01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Stępień
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpo\arowej oraz ochrony środowiska
313[06].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\. Piotr Ziembicki
mgr in\. Maciek Szykowny
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\. Joanna Stępień
Konsultacja:
dr in\. Janusz Figurski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej ,,Stosowanie
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej oraz ochrony
środowiska , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu asystent operatora
dzwięku.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Prawna ochrona pracy 7
4.1.1.Materiał nauczania 7
4.1.2.Pytania sprawdzające 10
4.1.3.Ćwiczenia 10
4.1.4.Sprawdzian postępów 10
4.2. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, ucią\liwe i niebezpieczne 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzające 19
4.2.3.Ćwiczenia 19
4.2.4.Sprawdzian postępów 20
4.3. Elementy ergonomii, fizjologii i higieny pracy 21
4.3.1. Materiał nauczania 21
4.3.2.Pytania sprawdzające 24
4.3.3.Ćwiczenia 25
4.3.4. Sprawdzian postępów 26
4.4. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy 27
4.3.1. Materiał nauczania 27
4.3.2.Pytania sprawdzające 29
4.3.3.Ćwiczenia 29
4.3.4. Sprawdzian postępów 30
4.5. Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami elektrycznymi 31
4.3.1. Materiał nauczania 31
4.3.2.Pytania sprawdzające 36
4.3.3.Ćwiczenia 36
4.3.4. Sprawdzian postępów 38
4.6. Ochrona przeciwpo\arowa 39
4.3.1. Materiał nauczania 39
4.3.2.Pytania sprawdzające 43
4.3.3.Ćwiczenia 43
4.3.4. Sprawdzian postępów 44
4.7. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy 45
4.3.1. Materiał nauczania 45
4.3.2.Pytania sprawdzające 48
4.3.3.Ćwiczenia 48
4.3.4. Sprawdzian postępów 50
5. Sprawdzian osiągnięć 51
6. Literatura 55
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o ,,Przestrzeganiu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\arowej oraz ochrony środowiska .
Wiedzę tą będziesz wykorzystywał w szkole przy realizacji wszystkich modułów związanych
z asystentem operatorem dzwięku.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\ ukształtowane, abyś
-
-
-
bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
-
-
-
- materiał nauczania, pigułkę wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
-
-
-
treści jednostki modułowej,
- zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy ju\ opanowałeś wiedzę z tej jednostki
-
-
-
modułowej,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
-
-
-
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
-
-
-
potwierdzi, \e dobrze pracowałeś podczas zajęć i \e posiadasz wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
- literaturę.
-
-
-
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
313[06].O1
Podstawy zawodu
313[06].O1.01
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\arowej oraz ochrony
środowiska
313[06].O1.02 313[06].O1.03 313[06].O1.04
Analizowanie rynku mediów Rozpoznawanie Określanie właściwości
w Polsce i na świecie trendów muzycznych akustycznych ró\nych
pomieszczeń
313[06].O1.05 313[06].O1.06 313[06].O1.07
Rozpoznawanie tradycyjnych Doskonalenie dykcji Stosowanie urządzeń
i elektronicznych instrumentów i fonetyki elektrycznych i sprzętu
muzycznych dzwiękowego
Schemat układu jednostek modułowych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować terminologię techniczną,
-
-
-
- obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
-
-
-
- korzystać z ró\nych zródeł informacji,
-
-
-
- uczestniczyć w dyskusjach,
-
-
-
- prezentować efekty swojej pracy,
-
-
-
- współpracować w grupie,
-
-
-
- wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.
-
-
-
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące obowiązków pracownika oraz
pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,
określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,
przewidzieć konsekwencje naruszania przepisów pracy oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas wykonywania zadań zawodowych,
określić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące pomieszczeń pracy
i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
rozpoznać i przewidzieć zagro\enia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy oraz
wskazać sposoby ich usunięcia,
dobrać i zastosować odzie\ ochronną oraz sprzęt ochrony indywidualnej w zale\ności od
rodzaju prowadzonych prac,
zastosować zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi i na wysokości,
określić skutki oddziaływania prądu elektrycznego, wibracji oraz hałasu na organizm
ludzki,
zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpo\arowej,
zareagować zgodnie z instrukcją ochrony przeciwpo\arowej w przypadku zagro\enia
po\arowego,
zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
zastosować obowiązujące zasady ochrony środowiska,
zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
w wypadkach.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA NAUCZANIA
4.1. Prawna ochrona pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Sprawny system umo\liwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy
jest jednym z niezbędnych warunków wypełnienia ustawowych obowiązków Państwa
w stosunku do jego obywateli.
Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy, zaś najwa\niejszym
polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest
Kodeks Pracy.
Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a tak\e warunków środowiska pracy są
przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna.
Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.
Podstawowe zasady prawa pracy:
- ka\dy ma prawo do swobodnie wybranej pracy,
- minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę określa państwo,
- nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego
oświadczenia woli pracodawcy i pracownika,
- pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra pracownika,
- jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu jest niedopuszczalna.
Podstawowe prawa pracownika:
- prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę,
- prawo do wypoczynku,
- prawo do tworzenia organizacji i przystępowania do nich,
- prawo do powstrzymania się od wykonywanej pracy w przypadku, gdy warunki pracy
nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie
zagro\enie dla \ycia lub zdrowia pracownika bądz innych osób (zachowując przy tym
prawo do wynagrodzenia).
Podstawowe obowiązki pracodawcy:
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy.
2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i \ycie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonanie tych poleceń,
- zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,
- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie
niezbędnym do wykonywania cią\ących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy
zatrudnieni przez ró\nych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
- współpracować ze sobą,
- wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,
- ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagro\eń dla zdrowia lub \ycia pracowników.
5. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia
rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy
i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie
prowadzonej działalności.
Obowiązki pracownika:
1. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
- znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instrukta\u z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,
- wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przeło\onych,
- dbać o nale\yty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,
- stosować środki ochrony zbiorowej, a tak\e u\ywać przydzielonych środków
ochrony indywidualnej oraz odzie\y i obuwia roboczego, zgodnie z ich
przeznaczeniem,
- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
- niezwłocznie zawiadomić przeło\onego o zauwa\onym w zakładzie pracy wypadku
albo zagro\eniu \ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników,
a tak\e inne osoby znajdujące się w rejonie zagro\enia o gro\ącym
im niebezpieczeństwie,
- współdziałać z pracodawcą i przeło\onymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1. Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy.
2. Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem.
3. Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy.
4. Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposa\enia technicznego,
a tak\e o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem.
5. Egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy.
6. Zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną
nad pracownikami.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych
Przepisy ogólne
ż1.1. Pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym
odbywa się praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które
w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być równie\
ogrzewane. Wymóg ten nie dotyczy pomieszczeń higieniczno sanitarnych, o których
mowa w (ż 27 ust. 4 i ż 44 Kodeksu Pracy)
2. Pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny być usytuowane w sposób
uniemo\liwiający pracownikom korzystającym z nich przechodzenie przez
pomieszczenia, w których stosowane są substancje trujące lub materiały zakazne
albo wykonywane są prace szczególnie brudzące, je\eli nie pracują oni w kontakcie
z tymi czynnikami.
3. Pomieszczenia higieniczno sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlone
i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami.
4. Wysokość pomieszczeń higieniczno sanitarnych nie powinna być w świetle
mniejsza ni\ 2,5m. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń
higieniczno sanitarnych do 2,2m w świetle - w przypadku usytuowania ich
w suterenie, piwnicy lub na poddaszu.
ż 2. 1. Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia higieniczno sanitarne oraz
znajdujące się w nich urządzenia w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne
korzystanie z nich przez pracowników.
2. Podłoga oraz ściany pomieszczeń higieniczno sanitarnych powinny być tak
wykonane, aby mo\liwe było łatwe utrzymanie czystości w tych pomieszczeniach.
Ściany pomieszczeń do wysokości co najmniej 2 m powinny być pokryte
materiałami gładkimi, nienasiąkliwymi i odpornymi na działanie wilgoci.
3. W pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach wykonanych z materiałów
o du\ym przewodnictwie ciepła nale\y uło\yć w miejscach mycia się podkładki
izolujące (podesty).
