może być przyczyną zawieszania się komputera?
5. Co zrobić, kiedy nie jest wykrywany jeden z dysków twardych?
6. Co należy zrobić, aby poprawić pracę nagrywarki CD-RW?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zapoznaj się z działaniem następujących programów diagnostycznych: BiosPwds,
GoldMemory, Prime95, chkdsk.exe (Windows), Norton Disc Doctor, Tach 2.70 oraz tymi
z podrozdziału Programy diagnostyczne .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenia powinieneś:
1) pobrać dany program i dokumentację do niego z Internetu,
2) zainstalować i uruchomić wybrany program,
3) zapoznać się z obsługą i funkcjami programów narzędziowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko do montażu sprzętu komputerowego,
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Spróbuj zainstalować wskazane przez prowadzącego zajęcia uszkodzone podzespoły.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zainstalować uszkodzony komponent,
2) użyć odpowiedniego programu narzędziowego w celu zlokalizowania usterek
w podzespole.
W razie wątpliwości korzystaj z dokumentacji sprzętowych i innych materiałów
dostępnych na stanowisku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko do montażu sprzętu komputerowego,
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu,
- uszkodzone podzespoły komputerowe: moduły pamięci, płyty główne, taśmy napędów,
karty oraz dokumentacje techniczne sprzętu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić typowe uszkodzenia sprzętu komputerowego?
ðð ðð
2) rozwiązać konflikt powodowany przez nową kartę rozszerzeń?
ðð ðð
3) rozwiązać problemy z pamięcią RAM?
ðð ðð
4) samodzielnie zlokalizować i naprawić uszkodzenia sprzętu
ðð ðð
komputerowego?
5) wymienić programy do diagnozowania i testowania stanu urządzeń
ðð ðð
komputerowych?
6) ocenić i analizować wyniki programów diagnostycznych?
ðð ðð
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Błędy konfiguracji programu zarządzającego płytą główną
(Setup BIOS) wpływające na wadliwe działanie sprzętu
4.2.1. Materiał nauczania
Definicja BIOS
BIOS (Basic Input/Output System) - to zapisany w pamięci stałej, inny dla każdego typu
płyty głównej komputera, zestaw podstawowych procedur pośredniczących pomiędzy
systemem operacyjnym a sprzętem. Program konfiguracyjny BIOS-a to BIOS setup.
Program konfiguracyjny jest zapisany w pamięci typu ROM płyty głównej oraz innych
urządzeń takich jak karta graficzna. W przypadku płyty głównej, BIOS testuje sprzęt po
włączeniu komputera, przeprowadza tzw. POST (Power On Self Test), zajmuje się wstępną
obsługą urządzeń wejścia/wyjścia, kontroluje transfer danych pomiędzy komponentami
takimi jak dysk twardy, procesor czy napęd CD-ROM. Inicjuje program rozruchowy.
Za pomocą wbudowanego w BIOS programu setup można zmieniać standardowe
ustawienia BIOS-u, np. parametry podłączonych dysków twardych lub zachowanie się
komputera po jego włączeniu (np. szybkość testowania pamięci RAM), a także
włączać/wyłączać niektóre elementy płyty głównej, np. porty komunikacyjne. Za pomocą
BIOS-u można też przetaktowywać procesor (zmiana częstotliwości i mnożnika), jednak nie
jest to zalecane, ponieważ może doprowadzić do przeciążenia urządzenia, a nawet jego
uszkodzenia.
Obecnie większość BIOS-ów zapisywana jest w pamięciach typu Flash, co umożliwia ich
pózniejszą modyfikację.
Podstawowe opcje BIOS
Zanim zostaną omówione najbardziej typowe błędy konfiguracyjne programu BIOS,
warto poznać jego podstawowe funkcje i możliwości. Poniżej zostały podane adresy stron
internetowych, na których można uzyskać bardziej szczegółowe informacje na ten temat.
Szczególnie warta odwiedzenia jest pierwsza ze stron, na której oprócz podstawowych
informacji na temat BIOS, autor przygotował program symulujący działanie Setup BIOS.
Pozwoli to na zapoznanie się z rozmieszczeniem i znaczeniem poszczególnych funkcji tego
bardzo ważnego programu.
http://www.bios-info.prv.pl/
http://rainbow.mimuw.edu.pl/SO/Projekt03-04/temat3-g6/bios_user.html
http://www.pcworld.pl/artykuly/41653.html
http://www.chip.pl/arts/archiwum/n/sub/articlear_103523.html
Aby otworzyć główne okno konfiguracji BIOS najczęściej wystarczy przycisnąć klawisz
Delete w początkowej fazie uruchamiania komputera. Jeśli ten sposób zawiedzie należy
sięgnąć do dokumentacji płyty głównej, gdzie oprócz sposobu wywołania programu BIOS
opisano także szczegółowo dostępną na danym komputerze wersję BIOS. Warto tu
wspomnieć, że tak jak istnieje bardzo wiele płyt głównych, tak samo można spotkać się
z różnymi odmianami programu BIOS. Zmiany mogą dotyczyć umiejscowienia i nazw
poszczególnych funkcji. Poniżej został zaprezentowany najbardziej typowy skład opcji
programu zarządzającego płytą główną BIOS:
1. Standard CMOS Features:
Umożliwia zmianę ustawień ogólnych płyty głównej tj. listę podłączonych urządzeń IDE,
datę, czas i inne. Zaleca się, aby wszystkie nieużywane dyski zaznaczyć jako NONE.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
2. Advanced BIOS Features:
Pozwala na zmianę podstawowych ustawień dotyczących konfiguracji systemu tj. start
systemu, zaawansowane opcje procesora i inne.
3. Advanced Chipset Features:
Zawiera ustawienia zaawansowanych opcji zwiÄ…zanych z funkcjonowaniem
poszczególnych interfejsów PC tj. złącza AGP, urządzenia peryferyjne.
4. Integrated peripherals:
Pozwala na zmianę parametrów pracy wszystkich zewnętrznych urządzeń i interfejsów tj.
tryb pracy urządzeń korzystających z interfejsów IDE, szeregowego i równoległego.
5. PnP/PCI Configurations:
Opcja ta pozwala na zmianę ustawień systemu Plug and Play związanych z ręczną
i automatyczną konfiguracją urządzeń.
6. PC Health Status
Tu znajdują się opcje pozwalające na odczytanie stanu rejestrów monitorujących pracę
systemu tj. temperatura pracy, prędkość obrotowa wentylatorów, poziomy napięć.
7. Load Full-Safe Defaults
Powoduje przyjęcie bezpiecznych wartości domyślnych dla wszystkich opcji
ustawionych w Setup BIOS.
8. Load Optimized Defaults
Pozwala na przyjęcie wartości domyślnych zoptymalizowanych pod kątem większej
wydajności, lecz mniej bezpiecznych ze względu na stabilność sprzętu.
Programy narzędziowe.
W tej części rozdziału zostanie omówionych kilka najbardziej popularnych i przydatnych
programów narzędziowych pozwalających na modyfikacje ustawień BIOS z poziomu
systemu operacyjnego.
Tabela 2. Programy narzędziowe dla BIOS.
Nazwa programu Opis
Narzędzie służy do zmiany logo biosu AWARD i do
Bios Logo Changer konwertowania bitmap do formatu używanego przez bios
AWARDA i na odwrót (EPA do BMP).
Program diagnostyczny, który sprawdza BIOS: numer ID,
wykonuje testy obsługi różnych technologii i standardów,
Bios Wizard
wyświetla nazwę producenta płyty głównej, model,
nazwÄ™ chipsetu.
Bios Patcher Narzędzie do naprawy błędów w BIOS firmy Award.
