PL
C 68/56 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 6.3.2012
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie GMO w UE (opinia
dodatkowa)
(2012/C 68/11)
Sprawozdawca: Martin SIECKER
Dnia 16 marca 2011 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, działając na podstawie art. 29 lit. A)
przepisów wykonawczych do regulaminu wewnętrznego, postanowił sporządzić opinię dodatkową
w sprawie
GMO w UE
(opinia dodatkowa).
Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu
w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 21 grudnia 2011 r.
Na 477. sesji plenarnej w dniach 18 19 stycznia 2012 r. (posiedzenie z 18 stycznia) Europejski Komitet
Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 160 do 52 25 osób wstrzymało się od głosu przyjął
następującą opinię:
1. Organizmy zmodyfikowane genetycznie w UE punkt wskazanych w niniejszej opinii luk w prawodawstwie. EKES
wyjścia do przyszłej debaty zobowiązuje się wydać w najbliższej przyszłości dalsze opinie
dotyczące tych ważnych spraw.
1.1 Organizmy zmodyfikowane genetycznie (GMO) to draż
liwy temat. Inżynieria genetyczna wywołuje zarówno ogromne
zainteresowane, jak i znaczny niepokój. Debata jest często
2. Historia inżynierii genetycznej
emocjonalna i spolaryzowana, a nawet jeśli jest racjonalna,
zarówno przeciwnicy, jak i zwolennicy GMO przedstawiają
2.1 Nawet w odniesieniu do historii inżynierii genetycznej
prawdę wybiórczo i zwracają zbyt małą uwagę na niuanse.
zdania są zróżnicowane. Krytycy mówią o całkowicie nowej
Ponadto, oprócz różnic zdań co do zalet i wad inżynierii gene
technologii wiążącej się z nieznanym ryzykiem i wątpliwościami
tycznej, wydaje się, że nawet w samym EKES-ie istnieje znaczna
etycznymi, natomiast zwolennicy inżynierii genetycznej umiesz
niejasność i liczne domniemania co do kwestii takich jak rodzaj
czają ją w kontinuum istniejących od wieków tradycji hodowli
i zakres prawnego uregulowania kwestii GMO w UE. Jest to
roślin i biologicznych procesów wykorzystujących drożdże,
godne ubolewania, ponieważ to ważne i politycznie drażliwe
bakterie i grzyby. Jednak na podstawie obiektywnych faktów
zagadnienie zasługuje na jakościowo lepszą debatę.
można stwierdzić, że inżynieria genetyczna jest czymś zasad
niczo nowym i odmiennym od tych historycznych zastosowań.
Ostateczny podział na nową i starą biotechnologię dokonał
siÄ™ w momencie pojawienia siÄ™ genetyki. Odkrycie w 1953 r.
1.2 Obecne unijne ramy prawne dotyczÄ…ce GMO sÄ…
przez Watsona i Cricka podwójnej helisy DNA pozwoliło
poddawane zmianom. W tym kontekście EKES będzie wkrótce
ujawnić kod genetyczny ludzi i całej flory i fauny, dzięki
częściej przedstawiał swoje stanowisko w sprawie polityki
czemu naukowcy zyskali możliwość dokonywania rewolucyj
i prawodawstwa w tej dziedzinie. Jako przygotowanie i punkt
nych manipulacji na poziomie genetycznym, czyli na poziomie
wyjścia do przyszłej debaty w niniejszej opinii przedstawiono
cząstek, z których zbudowane jest życie.
przeglÄ…d obecnej sytuacji w tym zakresie oraz dyskusji na temat
GMO i ich uregulowania w UE. Istotne są tu różnorodne
aspekty, w tym kwestie etyczne, ekologiczne, technologiczne,
2.2 Inżynieria genetyczna powstała w 1973 r., kiedy bada
(społeczno-)gospodarcze, prawne i polityczne. Wszystkie te
czom w USA po raz pierwszy udały się eksperymenty z rekom
zagadnienia wynikające z prawie nieograniczonych możliwości
binacją DNA (rDNA) u bakterii. Dzięki możliwości wykrywania,
inżynierii genetycznej oraz niezwykle szybkiego rozwoju jej
izolowania i mnożenia genów oraz wprowadzania ich do
zastosowań trzeba postrzegać w szerokim kontekście społecz
innego żywego organizmu naukowcy mogli po raz pierwszy
nym. Niniejsza opinia ma posłużyć jako zestaw wskazówek co
uzyskać konkretne zmiany w dziedzicznych cechach genetycz
do wyważonej i rzeczowej dyskusji politycznej nad tymi
nych żywych organizmów w sposób, który nie jest możliwy
ważnymi zagadnieniami.
dzięki zachodzącym w naturze procesom rozmnażania lub
naturalnej rekombinacji. W tradycyjnym rozmnażaniu czy krzy
żowaniu kombinowane były całe genomy (osobników jednego
1.3 W niniejszej opinii poruszono jedynie główne punkty gatunku), a następnie próbowano zachować pożądane cechy
dyskusji oraz wymieniono niektóre najważniejsze dylematy poprzez (ponowną) selekcję. Choć inżynieria genetyczna umoż
związane z GMO i ich uregulowaniem w UE. W odniesieniu liwia bardziej precyzyjną manipulację, wprowadzanie genów do
do wielu z tych zagadnień, konieczne będzie wydanie przez innego organizmu (lub gatunku) jest procesem niestabilnym
EKES dalszych (rozpoznawczych) opinii i Komitet zamierza i niepewnym, w którym trudno jest przewidzieć efekty uboczne
przeprowadzić te prace w nadchodzącym okresie. Obszary i skutki dla genomu przyjmującego oraz interakcje ze środowi
priorytetowe to m.in. ocena i ewentualny przegląd obowiązują skiem naturalnym. Zwłaszcza długoterminowe konsekwencje są
cego prawodawstwa UE w zakresie GMO oraz wypełnienie jeszcze słabo znane.
PL
6.3.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 68/57
2.3 Po 1975 r. nastąpił szybki rozwój inżynierii genetycznej. skrzyżowanie się z gatunkami dzikimi jest możliwe ze względu
Już w 1982 r. wprowadzono na rynek pierwsze komercyjne na ich obecność w pobliżu upraw, a z drugiej strony z sytuacją,
produkty (medyczne) powstałe z wykorzystaniem tej technolo w której skrzyżowanie się nie jest możliwe wobec braku
gii. Na początku lat dziewięćdziesiątych pojawiły się tzw. trans w środowisku odmian dzikich bliskich w stosunku do roślin
geniczne rośliny i zwierzęta. Z biegiem lat pokonano także genetycznie modyfikowanych. Rozróżnienie to należy wprowa
granicę między gatunkami. I tak na przykład gen świni wpro dzić w pracach nad ramami regulacyjnymi dotyczącymi wpro
wadzono do gatunku pomidorów, gen robaczka świętojań wadzenia roślin genetycznie modyfikowanych na otwartych
skiego do rośliny tytoniu, a gen ludzki do genomu byka. Prze obszarach rolnych.
kroczenie granicy między gatunkami, nieprzewidywalność
skutków w długim okresie oraz nieodwracalność potencjalnego
wpływu (na środowisko) sprawiają, że inżynieria genetyczna jest
3.5 Nie jest to z definicji różnica między czerwoną a zie
całkowicie nową, potencjalnie ryzykowną technologią. To jest
loną biotechnologią. Także w rolnictwie i sektorze
właśnie przyczyną uregulowania kwestii GMO w UE i jej
żywnościowym można w odizolowanych laboratoriach prowa
państwach członkowskich, w wielu państwach trzecich oraz
dzić bezpiecznie i innowacyjne podstawowe badania naukowe,
w międzynarodowych traktatach.
w sposób podobny do tego akceptowanego od dawna
w biotechnologii medycznej. Poza tym w produkcji żywności
3. Sektory gospodarki wykorzystujÄ…ce GMO oraz postrze
w izolowanym otoczeniu stosuje się także na dużą skalę
ganie GMO przez społeczeństwo
enzymy z GMO, które nie pozostają w produkcie końcowym
jako żywe organizmy ani nie przedostają się do środowiska.