ż 3. 1. Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być urządzone
oddzielnie dla kobiet i mę\czyzn. Nie dotyczy to zakładu pracy, w którym jest
zatrudnionych do dziesięciu pracowników na jednej zmianie pod warunkiem
zapewnienia mo\liwości osobnego korzystania przez kobiety i mę\czyzn z tych
pomieszczeń.
2. Pracodawca zatrudniający do dziesięciu pracowników powinien zapewnić
im co najmniej ustępy i umywalki, a tak\e warunki do higienicznego
przechowywania odzie\y własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do
higienicznego spo\ywania posiłków. Je\eli w zakładzie pracy takiego pracodawcy
nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują
szczególne wymagania sanitarne, miejsca do spo\ywania posiłków,
przechowywania odzie\y oraz umywalki mogą znajdować się w jednym
pomieszczeniu.
ż 4.1. Odzie\ powinna być przechowywana w szatniach lub odpowiednio
w pomieszczeniach, o których mowa w (ż 3 ust. 2. Kodeksu Pracy)
2. Pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach biurowych mogą przechowywać swoją
odzie\ w przeznaczonych do tego miejscach w pomieszczeniach pracy.
ż5. Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić
dostosowanie urządzeń higieniczno sanitarnych oraz dojść do nich do potrzeb
i mo\liwości tych pracowników wynikających ze zmniejszonej sprawności, zgodnie
z przepisami techniczno-budowlanymi
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
2. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?
3. Jakie są podstawowe prawa pracownika w zakresie bhp?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyobraz sobie, \e jesteś szefem firmy ze sprzętem dzwiękowym zatrudniającej 4 osoby:
2 pracowników technicznych, 1 księgową i 1 sekretarkę. Co musisz zrobić, \eby Twoja firma
działała zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
2) dobrać partnerów do pracy w grupie,
3) zastanowić się, jakie musisz podjąć obowiązki organizacyjne, uwzględniając prawa
i obowiązki swoich pracowników; zapisać wszystkie propozycje na kartce (I faza burzy
mózgów nie krytykując \adnego z pomysłów Twoich kole\anek/kolegów),
4) zgromadzić w podręcznej biblioteczce niezbędne akty prawne (abyś mógł w razie
potrzeby powołać się na konkretne zapisy),
5) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- du\e arkusze papieru,
- mazaki,
- tablica flip chart,
- Kodeks Pracy, wybrane rozporządzenia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zastosować odstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
1 1
2) zastosować podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?
1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, ucią\liwe i niebezpieczne
4.2.1. Materiał nauczania
W procesie ka\dej pracy człowiek jest nara\ony na oddziaływanie wielu zagro\eń.
Zagro\eniem jest taki stan środowiska pracy, który mo\e spowodować wypadek lub chorobę,
na przykład:
- potencjalnie niebezpieczny przepływ energii,
- zródło ryzyka,
- fizyczne lub chemiczne cechy materiału, systemu, procesu,
- obiekt lub sytuacja, okoliczności, ogół czynników lub zjawisk.
O tym, co zagra\a, informuje ka\dy czynnik środowiska pracy, zwany tak\e czynnikiem
zagro\enia, często spowodowany błędami w organizacji procesu, wyposa\eniu stanowiska
pracy, materiałów, narzędzi, a tak\e brakiem umiejętności u człowieka. O poziomie
bezpieczeństwa decyduje stan obiektów pracy, pomieszczeń pracy, stanowisk i procesów
pracy, pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych.
Większość urazów, jakich doznają ludzie powodowana jest ich własnymi błędami
popełnianymi w etapach odbioru informacji, podejmowania decyzji i wykonywania
czynności. Niekiedy ich lekkomyślnością, brakiem wiedzy lub nieodpowiednim
zachowaniem. Wypadki są wydarzeniami nieplanowanymi i zawsze doprowadzają do urazów.
Zdarzenia wypadkowe występują w określonych warunkach fizycznych, organizacyjnych
i społecznych. Te warunki mogą stanowić wa\ny element wpływający
na prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń wypadkowych.
Umiejętność rozpoznawania i identyfikowania zagro\eń decyduje o tym, czy człowiek
w porę będzie mógł zareagować w określonych okolicznościach zagra\ających \yciu lub
zdrowiu, a przez to uniknąć wypadku bądz ograniczyć jego skutki urazowe. Z punktu
widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy rozpoznanie zagro\eń
stanowi jeden z najwa\niejszych elementów kształtowania warunków pracy.
Czynniki zagro\enia, w aspekcie ich natury i zgodnie z obowiązującą w normach
klasyfikacją dzieli się na:
- czynniki fizyczne,
- czynniki chemiczne,
- czynniki biologiczne,
- czynniki psychospołeczne (w tym organizacyjne).
Z punktu widzenia oddziaływania tych czynników na organizm człowieka dzieli się je na:
- czynniki niebezpieczne (zagra\ające \yciu),
- czynniki szkodliwe (zagra\ające zdrowiu),
- czynniki ucią\liwe.
Praca w warunkach ekspozycji na oddziaływanie wymienionych czynników stwarza
mo\liwość wystąpienia niekorzystnych skutków dla zdrowia i \ycia człowieka.
Prawdopodobieństwo i zakres wystąpienia tych następstw określane jest jako ryzyko
zawodowe.
Widać więc, \e ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą wynika z nara\enia
pracownika na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i ucią\liwych
występujących na stanowisku pracy.
Czynniki niebezpieczne to czynniki, których oddziaływanie mo\e prowadzić do urazu lub
innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądz do zejścia
śmiertelnego.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Czynniki szkodliwe to czynniki, których oddziaływanie mo\e prowadzić do pogorszenia
stanu zdrowia człowieka.
Czynniki ucią\liwe to czynniki, które nie stanowią zagro\enia dla \ycia lub zdrowia
człowieka, ale utrudniają pracę lub przyczyniają się w inny istotny sposób do obni\enia jego
zdolności do wykonywania pracy, bądz te\ wpływają na zmniejszenie wydajności.
Rys. 1. Zagro\enia na stanowiskach pracy [9]
Elementy procesu rozpoznawania zagro\eń to:
- właściwe odczytywanie sygnałów,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
- zrozumienie przebiegu procesów pracy,
- postrzeganie środowiska pracy w oparciu o kryteria bezpieczeństwa,
- postrzeganie zawczasu czynników (przyczyn) zagro\eń.
Do grupy najłatwiej identyfikowalnych zagro\eń zaliczane są zagro\enia fizyczne. Ich
rozpoznanie uzale\nione jest od ogólnej sprawności zmysłów człowieka, a ich identyfikacja
mo\liwa jest poprzez niezbyt skomplikowany pomiar odpowiednimi przyrządami-
miernikami, obecnie zaopatrzonymi w wyświetlacz cyfrowy. Wśród tej grupy zagro\eń
szczególną uwagę, ze względu na powszechność występowania, powodują:
- hałas,
- czynniki mikroklimatu,
- prąd elektryczny,
- drgania,
- oświetlenie,
- zagro\enia mechaniczne.
Hałas to zbiór dzwięków nieprzyjemnych, dokuczliwych i niepo\ądanych w miejscu
pracy. Hałas emitują ró\ne obiekty i maszyny, a tak\e pracujący ludzie. yródłami hałasu
są na ogół zu\ywające się części maszyn, zbyt głośno zachowujący się ludzie, wadliwe
instalacje, wadliwie zaprojektowane i zbudowane maszyny. Hałas oddziałuje przede
wszystkim na narządy słuchu, ale równie\ zakłóca procesy przemiany materii, pracę układu
nerwowego i układu krą\enia. W zale\ności od częstotliwości drgań fali dzwiękowej
rozró\nia się cztery rodzaje hałasu:
- hałas słyszalny, o częstotliwości od 16 Hz (herców) do 16 000 Hz,
- hałas infradzwiękowy, o częstotliwości f < 16 Hz,
- hałas ultradzwiękowy, o częstotliwości od 16 000 Hz do 1010 Hz,
- hałas hiperdzwiękowy, o częstotliwości f > 100MHz.
Czynniki kształtujące mikroklimat to cechy powietrza:
- temperatura powietrza,
- prędkość ruchu powietrza,
- wilgotność powietrza,
- temperatura promieniowania.