Cmos recovery tool Aplikacja do odzyskiwania hasła CMOS.
CMOS password Pozwala wyczyścić wszystkie ustawienia CMOS.
clearing utility
CMOSsave/CMOSrest Narzędzie do zapisywania, przywracania i sprawdzania
3.8 ustawień CMOS.
BIOS Information Narzędzie wyświetlające bardzo szczegółowe informacje
Tool na temat BIOS płyty głównej oraz samego urządzenia.
Porady dotyczÄ…ce poprawnej konfiguracji BIOS.
Poniżej opisano kilka najbardziej typowych błędów konfiguracji programu BIOS
wpływających na funkcjonowanie komputera. Oprócz porad w niniejszym podrozdziale
znajdują się także wskazówki jak wyeliminować usterki.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
1. Podczas uruchamiania komputera pojawia siÄ™ komunikat BIOS checksum error,
press F1 To continue... .
Naciśnij DEL, aby wejść do BIOS-u i wybierz właściwy typ procesora. Błąd ten może się
również pojawić, gdy karta ISA została przetaktowana lub uszkodzona. Spróbuj wyjąć
wszystkie zainstalowane karty ISA.
2. Podczas uruchamiania komputera pojawia siÄ™ komunikat AWARD boot block
BIOS .
Pierwszą przyczyną zaistniałej sytuacji awaryjnej może być to, że procesor został
przetaktowany do zbyt dużej wartości. Problem ten można rozwiązać resetując BIOS
(skasowanie zawartości pamięci CMOS za pomocą zworki na płycie głównej). Inną
przyczyną może być uszkodzenie samego procesora, np. uszkodzono rdzeń procesora podczas
instalacji radiatora. Jeszcze inna przyczyną może być uszkodzony BIOS. Jeśli to faktycznie
jest wina programu BIOS, to należy go wgrać od nowa, warto spróbować zainstalować
najnowszą wersję BIOS dostępną dla danej płyty głównej.
3. Dysk jest zle obsługiwany przez BIOS (np. nie jest widziany cały obszar dysku)
Jest to związane ze sposobem adresowania dysków - dotyczy to pojemności większych
od 512MB, 8GB i w ostatnim czasie 32GB. Jeżeli nie możesz poprawnie zainstalować
nowego dysku masz takie możliwości:
- uaktualnić BIOS (jest możliwość, że producent uwzględnił nowości na rynku - w tym
dyski twarde),
- wpisanie parametrów dysku na sztywno (czyli podanie parametrów Cylinder-Head-
Sector z obudowy dysku),
- zastosowanie programu do obsługi większych dysków (np. firmy Ontrack ) - najczęściej
można je znalezć na stronie producenta dysku,
- wyłączyć dysk twardy w BIOSie i powierzyć wykrycie go systemowi (Windows, Linux
itp.) - DOS sobie raczej nie poradzi,
- nowe dyski (pojemność powyżej 32GB) mają czasem zworkę, która umożliwi
korzystanie z takiego napędu, ale będzie możliwość zapisania tylko 32GB,
- dokupienie specjalnej karty sterownika UDMA66/100 (karta taka zajmuje jeden slot
PCI).
4. Podczas uruchamiania komputera z PC Speaker coÅ› sygnalizuje
Poprawny objaw zatwierdzenia systemu przez POST (Power On Self Test) to krótki
sygnał dzwiękowy. Natomiast piszczenie głośniczka to objaw złej pracy jakiegoś elementu
systemu. Najczęściej jest to problem z procesorem, zakurzonym lub uszkodzonym modułem
pamięci, lub zle osadzonej w gniezdzie karcie graficznej (należy szczególnie zwrócić uwagę
na złączne AGP). Najlepszą metodą jest posiadanie karty kodów POST i odczytanie błędu
z wyświetlacza (niektóre płyty główne mają w standardzie zainstalowany układ do odczytu
kodów POST i wyświetlacz segmentowy). Same piski też mają znaczenie.
Tabela 3. Zestaw najbardziej typowych sygnałów dzwiękowych dla AwardBIOS i AmiBIOS.
Ciągły sygnał - uszkodzona (zle obsadzona) karta graficzna, lub pamięć,
AwardBIOS Ciągły sygnał, milknący po chwili problem z pamięcią, Sygnał długi,
potem dwa krótkie - błąd karty graficznej
1 pisk - RAM (odświeżanie), 2 piski - RAM (parzystość), 3 piski - RAM
(początkowe 64kB), 4 piski - zegar systemowy, 5 pisków procesor, 6
pisków - klawiatura (kontroler), 7 pisków - procesor (tryb wirtualny), 8
AmiBIOS pisków - karta graficzna (I/O), 9 pisków - BIOS (suma kontrolna), 10
pisków - CMOS (uszkodzenie, lub inny problem), 11 pisków cache,
Ciągły pisk- pamięć RAM, lub inne nieokreślone błędy
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5. Podczas uruchamiania komputera pojawia siÄ™ komunikat CMOS error check
Komunikat ten oznacza utracenie, lub uszkodzenie zawartości pamięci CMOS.
Najczęściej oznacza to wyczerpanie ogniwa (baterii) na płycie głównej. W większości
sytuacji naprawa jest bardzo prosta - należy wymienić baterię na nową. W przypadku
starszych modeli płyt głównych (zanitowane ogniwo) można dolutować (pamiętając
o polaryzacji i odpowiednim napięciu).
6. Podczas uruchamiania komputera pojawia siÄ™ komunikat Memory test fail
Rozwiązanie 1. Upewnij się, że wstawione moduły pamięciowe są zgodne pod względem
parametrów technicznych z instrukcją obsługi płyty głównej. Typ pamięci (np. PC 100) jest
podany na wierzchniej ścianie każdego modułu.
Rozwiązanie 2. Aby wykluczyć problemy w nawiązaniu komunikacji między pamięcią
RAM i BIOS-em, przywróć fabryczne ustawienia BIOS-u lub zwiększ parametry
pamięciowe, takie jak CAS Latency Time czy RAS-to-CAS Delay . W ten sposób
zmniejszysz wymagania systemu wobec pamięci. Włącz w tym celu komputer i przejdz do
ustawień BIOS-u. W BIOS-ie AMI wybierz menu Advanced Chipset Setup i ustaw 3 w
polu SDRAM CAS# Latency . Jeśli masz BIOS Award, przywołaj menu Chipset Features
Setup i ustaw 3 w punkcie SDRAM CAS Latency . BIOS Phoenix nie dopuszcza zmian w
parametrach pamięciowych. Jeśli modyfikacje przyniosą pożądany skutek, musisz pogodzić
się z gorszymi osiągami pamięci.
7. Podczas uruchamiania komputera pojawia się jeden z komunikatów: RAM Parity
Error lub Parity Error
Najczęściej błędy parzystości sprowadzają się do awarii modułów pamięciowych, gdy
uszkodzona komórka pamięci nie potrafi przechować zapisanego bitu. Jeśli nie stosujesz
pamięci z kontrolą parzystości lub zainstalowałeś na płycie moduły różnego typu (tzn.
z kontrolą parzystości i bez), musisz wyłączyć tę kontrolę w ustawieniach BIOS-u. W BIOS-
ie AMI przejdz do pola Parity Check w menu Advanced Chipset Setup , a w BIOS-ie
Award do pola ECC Check lub DRAM Data Integrity Mode w menu Chipset Features
Setup . Odpowiedni punkt w BIOS-ie Phoenix to Parity Mode lub ECC Control w menu
Advanced Chipset Control . We wszystkich przypadkach trzeba ustawić opcję Disabled w
wymienionym polu.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… zadania programu BIOS?
