Metoda oceny skuteczności techniczno taktycznych działań piłkarzy
21 Wraz z upowszechnieniem się w praktyce szkoleniowej piłki nożnej technik rejestracji audiowizualnej możliwe stało się poszerzenie zakresu i jakości zdobywanych informacji. Andrzej Szwarc Metoda oceny skuteczności techniczno-taktycznych działań piłkarzy Najbardziej niebezpieczne w pracy trenera jest pozostawianie działań intuicyjnych bez wsparcia obiektywnych danych . T. Ulatowski W artykule przedstawiono metodę oceny skutecznoSci gry piłkarzy na podstawie danych arkusza obserwacyjnego, wykorzystującą: doSwiadczenia płynące z jego stosowania, analizę literatury przedmiotu oraz sugestie i opinie Srodowisk nauko- wych i eksperckich. Zmodyfikowany obecnie arkusz umożliwia ocenę gry piłkarza (także bramkarza), wybranej formacji lub całej drużyny w trakcie atakowania i bronienia za pomocą 15 wskaxników. Przykładem praktycznej wartoSci opisanej metody jest analiza skutecznoSci gry reprezentacji Polski w meczach z Koreą i USA na ostatnich Mistrzostwach Rwiata w Korei i Japonii. SŁOWA KLUCZOWE: piłka nożna ocena skutecznoSci gry arkusz obserwacyjny. Z Pracowni Piłki Nożnej Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku. Sport Wyczynowy 2002, nr 7-8/451-452 21 22 Andrzej Szwarc Ocenę prawidłowości zachowań za- arkusza obserwacyjnego. Wraz z upo- wodników podczas gry umożliwia przy- wszechnieniem się w praktyce szkole- glądanie się im w warunkach walki spor- niowej technik rejestracji audiowizualnej towej. Naglak (23) podkreśla, że tylko możliwe stało się poszerzenie zakresu gra rzetelnie i w sposób obiektywny róż- i jakości informacji, zarówno o grze nicuje uzdolnienia zawodników; wszyst- ofensywnej, jak i defensywnej. Prezen- kie inne próby oceny uzdolnień zawod- towana niżej modyfikacja tego arkusza, nika, łącznie z grami kontrolnymi, nie opierająca się na sugestiach i opiniach spełniają w sposób zadowalający tego środowisk naukowych i eksperckich, jest warunku . W obserwowaniu gry tkwi efektem wnikliwej analizie literatury więc klucz do rozpoznania możliwości przedmiotu i przede wszystkim doświad- sportowców. Uzyskiwane ilościowe i ja- czenia, płynącego z jego wieloletniego kościowe dane pozwalają też na racjo- stosowania. nalnie sterowanie przygotowaniem gra- W pierwszej część strony A arkusza czy do zawodów. Systematyczna analiza zapisuje się informacje o: gry wybitnych zawodników wskazuje terminie i miejscu zawodów, kierunki rozwoju mistrzostwa technicz- uczestniczących drużynach oraz wyni- no-taktycznego całej dyscypliny (25). ku meczu, W piłce nożnej od wielu lat tworzy rodzaju spotkania, się i udoskonala techniki rejestracji ak- obserwowanym zawodniku, zespole, tywności ruchowej zawodników oraz zewnętrznych warunkach rywalizacji sposoby analizowania gry (5, 7, 8, 10, (pogodzie, stanie nawierzchni boiska, 14, 18-19, 28, 37), a dynamiczny rozwój zachowaniu publiczności, stawce me- technik audiowizualnych i informatycz- czu itp.). nych powoduje, że problemem nie jest W części drugiej za pomocą umow- już obiektywność prowadzonej rejestra- nych znaków rejestruje się dane dotyczą- cji, lecz weryfikacja zgromadzonego ce poszczególnych elementów techniczno- materiału w aspekcie jego praktycznej taktycznych. W rubrykach 1. i 2. notuje się użyteczności. numer, imię i nazwisko obserwowanego Zainteresowanie badaczy koncen- zawodnika. Zaznacza się też czas jego gry, truje się na opracowywaniu metod oce- ale tylko