3.1 Najważniejsze sektory, w których wykorzystuje się GMO,
Różnica między zastosowaniem w środowisku zamkniętym
to sektor rolno-spożywczy (głównie odporność na pestycydy),
a wprowadzeniem do środowiska otwartego oraz różnice
sektor medyczny i farmaceutyczny (leki, diagnostyka gene
między badaniami podstawowymi a zastosowaniami komercyj
tyczna, terapia genowa) oraz przemysł (petro)chemiczny i zbro
nymi to ważne elementy dyskusji politycznej nad GMO, ich
jeniowy. Sektory te często rozróżnia się jako biotechnologię
społecznego postrzegania i reakcji konsumentów na GMO.
odpowiednio zieloną , czerwoną i białą .
3.2 Nie we wszystkich tych sektorach inżynieria genetyczna
3.6 Z wielu sondaży opinii publicznej, w tym sondaży Euro
jest postrzegana jako równie kontrowersyjna. Wydaje się, że
barometru ( 1
), oraz literatury naukowej nieodmiennie wynika, że
obawy i zastrzeżenia polityków i opinii publicznej wywołuje
w UE coraz większa część społeczeństwa jest nastawiona scep
nie tyle inżynieria genetyczna jako taka, co raczej jej konkretne
tycznie do GMO lub wręcz im przeciwna, zwłaszcza jeśli chodzi
zastosowania. Wykorzystanie inżynierii genetycznej w medy
o żywność, pasze dla zwierząt i rolnictwo. Także rządy państw
cynie jest przeważnie oceniane pozytywnie, a krytyczne uwagi
członkowskich prezentują rozbieżne zdania i różną politykę
padają głównie w debacie dotyczącej sektora rolno-spożyw
w odniesieniu do GMO. Obok zdecydowanych przeciwników,
czego. Ważnym elementem tej debaty jest równowaga między
takich jak Austria, Węgry, Włochy, Grecja, Polska i Aotwa, są
użytecznością i koniecznością danego zastosowania a zwią
też zdeklarowani zwolennicy, tacy jak Holandia, Wielka Bryta
zanym z nim potencjalnym ryzykiem i zastrzeżeniami. Wiele
nia, Szwecja, Hiszpania, Portugalia i Czechy. Szereg państw
osób widzi w inżynierii genetycznej ważny i obiecujący wkład
wstrzymuje się od zajęcia stanowiska.
w leczenie poważnych chorób, natomiast korzyści dla konsu
mentów płynące z (aktualnej generacji) GMO stosowanych
w rolnictwie i produkcji żywności są o wiele mniej oczywiste
obecnie chodzi jedynie o cechy agronomiczne przynoszÄ…ce
3.7 W związku z tą rozbieżnością opinii proces podej
korzyści przede wszystkim producentom. Przepisy dotyczące
mowania decyzji dotyczÄ…cych GMO jest trudny i przebiega
bezpieczeństwa i badania kliniczne poprzedzające wydanie
wolno. Zezwolenia dotyczÄ…ce GMO wydaje zasadniczo jedno
zezwolenia na zastosowanie w medycynie sÄ… od dawna
stronnie Komisja, ponieważ państwa członkowskie nie są
o wiele ostrzejsze i bardziej rozbudowane niż procedury
w stanie w procedurze komitetowej podjąć kwalifikowaną więk
poprzedzające wprowadzenie GMO do środowiska czy
szością głosów decyzji w sprawie dopuszczenia GMO. Choć
żywności.
w latach 1999 2004 faktycznie panowało moratorium na
zezwolenia dotyczące GMO, nie udało się w tym okresie prze
prowadzić dogłębnej dyskusji i wypracować w UE podejścia do
3.3 Ponadto zarówno ze społecznego, jak i legislacyjnego
GMO w większym stopniu opartego na konsensusie. W ostat
punktu widzenia ważne jest rozróżnienie między modyfikacją
nich latach wzrosła liczba państw, które zakazują uprawy GMO
genetyczną odbywającą się w zamkniętych, odizolowanych
na swym terytorium, a najnowszy wniosek Komisji dotyczÄ…cy
przestrzeniach, takich jak laboratoria, fabryki i szklarnie, wypo
zwiększenia swobody podejmowania decyzji w sprawie zaka
sażonych w bariery i środki bezpieczeństwa umożliwiające
zania uprawy GMO na poziomie krajowym (lub niższym)
zapobieżenie przypadkowemu wydostaniu się GMO do środo
spotkał się z bardzo krytycznym przyjęciem ze strony państw
wiska, a zastosowaniami, w przypadku których zmodyfikowane
członkowskich, Parlamentu Europejskiego oraz różnorodnych
genetycznie rośliny lub zwierzęta zostają wypuszczone bez
organizacji społeczeństwa obywatelskiego; krytycznie odniósł
możliwości kontroli do otwartego środowiska jako żywe orga
się do tego dokumentu także EKES w swej opinii ( 2 ). Sytuacja
nizmy, które mogą się rozmnażać i rozprzestrzeniać w biosferze
ta, grożąca zabrnięciem w impas polityczny w odniesieniu do
w sposób niekontrolowany i nieodwracalny, powodując
tematu tak ważnego jak GMO, jest niezadowalająca z każdego
nieprzewidywalne skutki dla różnorodności biologicznej i wcho
punktu widzenia.
dzÄ…c z niÄ… w nieprzewidywalne interakcje.
( 1 ) Najnowsze badanie EuroBarometr, Europeans and Biotechnology in
3.4 Niemniej w przypadku roślin wprowadzonych do otwar
2010: http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_341_
tego środowiska, należy rozróżnić dwie sytuacje. Z jednej strony
winds_en.pdf.
mamy do czynienia z gatunkami roślin uprawnych, których ( 2 ) CESE, Dz.U. C 54 z 19.2.2011, s. 51.