2. Jakie są podstawowe opcje BIOS i do czego służą?
3. W jakim menu BIOS można dokonać zmiany parametrów interfejsu IDE?
4. Jakie znasz programy narzędziowe dla BIOS i do czego one służą?
5. Co oznacza ciąg sygnałów: długi potem dwa krótkie w AwardBIOS?
6. Co zrobić, gdy podczas uruchamiania komputera pojawia się komunikat Memory test
fail ?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W komputerze na Twoim stanowisku nauczyciel celowo pozmieniał opcje BIOS. Spróbuj
bez resetowania BIOS poprawnie go skonfigurować.
Sposób wykonania ćwiczenia
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) uruchomić komputer bez wybierania BIOS, by sprawdzić jak objawiają się zmiany
wprowadzone w BIOS,
2) korzystając z nabytej wiedzy i dokumentacji do płyty głównej prześledzić, które opcje
zmienione w BIOS mogą mieć wpływ na prawidłowe funkcjonowanie komputera.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
W komputerze na Twoim stanowisku nauczyciel celowo rozłączył myszkę lub inne
urządzenie. Spróbuj ustalić na podstawie sygnałów zgłaszanych przez BIOS problem
sprzętowy, który wystąpił w komputerze. Usuń uszkodzenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) uruchomić komputer i po sygnałach zgłaszanych przez BIOS spróbować zidentyfikować
uszkodzenie.
2) korzystając z nabytej wiedzy i dokumentacji do płyty głównej prześledzić, jakimi
sygnałami zgłaszane są poszczególne uszkodzenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu,
- dokumentacja płyty głównej.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić, jakie są podstawowe opcje BIOS i do czego służą?
ðð ðð
2) wyjaśnić, w jakim menu BIOS można dokonać zmiany parametrów
ðð ðð
interfejsu IDE?
3) wymienić programy narzędziowe dla BIOS?
ðð ðð
4) wyjaśnić, co oznacza ciąg sygnałów: długi potem dwa krótkie
ðð ðð
w AwardBIOS?
5) świadomie zmieniać opcje BIOS, bez szkody dla systemu operacyjnego?
ðð ðð
6) samodzielnie dokonać poprawek w BIOS w celu usunięcia usterki?
ðð ðð
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.3. Wpływ uszkodzenia systemu operacyjnego, jego niewłaściwej
konfiguracji lub obsługi na właściwe działanie komputera
4.3.1. Materiał nauczania
Podstawowe pojęcia.
System operacyjny - Jest to określone środowisko programowe (prościej mówiąc
program), który nadzoruje współpracę pomiędzy częściami składowymi komputera, czyli
zarzÄ…dza jego zasobami.
Powłoka Systemu Operacyjnego - Program, za pomocą którego, operator komunikuje
się z Systemem Operacyjnym. Wszystkie aplikacje uruchamiane są poprzez powłokę
Systemu. Istnieją dwa rodzaje interfejsu użytkownika z powłoką:
- Interfejs tekstowy: CLI (np. command.com, 4dos, powłoki Unix owe),
- Interfejs Graficzny: GUI (np. panel sterowania w Win9x).
Jeśli któregoś dnia, twój system odmówi posłuszeństwa, zdasz sobie sprawę jak wiele
indywidualnych ustawień i czynności optymalizacyjnych wykonałeś od momentu poprzedniej
instalacji. Poniższy pakiet pozwoli Ci na zaobserwowanie, które z ustawień systemowych
mają decydujący wpływ na stabilne działanie systemu i jakie kroki podejmować w przypadku
kłopotów z systemem. Poniżej przedstawione zostały najbardziej popularne kłopoty
powstające podczas użytkowania systemu Windows, wynikłe na skutek jego uszkodzenia lub
złej konfiguracji.
1. W przypadku nagłych problemów ze sterownikami lub sprzętem. Jeśli zainstalowanie
lub usunięcie sterownika okazało się przeszkodą w uruchamianiu systemu można
uruchomić system korzystając z opcji Ostatnia sprawna konfiguracja . (dotyczy
to jedynie środowisk z rodziny NT), opcja startowa Ostatnia znana dobra konfiguracja
obiecuje powrót do funkcjonującego systemu. Aby ją przywołać, musisz naciskać klawisz
[F8] przed rozpoczęciem procesu rozruchowego Windows. Zamiast bieżącej konfiguracji
Windows użyje wówczas tych ustawień dotyczących usług, sterowników i urządzeń, które
zostały automatycznie zachowane podczas ostatniego udanego uruchomienia. Z punktu
widzenia systemu funkcjonująca konfiguracja to taka, która dopuszcza uruchomienie
Windows i zalogowanie się użytkownika. Dlatego opcja Ostatnia znana dobra
konfiguracja nie zapobiega bieżącym awariom pojawiającym się podczas użytkowania
systemu lub powstającym za sprawą uszkodzonych czy brakujących plików, ani ich nie
usuwa.
2. Środowiska Windows Me, 2000 i XP "pilnują", aby operacje użytkownika i niewłaściwie
zaprojektowane programy instalacyjne nie doprowadziły do usunięcia lub zamiany plików
odpowiadających za prawidłowe działanie systemu. Program System File Checker (SFC,
Ochrona plików systemowych) ciągle czuwa w tle i automatycznie cofa ewentualne
naruszenia plików systemowych. Kopie oryginałów są przechowywane w katalogu
%windir%\SYSTEM32\DLLCACHE. Windows prosi o włożenie instalacyjnej płyty CD-
ROM tylko w razie braku wymaganego pliku.
Podczas zwyczajnego użytkowania systemu praktycznie nie masz styczności z programem
SFC. Jednak w razie notorycznie powracających problemów w Windows 2000 i XP,
takich jak błędy, ochrony czy komunikaty awaryjne bibliotek DLL, możesz ręcznie
przywołać program Ochrona plików systemowych .
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
3. Niektóre aplikacje instalują sterowniki prawie niepostrzeżenie dla użytkownika na
przykład programy nadzorujące temperaturę za pośrednictwem sensorów. Pozostaje
wówczas zastosować Tryb awaryjny . Zastosowanie Trybu awaryjnego przydaje się, gdy
nie można uruchomić Windows po zainstalowaniu sterowników. W grę wchodzi nie tylko
świadome dodanie sterowników przez użytkownika. Przed użyciem trybu awaryjnego
postaraj się (nawet kilka razy) uruchomić system w zwykłym trybie. Jeśli ci się uda,
będziesz mógł łatwiej wymienić niewłaściwy sterownik niż w trybie awaryjnym. Próbując
rozwiązać problem w trybie awaryjnym, powinieneś przede wszystkim sprawdzić
Menedżer urządzeń . Umożliwia zamianę niedziałającego sterownika na poprawny.
W krytycznych przypadkach pozwala przynajmniej wyłączyć urządzenie, którego
dotyczy. Usunięcie uszkodzonego sterownika nie da pożądanego efektu, gdyż podczas
kolejnego uruchomienia systemu wkroczy do akcji metoda Plug and Play i zainstaluje go
ponownie.
4. Zastosowanie Konsoli odzyskiwania . Funkcja przydaje siÄ™ tylko wtedy, gdy nie udaje
się uruchomić systemu nawet w trybie awaryjnym. Może się to zdarzyć na przykład na
skutek uszkodzenia sektora startowego i/albo sektora MBR. Wówczas spróbuj uratować
system, wpisując fixboot. Dopiero, jeśli to nie pomoże, użyj polecenia fixmbr. Oprócz
dwóch wymienionych konsola w Windows XP oferuje polecenie bootcfg. Służy do
naprawiania pliku BOOT.INI, który zawiera informacje o zainstalowanych systemach
operacyjnych. Aby sprawdzić, jakimi systemami zarządza wspomniany plik BOOT.INI,
wprowadz polecenie bootcfg /list. Poleceniem bootcfg /scan zainicjujesz przeczesywanie
wszystkich partycji dysku w poszukiwaniu zainstalowanych systemów Windows. Potem
możesz uzupełnić plik BOOT.INI o wykryte instalacje Windows.