wtedy, gdy opuszcza boisko ny skuteczności gry piłkarzy, zarówno przed zakończeniem meczu. W rubryce 3. w atakowaniu (m. in. 6, 12, 13, 22, 37), rejestruje się strzały z akcji wykonywa- jak i w bronieniu (11, 17, 27, 34). ne nogą i głową i w sytuacjach łatwych Najczęściej tworzone są kompleksowe (kolumna 3a.) i trudnych (kolumna 3b.) sposoby oceny działalności startowej w następujący sposób: całego zespołu, poszczególnych forma- strzał prawą nogą p, cji i wybranych graczy w różnych fazach strzał lewą nogą l, gry (15, 20, 29, 42). strzał głową g, Przed kilkoma laty (33) zapropo- Symbolami oznacza się też dodat- nowałem zastosowanie w piłce nożnej kowo jakość strzałów: 22 Metoda oceny skutecznoSci techniczno-taktycznych działań piłkarzy 23 strzał celny, zdobycie bramki o, nogą z akcji, po podaniu piłki przez strzał celny obroniony przez bramka- partnera, rza +, nogą z własnego prowadzenia piłki, strzał zablokowany przez obrońcę v, z wyrzutów piłki ręką wszystkimi spo- strzał niecelny /. sobami, Przykładowy zapis: bramka zdobyta z rzutów od bramki i wykopów nogą głową go, strzał niecelny lewą nogą z ręki na celność . l/. Oswobadzające uderzenia piłki z rzu- W rubryce 4. notuje się uderzenia tów od bramki i wykopów z ręki (wyko- z rzutów wolnych bezpośrednich, po- nywane w celu jak najdalszego przenie- średnich, karnych i z rogów, stosując sienia środka ciężkości gry od swojej takie same symbole, jak w rubryce 3. bramki) oznacza się literą W rubryce 5a Dodatkowo uwzględnia się rodzaj stałe- (celne podania w sytuacjach łatwych) go fragmentu gry. Przykładowy zapis: lub 7a (niecelne podania w sytuacjach strzał celny z rzutu bezpośredniego łatwych). Zdarzenia te nie są wykazywa- prawą nogą Bpo, ne w ogólnej ocenie gry bramkarza, gdyż strzał niecelny z rzutu karnego lewą należą do tzw. pośredniej fazy gry (mię- nogą Kl/, dzy atakowaniem a bronieniem), w któ- strzał celny obroniony z rzutu z rogu rej o skuteczności nie decyduje zawod- prawą nogą Rp+, nik, lecz przypadek. strzał zablokowany przez obrońcę z rzu- Wygrane podczas atakowania pojedyn- tu pośredniego prawą nogą Ppv. ki 1x1 zapisuje się w rubryce 6., a niesku- Uwaga! Należy rejestrować również tecznie wykonywane działania technicz- strzały oddawane z krótkiego, jednopo- no-taktyczne w 7., składającej się z 7. ko- daniowego rozegrania piłki. lumn, od 7a do 7g, w których rejestruje się W przypadku bramkarzy, w rubry- straty piłki, wynikające z: kach 3. i 4. rejestruje się strzały celne, niecelnych podań piłki w sytuacjach celne obronione, i niecelne wykonane łatwych, przez przeciwników lub partnerów bram- niecelnych podań piłki w sytuacjach karza, a także uderzenia zablokowane trudnych, (zapis: o, +, v, /) bez określania ich ro- nieskutecznych przyjęć piłki, dzaju. nieskutecznego dryblowania piłki, W rubrykach 5a i 5b notuje się celne nieskutecznego prowadzenia piłki, podania piłki do partnerów, odpowiednio, spalonego, w sytuacjach łatwych i trudnych i odnie- innych zdarzeń (faul lub niesportowe sieniu do strefy boiska, w której nastąpi- zachowanie się zawodnika zespołu ło zdarzenie (A, B, C). Dotyczy to także atakującego, zagranie ręką, nieprawi- wszystkich pozostałych rejestrowanych dłowo wykonany wrzut z autu). elementów gry. W kolumnie 7f notuje się zdarzenia, Bramkarzom wykazuje się celne w których akcja ofensywna drużyny ob- i niecelne podania: serwowanej została przerwana z powo- 23 24 Andrzej Szwarc du przebywania atakującego