PL
C 68/58 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 6.3.2012
3.8 Różnorodne organizacje społeczeństwa obywatelskiego w branży hodowli roślin. Patenty oraz wyłączne prawo
i zainteresowane strony wyraziły zastrzeżenia wobec GMO hodowcy do odmiany są z wielu powodów niekompatybilne.
z powodów związanych z troską o środowisko, dobrostan Po pierwsze dlatego, że w prawie patentowym nie przewiduje
zwierząt, interesy konsumentów, rolników i pszczelarzy, się odstępstwa dla hodowców. Posiadacz patentu może egzek
z rozwojem obszarów wiejskich i rozwojem świata, z etyką, wować wyłączne prawo do materiału genetycznego i może
religią itd. Także Parlament Europejski często krytycznie wyrażał zabronić korzystania z tego materiału przez innych lub
się o GMO i uregulowaniu kwestii z nimi związanych uzależnić korzystanie z niego od zakupu drogich licencji.
podobnie jak EKES, a także władze krajowe, regionalne i lokalne Inaczej niż wyłączne prawo hodowcy do odmiany, patenty
oraz niezależni naukowcy. Zwolennicy GMO to przede nie prowadzą do otwartej innowacji ani nie łączą gospodar
wszystkim wielkie przedsiębiorstwa posiadające patenty na czych zachęt do innowacji z ochroną innych interesów publicz
GMO oraz inne zainteresowane podmioty, w tym niektórzy nych.
rolnicy wykorzystujący GMO, naukowcy i międzynarodowi
partnerzy handlowi, dla których bardziej elastyczne uregulo
wanie GMO w UE wiąże się z istotnymi interesami gospodar
4.4 Jednak walka o prawa idzie jeszcze dalej. Przyjęta
czymi. Niektóre główne deklarowane zalety GMO omówiono
w 1998 r. europejska dyrektywa w sprawie ochrony prawnej
w punkcie 5.
wynalazków biotechnologicznych ( 3 ) umożliwia ochronę paten
tową wynalazków, które dotyczą roślin. Można opatentować
geny roślin lub sekwencje genów, ale nie odmiany roślin. Inter
3.9 Także poza UE istnieje wyrazny (polityczny i społeczny)
pretacja ta nie jest jednak niepodważalna. Wiodące korporacje
sprzeciw wobec obecności GMO w żywności i środowisku,
wielonarodowe z sektora hodowli roślin utrzymują, że jeśli
zwłaszcza w państwach takich jak Japonia, Szwajcaria, Korea,
cechy genetyczne mogą zostać opatentowane, to tym samym
Nowa Zelandia, Meksyk, Filipiny i różne państwa afrykańskie.
dana odmiana może zostać pośrednio objęta patentem (4 ).
Jednak w niektórych państwach GMO są uprawiane na dużą
W takim przypadku odmiany objęte patentem nie mogą już
skalę: w 2010 r. uprawy GMO prowadziło ponad 15 mln
być wykorzystywane przez innych do dalszych działań innowa
rolników na obszarze ok. 150 mln hektarów (głównie soi,
cyjnych. Ma to ujemny wpływ na różnorodność biologiczną
kukurydzy, bawełny). Trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt,
w rolnictwie i oznacza, że rośliny o przydatnych cechach nie
że ponad 90 % całkowitej powierzchni upraw znajdowało się
są dostępne dla innych do wykorzystania przy tworzeniu
w zaledwie pięciu państwach: w USA, Kanadzie, Argentynie,
dalszych innowacji. Na przykładzie biotechnologii medycznej
Brazylii i Indiach. Pomimo takiego rozpowszechnienia, GMO
można zaobserwować potencjalne negatywne konsekwencje:
nadal budzą kontrowersje w tych państwach: jak się wydaje,
silna ochrona patentowa i wysokie ceny prowadzą do tego, że
rośnie tam ostatnio krytyka społeczna, głównie w związku
nowe produkty sprzedawane są tylko osobom, które stać na ich
z przypadkami niezamierzonego rozprzestrzenienia się roślin
zakup, i nie są dostępne dla osób w gorszej sytuacji, które ich
genetycznie zmodyfikowanych, takich jak kukurydza i ryż,
najbardziej potrzebują. Takie same negatywne skutki mogłyby
oraz wyrokami sądowymi dotyczącymi współistnienia. Trzeba
pojawić się w sektorze hodowli roślin.
też zauważyć, że w tych krajach nie ma obowiązku odpowied
niego etykietowania GMO, co oznacza, że konsumenci nie są
świadomi obecności GMO i nie mogą zatem dokonać świado
mego wyboru.
4.5 W ostatnich dziesięcioleciach w sektorze hodowli roślin
nastąpiła ogromna koncentracja rynkowa, czego przyczyną była
zwłaszcza ochrona patentowa i wymogi prawne. Choć wcześ
4. Interesy gospodarcze, własność intelektualna i konc
niej działały setki przedsiębiorstw zajmujących się hodowlą
entracja rynku
roślin, obecnie rynek światowy jest zdominowany przez
4.1 Potencjalne interesy finansowe płynące z wykorzystania zaledwie garstkę dużych podmiotów. W 2009 r. jedynie dzie
GMO w branży hodowli roślin są znaczne. Roczny obrót nasio sięć firm kontrolowało prawie 80 % światowego rynku nasion,
nami na świecie osiągnął obecnie wartość ponad 35 mld EUR a największe trzy firmy nawet 50 % tego rynku. Te same korpo
i stanowi podstawę jeszcze większego rynku produktów, na racje wielonarodowe kontrolują też ok. 75 % światowego prze
którym obroty sięgają setek miliardów euro. mysłu agrochemicznego. Nie są to już przedsiębiorstwa
zajmujące się wyłącznie hodowlą roślin, ale światowe korpora
cje, które działają także w sektorze spożywczym, sektorze
4.2 Technologie i produkty komercyjne będące rezultatem
ochrony roślin oraz sektorze chemicznym, energetycznym
inżynierii genetycznej rozwijają się w oszałamiającym tempie,
i farmaceutycznym. Ponadto często wytwarzają produkty
co ma istotne konsekwencje dla całego sektora. W dziedzinie
powiązane, na przykład rośliny genetycznie zmodyfikowane,
hodowli roślin już od ponad pięćdziesięciu lat kwestię własności
które są odporne na dany pestycyd sprzedawany przez to
intelektualnej reguluje system ochrony odmian roślin, określony
samo przedsiębiorstwo. Dzięki takiej konsolidacji ograniczona
międzynarodowymi konwencjami. Odstępstwo dla hodowców
grupa przedsiębiorstw wielonarodowych w dużej mierze
stanowi wyjątek od tego czasowego wyłącznego prawa
kontroluje całe łańcuchy produkcji żywności i powiązanych
hodowcy do danej odmiany przysługującego twórcom nowych
produktów, co może zagrażać wolności wyboru konsumentów,
odmian. Zgodnie z tym odstępstwem inni hodowcy mogą
przystępności cenowej produktów, otwartej innowacji
swobodnie wykorzystywać chronione odmiany w celu
i różnorodności genetycznej. Taki stopień koncentracji i mono
rozwijania nowych, jeszcze lepszych odmian, bez konieczności
polizacji rynku jest niepożądany w każdej sytuacji, a zwłaszcza
uzyskiwania zgody właściciela wyłącznego prawa hodowcy do
w sektorach o podstawowym znaczeniu, takich jak rolnictwo
odmiany. Odstępstwo to nie pojawia się w żadnej innej branży
i produkcja żywności, w związku z czym EKES i UE powinny
i jest podyktowane faktem, że nowych odmian nie da się stwo
zwrócić na tę sprawę największą uwagę.
rzyć z niczego.