Odczucia termiczne człowieka w środowisku pracy warunkują:
- wysiłek fizyczny przy czynnościach wykonywanych,
- czas aklimatyzacji w pomieszczeniu,
- cechy termiczne odzie\y roboczej,
- wiek.
Najkorzystniejszy jest taki układ czynników warunkujących odczucia cieplne, który
gwarantuje osiągnięcie komfortu termicznego organizmu, a więc stanu, w którym człowiek
czuje się najlepiej. Komfort termiczny to taki stan mikroklimatu, w którym osiągnięta jest
równowaga wymiany ciepła organizmu z otoczeniem.
Prąd elektryczny przepływając przez ciało człowieka wywołuje w nim zmiany chemiczne
i biologiczne grozne dla zdrowia i \ycia. Działanie prądu mo\e się objawiać w postaci:
- zmian elektrolitycznych,
- oparzeń,
- zaburzeń czynności fizjologicznych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Niebezpieczeństwo pora\enia prądem elektrycznym zale\y od:
- natę\enia prądu,
- czasu ra\enia (czasu przepływu prądu przez organizm),
- wartości częstotliwości drogi przepływu prądu przez ciało.
Najbardziej niebezpieczny jest prąd o częstotliwości sieciowej 50 60 Hz, poniewa\ jest
ona zbli\ona do częstotliwości bioprądów w organizmie (niebezpieczeństwo zmniejsza się
wraz ze zwiększaniem się częstotliwości ponad wartość 50 60 Hz).
Przy przepływie prądu stałego niebezpieczeństwo pora\enia prądem jest mniejsze.
Prąd przepływający przez ciało człowieka jest proporcjonalny do napięcia dotykowego,
czyli napięcia między dwoma elementami przewodzącymi znajdującymi się w zasięgu ręki
i odwrotnie proporcjonalny do rezystancji ciała.
Rezystancja ciała zmienia się i jest zale\na od:
- warunków środowiskowych,
- stanu naskórka,
- indywidualnych cech człowieka.
Minimalna niebezpieczna dla człowieka wartość prądu płynącego przez organizm wynosi
30 mA prądu przemiennego i 70 mA prądu stałego.
Najczęstszymi przyczynami pora\eń prądem są: nieostro\ność, lekkomyślność,
lekcewa\enie przepisów, omyłki, brak nadzoru, brak konserwacji i nieznajomość instrukcji.
Aby nie dopuścić do przepływu przez ciało człowieka prądu ra\eniowego bądz te\ ograniczyć
czas przepływu prądu, a tym samym zapobiec powstaniu groznych dla zdrowia i \ycia
skutków, w instalacjach i urządzeniach elektrycznych stosuje się ochronę
przeciwpora\eniową.
Środki ochrony przeciwpora\eniowej:
- organizacyjne:
- systematyczne szkolenie pracowników,
- uprawnienia kwalifikacyjne dla elektryków,
- konserwacja i pomiary kontrolne,
- właściwe oświetlenie,
- stosowanie sprzętu ochrony osobistej,
- techniczne:
- ochrona podstawowa (przed dotykiem bezpośrednim): izolowanie części czynnych,
przegrody lub osłony, ogrodzenia, bariery, umieszczenie poza zasięgiem ręki,
wysokoczułe urządzenia ochronne ró\nicowoprądowe (uzupełniający środek
ochrony),
- ochrona dodatkowa (przed dotykiem pośrednim): samoczynne wyłączenie zasilania,
separacja elektryczna, izolacja stanowiska, nieuziemione połączenia wyrównawcze
miejscowe, zastosowanie urządzeń o II klasie ochronności.
Oświetlenie jest to skutek odbicia promieniowania optycznego widzialnego (światła)
skierowanego na dowolny obiekt. Dzięki temu zjawisku następuje pobudzenie wzroku do
widzenia i postrzegania. O prawidłowości oświetlenia decyduje natę\enie i równomierność
światła. Dla higieny wzroku istotna jest barwa światła oraz jego rodzaj. Najkorzystniejszym
dla wzroku jest światło naturalne, słoneczne o barwie zbli\onej do koloru jasno\ółtego.
Oświetlenie sztuczne mo\e być ogólne, miejscowe lub zło\one (jednocześnie ogólne
i miejscowe). Złe oświetlenie w dłu\szym okresie czasu prowadzi do trwałego osłabienia
wzroku. W innych przypadkach jest zagro\eniem ucią\liwym, powodującym nadmierne
obcią\enia narządu wzroku, a w następstwie bóle głowy, pogorszenie samopoczucia,
zmęczenie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Drgania, czyli wibracje są zagro\eniem powszechnie występującym. yródłem drgań
są ruchome elementy maszyn i urządzeń, silniki i generatory energii oraz wyposa\enie
technologiczne. Drgania z miejsc ich powstawania przenoszone są przez podesty, podłogi,
pomosty, platformy oraz siedziska i podłogi na układ mięśniowo-kostny człowieka.
Charakterystycznymi parametrami drgań są ich częstotliwość i amplituda. Szczególnie grozne
dla człowieka są częstotliwości niskie od 0,7 do 90 Hz, gdy\ mogą pokrywać
się z częstotliwością drgań własnych narządów wewnętrznych organizmu człowieka. Jest
to przyczyną wybroczyn i rozległych krwotoków, a nawet rozerwania narządów.
Zagro\enia mechaniczne są generowane przez pozbawione nadzoru technicznego
maszyny, narzędzia, oprzyrządowanie technologiczne, a tak\e elementy infrastruktury
budowlanej i wyposa\enia pomieszczeń. Zagro\enia te mo\na dość łatwo identyfikować
poprzez uwa\ną obserwację wszystkich elementów środowiska pracy. W celu zapewnienia
bezpieczeństwa konieczne jest przede wszystkim dostosowanie miejsca wykonywania pracy
do wymagań określonych w odpowiednich przepisach i normach oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy.
O zagro\eniach występujących w procesie pracy bardzo często informują znaki
bezpieczeństwa i higieny pracy, które reguluje norma: PN-92/N-01256/03 Znaki
bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.
Znaki zostały podzielone na cztery grupy:
- znaki zakazu,
- znaki nakazu,
- znaki ostrzegawcze,
- znaki informacyjne.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Tabela 1. Wybrane znaki z grupy znaków zakazu i nakazu [9]
Nieupowa\nionym wstęp
wzbroniony
Zakaz uruchamiania maszyny
(urządzenia)
Nie dotykać
Zakaz u\ywania telefonów
komórkowych
Nakaz stosowania ochrony oczu
Nakaz stosowania ochrony głowy
Nakaz stosowania ochrony słuchu
Nakaz stosowania ochrony twarzy
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Tabela 2. Wybrane znaki z grupy znaków ostrzegawczych [9]
Ostrze\enie przed
niebezpieczeństwem zatrucia
substancjami toksycznymi
Ostrze\enie przed substancjami
radioaktywnymi
i promieniowaniem jonizującym
Ostrze\enie przed promieniami
laserowymi
Ostrze\enie przed pora\eniem
prądem elektrycznym
Tabela 3. Wybrane znaki z grupy znaków informacyjnych [9]
Pierwsza pomoc
Telefon awaryjny
Apteczka pierwszej pomocy
Punkt opatrunkowy
Środki ochrony indywidualnej
Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany, stosować środki
ochrony zbiorowej, a tak\e u\ywać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz
odzie\y i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem.
Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które
spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach
(art. 2376 ż 3 Kodeksu Pracy).
Pracodawca jest obowiązany ponadto dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzie\
i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w polskich normach:
- je\eli odzie\ własna pracownika mo\e ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
- ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zabronione jest dopuszczenie pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej
oraz odzie\y i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku
pracy (art. 2379 ż 1 Kodeksu Pracy).
Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową mo\e ustalić
stanowiska, na których dopuszcza się u\ywanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej
odzie\y i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy
(art. 2377 ż 1 i 2 Kodeksu Pracy). Je\eli u danego pracodawcy nie działa zakładowa
organizacja związkowa, pracodawca dokonuje takich ustaleń w porozumieniu
z przedstawicielami pracowników, wybranymi przez załogę w trybie przyjętym w zakładzie
pracy.