na pozycji wybicie piłki nogą i głową, także poza spalonej. Stratę piłki przypisuje się za- polem karnym), wodnikowi spalonemu . Wtedy, gdy kolumna 8d wyprzedzanie zamiarów zawodnik posiadający piłkę, mogąc ina- rywali i wejście w posiadanie piłki czej rozwiązać sytuację gry, podał ją (przechwytywanie podań i dośrodko- spalonemu (możliwość zmiany sposo- wań). bu atakowania ze względu na czas po- W rubryce 9. odnotowuje się: dejmowania decyzji), to jemu przypisu- przegranie przez zawodnika broniące- je się stratę piłki jako niecelne podanie go pojedynku o piłkę w grze 1x1, (rubryka 7a). nieskuteczne wykonaną próbę prze- W rubryce 8. wyróżnia się działania chwycenia piłki (minięcie się z piłką obronne w sytuacji gry 1x1 oraz prze- lub taki z nią kontakt, po którym prze- chwytywanie piłek. W kolumnie 8a no- ciwnik nadal atakuje, a obrońca nie tuje się wszystkie skuteczne sposoby ma możliwości wpływania na grę), przerwania akcji ofensywnej (wślizg, przegranie przez bramkarza pojedyn- doskok, wybicie itp.), po których prze- ku sam na sam z napastnikiem. ciwnik nadal posiada piłkę, ale jego ak- Straty piłki lub inne wydarzenia, któ- cja została przerwana (wybicie piłki re w zasadniczy sposób wpływają na poza boisko lub do jego strefy obronnej). dalszy przebieg gry lub są bezpośrednią W kolumnie 8b wykazuje się sytuacje przyczyną utraty bramki, odnotowuje 1x1, w których zawodnik zespołu obser- się i opisuje dodatkowo w rubryce 10. wowanego odbiera piłkę przeciwnikowi (np. faul bramkarza poza polem karnym i rozpoczyna atak. i czerwona kartka nr 1 Czk; strata pił- Z kolei w kolumnie 8c wyróżnia się ki przez zawodnika z numerem 8 w grze wypadki, gdy gracz obrony, wyprzedza- 1x1 i utrata bramki - nr 8, strata 1x1G; jąc zamiary przeciwnika, przerwie jego przegranie pojedynku 1x1 przez obroń- akcję ataku (oswobadzające wybicie pił- cę z numerem 3 w polu karnym, faul, ki nogą i głową, również z upadkiem), rzut karny i żółta kartka - nr 3, strata zaś w następnej, gdy antycypując zamia- K, G, Zk) ry przeciwnika zdobył piłkę, celnie ją W ostatnim wierszu tabeli podlicza podał lub samodzielnie rozpoczął kontr- się zarejestrowane zdarzenia w odniesie- atak. niu do poszczególnych elementów gry, Rejestr działań bramkarza w rubryce przy czym w kolumnach 3. i 4. sumuje 8 jest następujący: się jedynie strzały wykonane przez ob- kolumna 8a skuteczne wybicie piłki serwowanych zawodników, a w pozos- w sytuacji sam na sam , tałych wyróżnia się zdarzenia zaistniałe kolumna 8b chwycenie, wygarnięcie w poszczególnych strefach boiska. piłki w sytuacji sam na sam , Na stronie B arkusza obserwacyjne- kolumna 8c skuteczna gra na przed- go (ryc. 2) dodaje się wybrane działa- polu bramki, wychodzenie do dośrod- nia techniczno-taktyczne i wylicza kowań (piąstkowanie, oswobadzające wskazniki skuteczności gry bramkarza, 24 25 Ryc. 1. Strona A arkusza obserwacyjnego. 25 WYLICZENIA Strona B 26 WSKAyNIKÓW SKUTECZNOŚCI GRY Bramkarz Aącznie cały zespół War- War- Rodzaj działań tość Wskaz- Ilość Ilość Wskaz- tość wskaz- nik zda- techniczno-taktycznych zda- nik wskaz- nika rzeń rzeń nika (%) (%) 4 3 2 1 5 6 7 A wszystkie strzały celne podania wygrane 1x1 w ataku A celne podania wygrane 1x1 w ataku wszystkie straty piłki Sg celne strzały z gry (bramki) Sg wszystkie strzały z gry Ssfg celne strzały ze stałych fragmentów gry Ssfg wszystkie strzały ze stałych fragmentów gry Po celne podania Po wszystkie podania Pł celne