( 3 ) Dyrektywa 98/44/WE z dnia 6 lipca 1998 r. w sprawie ochrony
4.3 Rozwój biologii molekularnej, która powstała poza
prawnej wynalazków biotechnologicznych, Dz.U. L 213, s. 13.
sektorem rolnictwa, doprowadził do wprowadzenia patentów ( 4 ) Zob. sprawa C-428/08, Monsanto Technology.
PL
6.3.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 68/59
5. Inne kwestie związane z GMO (światowa produkcja stanowi ponad 150 % światowej konsum
pcji), w zwiÄ…zku z czym wymaga raczej rozwiÄ…zania polityczno-
5.1 Z GMO wiąże się wiele różnorodnych pytań. Poglądy
gospodarczego niż innowacji w rolnictwie. EKES zdaje sobie
dotyczące zalet i wad GMO są bardzo zróżnicowane, a debata
sprawę z tego, że światowe bezpieczeństwo żywnościowe
na ich temat jest silnie spolaryzowana i emocjonalna. Niniejsza
zostanie jeszcze nadwyrężone szybkim wzrostem liczby ludno
opinia jest zbyt krótka, by można było szczegółowo omówić tę
ści. Międzynarodowe organizacje, takie jak Organizacja
dyskusję, ale warto wspomnieć o kilku głównych zagadnieniach.
Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO),
Argumenty przytaczane na poparcie GMO obejmujÄ… walkÄ™
duże organizacje pozarządowe, takie jak Oxfam, oraz niedawny
z głodem i zapewnienie żywności szybko rosnącej liczbie
raport autorytatywnego organu ONZ zajmujÄ…cego siÄ™ agro
ludności, a także zmianę klimatu. We wszystkich tych dziedzi
nomią grupy ds. międzynarodowej oceny wpływu nauk i tech
nach bardzo potrzebne są niezależne badania naukowe i EKES
nologii rolniczych na rozwój (IAASTD) wskazują na
podkreśla wagę (dalszego) zapewniania strukturalnego finanso
znaczenie zrównoważonego rolnictwa jako rozwiązania
wania UE dla takich badań, nie tylko po to, aby promować
problemów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym
innowacje naukowe i komercyjne, ale także aby zbadać
i suwerennością żywnościową. Te autorytatywne oceny podkre
społeczno-gospodarcze oddziaływanie osiągnięć technologicz
ślają konieczność stosowania zrównoważonych i ekologicznych
nych, ich wpływ na środowisko oraz inne ich skutki.
praktyk i technik rolniczych oraz przewidujÄ… wykorzystywanie
nie tyle GMO, ile raczej technik alternatywnych. Najbardziej
znanym przykładem takiej alternatywnej techniki, podawanym
5.2 Zmodyfikowane genetycznie rośliny nigdy nie będą
przez IAASTD i innych, jest selekcja wspomagana markerami,
mogły stanowić rozwiązania problemu głodu i ubóstwa na
w której wykorzystuje się markery genetyczne, aby w sposób
świecie. Samo zwiększanie produktywności nie jest
rozmyślny i efektywny wybrać określone cechy, ale która nie
równoznaczne z usprawnieniem dystrybucji żywności. Niestety,
obejmuje ryzykownej i nieprzewidywalnej manipulacji gene
dla sprostania poważnemu problemowi bezpieczeństwa
tycznej czy przenoszenia genów. Ponieważ technologia ta jest
żywnościowego pierwszorzędne znaczenie ma poprawa dostępu
wyraznie skuteczna i tańsza od metod inżynierii genetycznej,
do ziemi, promowanie sprawiedliwszego rozdziału bogactwa,
mogłaby stanowić niekontrowersyjną alternatywę dla GMO,
sprzyjanie zrównoważonemu charakterowi umów handlowych
przy czym niższe koszty mogą spowodować pojawienie się
i zmniejszenie wahań cen surowców. Choć biotechnologia nie
mniejszej ilości patentów i problemów związanych z koncen
stanowi panaceum, w ostatnich raportach FAO czytamy, iż
tracją rynku. Choć nie powinno się wykluczać przyszłego
oferuje ona znaczne korzyści agronomiczne i gospodarcze
potencjału GMO, przemyślana decyzja dotycząca rozwoju
rolnikom w państwach trzecich, a szczególnie drobnym rolni
technik niezwiązanych z inżynierią genetyczną oraz zrównowa
kom . Jednak już od chwili powstania inżynierii genetycznej jej
żonych praktyk rolniczych mogłaby zapewnić UE znaczną prze
zwolennicy sugerowali, że zmodyfikowane genetycznie rośliny
wagę konkurencyjną, której nie posiada ona w kontekście inży
są niezbędne, aby rozwiązać problem głodu i ubóstwa na świe
nierii genetycznej. Intensywne inwestycje w zrównoważone
cie. Przepowiadano, że rośliny o zwiększonej zawartości
rolnictwo mogłyby wysunąć UE na jedyną w swoim rodzaju
witamin czy składników odżywczych pomogą zmniejszyć
i wynikającą z innowacji pozycję światowego lidera, co miałoby
występowanie głodu i chorób w Trzecim Świecie. Potencjalne
pozytywne skutki dla gospodarki, zatrudnienia, innowacji
cechy, takie jak odporność na susze, sól, mróz czy inne czyn
i pozycji konkurencyjnej UE. Ponadto byłoby to bardziej
niki stresowe, miały umożliwić prowadzenie upraw na obsza
zgodne z unijnym modelem rolnictwa, korzystnym z punktu
rach, na których wcześniej dane rośliny nie mogły rosnąć.
widzenia różnorodności biologicznej, przewidywanym w ramach
Zapowiadano także większe plony. Jednak pomimo dziesięcio
przyszłej WPR.
leci obiecujących propozycji, do chwili obecnej nie udało się
wprowadzić żadnych z tych cech produktowych do upraw
komercyjnych. Zachęty finansowe do opracowania takich
upraw także są ograniczone, gdyż miałyby one przynieść 5.4 Zwolennicy inżynierii genetycznej postrzegają ją także
korzyści tym grupom światowej ludności, które są najsłabsze jako potencjalne narzędzie przystosowywania się do zmiany
i znajdują się w najtrudniejszym położeniu. Nawet jeśli przyszłe klimatu i łagodzenia jej skutków. Jednak również w tym przy
generacje GMO spełnią obietnice dotyczące wyższych plonów padku obecna generacja komercyjnych upraw GMO nie oferuje
i większej odporności na czynniki stresowe, nie przyniesie to żadnych przydatnych cech. De facto jedno z najszerzej znanych
rozwiązania dla problemu głodu na świecie, ponieważ więk zastosowań produkcja biopaliw z GMO już teraz nega
szość gruntów uprawnych w krajach rozwijających się jest tywnie wpływa na ceny i podaż surowców i żywności na
wykorzystywana do produkcji luksusowych towarów na eksport świecie oraz nadal wiąże się z dużym uzależnieniem od paliw
do bogatego świata. Ponadto znaczna większość upraw GMO kopalnych.
znajdujÄ…cych siÄ™ obecnie na rynku jest przeznaczana na pasze
dla zwierząt, które zaspokajają popyt Zachodu na mięso i nabiał
(90 % importu soi w UE) albo na biopaliwa i plastik. Coraz
5.5 Z pewnością nie można wykluczyć, że GMO mogłyby
szersze wykorzystywanie upraw roślin jadalnych do celów
potencjalnie pomóc zaradzić światowym zagrożeniom, takim
nieżywieniowych spowodowało wzrost światowych cen
jak głód, ubóstwo, zmiana klimatu i problemy ekologiczne,
towarów i żywności, co jedynie wzmogło brak bezpieczeństwa
ale rzeczywistość jest taka, że obecna generacja GMO nie
żywnościowego i ubóstwo na świecie ( 5 ).
służy temu celowi ani nie została opracowana z myślą o nim.