Przepis (art. 2377 ż 3) Kodeksu Pracy wyklucza mo\liwość wykonywania pracy
we własnej odzie\y pracownika na stanowiskach, na których są wykonywane prace związane
z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące
intensywne brudzenie lub ska\enie odzie\y i obuwia roboczego środkami chemicznymi,
promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaznymi. Pracownikowi u\ywającemu
własnej odzie\y i obuwia roboczego (zgodnie z postanowieniem (art. 2377 ż 2 Kodeksu
Pracy) pracodawca wypłaca ekwiwalent pienię\ny w wysokości uwzględniającej ich aktualne
ceny.
Znowelizowany kodeks pracy nie przewiduje wydania przepisu wykonawczego,
dotyczącego zasad przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz
dostarczania odzie\y roboczej. Oznacza to, \e wszystkie obowiązki pracodawcy w tej
dziedzinie oraz uprawnienia pracowników wynikają z treści przepisów ustawy.
Rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzie\y i obuwia roboczego, a tak\e
przewidywane okresy u\ytkowania tej odzie\y i obuwia, pracodawca ustala w porozumieniu
z zakładową organizacją związkową, a je\eli organizacja taka nie działa w zakładzie pracy,
to ustaleń takich dokonuje z pracownikiem, przedstawicielem załogi wybranym w trybie
przyjętym w zakładzie pracy (art. 2378 ż 1 Kodeksu Pracy). Zarówno środki ochrony
indywidualnej, jak i odzie\ oraz obuwie robocze stanowią własność pracodawcy
(art. 2378 ż 2 Kodeksu Pracy). Pracodawca ma obowiązek zapewnić, aby stosowane środki
ochrony indywidualnej oraz odzie\ i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne
i u\ytkowe oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie
i odka\anie (art. 2379 ż 2 i 3 Kodeksu Pracy). W przypadku gdy pracodawca nie mo\e
zapewnić prania odzie\y roboczej, mo\e powierzyć te czynności pracownikowi, za jego
zgodą, wypłacając jednocześnie ekwiwalent pienię\ny w wysokości poniesionych przez
pracownika kosztów (art. 2379 ż 3 Kodeksu Pracy). Nie wolno powierzyć pracownikowi
prania odzie\y, która w wyniku stosowania w procesie pracy uległa ska\eniu środkami
chemicznymi, promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaznymi. Pracodawca
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
powinien ponadto zadbać, aby ska\one: odzie\, obuwie oraz środki ochrony indywidualnej
były przechowywane wyłączne w miejscach do tego celu przeznaczonych. Niedopuszczalne
jest powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odka\ania przedmiotów
ska\onych, o których mowa wy\ej (art. 23710 ż 1 i 2 Kodeksu Pracy).
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest podział zagro\eń występujących w środowisku pracy?
2. Czy prąd elektryczny jest zagro\eniem niebezpiecznym, szkodliwym, czy ucią\liwym?
3. Jakie skutki dla organizmu człowieka powoduje działanie prądu elektrycznego?
4. Od czego zale\ą skutki pora\enia prądem elektrycznym?
5. Jak dzielą się środki ochrony przeciwpora\eniowej?
6. Co decyduje o prawidłowości oświetlenia w środowisku pracy?
7. Jakie mogą być skutki niewłaściwego oświetlenia?
8. Jaki wpływ na organizm człowieka ma hałas?
9. Dlaczego kształtuje się czynniki mikroklimatu w środowisku pracy?
10. Co rozumiemy pod pojęciem komfortu termicznego?
11. Jaki wpływ na organizm człowieka mają drgania?
12. Drgania, o jakiej częstotliwości są najbardziej grozne dla człowieka?
13. Jakie są najwa\niejsze przyczyny drgań i hałasu w środowisku pracy?
14. Jakie są rodzaje znaków bezpieczeństwa i higieny pracy?
15. Co to są środki ochrony indywidualnej?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ obowiązki pracodawcy związane z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy
dotyczące prac, podczas wykonywania których mo\e wystąpić w środowisku pracy hałas.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Internecie rozporządzenie z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z nara\eniem na hałas lub
drgania mechaniczne (Dziennik Ustaw z roku 2005 r. nr 157, poz. 1318).
2) zapoznać się z treścią rozporządzenia,
3) określić obowiązki pracodawcy związane z nara\eniem na hałas na stanowiskach pracy
zawarte w ż 5. 1 oraz obowiązki związane z realizacją programu, o którym mowa
w ustępie 2 ż 5 rozporządzenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do Internetu.
-
-
-
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić podział zagro\eń występujących w środowisku pracy?
1 1
2) określić czy prąd elektryczny jest zagro\eniem niebezpiecznym, szkodliwym,
czy ucią\liwym? 1 1
3) określić jakie skutki dla organizmu człowieka powoduje działanie prądu
elektrycznego? 1 1
4) określić skutki oddziaływania prądu elektrycznego na organizm ludzki?
1 1
5) dokonać podziału środków ochrony przeciwpora\eniowej?
1 1
6) określić co decyduje o prawidłowości oświetlenia w środowisku pracy?
1 1
7) kreślić skutki oddziaływania hałasu na organizm ludzki?
1 1
8) określić najwa\niejsze przyczyny drgań i hałasu w środowisku pracy?
1 1
9) określi rodzaje znaków bezpieczeństwa i higieny pracy?
1 1
10) określić środki ochrony indywidualnej?
1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3. Elementy ergonomii, fizjologii i higieny pracy
4.3.1. Materiał nauczania
Ergonomia (z greckiego: ergon praca; nomos prawo, zasada) jest dziedziną wiedzy
zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń technicznych, narzędzi, stanowisk
roboczych i fizycznego środowiska pracy do psychofizycznych cech, mo\liwości i potrzeb
człowieka. Ergonomia w odró\nieniu od ochrony pracy i bezpieczeństwa pracy zajmuje się
nie tylko zabezpieczeniem pracownika przed chorobami zawodowymi i wypadkami, lecz
tak\e przed ucią\liwościami oraz przemijającymi zaburzeniami w pracy niektórych narządów
człowieka.
Higiena pracy jest to działanie zmierzające do uchronienia pracownika od utraty zdrowia,
co mo\e nastąpić w wyniku oddziaływania ró\nych czynników związanych z charakterem
pracy oraz materialnym i społecznym środowiskiem pracy.
Z uwagi na moment podejmowania działań mo\emy stosować ergonomię korekcyjną lub
koncepcyjną.
Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą istniejących maszyn, urządzeń, stanowisk
pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych mo\liwości pracowników
oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie
istniejących obcią\eń oraz poprawą wydajności i jakości pracy. Zadaniem ergonomii
korekcyjnej jest poprawa stanu ju\ istniejącego.
Ergonomia koncepcyjna stosowana jest w fazie projektowania narzędzi, urządzeń,
maszyn, stanowisk pracy, budynków, warunków pracy w celu zapewnienia dostosowania tych
elementów do fizjologicznych, psychicznych i społecznych potrzeb człowieka. Zadaniem
ergonomii koncepcyjnej jest zastosowanie wytycznych ergonomicznych w trakcie
procesu projektowania.
Ergonomia jest typową gałęzią wiedzy interdyscyplinarnej, łączy, bowiem elementy nauk
o człowieku oraz nauk techniczno-organizacyjnych takich jak: fizjologia pracy, medycyna
pracy, socjologia pracy, psychologia pracy, organizacja pracy, pedagogika pracy,
antropologia, urbanistyka, in\ynieria budownictwa, in\ynieria transportu, in\ynieria maszyn,
technologia, ochrona środowiska, estetyka, bionika, prawo.
Dostosowanie stanowiska pracy do cech psychofizycznych pracownika wymaga analizy
między innymi następujących elementów:
- przestrzeni pracy, która powinna zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp do maszyny,
-
-
-
materiałów i narzędzi oraz takie rozmieszczenie materiałów i narzędzi, aby zapewnić ustaloną
kolejność ruchów,
- pozycji przy pracy, zajmowanej podczas wykonywania ró\nych czynności zawodowych,
-
-
-
która powinna w jak najmniejszym stopniu powodować obcią\enie statyczne mięśni,
- siedzisk i mebli profesjonalnych, które powinny zapewniać prawidłową pozycję ciała przy
-
-
-
pracy w pozycji siedzącej,
- aktywności ruchowej, ograniczonej przez zastosowanie maszyn wyręczających człowieka nie
-
-
-
tylko przy cię\kiej pracy fizycznej, ale tak\e przy pracach wymagających niewielkiego wysiłku
fizycznego co w efekcie prowadzi do zagro\enia zdrowia pracownika,
- monotonii i monotypii pracy, ograniczającej naturalną mięśniową ruchliwość człowieka przy
-
-
-
jednoczesnym jednostronnym obcią\eniu niektórych grup mięśni,
- wpływu czynników środowiska pracy (hałasu, oświetlenia i ro\nego rodzaju promieniowania,
-
-
-
zapylenia powietrza, mikroklimatu).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ergonomia postawy przy pracy
Poprawnie zorganizowane stanowisko pracy w pozycji stojącej przedstawia rysunek 2.