podania w sytuacji łatwej Pł wszystkie podania w sytuacji łatwej Pt podania w sytuacji trudnej Pt wszystkie podania w sytuacji trudnej D1x1 wygrane pojedynki 1x1 w atakowaniu D1x1 wygrane 1x1 w ataku straty w dryblingu i prowadzeniu piłki O odebrane piłki w grze 1x1 i przez wyprzedzenie O odebrane piłki (1x1 i wyprzedzenie) przegrane 1x1 w obronie R1x1 odebranie wybicie w grze 1x1 R1x1 odebranie wybicie w grze 1x1 przegrane 1x1 w obronie Rp przerwanie akcji wejście w posiadanie piłki (wyprzedzenie) Rp przerwanie akcji wejście w posiadanie przegrane 1x1 w obronie Oa odebranie (gra 1x1) wejście w posiadanie (wyprzedzenie) Oa wszystkie odebrane piłki przeciwnikowi Op wybicie (gra 1x1) przerwanie akcji (wyprzedzenie) Op wszystkie odebrane piłki przeciwnikowi Bb strzały obronione przez bramkarza Bb strzały celne (bramki) obronione przez bramkarza Bo strzały obronione p. bramkarza, niecelne i blokowane p. obrońców Bo wszystkie strzały wykonane przez przeciwnika Ryc. 2. Strona B arkusza obserwacyjnego. 26 Metoda oceny skutecznoSci techniczno-taktycznych działań piłkarzy 27 całego zespołu lub wyróżnionej forma- nadto w bronieniu wykazuje się prze- cji. Informacje zawarte w środkowej grywane pojedynki w grze 1x1. rubryce wskazują, które elementy gry Wyodrębnienie uderzeń do bramki ze należy zsumować i następnie wpisać stałych fragmentów gry oraz strzałów do rubryk 2 i 5 (dla bramkarza rubry- z akcji ma istotne znaczenie dla meryto- ka 2, dla całego zespołu, tj. bramkarza rycznych analiz. Rejestrowanie tych fak- i pozostałych zawodników z pola gry tów stało się już powszechną praktyką rubryka 5). Wyliczone wartości wskaz- (np. 1, 3, 9, 21, 31, 40), tak jak wyróż- ników (wynik dzielenia górnej liczby nianie strzałów celnych, niecelnych, przez dolną we właściwej rubryce ko- obronionych przez bramkarza i blokowa- lumn 2 i 5 [ilość zdarzeń] i mnożenia nych przez jego partnerów (16, 39, 42). x 100) wpisuje się w odpowiednie ru- Natomiast wskazywanie części ciała, bryki kolumn 4 i 7. W ten sposób wyli- którą się strzela, wydaje się mieć tylko cza się wskazniki skuteczności: atako- znaczenie formalne, gdyż najczęściej wania (A): strzałów (S ), strzałów z gry sytuacja gry wymusza sposób i rodzaj s (S ), strzałów ze stałych fragmentów oddawanego uderzenia do bramki (za g gry (S ), podań piłki (P ), podań w sy- wyjątkiem wykonywanych ze stałych sfg o tuacjach łatwych (Pł), podań w sytu- fragmentów gry). acjach trudnych (Pt), gry 1x1 (D1x1), Wyróżniając tzw. sytuacje łatwe i trud- oraz bronienia (O): gry 1x1 (R1x1), nych przy strzałach z gry i podaniach przechwytywania piłek (R ), obrony piłki (w odniesieniu do pozostałych dzia- p aktywnej (O ), obrony pasywnej (O ). łań było to niepotrzebne, ponieważ wy- a p Dodatkowo wyliczano wskazniki sku- konywane są zawsze w sytuacjach trud- teczności gry bramkarza (Bb) i obrony nych drybling, prowadzenie piłki, spa- bramki (B ). lony, pojedynki 1x1 lub sporadycznie o Przedstawiona metoda umożliwia w łatwych jak np. przyjęcie; zob. 35) kompleksową ocenę częstotliwości sto- przyjęto, że wykonanie działania tech- sowania podstawowych i szczegóło- niczno-taktycznego w sytuacji łatwej wych elementów techniczno-taktycz- ma miejsce wówczas, gdy gracz nie znaj- nych gry. Z 15 wskazników skuteczno- duje się w bezpośrednim, fizycznym ści 7 dotyczy działań obronnych. Z tzw. kontakcie z przeciwnikiem, nie jest pozytywów rejestruje się: strzały do przez niego atakowany