5. Kłopoty z brakiem pamięci. Jeżeli twój komputer jest wyposażony w zbyt mało pamięci
fizycznej RAM, wówczas system może wykorzystać wolną część dysku twardego jako
bufor pamięci. Jeżeli jednak zadeklarowany obszar pamięci wirtualnej jest zbyt mały,
pojawią się komunikaty typu zbyt mało pamięci operacyjnej do wykonania zadania
6. Próba zainstalowania do posiadanego urządzenia sterownika przeznaczonego do innej
marki lub typu, może powodować zawieszenie systemu lub samo urządzenie może
przestać działać.
7. Zastosowanie niewłaściwych ustawień rozdzielczości ekranu lub szybkości jego
odświeżania może powodować kłopoty z działaniem monitorów lub wręcz uniemożliwić
ich działanie.
8. Ustawienie niewłaściwych parametrów karty grafiki (za duża liczba kolorów, niewłaściwe
zarządzanie kolorami) może powodować obciążenie procesora, co z kolei prowadzi do
spowolnienia pracy systemu i spadku wydajności pracy komputera.
9. Warto zwrócić również uwagę na odpowiednie zabezpieczenie systemu przed ingerencją
z zewnętrznej sieci komputerowej. Jeżeli system operacyjny nie jest na bieżąco
aktualizowany i nie posiada zainstalowanego oprogramowania antywirusowego, wówczas
łatwo może się stać obiektem ataku z sieci. Włamywacz może zdobyć dane zapisane na
dysku, skasować je lub niepostrzeżenie zmienić konfigurację systemu.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na zadane pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… zadania Systemu operacyjnego?
2. Jakie mogą być objawy niewłaściwej konfiguracji systemu?
3. Kiedy trzeba uruchamiać system Windows w trybie awaryjnym?
4. Jak uniknąć kłopotów z brakiem pamięci wirtualnej?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W komputerze na Twoim stanowisku nauczyciel zmienił ustawienia pamięci wirtualnej
na wartość zbyt małą. Przywróć ustawienia pamięci wirtualnej na 288MB. Usuń jedną
z bibliotek systemu Windows wskazaną przez nauczyciela lub sterownik. Umieść jej kopię
w utworzonym przez Ciebie katalogu na twardym dysku. Uruchom następnie komputer
w trybie awaryjnym. Aby uruchomić komputer w trybie awaryjnym należy wcisnąć klawisz
F8, w czasie, kiedy na ekranie widoczny jest charakterystyczny czarny widok ustawień
BIOSU. Przywróć skasowaną bibliotekę w jej pierwotną lokalizację. Uruchom ponownie
komputer w trybie normalnym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zmieniać ustawienia pamięci wirtualnej na parametry zapewniające stabilną pracę systemu
Windows,
2) potrafić uruchomić komputer w trybie awaryjnym, zapoznać się z wymienionymi
w punkcie 4.3.1 narzędziami naprawczymi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić, jakie są objawy uszkodzenia systemu operacyjnego?
2) wyjaśnić, jakie znasz rodzaje powłoki systemów operacyjnych?
3) wyjaśnić, gdzie można dokonać zmiany parametrów karty graficznej i pamięci
wirtualnej?
4) wymienić poznane sposoby awaryjnego uruchamiania systemu Windows?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.4. Wirusy
4.4.1. Materiał nauczania
Definicja wirusa
Autorstwo pojęcia wirus komputerowy przypisuje się dr. Fredowi Cohenowi
specjaliście od zabezpieczeń. W dniu 3 listopada 1983 r., podczas seminarium na temat
bezpieczeństwa, Cohen po raz pierwszy przedstawił teoretyczne zasady działania wirusów
komputerowych. Kilka dni pózniej, po uzyskaniu zgody uczelni, pokazał pierwszego
działającego wirusa komputerowego. Uruchomiono go na komputerze Vax działającym pod
kontrolÄ… systemu Unix.
Wirusy komputerowe to złośliwe programy, które są zdolne do kopiowania
i rozprzestrzeniania się w systemach oraz sieciach komputerowych w sposób
niekontrolowany i wykonywania zaprogramowanych wcześniej procedur.
Operacje realizowane przez wirusy komputerowe mogą być różne (wszystko zależy od
pomysłowości ich twórcy): od zabawnych komunikatów wyświetlanych na ekranie do
fizycznego uszkodzenia komputera.
Wirus komputerowy jest programem, który powiela się przez zarażenie zbiorów
wykonywalnych, jednostek alokacji plików lub sektora startowego dyskietki (lub dysku
twardego). Od niedawna nosicielem może być także szablon dokumentów stworzonych za
pomocą aplikacji wchodzących w skład pakietów biurowych, wyposażonych w język makr.
Do takich pakietów można zaliczyć MS Office.
Na niebezpieczeństwo zarażenia swojego komputera wirusem narażeni są wszyscy,
którzy w dowolnej formie przenoszą dane między komputerami. yródłem infekcji może być
plik skopiowany z Internetu, dołączony do poczty elektronicznej, dołączony do wiadomości
zamieszczonej na liście dyskusyjnej, czy też przeniesiony z innego komputera za
pośrednictwem dyskietki (lub innego nośnika danych).
Rodzaje wirusów
Podziałów wirusów komputerowych jest wiele. Od strony użytkownika komputera,
podziału można dokonać ze względu na:
- sposób przenoszenia wirusów,
- działanie podejmowane przez wirusa po zainfekowaniu systemu operacyjnego.
- Ze względu na sposób przenoszenia można wyróżnić następujące rodzaje wirusów:
- wirusy przenoszące się za pomocą nośników: dyskietki, CD-ROM-y, dyski twarde,
- wirusy doklejające się do programów wykonywalnych: programy systemowe,
narzędziowe, czy nawet komercyjne aplikacje,
- wirusy przenoszące się przez sieć komputerową: aplety Java, wirusy atakujące usługi
sieciowe, czy też najbardziej rozpowszechnione robaki internetowe przenoszone przez
pocztÄ™ elektronicznÄ….
- Ze względu na działania podejmowane po infekcji rozróżniamy:
- niegrozne wirusy wyświetlające zabawne informacje na ekranie komputera,
- wirusy niszczące informacje zawarte w dokumentach użytkownika i same dokumenty,
- wirusy niszczÄ…ce wszelkie informacje zawarte na dysku (w tym system operacyjny),
- wirusy powodujÄ…ce wykasowanie procedur BIOS komputera,
- wirusy powodujące uszkodzenie sprzętu komputerowego.
Aagodne wirusy poprzestajÄ… jedynie na bezobjawowym replikowaniu siÄ™. Inne
wyświetlają na ekranie komunikaty tekstowe lub efekty graficzne. Bardziej złośliwe zawierają
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
procedury destrukcyjne np. kasowanie plików na dysku twardym. Najniebezpieczniejsze
wirusy potrafią nie tylko pozbawić użytkownika danych, ale także uszkodzić płyty główne
komputera.
Metody przenoszenia się wirusów komputerowych
1. Wirusy sektora startowego dysku
Wirusy sektora startowego dysku (boot sector viruses), to wirusy, których nosicielem jest
sektor startowy nośnika danych, takiego jak dysk twardy (MBR Master Boot Record), czy
dyskietka (Boot Sector).