Cechy tych GMO są obecnie ograniczone do korzyści po stronie
produkcyjnej dla producentów, takich jak odporność na pesty
5.3 W rezultacie światowy kryzys żywnościowy jest
cydy. Kwestią do rozstrzygnięcia (dla naukowców) pozostaje to,
problemem związanym raczej z dystrybucją niż z produkcją
czy uprawa takich roślin doprowadziła do spadku czy wzrostu
wykorzystania pestycydów, ale wkład GMO nie wydaje się być
( 5 ) Kwestię tę poruszono podczas wysłuchania publicznego EKES-u nt.
jednoznacznie pozytywny. Mnożą się badania ujawniające ich
biotechnologii rolniczej oraz genetycznie zmodyfikowanej żywności
i paszy w UE, które odbyło się w Brukseli 20 pazdziernika 2011 r. wpływ w długim okresie: częstsze stosowanie intensywnej
PL
C 68/60 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 6.3.2012
monokultury, rozwój odporności na pestycydy, zanieczysz rozporządzenie (WE) nr 1946/2003 w sprawie transgranicz
czenie wód gruntowych, znaczne ograniczenie lokalnej bioróż nego przemieszczania organizmów genetycznie zmodyfiko
norodności oraz zagrożenia dla zdrowia ludzi spowodowane wanych (wdrożenie międzynarodowego Protokołu z Karta
długookresowym narażeniem na pestycydy stosowane przy geny o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji
uprawie GMO. Choć niektóre z tych skutków można wytłuma o różnorodności biologicznej) ( 10 );
czyć nieodpowiednim praktykami rolniczymi jako takimi,
ponieważ GMO obecnej generacji są sprzedawane w pakiecie
razem z pestycydami, od których uzależniona jest ich uprawa,
dyrektywa 2009/41/WE w sprawie ograniczonego stoso
jednak także te produkty oraz ich wpływ ekologiczny
wania mikroorganizmów zmodyfikowanych genetycznie ( 11 ).
i społeczny trzeba oceniać łącznie ( 6 ).
5.6 Inną ważną kwestią związaną z inżynierią genetyczną są
6.2 Podstawą obecnie obowiązujących przepisów dotyczą
możliwości wyboru konsumentów i rolników. Dotyczy to
cych zatwierdzania i wykorzystywania GMO jest szereg zasad
zarówno państw UE, jak pozostałych krajów. W rozwijającym
(prawnych). SÄ… to:
się świecie wysokie ceny opatentowanych nasion oraz zobowią
zania wyłącznego zakupu i zakaz tradycyjnych praktyk zacho
wywania nasion z poprzednich sezonów stwarzają duże
niezależne, oparte na danych naukowych zatwierdzenie
społeczno-gospodarcze i kulturowe dylematy dla rolników,
przed wprowadzeniem;
zwłaszcza biednych rolników posiadających małe gospodarstwa.
W państwach, gdzie uprawy GMO są szeroko rozpowszech
nione, w szczególności w USA, Kanadzie, Argentynie i Brazylii,
różnorodność upraw drastycznie zmalała. Na świecie prawie
wysoki poziom ochrony zdrowia i dobrostanu ludzi, zwie
80 % całkowitej produkcji soi to soja zmodyfikowana genetycz
rząt i środowiska, zgodnie z zasadą ostrożności i zasadą
nie, podobnie jest w przypadku 50 % bawełny, ponad 25 %
zanieczyszczający płaci ;
kukurydzy i ponad 20 % rzepaku. Konsumentom i rolnikom
w UE możliwość wyboru mają gwarantować wymogi dotyczące
etykietowania. Jednak utrzymanie tej swobody wyboru zarówno
swoboda wyboru i przejrzystość w całym łańcuchu
dla rolników, jak i dla konsumentów wymaga pełnego i nieza
żywnościowym oraz ochrona innych interesów konsumen
wodnego oddzielenia łańcuchów produkcyjnych wykorzystują
tów, na przykład poprzez informowanie i zaangażowanie
cych i niewykorzystujących GMO. Jednym z istotnych aspektów
społeczeństwa;
takiego rozdzielenia jest wprowadzenie rygorystycznych prze
pisów dotyczących współistnienia, w tym skutecznych prze
pisów dotyczących odpowiedzialności i dochodzenia roszczeń
w przypadku szkód dla środowiska lub szkód gospodarczych uwzględnienie zobowiązań istniejących w kontekście rynku
wynikających z niezamierzonego zanieczyszczenia, systemów wewnętrznego i w kontekście międzynarodowym;
certyfikacji i oddzielenia łańcuchów produkcyjnych, jak również
wymogów dotyczących czystości i etykietowania w odniesieniu
do obecności materiału genetycznie zmodyfikowanego w nasio
pewność prawa;
nach i produktach z roślin niezmodyfikowanych genetycznie.
6. PrzeglÄ…d prawodawstwa i polityki
zasada pomocniczości i zasada proporcjonalności.
6.1 Od 1990 r. UE opracowała szczegółowe ramy prawne
dotyczące GMO, które podobnie jak sama technologia stale
ewoluują i przeszły szereg zmian. W rezultacie powstała skom
6.3 Jednakże nadal istnieją pewne luki i brakuje szczegóło
plikowana siatka dyrektyw i rozporządzeń, z których najistot
wego prawodawstwa lub polityki UE w odniesieniu do istotnych
niejsze to:
kwestii zwiÄ…zanych z wprowadzaniem GMO, takich jak w szcze
gólności:
dyrektywa 2001/18/WE w sprawie zamierzonego uwal
niania do środowiska organizmów zmodyfikowanych gene
tycznie ( 7 );
współistnienie GMO z rolnictwem ekologicznym i konwen
cjonalnym;
rozporzÄ…dzenie (WE) nr 1829/2003 w sprawie genetycznie
zmodyfikowanej żywności i paszy ( 8 );
przepisy dotyczące odpowiedzialności i dochodzenia rosz
czeń w przypadku szkód dla środowiska lub szkód finan
rozporządzenie (WE) nr 1830/2003 dotyczące możliwości
sowych wynikajÄ…cych z niezamierzonego uwolnienia GMO
śledzenia i etykietowania organizmów zmodyfikowanych
lub niezamierzonego zanieczyszczenia produktów ekolo
genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności
gicznych lub konwencjonalnych, a także systemy rekom
i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów
pensat kosztów poniesionych w związku ze współistnieniem
zmodyfikowanych genetycznie ( 9 );
oraz certyfikacja łańcuchów produkcyjnych w celu zapobie
żenia zamieszaniu;
( 6 ) Zob. przypis 5.