w zamiarze ode- bramki, celne podania piłki, wygrywa- brania piłki lub zmuszany do niekorzyst- nie pojedynków 1x1 w atakowaniu oraz nych rozwiązań; ma możliwość przygo- odbieranie piłki przeciwnikowi w grze towania się do wykonania danej czynno- 1x1 i poprzez wyprzedzenie. Spośród ści; znajduje się w dogodnym, korzyst- nieefektywnych zachowań w grze wy- nym dla siebie miejscu na boisku; ma różnia się straty piłki, wynikające z: możliwość wyboru rozwiązań sytuacji niecelnych podań, nieskutecznych przy- gry. Sytuacja trudna występuje wów- jęć, dryblingów i prowadzeń piłki oraz czas, gdy zawodnik posiadający piłkę z przebywania na pozycji spalonej. Po- znajduje się w bezpośrednim kontakcie 27 28 Andrzej Szwarc z rywalem, jest przez niego atakowany Ważną kwestią pozostaje także wska- w celu opóznienia działania lub odebra- zywanie stref boiska, w których zaistnia- nia piłki; wykonuje zadanie w sytuacji ły zdarzenia. Przyjęto najczęściej stoso- ograniczenia czasowo-przestrzennego wany w badaniach podział pola gry na (zbliżający się przeciwnik, wybiegający 3 części (4, 26, 31, 39) z zastrzeżeniem, bramkarz, niekorzystne miejsce do strza- że wielkość części środkowej może się łu, przeszkadzający partner z zespołu) nieznacznie zmieniać w zależności od lub w sytuacji bezpośredniego zagroże- wymiarów boiska. Strefy obrony i ataku nia utratą bądz zdobyciem bramki. wyznaczane są zawsze w odległości 33 m W celu wzbogacenia analizy gry od linii bramkowych (podwójna długość ofensywnej uwzględniono w niej stre- pola karnego). Granice stref są umowne, fy boiska, w których celnie podaje się odnoszą się do charakterystycznych i nie- lub traci piłkę. Pominięto natomiast ro- zmiennych punktów murawy lub jej oto- dzaje i kierunki jej podawania (świa- czenia (np. ciemne i jasne połacie trawy dome ograniczanie zakresu obserwacji powstałe na skutek jej strzyżenia, reklamy unikanie nadmiernego uszczegóło- wokół boiska), a błędy powstałe w wyni- wienia danych), choć niektórzy bada- ku subiektywnie wyznaczonych przez cze je eksponują (2, 22, 38, 41). Po- obserwatora miejsc zdarzeń można po- nadto osobno odnotowuje się uderza- mijać ze względu na duże wymiary pola nie piłki z rzutów od bramki i tzw. gry i cel analizy. wykopów nogą z ręki na odległość , Trzeba wyraznie podkreślić, że reje- przypisując te zdarzenia do pośredniej, strację danych na arkuszu (a następnie jej między atakowaniem a bronieniem, analizę) powinna prowadzić specjalnie kategorii działań techniczno-taktycz- przeszkolona osoba, potrafiąca odczyty- nych. Podobnie czyni w swoich anali- wać i interpretować sytuacje zaistniałe zach Loy (20, 21). na boisku. Takie postępowanie, na które W omawianej metodzie ocenia się kładzie nacisk Ważny (37), wymuszone szerokie spektrum elementów gry w bro- jest złożonością gry i wynikającego z niej nieniu, wskazuje efektywne przechwyty- braku norm objaśniających stosowanie wanie piłek (wejście w posiadanie, wy- poszczególnych elementów techniczno- bijanie) oraz odbieranie jej przeciwniko- taktycznych oraz gubieniem zależności wi w grze 1x1 (wybicie, odebranie). To przyczynowo-skutkowych między zda- umożliwia wyliczenie istotnych z punk- rzeniami. Z pewnością w przyszłości spe- tu widzenia prowadzenia gry wskazni- cjalne programy komputerowe umożliwią ków obrony aktywnej i pasywnej. Dodat- szybsze zbieranie, porządkowanie i prze- kowo, obok już standardowo badanej twarzanie informacji o grze, ale i wtedy