Rys. 2. Organizacja stanowiska pracy człowieka w pozycji stojącej (mę\czyzny) według Stiera [13]
A poziom urządzeń kontrolno pomiarowych, które nale\y obserwować, B wysokość, na jakiej powinny
znajdować się narzędzia podczas pracy maszyny, C wysokość wykonywania prac ręcznych bez potrzeby
dokładnej kontroli wzrokowej, ze swobodą ruchu, D poziom wykonywania pracy przy manipulowaniu cię\kimi
przedmiotami
Zasadniczymi postawami ciała przy pracy są postawy: stojąca. i siedząca. Najkorzystniejsze,
szczególnie gdy praca charakteryzuje się małą ruchliwością, jest takie zaprojektowanie stanowiska
i procesu pracy, aby pracownik mógł przyjmować pozycję naprzemienną: siedząco - stojącą,
Na wielkość obcią\enia na człowieka przy podnoszeniu cię\arów ma wpływ nie tylko masa
podnoszonego przedmiotu, ale tak\e pozycja ciała przyjmowana podczas tej czynności
(Rys. 2, 3, 4 ,5).
a) b)
Rys. 3. a) niewłaściwe trzymanie przedmiotu prowadzi do zwiększenia statycznego obcią\enia mięśniowego obu
ramion. b) właściwy sposób dzwigania [13]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
a) b) c)
Rys. 4. Właściwe dzwiganie zapobiega wypadkom uszkodzenia kręgosłupa w pracy. a) dzwiganie przedmiotu
o masie 25 kg przy wyprostowanych kolanach obcią\a kręgosłup 550 kg; b) przedmiot umieszczony nieco
bli\ej stóp w przysiadzie obcią\a kręgosłup 300kg c) właściwa pozycja przy dzwiganiu tego cię\aru obcią\a
kręgosłup tylko 150 kg [5, s. 122]
Stanowiska pracy w pozycji siedzącej
Pozycja siedząca jest zalecana na stanowiskach, na których praca stawia niewielkie
wymagania siłowe, gdzie nie jest konieczne przemieszczanie się pracownika, natomiast
wymagana jest znaczna precyzja ruchów o optymalnym zasięgu. Typowymi stanowiskami pracy
w tej pozycji są stanowiska monta\u ręcznego, stanowiska operatorów maszyn (operator dzwigu,
operator suwnicy, kierowcy pojazdów), dyspozytorzy, stanowiska pracy umysłowej i biurowej.
Pozycja siedząca jest najmniej męczącą, z którą wią\e się jeden z najmniejszych kosztów
energetycznych pracy, ale wią\e się z nią kilka istotnych ucią\liwości:
- mięśnie utrzymujące pozycję ciała są poddane obcią\eniu statycznemu (obcią\enie uznane
-
-
-
za szczególnie niekorzystne),
- monotypowość ruchów i czynności,
-
-
-
- obcią\enie wzroku,
-
-
-
- stres psychospołeczny.
-
-
-
Obcią\enia i ucią\liwości spowodowane przyjmowaniem pozycji siedzącej stanowią przyczynę
szeregu dolegliwości zdrowotnych i schorzeń takich jak:
- bóle mięśni obcią\onych czynnościami zawodowymi lub utrzymywaniem pozycji ciała,
-
-
-
- ograniczenia ruchowe wywołane sztywnieniem mięśni i bólami,
-
-
-
- zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa,
-
-
-
- drętwienie, mrowienie i bóle nóg związane z zaburzeniami krą\enia krwi w naczyniach
-
-
-
krwionośnych podudzi,
- zmęczenie wzroku.
-
-
-
Przy długotrwałej pracy z komputerem mogą wystąpić nawet u bardzo młodych ludzi:
- syndrom RSI (Repetitive Strain-Injury Syndrom) zespół urazów wynikających z chronicznego
-
-
-
przecią\enia organizmu; objawia się przewlekłymi bólami ramion, przedramion, przegubów i dłoni;
- syndrom SBS (Sick-Building Syndrome) odczuwalne trudności w oddychaniu powodowane
-
-
-
ciągłym przebywaniem w klimatyzowanych pomieszczeniach, spotęgowane dodatkowo oparami
substancji chemicznych pochodzących z mebli i tworzyw sztucznych, zapachami tuszów
stosowanych w urządzeniach drukujących, ozonem pochodzącym z drukarek laserowych;
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- stres psychologiczny uczucie ciągłego napięcia wynikającego z łącznego oddziaływania
-
-
-
wszystkich ucią\liwości związanych z pracą przy stanowisku komputerowym.
Rys. 5. Nieprawidłowe dzwiganie cię\aru mo\e Rys. 6. Prawidłowe, dorazne podnoszenie
doprowadzić do szkodzenia wiązadeł przedmiotu o masie nie większej ni\ 50
kręgosłupa i tzw. jądra galaretowatego, kg równomiernie uciska kolumnę
znajdującego się między kręgami. kręgosłupa, a ciśnienie równomiernie
Uszkodzenie wiązadeł i galaretowatego rozkłada się na amortyzujące
jądra nastąpiło w przestrzeni powierzchnie międzykręgowe D [13]
międzykręgowej Z [13]
Zagro\enia występujące przy pracy z komputerem ogranicza się poprzez zastosowanie
zasad ergonomii przy pracy zawartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposa\onych w monitory ekranowe.
Zachowanie prawidłowej pozycji siedzącej przy pracach lekkich wymaga aby:
- cię\ar ciała spoczywał głównie na guzach kulszowych, górnej części ud i na stopach,
-
-
-
- przy pewnych rodzajach pracy cię\ar ciała mo\e być częściowo przenoszony na lędzwie
-
-
-
i częściowo na przedramię,
- stopy całą powierzchnią opierały się na podnó\ku, kąt między podudziem a stopą nie
-
-
-
powinien być mniejszy ni\ 90�,
- uda i podudzia tworzyły równie\ kąt nie niniejszy ni\ 90�,
-
-
-
- głowa mogła być lekko pochylona do przodu; odległość oczu od pola pracy lub obrabianego
-
-
-
przedmiotu powinna wynosić 30 do 40 cm.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest cel działań ergonomii?
2. Na czym polega ró\nica między działaniami ergonomii koncepcyjnej i korekcyjnej?
3. Jaki jest najkorzystniejszy sposób, ze względu na przyjmowaną pozycję, zaprojektowania
stanowiska i procesu pracy, przy pracach charakteryzujących się małą ruchliwością?
4. W jaki sposób nale\y prawidłowo podnosić cię\ary?
5. Jakie ucią\liwości związane są z wykonywaniem pracy w pozycji siedzącej?
6. Jakie problemy zdrowotne powoduje u pracownika praca w pozycji siedzącej?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
7. Jakie są objawy syndromu RSI?
8. Jakie są objawy syndromu SBS u osób pracujących przy stanowisku komputerowym?
9. Na czym polega prawidłowy sposób siedzenia przy wykonywaniu lekkich prac?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ obowiązki pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy przy ręcznych
pracach transportowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Internecie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14
marca 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (Dziennik Ustaw z roku 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zmianami),
2) zapoznać się z treścią rozporządzenia,
3) określić na podstawie rozporządzenia obowiązki pracodawcy związane z bhp przy
ręcznych pracach transportowych.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Określ dopuszczalne wartości masy przemieszczanych przedmiotów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Internecie rozporządzenie Ministra Pracy i polityki Społecznej z dnia 14
marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (Dziennik Ustaw z roku 2000 r. nr 26, poz. 313 ze zmianami),
2) określić, dopuszczalne masy przemieszczanych przedmiotów przy podanych sytuacjach
transportu. (Tab. do ćwiczenia2).