2. Wirusy plikowe
Wirusy plikowe (file viruses), ten rodzaj wirusów jest najszerzej rozpowszechniony na
świecie i najczęściej spotykany. Wirusy tego rodzaju wykorzystują swoje ofiary do
transportu, modyfikując ich strukturę wewnętrzną. Często pliki używane do transportu przez
wirusy pasożytnicze są trwale niszczone, a jedynym ratunkiem jest użycie szczepionki lub
kopii zapasowych.
3. Wirus towarzyszÄ…cy
NajprostszÄ… forma wirusa w sensie sposobu zadomowienia siÄ™ w systemie jest wirus
towarzyszący. Jego działanie opiera się na DOS-owskiej kolejności uruchamiania plików o tej
samej nazwie. Jeśli podana zostanie nazwa zbioru bez podania rozszerzenia, wówczas system
szuka najpierw pliku z rozszerzeniem COM, następnie EXE, a na końcu BAT. Wirus
towarzyszący odszukuje plik EXE lub BAT, dla którego nie istnieje zbiór z tą sama nazwą
i z rozszerzeniem COM, po czym tworzy zainfekowanego COM-a. Próba załadowania
programu bez podania rozszerzenia zakończy się uruchomieniem wirusa.
4. Wirusy FAT
Wirusy FAT (link/FAT viruses) do replikacji wirusy mogą także wykorzystywać
Jednostki Alokacji Plików (JAP), na jakie tablica FAT dzieli DOS-owe partycje dysku
twardego. W celu uzyskania dostępu do pliku DOS odszukuje FAT numer jego pierwszej
jednostki alokacji, po czym kolejno (zgodnie z FAT) wczytuje wszystkie jednostki
zajmowane przez plik. Wirusy atakujące JAP zmieniają wartość pierwszej JA jednego lub
wielu plików na numer wskazujący JA kodu wirusa. Wczytanie takiego pliku powoduje
uruchomienie wirusa, który w dalszej kolejności może załadować właściwy program.
5. Makrowirusy
Najmłodszą rodziną wirusów są tzw. makrowirusy, które pojawiły się jako skutek
uboczny rozszerzenia możliwości pakietów biurowych (takich jak Microsoft Office, a także
Lotus SmartSuite oraz Corel WordPerfect Suite) językiem pozwalającym na tworzenie makr.
Języki Word Basic, a potem Visual Basic for Applications wywodzące się jeszcze od prostego
Basic-a, mają na tyle duże możliwości, że pozwalają na stworzenie wirusa.
Bomby logiczne
Wirus z bombą może pozostać w ukryciu przez długi czas, swoje działanie ukazuje
w określonym odpowiednimi warunkami czasie. Kod wirusa może być ukryty w dowolnym
miejscu programu. Raz uaktywniona bomba logiczna może doprowadzić do zniszczenia lub
zmiany danych, spowodować zniszczenie urządzenia lub w jakiś inny sposób uszkodzić
system.
Konie trojańskie
Koń trojański nie jest wirusem komputerowym, ale ze względu na swoje działanie często
bywa z nim utożsamiany. Uruchomiony koń trojański wykonuje niby normalną pracę,
wynikajÄ…cÄ… z przeznaczenia danego programu, lecz dodatkowo (w tle), od razu po
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
uruchomieniu wykonuje jakieś niezauważalne dla użytkownika operacje (niszczy, kasuje,
zamazuje dane na dysku, może również wykradać hasła i przesyłać je do autora trojana lub
brutalnie sformatować dysk). Konie trojańskie najczęściej przenoszone są w plikach
udających nowe, popularne programy kompresujące (np. ZIP, ARJ, RAR) lub też udają inne
programy narzędziowe. Można powiedzieć, że koń trojański to zwykły program, który został
zmieniony przez wstawienie między jego linijki niechcianego kodu i właśnie ten kawałek
kodu realizuje nieznane użytkownikowi funkcje.
Robaki
Robaki (worms) to programy, które podobnie jak wirusy mogą zawierać procedury
destrukcyjne i z łatwością mogą zniszczyć dane zgromadzone na dysku twardym. Robaki są
najbardziej popularne w sieciach, gdzie mają do dyspozycji protokoły transmisji sieciowej,
dzięki którym mogą przemieszczać się po całej sieci. Do prawidłowego funkcjonowania nie
potrzebują nosiciela (wytwarzając swoje kopie). Rozmnażają się samoistnie i w sposób
ciągły, powodując w bardzo krótkim czasie wyczerpanie zasobów systemu. Wirusy tego typu
są zdolne w bardzo krótkim czasie sparaliżować nawet dość rozległą sieć komputerową.
Wirusy polimorficzne
W zasadzie wszystkie wymienione wcześniej wirusy mogą, choć nie muszą, należeć do
tej grupy. Ich powstanie związane jest z postępem w dziedzinie wykrywania wirusów.
W pierwszych latach obecności wirusów, każdy z nich miał swoją sygnaturę
(charakterystyczny tylko dla siebie ciąg bajtów). Sytuacja ta zmieniła się diametralnie, gdy
Bułgar o pseudonimie Dark Avenger opracował metodę pozwalającą tworzyć wirusy
samomutujące się, czyli wirusy polimorficzne. Nie mają one stałej sygnatury, ponieważ ich
kod zmienia się samoczynnie przy każdej infekcji.
Wirusy typu stealth
Są to wirusy, które przechwytują odwołania systemu operacyjnego do zainfekowanych
plików lub sektorów dysku i zastępują dane, które byłyby widziane, jeśli pliki lub sektory nie
byłyby zainfekowane. Poprzez te działania wirusy ukrywają swoją obecność. Wirusa tego
typu, program antywirusowy może zobaczyć i usunąć tylko wtedy, gdy nie jest on aktywny
w pamięci.
Wirusy rezydentne
Zasada działania tych wirusów polega na zainstalowaniu się w pamięci operacyjnej
komputera i przyjęciu odpowiednich odwołań do systemu w sposób podobny jak czynią to
programy typu TSR (Terminate but Stay Resident). Typowy wirus rezydentny po
zainstalowaniu ukrywa swój kod przed programami przeglądającymi pamięć. Aktywny
i jednocześnie ukryty w pamięci, wirus ma o wiele szersze pole manewru niż wirusy nie
rezydentne. Monitorowanie odpowiednich funkcji DOS i BIOS pozwala mu przy każdej
dowolnej próbie dostępu na infekcję plików lub sektorów dyskowych. Możliwe jest także
zastosowanie techniki zaawansowanego ukrywania się w systemie (patrz opis wirusów typu
stealth).
Popularne programy antywirusowe
Podstawową zasadą jest posiadanie dobrego pakietu antywirusowego. Pakietu, gdyż
obecnie większość tego typu programów składa się z wielu modułów o różnych funkcjach.
Programy antywirusowe są najsilniejszym narzędziem, jakie powstało w celu walki
z wirusami. Od momentu pojawienia pierwszego wirusa powstał cały szereg różnorodnego
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
oprogramowania. Istniejące i ciągle rozwijające się programy ułatwiają ochronę systemu
przed inwazją, szybsze jej wykrycie i w większości przypadków usunięcie skutków.
Poniżej w tabeli zostały przedstawione najbardziej popularne programy antywirusowe.
Autor zachęca do samodzielnego poznania ich efektywności, skuteczności oraz możliwości
i na tej podstawie wybranie dogodnego pakietu antywirusowego.
Tabela 4. Strony www znanych programów antywirusowych.