ogólnej skuteczności gry w bronieniu wartość prezentowanych wniosków bę- i efektywności bramkarskiej, zapropono- dzie zależała od wiedzy, doświadczenia wano współczynnik skuteczności obro- i umiejętności trenera-eksperta. ny bramki, który uwzględnia efektywne Przykładem praktycznego zastoso- zachowania broniących. wania omówionej metody jest zamiesz- 28 Metoda oceny skutecznoSci techniczno-taktycznych działań piłkarzy 29 Tabela 1 Porównanie wskazników skuteczności gry reprezentacji Polski na XVII Mistrzostwach Świata w piłce nożnej Wskaznik Działania Polska- Polska- skutecz- techniczno- -Korea Płd. -USA ności gry -taktyczne (0:2) (3:1) wszystkie strzały+ celne podania + wygrane 1x1 w ataku 195 215 A 65 69 celne podania + wygrane 1x1 w ataku + wszystkie straty piłki 299 311 celne strzały (bramki) 0 3 Ss 0 19 wszystkie strzały do bramki przeciwnika 9 16 celne strzały z gry (bramki) 0 3 Sg 0 23 wszystkie strzały z gry 8 13 celne strzały ze stałych fragmentów gry 0 0 Ssfg 0 0 wszystkie strzały ze stałych fragmentów gry 1 3 celne podania 166 178 Po 71 75 wszystkie podania 234 239 celne podania w sytuacji łatwej 144 151 Pł 70 79 wszystkie podania w sytuacji łatwej 205 190 celne podania w sytuacji trudnej 22 27 Pt 76 55 wszystkie podania w sytuacji trudnej 29 49 wygrane pojedynki 1x1 w atakowaniu 20 21 D1x1 57 54 wygrane 1x1 w ataku + straty w dryblingu i prowadzeniu piłki 35 39 odebrane piłki w grze 1x1 i przez wyprzedzenie 99 95 O 79 81 odebrane piłki (1x1 i wyprzedzenie)+ przegrane 1x1 w obronie 125 118 odebranie piłki + wybicie w grze 1x1 51 54 R1x1 66 76 odebranie + wybicie w grze 1x1 + przegrane 1x1 w obronie 77 71 przerwanie akcji + wejście w posiadanie piłki (wyprzedzenie) 48 31 Rp 65 57 przerwanie akcji + wejście w pos. + przegrane 1x1 w obronie 74 54 odebranie (gra 1x1) + wejście w posiadanie (wyprzedzenie) 45 34 Oa 45 36 wszystkie odebrane piłki przeciwnikowi 99 95 wybicie (gra 1x1) + przerwanie akcji (wyprzedzenie) 55 60 Op 55 63 wszystkie piłki odebrane przeciwnikowi 99 95 strzały obronione przez bramkarza 5 5 Bb 71 83 strzały celne (bramki) + obronione przez bramkarza 7 6 strzały obronione p. bramkarza, niecelne i blokowane p. obrońców 12 20 Bo 80 95 wszystkie strzały wykonane przez przeciwnika 15 21 29 30 Andrzej Szwarc czone powyżej porównanie wskazników piłki przez rywalizujące zespoły, które skuteczności gry reprezentacji Polski na na tych mistrzostwach prowadzono przy ostatnich mistrzostwach świata w meczach użyciu komputera. Polacy w grze obron- z Koreą i USA. Analizowano dokonania nej z Koreańczykami częściej i skutecz- całej drużyny, toteż prezentowane warto- niej przechwytywali piłki, a w akcjach ści współczynników są nieco spłaszczo- ofensywnych dryblowali z podobną czę- ne , ale mimo to przekonujące. stotliwością i wymienili prawie tyle Z danych przedstawionych w tab. 1. samo podań w sytuacjach trudnych jak wynika, że wartości zasadniczych wskaz- w meczu z USA, ale i tak rezultaty koń- ników były wyższe w wygranym meczu cowe w postaci zdobytych bramek były z USA (3:1). W szczególności dotyczy niewielkie. Świadczą o tym dobitnie to współczynników: szacujących całko- wartości wskazników skuteczności strza- wite pozytywne i nieskuteczne dokona- łowej (tab. 1). nia w atakowaniu (A) oraz w bronieniu Należy oczekiwać, że bardziej szcze- (O), skuteczności strzałowej (S , S ), gółowa analiza działań techniczno-tak- s g celności podawania piłki (P ), odbiera- tycznych