( 7 ) Dz.U. L 106 z 17.4.2001, s. 1.
( 8 ) Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1. ( 10 ) Dz.U. L 287 z 5.11.2003, s. 1.
( 9 ) Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 24. ( 11 ) Dz.U. L 125 z 21.5.2009, s. 75.
PL
6.3.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 68/61
wymogi dotyczące czystości i etykietowania w odniesieniu UE w wyroku z 6 września 2011 r. dotyczącym kwestii współ
do obecności materiału genetycznie zmodyfikowanego istnienia ponownie podkreślił znaczenie zniesienia utrzymują
w nasionach i materiale rozmnożeniowym roślin niezmody cych się luk legislacyjnych poprzez zharmonizowaną politykę
fikowanych genetycznie; UE. W tej sprawie dotyczącej przypadku, gdy miód został
w sposób niezamierzony zanieczyszczony pyłkiem genetycznie
zmodyfikowanej kukurydzy, Trybunał potwierdził, że prawo UE
wymogi dotyczące etykietowania, zwłaszcza produktów
przewiduje absolutnie zerową tolerancję dla obecności GMO
mięsnych i mleczarskich pochodzących od zwierząt żywio
bez zezwolenia ( 14 ). Wyrok ten podkreśla znaczenie istnienia
nych paszÄ… zawierajÄ…cÄ… GMO, oraz zharmonizowane normy
skutecznej, spójnej i rygorystycznej polityki dotyczącej współ
dotyczące etykietowana produktów niezawierających GMO;
istnienia oraz oddzielenia łańcuchów produkcyjnych, mającej na
celu zapobieżenie zamieszaniu GMO w produkty niezawierające
ogólne wzmocnienie wymogów dotyczących etykietowania
GMO, a także odpowiednich przepisów dotyczących odpowie
GMO, aby zagwarantować konsumentom możliwość
dzialności i dochodzenia roszczeń za szkody oraz rekompen
wyboru, w tym prawne wyjaśnienie terminu przypadkowa
saty kosztów poniesionych w związku ze współistnieniem
obecność oraz być może zaostrzenie wartości progowych;
i certyfikacją łańcuchów produkcyjnych, jak również możliwości
zakazu uprawy polowej GMO poprzez wyznaczenie stref
w niektórych regionach (w których np. produkuje się miód).
przepisy dotyczÄ…ce transgenicznych lub sklonowanych zwie
rząt i produktów (żywnościowych) z nich pochodzących,
zwłaszcza jeśli chodzi o zatwierdzanie i etykietowanie;
6.6 Choć zalecenie Komisji dotyczące współistnienia z lipca
2010 r. jest bardziej elastyczne niż jej poprzednie zalecenie
jednoznaczne prawo państw członkowskich lub autono
z 2003 r., EKES zdecydowanie podkreśla, że żadne z nich nie
micznych regionów do wprowadzenia częściowego lub
jest prawnie wiążące i w związku z tym nie mogą one nałożyć
całkowitego zakazu upraw GMO z różnych przyczyn,
żadnych możliwych do wyegzekwowania ograniczeń na
w tym ekologicznych, społeczno-gospodarczych, etycznych
szerokie kompetencje krajowe w zakresie polityki dotyczÄ…cej
i innych.
współistnienia, a także nie nakładają koniecznych obowiązków
prawnych w zakresie norm dotyczących współistnienia. Coraz
bliższe wprowadzenie obok upraw GMO przeznaczonych na
6.4 Choć Komisja przedstawiła w lipcu 2010 r. wniosek
żywność upraw GMO przeznaczonych na cele inne niż
ustawodawczy, w którym zezwala się na wprowadzenie na
żywnościowe np. do wykorzystania w farmacji, produkcji
poziomie krajowym (lub niższym) ograniczeń lub zakazu
biopaliw czy w przemyśle jeszcze zwiększy potrzebę skutecz
uprawy GMO, wydaje się, że wniosek ten wywołał więcej
nego prawodawstwa dotyczącego współistnienia i odpowiedzial
pytań niż przyniósł odpowiedzi, zwłaszcza w związku z szere
ności i EKES uważa za ważne, by działać z wyprzedzeniem
giem niejasności prawnych i sprzeczności w tekście oraz
i zająć się tymi kwestiami teraz, na wczesnym etapie.
z wykluczeniem m.in. problemów środowiskowych jako
uzasadnienia ograniczeń. Choć podstawowa idea zwiększenia
krajowej (regionalnej) suwerenności w kwestii upraw GMO
spotkała się z szerokim poparciem, proponowany obecnie 6.7 W grudniu 2008 r. Rada ds. Środowiska wezwała do
wadliwy tekst wywołał krytykę i wymusił liczne poprawki wzmocnienia i lepszego stosowania obowiązujących ram praw
w pierwszym czytaniu w PE, a następnie został krytycznie nych dotyczących GMO. Uznano, że potrzebne są ulepszenia
oceniony w opinii EKES-u ( 12 ). Rada debatuje obecnie nad przede wszystkim w odniesieniu do: oceny ryzyka środowisko
tymże wnioskiem, ale do chwili obecnej nie udało jej się wypra wego przez EFSA oraz jej protokołów kontroli i monitorowania
cować wspólnego stanowiska. EKES uważa, że sprawa ta jest po wprowadzeniu, gdzie większą rolę powinna odgrywać
bardzo ważna i wymaga priorytetowego potraktowania, a z wiedza zewnętrznych specjalistów z państw członkowskich
pewnością musi być wzięta pod uwagę podczas przyszłej rewizji i niezależnych naukowców; oceny społeczno-gospodarczych
ogólnych ram prawnych dotyczących GMO. EKES wzywa skutków wprowadzenia i uprawy GMO; wartości progowych
Komisję do podjęcia energicznych działań, aby dzięki konstruk stosowanych przy ustalaniu konieczności informowania
tywnemu dialogowi z PE i Radą stworzyć solidne ramy prawne o zawartości śladów GMO w nasionach; oraz lepszej ochrony
podejmowania na szczeblu krajowym (lub niższym) decyzji co obszarów zagrożonych i/lub chronionych, w tym możliwości
do upraw GMO na podstawie uzasadnionych racji, obejmujÄ… utworzenia stref wolnych od GMO na poziomie lokalnym,
cych szeroko rozumiane kwestie ekologiczne, społeczne, gospo regionalnym lub krajowym.
darcze, etyczne i kulturowe. Powinien temu towarzyszyć
spoczywający na państwach członkowskich i/lub regionach
prawny obowiązek przyjęcia wiążących przepisów dotyczących
6.8 Choć Komisja rozpoczęła już działania dotyczące niektó
współistnienia, aby uniknąć niezamierzonej kontaminacji
rych z tych zagadnień, żądanie Rady nie zostało wystarczająco
między obszarami, na których uprawia się GMO a tym wolnymi
zaspokojone przez osiągnięcie konkretnych rezultatów. EKES
od GMO.
podkreśla znaczenie przedsięwzięcia konkretnych, istotnych
środków w celu jak najszybszego wprowadzenia odpowiedniego
prawodawstwa i polityki w odniesieniu do każdego z tych
6.5 W ubiegłych latach EKES wielokrotnie wzywał do przy
punktów oraz każdej z wymienionych powyżej luk legislacyj
jęcia prawodawstwa UE dotyczącego współistnienia, odpowie
nych. Jeśli chodzi o poprawienie procedur oceny ryzyka i zarzą
dzialności i obszerniejszego etykietowania produktów gene
dzania ryzykiem oraz zatwierdzanie GMO, EKES zgadza siÄ™
tycznie modyfikowanych ( 13 ). Ponadto Trybunał Sprawiedliwości
z zaleceniem Rady i Parlamentu, by nie tylko naukowcy
zajmujący się naukami przyrodniczymi, ale także ci zajmujący
( 12 Zob. przypis 2.