Nazwa programu Strona WWW
Norton AntiVirus www.symantec.com.pl
Kaspersky Aanti-Virus Personal www.kaspersky.pl
Mks_vir www.mks.com.pl
RAV Desktop www.b3system.com.pl
NOD www.dagma.com.pl
AntiVirenKit Professional www.gdata.pl
Avast32 Home Edition www.avast.com
AntiVir Personal Edition www.free-av.com
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest wirus komputerowy?
2. Jaki jest mechanizm działania konia trojańskiego
3. Jakie znasz metody przenoszenia się wirusów?
4. Które spośród poznanych przez Ciebie wirusów są najgrozniejsze i dlaczego?
5. Co to sÄ… wirusy polimorficzne?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zapoznaj się z działaniem najpopularniejszych programów antywirusowych. Jeśli na
Twoim komputerze nie ma jeszcze zainstalowanego żadnego takiego programu, to pobierz
wersję demo z którejś ze stron wymienionych w podrozdziale Programy antywirusowe
i zainstaluj ją. Sprawdz skuteczność zainstalowanego programu antywirusowego,
umieszczajÄ…c w stacji dyskietkÄ™ z wirusem i skopiuj go na dysk twardy. Zaobserwuj, czy
program rozpozna, że kopiowany jest plik z wirusem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) pobrać wersję demo wybranego programu antywirusowego z Internetu i zainstalować ją,
2) sprawdzić skuteczność programu antywirusowego wykonując następujący test: skopiować
z dyskietki (zawierajÄ…cej zainfekowane zbiory) wybrany plik na dysk twardy
i zaobserwować reakcję programu powinien on bezzwłocznie podnieść alarm,
3) zapoznać się z dostępnymi opcjami programu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu,
- dyskietki zainfekowane wirusem komputerowym.
Ćwiczenie 2
Dokonaj instalacji systemu Windows na partycji zainfekowanej wirusem komputerowym
(np. Spitit) oraz sprawdz, jak będzie funkcjonował system Windows. Czy jest możliwe, aby
po zainstalowaniu dobrego programu antywirusowego pozbyć się niechcianego intruza?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zainfekować dysk twardy wirusem z dyskietki (za zgodą prowadzącego), np.
uruchamiając jeden z plików EXE z tej dyskietki,
2) zainstalować kolejny system operacyjny na zainfekowanej partycji,
3) zaobserwować skutki, jakie może przynieść nierozwaga podczas instalacji systemu
operacyjnego na zainfekowanej partycji,
4) dokonać próby usunięcia wirusa komputerowego stosując programy narzędziowe, warto
skorzystać ze skanera on-line oferowanego przez wielu twórców oprogramowania
antywirusowego (np. mks_vir).
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu,
- dyskietki zainfekowane wirusem komputerowym.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) Powiedzieć, jak działa wirus komputerowy?
2) wymienić rodzaje wirusów komputerowych?
3) powiedzieć, co to są wirusy rezydentne?
4) wymienić programy antywirusowe?
5) samodzielnie przeciwdziałać niebezpieczeństwom ze strony
wirusów i koni trojańskich?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.5. Parametry techniczne podzespołów oraz nietypowe
ustawienia sprzętowe wpływające na wydajność komputera
4.5.1. Materiał nauczania
Podzespoły komputera i ich parametry oraz sposoby poprawy wydajności
1. Procesory
Procesor to prawdziwe serce komputera PC. Może on pracować znacznie szybciej dzięki
szybszemu taktowaniu zegarem zewnętrznym. Można zatem ustawić zegar wolniejszego
procesora na wyższą częstotliwość, dzięki temu pracuje ze zbliżoną szybkością do nowszych
modeli. Niestety nie zawsze się to udaje. Wpływa na to wiele czynników, na przykład jakość
i chipset płyty głównej, pamięć, zasilacz. Zanim jednak przystąpimy do podkręcania
parametrów procesora, najlepiej sprawdzić w zamieszczonej niżej tabeli, jakie procesory
nadają się najlepiej do zmiany parametrów. Szczególną uwagę zwrócić należy na
maksymalne dopuszczalne napięcie rdzenia oraz temperaturę. Przekroczenie tych parametrów
grozi zniszczeniem procesora.
Tabela 5. Parametry techniczne wybranych procesorów.
Maksymalna
Rzeczywiste Nominalne Maksymalne Nominalne Maksymalna uzyskana
napięcie taktowanie
Procesor taktowanie napięcie Mnożnik Wydzielane temperatura częstotliwość
bezpieczne magistrali ciepło[W]
[MHz] [V] pracy[°C] taktowania
[V] (FSB)[MHz]
[MHz]
Athlon
XP 1667 1,6 1,95 133 12,5 60 90 2200
2000+
Athlon
XP 1833 1,65 1,95 166 11 68 85 2200
2500+
Duron
1600 1,5 1,95 133 12 57 85 2200
1600
Pentium
4 2400 1,5 1,8 200 12 66 74 3200
2,4MHz
Pentium
4 2800 1,4 1,55 133 21 89 69 3600
2,8MHz
Pentium
4 2800 1,4 1,55 200 14 89 69 3600
2,8MHz
Pentium4
3400 1,4 1,55 200 17 103 73 3600
3,4 MHz
Najprościej zwiększyć częstotliwość taktowania procesora poprzez zwiększenie
częstotliwości taktowania magistrali systemowej FSB. Zwiększa to praktyczne wydajność
całego komputera PC gdyż zwiększamy szybkość pamięci RAM. W płytach głównych bez
blokady PCI i AGP zwiększamy przy okazji przepustowość tych szyn. Niestety ich
nadtaktowanie może prowadzić do niestabilności pracy.
Gdy nie możemy już bardziej podkręcić magistrali, pozostaje nam zwiększenie
mnożnika. Jego wartość wskazuje, ile razy w jądrze procesora zostanie pomnożona
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
częstotliwość FSB. Niestety większość procesorów produkowanych obecnie poza wersjami
inżynieryjnymi mają zablokowaną możliwość zmiany mnożnika.
Podnoszenie częstotliwości taktowania magistrali często nie udaje się z powodu zbyt
małej energii docierającej do procesora. Zwiększając FSB należy także zwiększyć napięcie
rdzenia. Pamiętać należy jednak, że przekroczenie bezpiecznego napięcia może spowodować
uszkodzenie CPU.
Temperatura CPU rośnie proporcjonalnie do taktowania i napięcia zasilania rdzenia.
Nadmiernie rozgrzanie procesora może doprowadzić do jego spalenia, a dobrze chłodzony
procesor pracuje stabilnie.
2. Pamięci RAM
Ustawienia opóznień pamięci RAM (timingów) mają bardzo duży wpływ na wydajność
komputera. Niewielka zmiana może przyspieszyć wymianę danych między CPU a pamięcią.
Pamiętać należy jednak, że nieodpowiednie ustawienia timingów mogą spowodować
konieczność przywrócenia fabrycznych ustawień.
3. Płyta główna
Możliwość zmiany parametrów podzespołów w dużej mierze zależy w dużej mierze od
płyty głównej. W celu umożliwienia dokonania zmian nominalnych parametrów podzespołów
komputerowych potrzebne są płyty główne zapewniające:
- szeroki i dokładny zakres zmian FSB oraz mnożnika,
- regulację napięcia rdzenia CPU i pamięci RAM,
- ustawienia timingów pamięci.
4. Karta grafiki
Przyspieszanie zegara karty graficznej to domena miłośników gier. Efekt podkręcania
karty graficznej zależy od wielu czynników. Pamiętać należy jednak, że przez overclocking
podkręcanie nie uzyskamy poprawy jakości obrazu i nie zastąpi on nowych rozwiązań
technicznych. Przed rozpoczęciem zmian ustawień karty należy sprawdzić, jakie posiada
predyspozycje w tym kierunku. W tabeli 6 zamieszczono parametry wybranych modeli kart
graficznych z możliwością overclockingu.