wybranych graczy lub poszcze- o nia piłki w grze 1x1 (R1x1) oraz skutecz- gólnych formacji zespołu przyniosłaby nej obrony bramki (B ) i efektywnej gry więcej dodatkowych, cennych i prak- o bramkarza (Bb). Ponadto polscy piłkarze tycznych informacji, które trener mógł- w meczu ze Stanami Zjednoczonymi by wykorzystać podczas przygotowań do celniej podawali piłkę w sytuacjach ła- następnych zawodów. Mam nadzieję, że twych (Pł) oraz stosowali skuteczniejszą takie informacje będę mógł zaprezento- obronę pasywną (O ). wać w kolejnych publikacjach. p W przegranym spotkaniu z Koreą Piśmiennictwo Południową (0:2) nasi reprezentanci wykazali się nieco wyższą skutecznością 1. Bauer G.: Erkenntnisse der EM w wygrywaniu pojedynków 1x1 w ata- 1996 Rckschlsse fr Training kowaniu (D1x1) i wyrazną w podawaniu und Spiel. Fussballtraining 1996, piłki w sytuacjach trudnych (Pt), obro- nr 11-12. nie aktywnej (O ) oraz przechwytywa- 2. Bergier J.: Wybrane czynności a niu piłek (R ). Wyniki te nie zaskakują. ruchowe w grze piłkarzy nożnych w Mi- p W rywalizacji na najwyższym i zarazem strzostwach Świata USA 94. Trener wyrównanym poziomie zaawansowania 1996, nr 4. sportowego aktywniejsze w działaniach 3. Bergier J.: W poszukiwaniu wy- ofensywnych są prawie zawsze drużyny znaczników skuteczności gry w piłkę przegrywające. Wygrywający częściej nożną. Wychowanie Fizyczne i Sport wybijają piłkę, a ich obrońcy są skutecz- 1998, t. XLII, nr 2. niejsi w bezpośrednich starciach i pew- 4. Bergier J.: XVI Mistrzostwa Świa- niej chronią bramki. Tendencje te po- ta w piłce nożnej Francja 98 charak- twierdzają wcześniejsze badania (m. in. terystyka gry zawodników. Trener 31, 35-36) oraz porównania posiadania 1999, nr 5. 30 Metoda oceny skutecznoSci techniczno-taktycznych działań piłkarzy 31 5. Catarini R., Louis-Garet G.: Fo- (Hrsg. Weber K., Kollath E., Schmidt otball et ordinateur de la fiche d obse- G). Kln 1991. rvation al simulation du jeu. Educa- 15. Hohmann A., Rommel G.: Spiel- tion Physique et Sport 1975, nr 132. beobachtung im Fussball. Leistungs- 6. Cervenjakow M.: Metodika za sport 1994, nr 6. ofictanje sportno-techniceskata efektiw- 16. Kamiński A.: Analiza gry ofen- nosti na futbolista. Waprosy na Fizi- sywnej reprezentacji Polski w piłce noż- czeskata Kultura 1972, nr 2. nej podczas eliminacji do MŚ 98 we 7. Cervenjakow M.: Kompjutiziran Francji. Trener 1999, nr 2 i 3. analiz na futbolno sastjezanije. Wapro- 17. Kuchenbecker R., Thurn W., sy na Fiziczeskata Kultura 1976, nr 5. Zieschang K.: Die Positionsanalysator 8. Dobosz J.: Metoda obserwacji za- Methode Ein neues Verfahren zur chowania się zawodnika podczas gry w Messung von Laufwegen in der Sport- piłkę nożną. Trening 1994, nr 2. spielen. Sportwissenschaft 1990, nr 4. 9. Durzyński A., Stuła A.: Skutecz- 18. Kuhn W., Otto R., Steiner J.: ność strzałów do bramki finalistów pił- Computergesttze Leistungserfassung karskich Mistrzostw Europy w Anglii w im Fussball. [w:] Analyse und Beobach- 1996 roku. Sport Wyczynowy 1997, nr tung in Training und Wettkampf (Hrsg. 11-12. W. Kuhn, W. Schmidt). Sankt Augustin 10. Erdmann W.: Quantification of 1992. Akademiaverlag. games. Preliminary kinematic investi- 19. Loy R.: Das SAT! Datenbank- gations in soccer. [w:] Science and Fo- -Spielanalysesystem. Leistungssport otball II (eds. Reilly T.). London 1993. 