Lp. Przemieszczanie przedmiotów Masa nie mo\e
przekraczać kg
1. przez mę\czyznę przy pracy stałej.
2. przez mę\czyznę przy pracy dorywczej
3. przez mę\czyznę przy przetaczaniu ręcznie przedmiotów po terenie poziomym
5. zespołowo przez mę\czyzn przy pracy stałej
6. zespołowo przez mę\czyzn przy pracy dorywczej
7. przez kobietę przy pracy stałej
8. przez kobietę przy pracy dorywczej
9. przez kobietę przy pracy przy przewo\eniu na taczkach 2-kolowych
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do Internetu,
- karta ćwiczeń.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 3
Zorganizuj stanowisko komputerowe zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zastosować zmiany, które zmniejszą ucią\liwość pracy na tym stanowisku,
2) przedstawić propozycje zmian nauczycielowi,
3) przeprowadzić podobną analizę w domu na swoim stanowisku komputerowym,
4) sprawdzić po dokonaniu zmian czy będzie Ci się wygodniej pracowało,
5) zapisać wnioski z pracy w domu w arkuszu ćwiczeniowym.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- Dziennik Ustaw z roku 1998 Nr 148, poz. 973,
-
-
-
- stanowisko komputerowe, na którym pracuje uczeń,
-
-
-
- liniał do pomiaru z dokładnością 1 mm.
-
-
-
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie ergonomii?
1 1
2) podnosić prawidłowo cię\ary?
1 1
3) określić zadania pracodawcy wynikające z bhp przy ręcznych pracach
transportowych? 1 1
4) zastosować przepisy bhp dla zdrowia u\ytkownika
komputera? 1 1
5) przeprowadzić analizę stanowiska komputerowego pod kątem spełnienia
wymogów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposa\onych w
monitory ekranowe? 1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.4. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy
4.4.1. Materiał nauczania
Ochrona środowiska jest stałym elementem rozwoju cywilizacji. Zasady ochrony
środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.
Najczęściej, zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, przyjmuje się, \e środowisko jest
to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi, łącznie z glebą,
kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a tak\e krajobraz, znajdujących
się zarówno w stanie naturalnym, jak te\ przekształconych w wyniku działalności człowieka.
Często równie\ jako element środowiska traktowane są dobra materialne, zabytki architektury
i kultury, a według niektórych koncepcji mo\na zaliczyć przynajmniej część środowiska
pracy.
Działalność ludzi, głównie gospodarcza powoduje większe lub mniejsze ucią\liwości dla
środowiska, jego zagro\enia i zanieczyszczenia. Ucią\liwościami dla środowiska są zjawiska
fizyczne lub stany utrudniające \ycie albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska,
zwłaszcza hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami.
Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako ucią\liwości szkodliwe
dla środowiska, je\eli występują w natę\eniu utrudniającym \ycie, tak\e, gdy są dokuczliwe
w stopniu powodującym zagro\enie zdrowia ludzi, uszkodzenie lub zniszczenie środowiska.
Obowiązek eliminowania lub ograniczania ucią\liwości obcią\a jednostki organizacyjne
i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Zobowiązane są one stosować
technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze ucią\liwości dla środowiska
oraz stosować urządzenia ochronne.
Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do środowiska (powietrza, wody, ziemi)
substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim
składzie, \e mo\e to ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę \ywą, glebę,
wodę lub spowodować inne zmiany w środowisku, w tym równie\ kulturowym. Niekiedy
przez zanieczyszczenie rozumie się przekraczanie konwencjonalnych norm stanu środowiska
lub dopuszczalnych wskazników emisji zanieczyszczeń.
Do najgrozniejszych rodzajów zanieczyszczeń nale\ą dwutlenek węgla (C02), tlenek
węgla (CO), dwutlenek siarki (S02), dwutlenek azotu (N02), fosfor (P), rtęć (Hg), ołów (Pb),
ropa naftowa, pestycydy, promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące i jonizujące.
Niekiedy u\ywa się zwrotu zanieczyszczenie środowiska hałasem.
Przedsiębiorstwo korzystające ze środowiska jest obowiązane zapewnić przestrzeganie
wymagań ochrony środowiska, w szczególności przez:
1. Odpowiednią organizację pracy.
2. Powierzanie funkcji związanych z zapewnieniem ochrony środowiska osobom
posiadającym odpowiednie kwalifikacje zawodowe.
3. Zapoznanie pracowników, których zakres czynności wią\e się z kwestiami ochrony
środowiska, z wymaganiami w tym zakresie, gdy nie jest konieczne odpowiednie
przygotowanie zawodowe w tym zakresie.
4. Podejmowanie działań w celu wyeliminowania lub ograniczenia szkód w środowisku
wynikających z nieprzestrzegania wymagań ochrony środowiska przez pracowników,
a tak\e podejmowania właściwych środków w celu wyeliminowania takich przypadków
w przyszłości.
5. Zobowiązanie pracowników do postępowania w sposób zapewniający ochronę
środowiska.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Człowiek jest jednym z elementów środowiska. Równie\ człowiek oddziałuje na miejsce,
w którym \yje niestety, często destrukcyjnie. Znaczną część tych niewłaściwych działań
mo\emy jednak wyeliminować, przyjmując postawę przyjazną środowisku.
Bardzo często nie mamy osobistego wpływu na zanieczyszczenie środowiska wynikające,
np. z działalności gospodarki. Mo\emy jednak, zmieniając własne zachowania, wytworzyć
w sobie nawyki takiego postępowania, które przyczyni się do ograniczenia zanieczyszczenia
środowiska w naszym otoczeniu. Często są to bardzo proste działania, niewymagające od nas
ani dodatkowych nakładów finansowych, ani dodatkowego czasu.
Pierwszym, najbardziej oczywistym krokiem w tym kierunku jest ograniczenie ilości
odpadów oraz ich segregacja. Przyczyna jest prosta: rozdzielanie śmieci umo\liwia często ich
ponowne wykorzystanie, czyli recycling. Dotyczy to, na przykład szkła, wyrobów
metalowych (puszek), makulatury. Starajmy się segregować śmieci, zamiast co się często
zdarza wyrzucać je w jednym worku do wspólnego kontenera. Na osiedlach
mieszkaniowych są często rozstawione specjalne, osobne pojemniki na szkło, plastik, metal
i papier.
Kolejnym krokiem jest poszanowanie energii i wody. Po pierwsze nie nale\y z nich
korzystać, jeśli nie jest to niezbędne. Na przykład wa\ne jest, abyśmy maksymalnie korzystali
ze światła dziennego. Mo\emy to robić chocia\by poprzez odpowiednie ustawienie biurka (na
przykład przy oknie). Następny etap to odpowiednie oświetlenie miejsca pracy (kiedy
odrabiamy lekcje wystarczy włączona lampka na biurku). Są te\ inne proste sposoby
oszczędzania energii elektrycznej, np. jeśli wychodzimy z pomieszczenia zgaśmy światło,
wyłączmy telewizor czy urządzenia, których w danej chwili nie u\ywamy. Oszczędność
energii elektrycznej mo\e te\ wynikać z odpowiedniego wykorzystania energii cieplnej.
W niektórych domach i mieszkaniach jest przełącznik regulacji ogrzewania i warto o tym
pamiętać. Jednak przede wszystkim, podczas sezonu grzewczego wa\ne jest, by drzwi i okna
były szczelne.
Trzeba wspomnieć równie\ o odpadach elektrycznych i elektronicznych. Odpady
zu\ytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego powstają najczęściej w miejscach ich
u\ytkowania, dlatego powinniśmy pamiętać o zapewnieniu zgodnego z zasadami ochrony
środowiska odzysku sprzętu elektronicznego, powierzając odbiór zu\ytego sprzętu
wyspecjalizowanym firmom.
Akumulatory elektryczne i baterie galwaniczne nale\ą do produktów, które po zu\yciu
stają się odpadami o charakterze niebezpiecznym dla środowiska i zdrowia ludzi. Zbudowane
z materiałów wysoko przetworzonych, zawierają substancje szkodliwe takie jak ołów, kadm
i rtęć. Gospodarka odpadowymi akumulatorami i bateriami jest szczególnie trudna
ze względu na fakt występowania ich jako ró\norodnych zródeł prądu w bardzo szerokim
asortymencie urządzeń, u\ywanych w bardzo wielu dziedzinach \ycia. Nale\y pamiętać, aby
nie wyrzucać baterii do odpadów komunalnych, a wyrzucać je do specjalnych pojemników.