Tabela 6. Parametry techniczne wybranych kart graficznych.
Taktowanie Åšredni Åšredni
Nazwa Taktowanie Szyna
pamięci overclocking overclocking
karty GPU [MHz] pamięci
[MHz] rdzenia[MHz] pamięci[MHz]
GeForce 3
240 250 128 260 275
Ti500
GeForce 4
250 250 128 313 269
Ti4200
GeForce
FX 5900 400 350 256 493 409
XT
GeForce
400 400 256 487 461
FX 5900
GeForce
FX 5950 475 475 256 500 520
ultra
Radeon
325 200 64/128 425 225
9600
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Radeon
400 300 64/128 500 325
9600pro
Radeon
400 300 64/128 487 283
9600pro VE
Radeon
325 310 256 380 340
9800
Taką samą informację można uzyskać uruchamiając program testujący RivaTuner lub
SiSoftware Sandra. Sprawdzimy dzięki temu, jakie powinno być standardowe taktowanie
pamięci i GPU oraz, o ile można je zazwyczaj zwiększyć. Niektórzy producenci montują
w kartach graficznych pamięci tak, że magistrala dostępu do nich zwęża się ze 128 bitów do
64. Pozwala to obniżyć cenę urządzenia, ale taki sprzęt pracuje znacznie wolniej i nie nadaje
siÄ™ do overclockingu.
yródła internetowe.
Więcej wiadomości na temat niestandardowych ustawień sprzętowych znajduje się na
stronach WWW:
forum.tweak.pl
www.cpudatabase.com
www.frazpc.pl
www.tweak.pl
www.benchmark.pl
www.ocworkbench.com
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie parametry procesora można modyfikować w celu zwiększenia wydajności
komputera?
2. Co powinna zapewniać płyta główna w celu umożliwienia dokonania zmian nominalnych
parametrów podzespołów komputerowych?
3. Od czego zależy temperatura pracy CPU?
4. Jakie parametry karty graficznej zapewniajÄ… jej wydajniejszÄ… pracÄ™?
5. Jakie parametry pracy komputera zmieniamy przez modyfikację szybkości taktowania
magistrali FSB?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj identyfikacji zainstalowanych komponentów systemu komputerowego używając
programu SiSoftware Sandra. Dokonaj sprawdzenia wydajności systemu za pomocą
programu diagnostycznego z serii PCMark, wyniki testów zapisz w arkuszu Excel.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ocenić, na ile można zwiększyć częstotliwość pracy procesora przez zwiększenie
częstotliwości magistrali, a na ile przez zwiększenie mnożnika,
2) zapisać i skonsultować swoje wnioski z nauczycielem,
3) uzgodnić z nauczycielem, jakie wartości parametrów będą wprowadzane,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4) dokonać modyfikacji parametrów pracy procesora z poziomu BIOSU w zakładce
Advanced BIOS Features (pozwala na zmianę podstawowych ustawień dotyczących
konfiguracji systemu tj. start systemu, zaawansowane opcje procesora). ModyfikujÄ…c
opcje FSB Frequency dokonasz zmian taktowania magistrali systemowej, zmieniajÄ…c
opcje CPU clock Ratio zmienisz wartość mnożnika częstotliwości magistrali. Zapisz
ustawienia i uruchom komputer,
5) dokonać analizy przy użyciu programów diagnostycznych SiSoftware Sandra i serii
PCMark,
6) porównać otrzymane wyniki z tymi które uzyskiwane były przed modyfikacją
parametrów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC, w którym można wprowadzać nietypowe ustawienia sprzętowe
podnoszące jego wydajność.
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy parametrów karty graficznej za pomocą programu z serii 3DMark.
Następnie dokonaj zmiany parametrów karty graficznej za pomocą programu RivaTuner. Po
uruchomieniu aplikacji widzimy informacje na temat posiadanej karty graficznej, procesora
graficznego GPU i ilości pamięci. Przechodzimy następnie do okna sprzętowych ustawień
karty. Teraz w oknie Low-level system tweaks klikamy przycisk Detect now
i przeprowadzamy procedurę sprawdzenia ustawień zegarów pamięci i GPU. Po zakończeniu
testu karty suwaki zmiany taktowania są aktywne. Dokonaj zmiany częstotliwości taktowania
na wartości uzgodnione z nauczycielem. Na zakończenie przeprowadzamy test wydajności
karty graficznej programem z serii 3DMark i porównujemy otrzymane wyniki z uzyskanymi
przed modyfikacjÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeprowadzić testy systemu komputerowego programami proponowanymi
w ćwiczeniach,
2) znać obsługę programów do modyfikacji parametrów podzespołów,
3) orientować się w ustawieniach BIOS-u odpowiedzialnych za ustawienia sprzętowe
zainstalowanych komponentów komputera,
4) zaobserwować i porównać wydajności komputera przed i po modyfikacji, na podstawie
testów prowadzonych programami diagnostycznymi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC z dostępem do Internetu, wyposażony w płytę główną opartą o
chipset i865 dla procesorów INTEL lub nForce2Ultra dla procesorów AMD oraz kartę
graficznÄ… NVIDIA z procesorem GPU z serii 5000 lub 6000.
- Zestaw programów do diagnostyki i zmiany ustawień sprzętowych: SiSoftware Sandra,,
PCMark, RivaTuner, 3DMark
Wszystkie programy w wersji darmowej dostępne są w dziale DOWNLOAD
czasopisma Komputer Åšwiat pod adresem www.ks-ekspert.pl .
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Ćwiczenie 3
Dokonaj identyfikacji zainstalowanych komponentów systemu komputerowego używając
programu SiSoftware Sandra. Dokonaj sprawdzenia szybkości przepływu danych, w czasie
kopiowania dużych plików lub pakietów danych (min 700MB). Dane można kopiować
w zakresie jednego dysku. Dokonaj modyfikacji szybkości taktowania procesora i pamięci
RAM najlepiej przez zmianę szybkości FSB. Dokonaj ponownej operacji kopiowania,
porównaj czasy operacji przed i po modyfikacjach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ocenić, na ile można zwiększyć częstotliwość pracy procesora przez zwiększenie
częstotliwości magistrali, a na ile przez zwiększenie mnożnika,
2) zapisać i skonsultować swoje wnioski z nauczycielem,
3) uzgodnić z nauczycielem, jakie wartości parametrów będą wprowadzane,
4) dokonać modyfikacji parametrów pracy procesora z poziomu BIOSU w zakładce
Advanced BIOS Features (pozwala na zmianę podstawowych ustawień dotyczących
konfiguracji systemu tj. start systemu, zaawansowane opcje procesora). ModyfikujÄ…c
opcje FSB Frequency dokonasz zmian taktowania magistrali systemowej, zmieniajÄ…c
opcje CPU clock Ratio zmienisz wartość mnożnika częstotliwości magistrali. Zapisz
ustawienia i uruchom komputer,
5) dokonać porównania wydajności w sposób praktyczny w czasie kopiowania plików,
6) porównać otrzymane wyniki z tymi które uzyskiwane były przed modyfikacją
parametrów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer klasy PC, w którym można wprowadzać nietypowe ustawienia sprzętowe
podnoszące jego wydajność.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić, co to jest overclocking?
2) wymienić parametry procesorów, które wpływają znacząco
3) na wydajność komputera?
4) wymienić parametry kart graficznych które wpływają znacząco na wydajność
komputera?