1994, nr 2. E & F.N. Spon. 20. Loy R.: Systematische Spielbe- 11. Gigow A., Gigowa W.: Izsledo- obachtung im Fussball. Leistungs- wanije na platnoto personalno pokritje sport 1995, nr 3. (presata) kato osnowno zascitno dej- 21. Loy R.: Einsatzmglichkeiten stwije waw futbola. Sport i Nauka eines Spracherkennungssystems bei der 2000, nr 3. systematischen Beobachtung von Fuss- 12. Grehaigne J-F.: A new method ballspielern. Leistungssport 1996, nr 2. of goal analysis. Science and Foot- 22. Mller E., Lorenz H.: Computer- ball 1991, nr 10. gesttzes Spielanalysesystem im Spitzen- 13. Grehaigne J-F., Taiana F.: Etu- fussball. Leistungssport 1996, nr 1. de du placement des gardiens de but en 23. Naglak Z.: Zespołowa gra spor- fonetion de lorigine du tir en football. towa. Studia i Monografie AWF we Paris 1988, Bd 26. D.i.r.e. Wrocławiu nr 45. Wrocław 1994. 14. Herzog H.D., Schwarzbach R.: 24. Naglak Z.: Ocena realizacji zadań Der Einsatz eines video-und computer- w grze sportowej. Trening 1996, nr 1. gestuerten Informatinsystems zur Wet- 25. Naglak Z.: Teoria zespołowej gry tkampfanalyse im Fussball. [w:] Com- sportowej. Kształcenie gracza. Wrocław puter im Leistungssport der Sportspiele 2001. AWF. 31 32 Andrzej Szwarc 26. Nosal J.: Obserwacja i analiza wacji wybranych spotkań I ligi w sezo- działań w grze jako podstawa ich na- nie 1995/1996. Trener 1999, nr 1. uczania. Trening 1999, nr 2-3. 35. Szwarc A.: Badanie uwarunko- 27. Nosal J., Panfil R.: Próba kwan- wań skuteczności gry w piłkę nożną na tyfikacji działań obronnych wykonywa- przykładzie najlepszych drużyn świata. nych podczas gry w piłkę nożną. [w:] Roczniki Naukowe AWF w Gdańsku Zespołowe gry sportowe w wychowaniu 2001. T. X. fizycznym i sporcie (red. Z. Naglak, R. 36. Śledziewski D.: Struktura gry Panfil). III Konferencja Naukowo-Meto- ofensywnej w piłce nożnej. Wyniki ba- dyczna. Wrocław 1995. AWF. dań i ich analiza. Trener 1991, nr 2. 28. Ohashi J. i in.: Measuring mo- 37. Ważny Z., Skorża M., Kwapień vement speeds and distances covered K.: Propozycja komputerowej metody during soccer match-play. [w:] Science analizy gry w piłkę nożną. Sport Wy- and Football (eds. Reilly T.). London- czynowy 1997, nr 5-6. New York 1988. E & F.N. Spon. 38. Wrzos J.: Analiza gry czołowych 29. Panfil R.: Metoda oceny działań zespołów piłkarskich w mistrzostwach startowych piłkarza. Sport Wyczyno- świata w 1978 roku. Sport Wyczyno- wy 1989, nr 8-9. wy 1981, nr 4. 30. Przepisy gry w piłkę nożną. War- 39. Wrzos J.: Piłkarskie Mistrzostwa szawa 2000. PZPN. Świata 98 skuteczność wybranych 31. Stuła A.: Skuteczność wybranych działań techniczno-taktycznych (II) elementów gry najlepszych zespołów pił- akcje ofensywne zakończone strzałem. karskich Mistrzostw Europy Anglia 96. Sport Wyczynowy 1998, nr 11-12. Sport Wyczynowy 1998, nr 5-6. 40. Wrzos J.: Piłkarskie Mistrzostwa 32. Szwarc A.: Próba ilościowej i ja- Świata 98 skuteczność wybranych ak- kościowej oceny działań piłkarzy za po- cji techniczno-taktycznych (III) uwa- mocą arkusza obserwacyjnego gry w pił- runkowania skutecznych akcji ofensyw- kę nożną. Zeszyty Naukowe AWF w nych. Sport Wyczynowy 1999, nr 1-2. Gdańsku 1989, nr 10. 41. Wrzos J.: Wzorcowe czynności 33. Szwarc A.: Propozycja arkusza techniczne piłkarzy światowej klasy. obserwacyjnego gry w piłkę nożną. Sport Wyczynowy 2000, nr 5-6. Trener 1998, nr 6. 42. Żmuda W., Szyngiera W.: Raport 34. Szwarc A.: Analiza odbierania z finałów Mistrzostw Europy Belgia-Ho- piłki przeciwnikowi na podstawie obser- landia 2000. Warszawa 2000. PZPN. 32