)
( 13 Zob. np. CESE, Dz.U. C 54 z 19.2.2011, s. 51; CESE, Dz.U. C 157
)
z 28.6.2005, s. 155; CES, Dz.U. C 125 z 27.5.2002, s. 69; i CES, ( 14 ) Sprawa C-442/09, Bablok i in. przeciwko Freistaat Bayern
Dz.U. C 221, 17.9.2002, s. 114. i Monsanto.
PL
C 68/62 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 6.3.2012
się naukami społecznymi, prawnicy, etycy i przedstawiciele grup 6.11 Z biegiem lat opracowano jednak wiele nowych tech
interesu społeczeństwa obywatelskiego uczestniczyli w podej nologii hodowli roślin, których nie przewidziano przy kształto
mowaniu decyzji na podstawie nie tylko naukowej oceny zagro waniu obowiązujących ram prawnych. Za przykład może
żenia dla ludzi i środowiska, ale także na podstawie innych posłużyć cisgeneza, w której geny są przenoszone między orga
uzasadnionych czynników, w tym kwestii społeczno-gospodar nizmami tego samego gatunku z wykorzystaniem rekombino
czych, kulturowych i etycznych oraz wartości społecznych. wanego DNA. Pojawia się pytanie, czy takie nowe technologie
Mogłoby to także pomóc zmniejszyć kontrowersje w społeczeń mieszczą się w obecnej definicji inżynierii genetycznej, i tym
stwie co do GMO oraz przełamać impas polityczny w procesie samym także pytanie, czy organizmy powstałe w ten sposób
decyzyjnym. podlegajÄ… obecnym ramom prawnym dotyczÄ…cym GMO.
Z uwagi na obciążenia administracyjne, nie wspominając już
o politycznym i publicznym piętnie GMO, wyłączenie z zakresu
6.9 Ważnym, opóznionym projektem jest ocena obowiązu
obowiązywania tego prawodawstwa jest bardzo ważne dla
jÄ…cych ram prawnych dotyczÄ…cych GMO oraz genetycznie
sektora hodowli roślin pod względem finansowym. Pozwoli
zmodyfikowanej żywności i paszy. Komisja rozpoczęła tę
na szybsze wprowadzenie takich innowacji na rynek bez
ocenę w 2008 r. na prośbę Rady, a rezultaty miały być
obaw, że wymogi dotyczące etykietowania doprowadzą do
znane na początku tego roku. Komisja obiecała Radzie, że do
negatywnych reakcji konsumentów. Jednak w przypadku tych
2012 r. podejmie inicjatywÄ™ przeglÄ…du prawodawstwa. EKES
technologii pojawiają się takie same zastrzeżenia etyczne, ekolo
podkreśla, jak ważna jest realizacja tego celu. Wspomniane
giczne, społeczno-gospodarcze i polityczne, jak w przypadku
wyżej luki legislacyjne można by w każdym razie zlikwidować
obecnej generacji GMO, ponieważ wykorzystuje się zasadniczo
przy okazji tego przeglÄ…du. Na poczÄ…tek Komisja musi zorga
tę samą technologię inżynierii genetycznej, zgromadzone
nizować szeroko zakrojone konsultacje społeczne w oparciu
dotychczas doświadczenie jest ograniczone a niepewność duża.
o opublikowany właśnie raport z oceny ( 15 ), aby społeczeństwo
mogło wnieść wkład w nadchodzącą rewizję ram prawnych.
6.12 Aby zagwarantować we wszystkich państwach człon
Z pewnością pomoże to rozwiać obawy społeczne i może
kowskich jednolite podejście regulacyjne do tych nowych tech
poprawić zaufanie społeczeństwa do organów regulacyjnych.
nologii hodowli roślin i powstających w ich rezultacie produk
tów, Komisja utworzyła w 2008 r. naukową grupę roboczą,
6.10 Jednym z aspektów, który niewątpliwie będzie a następnie grupę ds. polityki, których zadaniem było przed
omawiany w przyszłości, jest definicja GMO. Choć inżynieria stawić zalecenia dotyczące podejścia prawnego. Sprawozdania
genetyczna i jej zastosowania rozwijały się bardzo szybko obu grup roboczych miały być gotowe latem 2011 r.
w ostatnich dziesięcioleciach, prawna definicja GMO pozostała i muszą być wzięte pod uwagę podczas przeglądu ram praw
niezmieniona od czasu przyjęcia pierwszego prawa UE w nych w 2012 r. EKES uważa za konieczne utrzymanie obec
1990 r. Zgodnie z tą definicją GMO oznacza organizm z wyjąt nego podejścia regulacyjnego UE opartego na perspektywie
kiem istoty ludzkiej, w którym materiał genetyczny został zmie procesu i w związku z tym sądzi, że nowe technologie hodowli
niony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych roślin powinny zasadniczo podlegać ramom prawnym UE doty
w skutek krzyżowania i/lub naturalnej rekombinacji ( 16 ). czącym GMO, skoro wykorzystywana jest technologia inżynierii
Jednakże niektóre technologie inżynierii genetycznej zostały genetycznej (rDNA), nawet jeśli uzyskane rośliny lub powstałe
wyraznie wyłączone i w związku z tym wyjęte z zakresu produkty końcowe jako takie nie są dostrzegalnie różne od ich
obowiązywania obecnych ram prawnych dotyczących GMO. konwencjonalnych odpowiedników.
Bruksela, 18 stycznia 2012 r.
PrzewodniczÄ…cy
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
Staffan NILSSON
( 15 ) http://ec.europa.eu/food/food/biotechnology/index_en.htm.
( 16 ) Art. 2 ust. 2 dyrektywy 2001/18/WE i art. 2 lit. b) dyrektywy
2009/41/WE. Organizm zdefiniowano jako jakikolwiek byt biolo
giczny zdolny do replikacji lub przenoszenia materiału genetyczne
go .
PL
6.3.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 68/63
ZAACZNIK I
do opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
Następujące poprawki, które uzyskały poparcie co najmniej jednej czwartej oddanych głosów, zostały odrzucone w trakcie
debaty:
Punkt 3.8
Zastąpić
Różnorodne organizacje społeczeństwa obywatelskiego i zainteresowane strony wyraziły zastrzeżenia wobec GMO z powodów
związanych z troską o środowisko, dobrostan zwierząt, interesy konsumentów, rolników i pszczelarzy, z rozwojem obszarów
wiejskich i rozwojem świata, z etyką, religią itd. Także Parlament Europejski często krytycznie wyrażał się o GMO i uregulowaniu
kwestii z nimi związanych podobnie jak EKES, a także władze krajowe, regionalne i lokalne oraz niezależni naukowcy.