5) stwierdzić które opcje BIOS- u umożliwiają zmianę parametrów pracy
procesora??
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Pytania: 1-6, 9-11, 15 i 16 są to
pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest prawidłowa; pytania: 7, 8, 17,
18, 19, 20 to pytania z luką, w pytaniach: 12, 13, 14 należy udzielić krótkiej odpowiedzi.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedz prawidłową),
- w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedz w wyznaczone pole,
- w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy lub liczby.
6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część poziom
podstawowy, II część - poziom rozszerzony.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 15- 20, gdyż są one na poziomie rozszerzonym.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
Część I:
1. Jeśli nowa karta rozszerzeń powoduje zawieszanie się systemu to:
a) istnieje konflikt przerwań,
b) karta nie jest zainstalowana w odpowiednim złączu,
c) karta nie jest wykrywana przez system,
d) karta nie jest wciśnięta w złącze.
2. Co może być przyczyną nagłego wyłączania się komputera w momencie uruchamiania
aplikacji?
a) zadziałanie wirusa komputerowego,
b) zasilacz uległ uszkodzeniu,
c) włączenie się zabezpieczenia procesora,
d) brak odpowiednich sterowników.
3. O czym świadczą kolorowe plamy na ekranie monitora?
a) zabrudzeniu ekranu,
b) uszkodzeniu karty graficznej,
c) zawieszeniu siÄ™ systemu,
d) obecności silnego, zewnętrznego pola magnetycznego w pobliżu ekranu monitora.
4. Tryb awaryjny systemu Windows jest przydatny, gdy:
a) nie można uruchomić Windows po zainstalowaniu sterowników,
b) chcemy zmienić kompozycje pulpitu,
c) chcemy dodać nowe urządzenie,
d) konfigurujemy połączenia sieciowe.
5. Zastosowanie niewłaściwych ustawień rozdzielczości ekranu lub szybkości jego
odświeżania może powodować:
a) rozmycie siÄ™ tapety Windowsa,
b) niewłaściwe działanie monitora objawiające się migotaniem ekranu,
c) odwrócenie o 180° obrazu na ekranie,
d) wyłączenie komputera.
6. Zasada działania wirusów rezydentnych polega na:
a) zainstalowaniu się w pamięci operacyjnej komputera i przyjęciu odpowiednich
odwołań do systemu,
b) wykorzystują swoje ofiary do transportu, modyfikując ich strukturę wewnętrzną,
c) przechwytują odwołania systemu operacyjnego do zainfekowanych plików lub
sektorów dysku i zastępują dane, które byłyby widziane, jeśli pliki lub sektory nie
byłyby zainfekowane,
d) natychmiastowym kasowaniu dysku twardego.
7. Szybkość taktowania procesora możemy modyfikować poprzez:
8. Wirus z bombą logiczną może..................................................., swoje działanie ukazuje
w ............................................................................................ Kod wirusa może być ukryty
w dowolnym miejscu programu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
9. Podczas uruchamiania komputera pojawia siÄ™ komunikat CMOS error check ?
a) sygnalizuje w ten sposób uszkodzenie karty dzwiękowej,
b) oznacza to atak wirusa,
c) komunikat ten oznacza utracenie, lub uszkodzenie zawartości pamięci CMOS,
d) komunikat oznacza odłączoną klawiaturę.
10. Sygnał długi, potem dwa krótkie emitowane z głośnika PC speaker przy płycie
wyposażonej w AwardBIOS oznaczają:
a) awariÄ™ myszki,
b) odłączony kabel sieciowy,
c) błąd karty graficznej,
d) awariÄ™ klawiatury.
11. Zwiększając szybkość taktowania magistrali systemowej FSB powodujemy:
a) zwiększenie szybkości taktowania tylko procesora CPU,
b) zwiększenie szybkości taktowania tylko pamięci RAM,
c) szybkości taktowania pozostają bez zmian,
d) zwiększamy wydajność całego komputera.
12. W celu umożliwienia dokonania zmian nominalnych parametrów podzespołów
komputerowych potrzebne są płyty główne zapewniające.......................................
13. Jakie parametry karty graficznej zapewniajÄ… jej wydajniejszÄ… pracÄ™?
14. Jakie parametry powodujÄ… szybsze nagrzewanie siÄ™ procesora?
Część II:
15. Program diagnostyczny SiSoftware Sandra daje możliwości analizy parametrów:
a) temperatury procesora,
b) szybkości taktowania procesora,
c) szybkości magistrali FSB,
d) jest uniwersalnym programem diagnostycznym dajÄ…cym informacje o wszystkich
składnikach komputera.
16. Jeśli na dysku twardym pojawiły się uszkodzone obszary tzw. Bad sectory wówczas w
celu ochrony danych należy:
a) wykonać kopię dysku i dalej na nim pracować,
b) oznaczyć uszkodzone miejsca programem diagnostycznym do obsługi dysków
twardych i przesunąć dane do nieuszkodzonych obszarów,
c) nie można podjąć działania zapobiegającego ochronie danych i należy wymienić
dysk na nowy,
d) dokonać testu systemu programem antywirusowym.
17. W celu dokonania zmiany ustawień sprzętowych procesora należy (wymień w kolejności
podejmowane czynności):
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
18. Kopiowania danych pomiędzy dwoma dyskami np. ATA/133 i ATA/33 trwa dłużej niż
pomiędzy innymi urządzeniami. Oznacza to, że oba dyski są podłączone
......................................................................kanału kontrolera EIDE, wówczas
................................................................................... z tych urządzeń. Dlatego w miarę
możliwości należy zawsze wolniejsze dyski podłączać .................................... kontrolera
EIDE.
19. Najmłodszą rodziną wirusów są tzw. .................. ,które pojawiły się jako skutek uboczny
rozszerzenia możliwości pakietów biurowych (takich jak Microsoft Office, a także Lotus
SmartSuite oraz Corel WordPerfect Suite) językiem pozwalającym na tworzenie
...................
20. Przez overclocking podkręcanie ............................ poprawy jakości obrazu
i......................... nowych rozwiązań technicznych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko........................................................................................
Testowanie, diagnozowanie i wymiana podzespołów .
Zakreśl poprawną odpowiedz, wpisz brakujące części zdania i udziel krótkiej
odpowiedzi.
Nr
Odpowiedz Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7.
8.
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12.
13.
14.
15. a b c d
16. a b c d
17.
18.
19.
20.
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
6. LITERATURA
1. Błaszczyk A.: Jak pisać wirusy i antywirusy. RM, Warszawa 2002.
2. Dembowski K.: BIOS i usuwanie usterek. Vademecum profesjonalisty. Helion 2004.
3. Dudek A.: Nie tylko wirusy. Hacking, cracking, bezpieczeństwo Internetu. Helion,
Gliwice 1998.
4. Kolan Z.: Urządzenia techniki komputerowej. CWK SCREEN, Wrocław 2002.
5. Miesięcznik Komputer świat nr 3,4 rok 2004
6. Mueller S.: Rozbudowa i naprawa komputerów PC. T.1 i T.2 Helion, Gliwice 2000.
7. Strony internetowe: www.ks-ekspert.pl
8. Wang W.: Internet, hakerzy, wirusy. RM, Warszawa 2001.
9. www.chip.pl
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Węgrzyn Diagnozowanie charakteru za pomocą testów werbalnychDiagnostykaAUTO TRANS DIAGNOSIS AG4BMW E39 Wymiana wężyków spryskiwaczyDebugowanie NET Zaawansowane techniki diagnostyczne?bnet2009 pytania testoweTestownik EE1Diagnostyka OBD EOBD OBD2 Opis VAG COMWymiana ciepła i masywięcej podobnych podstron