Baterie poddane procesom odzysku stanowią znaczne zasoby ochraniające naturalne zło\a
surowcowe.
Bardzo wa\nym aspektem ochrony środowiska jest ochrona przed polami
elektromagnetycznymi występującymi przy pracy urządzeń elektrycznych. Ochrona ta polega
na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:
- utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni\ej dopuszczalnych norm lub
co najmniej na tych poziomach,
- zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych norm,
gdy nie są one dotrzymane.
Oceny poziomów pół elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje
się w ramach państwowego monitoringu środowiska okresowe badania kontrolne tych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
poziomów prowadzi wojewoda, a zakres badań określa, w drodze rozporządzenia, minister
właściwy do spraw środowiska.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki akt prawny reguluje zasady ochrony środowiska?
2. W jaki sposób przedsiębiorstwo mo\e zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony
środowiska?
3. Jak mo\na oszczędzać energię elektryczną?
4. Jak nale\y postępować ze zu\ytymi akumulatorami i bateriami galwanicznymi?
5. Kto dokonuje oceny poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyobraz sobie, \e pracujesz w du\ej firmie bran\y elektrycznej i zajmujesz
się konserwacją urządzeń elektrycznych. Zastanów się, w jaki sposób mo\esz zadbać
o środowisko pracując na swoim stanowisku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać partnerów do pracy w grupie,
2) zastanowić się, jakie zagro\enia środowiska są związane ze sprzętem elektrycznym,
zapisać wszystkie pomysły na kartce (I faza burzy mózgów nie krytykując \adnego
z pomysłów Twoich kole\anek/kolegów),
3) uporządkować zapisane pomysły; ustalić, co mo\na zrobić ze zu\ytymi elementami
urządzeń elektrycznych i jakie metody wypracować na stanowiskach pracy,
by doprowadzić do zmniejszenia zu\ycia energii elektrycznej,
4) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- du\e arkusze papieru,
- mazaki,
- tablica flip chart.
Ćwiczenie 2
Poszukaj w Internecie informacji na temat zanieczyszczeń środowiska z tytułu
niewłaściwego gospodarowania odpadami ze zu\ytych urządzeń elektrycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zrobić notatki z informacji odnalezionych w Internecie,
2) zaprezentować efekty swojej pracy na forum klasy.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- przybory do pisania.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić akty prawne regulujące zasady ochrony środowiska?
1 1
2) podać sposoby oszczędzania energii elektrycznej?
1 1
3) podać sposoby postępowania ze zu\ytymi akumulatorami i bateriami
galwanicznymi? 1 1
4) określić, na czym polega ochrona przed polami
elektromagnetycznymi? 1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.5. Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami elektrycznymi i na
wysokości
4.5.1. Materiał nauczania
Zagro\enie pora\eniami elektrycznymi
Do pora\enia prądem elektrycznym dochodzi najczęściej z powodu niewłaściwego
posługiwania się urządzeniami elektrycznymi lub z powodu złego stanu technicznego
urządzeń elektrycznych, a tak\e wskutek nieostro\ności, lekcewa\enia przepisów i złej
organizacji pracy. Pora\enie polega na przepływie prądu elektrycznego przez ludzkie
ciało w wyniku bezpośredniego kontaktu z przedmiotami stanowiącymi biegun napięcia
elektrycznego. Przepływ prądu przez tkanki organizmu wywołuje w nich niekorzystne
zmiany.
W razie przypadku pora\enia prądem człowiek znajduje się w obwodzie elektrycznym.
Skutki pora\enia zale\ą przede wszystkim od natę\enia prądu elektrycznego. Wartość
natę\enia prądu, zale\ną od napięcia i oporu elektrycznego, określa prawo Ohma. Prawo
Ohma mówi, \e natę\enie prądu stałego I jest proporcjonalne do całkowitej siły
elektromotorycznej w obwodzie zamkniętym lub do ró\nicy potencjałów (napięcia
elektrycznego) między końcami części obwodu nie zawierającej zródeł siły
elektromotorycznej. Mokra skóra stanowi bardzo słaby opór dla prądu elektrycznego i dlatego
szczególne zagro\enie panuje w obiektach, do których dochodzi woda i wilgoć.
Du\e znaczenie przy pora\eniach prądem ma tak\e jego częstotliwość, czas przepływu
i droga przepływu przez ciało człowieka. Prąd zmienny jest bardziej niebezpieczny od prądu
stałego o tym samym natę\eniu. Im dłu\sze jest działanie prądu, tym powa\niejsze
uszkodzenie mo\e spowodować. Prąd przenika przez ciało tam, gdzie trafia na mniejszy opór.
Mo\e powodować uszkodzenia narządów nie le\ących bezpośrednio na drodze jego
przepływu. Równie\ gęstość prądu, mierzona w amperach na metr kwadratowy, stanowi du\e
zagro\enie. Pora\enia dzieli się na wywołane prądem o niskim napięciu, tzn. poni\ej
1000 woltów i o wysokim napięciu, a więc powy\ej 1000 woltów.
Przy powszechnym stosowaniu urządzeń elektrycznych częstą przyczyną obra\eń jest
tzw. napięcie robocze, czyli napięcie, przy którym urządzenie normalnie pracuje. Pora\enie
następuje wskutek bezpośredniego dotknięcia odsłoniętej części urządzenia znajdującego
się pod napięciem lub nadmiernego zbli\enia się do tej części.
Częstą przyczyną obra\eń jest tzw. napięcie dotykowe. Definiuje się je jako napięcie
występujące między dwoma punktami, nie nale\ącymi do obwodu elektrycznego, z którymi
mogą się zetknąć równocześnie ręce lub ręka i stopa człowieka. Pora\enie takim napięciem
mo\e nastąpić na przykład wskutek kontaktu z uszkodzoną lub niewłaściwie połączoną
instalacją.
Dochodzi równie\ (choć znacznie rzadziej) do pora\eń przez napięcie zwane krokowym-
przy wejściu człowieka na podło\e, w którym działają ró\ne potencjały elektryczne,
np. w strefie objętej rozpływem prądu w ziemi.
Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki
Prąd wywiera wpływ na ustrój, powodując zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne.
Intensywność pora\enia wzmagają: podeszły wiek, płeć \eńska, ogólny stan zdrowia,
pobudzenie emocjonalne, spo\ycie alkoholu. Negatywny wpływ mają tak\e: zwiększona
wilgotność otoczenia, mokre podło\e i spocone ręce. Ró\na jest równie\ odporność
poszczególnych tkanek.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Uszkodzenie prądem elektrycznym mo\e być pora\eniem cieplnym, wywołanym łukiem
elektrycznym, którego temperatura mo\e dochodzić do 2500�C. Mo\e powodować tak\e
uszkodzenia wewnętrzne, które są zwykle znacznie większe ni\ zewnętrzne. Do objawów
pora\enia prądem elektrycznym nale\ą: migotanie komór serca, obra\enia układu
mięśniowego i kostno-stawowego wskutek skurczów tę\cowych, złamania kości
w następstwie skurczu mięśni i złamania po upadku z du\ych wysokości, np. ze słupów
telefonicznych; niewydolność nerek; uszkodzenia narządów brzusznych w wyniku napięcia
tę\cowego mięśni powłok, zaćma oczna po upływie kilku miesięcy od pora\enia; nadmierna
pobudliwość; stany depresyjne; zaburzenia pamięci i uszkodzenie nerwów obwodowych,
a tak\e nadciśnienie tętnicze.
Ochrona przeciwpora\eniowa
Minimalna niebezpieczna dla człowieka wartość prądu płynącego przez dłu\szy czas
wynosi:
- 30 mA prądu zmiennego
- 70 mA prądu stałego
W praktyce nie operuje się bezpiecznymi wielkościami prądów, lecz bezpiecznymi
wielkościami napięć U w danych warunkach środowiskowych. Napięcie U nazywa się
L L
napięciem dotykowym bezpiecznym. Dla prądu przemiennego (w warunkach normalnych)
wartość tego napięcia wynosi 50 V, dla prądu stałego 120 V.