Zwolennicy GMO to przede wszystkim wielkie przedsiębiorstwa posiadające patenty na GMO oraz inne zainteresowane
podmioty, w tym niektórzy rolnicy wykorzystujący GMO, naukowcy i międzynarodowi partnerzy handlowi, dla których bardziej
elastyczne uregulowanie GMO w UE wiąże się z istotnymi interesami gospodarczymi. Niektóre główne deklarowane zalety GMO
omówiono w punkcie 5. Zwolennicy i przeciwnicy stosowania biotechnologii w rolnictwie stoją po przeciwnych stronach
w emocjonalnej i żarliwej debacie, w której nierzadko brakuje technicznych argumentów popartych badaniami naukowymi.
Przeważająca większość świata naukowego z uporem stwierdza, że zastosowanie GMO w produkcji żywności nie powoduje
zagrożeń dla ludzkiego zdrowia. W rzeczy samej, GMO są obecne w naszym codziennym życiu i w pełni akceptowane
w obszarach wykraczających poza rolnictwo. Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej wielokrotnie wskazywało, iż
żywność modyfikowana genetycznie w żadnym wypadku nie stanowi większego zagrożenia niż żywność ekologiczna bądz
konwencjonalna. Niemniej jednak, ze strony różnych grup w społeczeństwie obywatelskim, zwłaszcza ekologów i przedstawicieli
konsumentów, daje się słyszeć uzasadnione obawy związane z ochroną środowiska, współistnieniem upraw, kwestiami etycznymi
oraz monopolem wielkich przedsiębiorstw wielonarodowych, co wymaga od nas poruszenia tych kwestii w sposób obiektywny. Ze
swojej strony Komitet uznaje, że biotechnologia stanowi fundamentalne narzędzie służące sprostaniu wyzwaniom w zakresie
wyżywienia ( 1 ), lecz postanowił pogłębić debatę na temat mocnych i słabych stron biotechnologii w UE.
Wynik głosowania
Za: 91
Przeciw: 122
Wstrzymało się: 19
Punkt 5.3
Zastąpić
W rezultacie światowy kryzys żywnościowy jest problemem związanym raczej z dystrybucją niż z produkcją (światowa produkcja
stanowi ponad 150% światowej konsumpcji), w związku z czym wymaga raczej rozwiązania polityczno-gospodarczego niż
innowacji w rolnictwie. EKES zdaje sobie sprawę z tego, że światowe bezpieczeństwo żywnościowe zostanie jeszcze nadwyrężone
szybkim wzrostem liczby ludności. Międzynarodowe organizacje, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia
i Rolnictwa (FAO), duże organizacje pozarządowe, takie jak Oxfam, oraz niedawny raport autorytatywnego organu ONZ
zajmującego się agronomią grupy ds. międzynarodowej oceny wpływu nauk i technologii rolniczych na rozwój (IAASTD)
wskazują na znaczenie zrównoważonego rolnictwa jako rozwiązania problemów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym
i suwerennością żywnościową. Te autorytatywne oceny podkreślają konieczność stosowania zrównoważonych i ekologicznych
praktyk i technik rolniczych oraz przewidujÄ… wykorzystywanie nie tyle GMO, ile raczej technik alternatywnych. Najbardziej
znanym przykładem takiej alternatywnej techniki, podawanym przez IAASTD i innych, jest selekcja wspomagana markerami,
w której wykorzystuje się markery genetyczne, aby w sposób rozmyślny i efektywny wybrać określone cechy, ale która nie obejmuje
ryzykownej i nieprzewidywalnej manipulacji genetycznej czy przenoszenia genów. Ponieważ technologia ta jest wyraznie skuteczna
i tańsza od metod inżynierii genetycznej, mogłaby stanowić niekontrowersyjną alternatywę dla GMO, przy czym niższe koszty
mogą spowodować pojawienie się mniejszej ilości patentów i problemów związanych z koncentracją rynku. Choć nie powinno się
wykluczać przyszłego potencjału GMO, przemyślana decyzja dotycząca rozwoju technik niezwiązanych z inżynierią genetyczną
oraz zrównoważonych praktyk rolniczych mogłaby zapewnić UE znaczną przewagę konkurencyjną, której nie posiada ona
w kontekście inżynierii genetycznej. Intensywne inwestycje w zrównoważone rolnictwo mogłyby wysunąć UE na jedyną
w swoim rodzaju i wynikającą z innowacji pozycję światowego lidera, co miałoby pozytywne skutki dla gospodarki, zatrudnienia,
innowacji i pozycji konkurencyjnej UE. Ponadto byłoby to bardziej zgodne z unijnym modelem rolnictwa, korzystnym z punktu
widzenia różnorodności biologicznej, przewidywanym w ramach przyszłej WPR. Zgodnie z wcześniejszymi opiniami EKES-u na
temat rolnictwa i badań naukowych, innowacje, modernizacja i nowe technologie muszą odgrywać pierwszoplanową rolę
w sektorze rolnym, aby umożliwić rozwój zrównoważonego i bardziej wydajnego rolnictwa, dzięki zrównoważonemu gospoda
rowaniu zasobami naturalnymi, takimi jak woda i grunty. Biotechnologia może w niektórych przypadkach przyczynić się
( 1 ) Zob. konkluzje przewodniczącego Staffana Nilssona na konferencji EKES-u Żywność dla wszystkich , współorganizowanej z Komisją
Europejską, aby wnieść wkład w posiedzenie G20 poświęcone bezpieczeństwu żywnościowemu.
PL
C 68/64 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 6.3.2012
w jakimś stopniu do walki z głodem, jednak w europejskim modelu rolnictwa niezbędne jest zagwarantowanie współistnienia
rolnictwa ekologicznego i konwencjonalnego oraz rolnictwa wykorzystujÄ…cego GMO. FAO, G20, Bank Åšwiatowy i sam EKES
przyznały, że w dążeniu do bezpieczeństwa żywnościowego należy przede wszystkim zainicjować badania prowadzące do
rozpowszechnienia gatunków bardziej odpornych na suszę, wydajniejszych, lepiej wykorzystujących glebę i wymagających mniej
szych nakładów energii. W tym sensie GMO mogą niewątpliwie okazać się użyteczne.
Wynik głosowania
Za: 83
Przeciw: 139
Wstrzymało się: 13
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
opinia europejskiego komitetu ekonomiczno społecznego w sprawie europejskiej polityki logistycznejKOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO (w sprawie GMO)8 Ekonomia spoleczna szansą dla lokalnych organizacjiekonomia społeczna i praca socjalna razem czy osobnoHausner o ekonomii spolecznej3 ekonomia społeczna ku pomocy społecznej, teksty 2007, str 6Ekonomia społeczna podstawowe informacjeEkonomia społeczna Wyklady zaoczneKomitet EkonomicznospołecznyAntonio Labriola – Sytuacja ekonomiczna i społeczna we Włoszech (1890 rok)5 ekonomia społeczna w kreowaniu lokalnej polityki gmin i powiatów, str 6 10, 23 24Zagadnienia do kolokwium końcowego Ekonomia społecznawięcej podobnych podstron