Przy eksploatacji urządzeń o napięciu do 1 kV nale\y stosować środki organizacyjne
i środki techniczne ochrony przeciwpora\eniowej.
Środki organizacyjne to m.in.:
- wymagania kwalifikacyjne dla pracowników obsługujących urządzenia elektryczne,
- obowiązkowe okresowe szkolenia pracowników,
- popularyzacja zasad prawidłowego u\ytkowania urządzeń elektrycznych,
- bezpieczna organizacja pracy.
Środki techniczne to:
- ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa), której zadaniem jest
uniemo\liwienie dotknięcia części czynnych urządzeń elektrycznych, tj. części, które
mogą się znalezć pod napięciem w czasie normalnej pracy urządzeń,
- ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa), która ma na celu
niedopuszczenie do pora\enia w przypadku dotknięcia części przewodzących dostępnych
(np. obudowy), które znalazły się nagle pod napięciem, np. w wyniku uszkodzenia
izolacji lub zwarcia części czynnej z częścią przewodzącą dostępną (działanie ochronne
w tym zakresie ma polegać na uniemo\liwieniu przepływu prądu przez ciało, albo na
ograniczeniu jego wartości lub czasu przepływu),
- ochrona równoczesna przed dotykiem bezpośrednim lub pośrednim.
Do technicznych środków ochrony mo\na zaliczyć równie\ środki ochrony osobistej
(sprzęt ochronny), stosowane przy pracach konserwacyjno-remontowych, pomiarach
i operacjach łączeniowych. Zalicza się do nich izolowane narzędzia monterskie, rękawice
dielektryczne, drą\ki, kleszcze, uchwyty izolacyjne, wskazniki napięcia oraz kalosze
izolacyjne, pomosty izolacyjne i chodniki gumowe.
Rodzaje ochrony przeciwpora\eniowej
1. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
- ochrona polegająca na zastosowaniu bardzo niskiego napięcia zale\nego
od warunków środowiskowych (do 50V dla prądu przemiennego i do 120 V dla
prądu stałego),
- ochrona za pomocą ograniczenia energii rozładowania,
2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim części czynnych:
- ochrona polegająca na izolowaniu części czynnych,
- ochrona przy u\yciu ogrodzeń lub obudów,
- ochrona przy u\yciu barier,
- ochrona polegająca na umieszczeniu poza zasięgiem ręki,
- ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń ró\nicowoprądowych RCD
o znamionowym ró\nicowym prądzie zadziałania 30 mA.
3. Ochrona przed dotykiem pośrednim:
- ochrona za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania (wyłączniki
z wyzwalaczami nadprądowymi, bezpieczniki z wkładkami topikowymi, wyłączniki
ochronne ró\nicowoprądowe),
- ochrona polegająca na zastosowaniu urządzenia II klasy ochronności lub o izolacji
równowa\nej (zastosowanie podwójnej lub wzmocnionej izolacji w celu
zapobie\enia pojawieniu się niebezpiecznego napięcia na częściach przewodzących
urządzeń elektrycznych w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej),
- ochrona polegająca na izolowaniu stanowiska od ziemi i innych potencjałów części
przewodzących dostępnych z tego stanowiska (np. guma lub pomost izolacyjny),
- ochrona za pomocą nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych,
- ochrona za pomocą separacji elektrycznej polegającej na zasilaniu odbiornika lub
grupy odbiorników za pomocą transformatora separacyjnego.
Znajomość tych znaków pozwoli na zmniejszenia ryzyka związanego z pora\eniami
elektrycznymi:
Dany wyrób, u\ywany zgodnie z zasadami określonymi przez producenta,
CE
nie stanowi zagro\enia dla \ycia, zdrowia, mienia i środowiska.
Taki znak ostrzega przed niebezpieczeństwem ze strony urządzenia
elektrycznego.
Rys. 7. Znaki ostrzegawcze [9]
Pracą na wysokości w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z pózn.
zm. (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650) jest praca wykonywana na powierzchni
znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Do pracy
na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezale\nie od wysokości, na jakiej się
znajduje, je\eli powierzchnia ta:
1. osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub
ścianami z oknami oszklonymi,
2. wyposa\ona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed
upadkiem z wysokości.
Na powierzchniach wzniesionych na wysokość powy\ej 1,0m nad poziomem podłogi lub
ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy lub
słu\ących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy
ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1m i krawę\ników o wysokości
co najmniej 0,15m. Pomiędzy poręczą i krawę\nikiem powinna być umieszczona w połowie
wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemo\liwiający
wypadnięcie osób. Je\eli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
zastosowanie tego typu balustrad jest niemo\liwe, nale\y stosować inne skuteczne środki
ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków
wykonywania pracy.
Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w sposób nie zmuszający
pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi.
Przy pracach na: drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwy\szeniach nie
przeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2m nad poziomem podłogi lub ziemi nie
wymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo
przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała gro\ącej upadkiem z wysokości, nale\y
zapewnić, aby:
- drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne i zabezpieczone
przed nie przewidywaną zmianą poło\enia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na
przewidywane, obcią\enie,
- pomost roboczy spełniał następujące wymagania:
a) powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla pracowników, narzędzi
i niezbędnych materiałów,
b) podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do elementów
konstrukcyjnych pomostu,
c) w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne informacje
o wielkości dopuszczalnego obcią\enia.
Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powy\ej 2 m od
otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych
wiszących nale\y w szczególności:
- zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy,
- zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane
obcią\enia,
- przed rozpoczęciem u\ytkowania rusztowania nale\y dokonać odbioru technicznego
w trybie określonym w odrębnych przepisach.
Rusztowania i podesty ruchome wiszące powinny spełniać wymagania określone
odpowiednio w odrębnych przepisach oraz w Polskich Normach.
Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wie\owych, kominach, konstrukcjach
budowlanych bez stropów, a tak\e przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach
na drabinach i klamrach na wysokości powy\ej 2m nad poziomem terenu zewnętrznego lub
podłogi nale\y w szczególności:
- przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których
mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane
obcią\enie oraz zabezpieczenie przed nie przewidywaną zmianą poło\enia, a tak\e stan
techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających słu\yć do mocowania
linek bezpieczeństwa,
- zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych
prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki bezpieczeństwa z linką
bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa
z pasem biodrowym (do prac w podparciu na słupach, masztach itp.),
- zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac
na wysokości.
Wymagania określone powy\ej dotyczą równie\ prac wykonywanych na galeriach,
pomostach, podestach i innych podwy\szeniach, je\eli rodzaj pracy wymaga od pracownika
wychylenia się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej
wymuszonej pozycji ciała gro\ącej upadkiem z wysokości.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Zagro\enie hałasem
Hałas jest czynnikiem oddziaływującym negatywnie na samopoczucie psychiczne,
a przez oddziaływanie na układ nerwowy tak\e na zdrowie fizyczne człowieka. Mo\e on być
jedną z przyczyn pogorszenia jakości i wydajności pracy. Hałas oddziałuje ujemnie na organ
słuchu i ośrodkowy układ nerwowy powodując pojawienie się ostrego lub przewlekłego urazu
akustycznego, któremu towarzyszy wiele reakcji obronnych np. zmiany akcji serca, rytmu
oddychania, ciśnienia tętniczego krwi, temperatury ciała itp. Innymi objawami związanymi
z nadmiernym hałasem są bóle i zawroty głowy, osłabienie, zwiększona pobudliwość
nerwowa, zaburzenie snu, zwiększona potliwość, uszkodzenie słuchu. Hałas wpływa równie\
na zmniejszenie zrozumiałości mowy, zaburza wzrok i rozprasza uwagę.
Z punktu widzenia szkodliwości dla zdrowia hałas mo\na podzielić na:
- hałas o poziomie poni\ej 35 dB nie jest szkodliwy dla zdrowia, ale mo\e być
denerwujący; hałas taki mo\e przeszkadzać w pracy wymagającej skupienia
np. projektowaniu, pisaniu itp.,
- hałas o poziomie od 35 do 70 dB wywiera ujemny wpływ na układ nerwowy człowieka;
pociąga to za sobą zmęczenie i spadek wydajności pracy, mo\e on obni\yć zrozumiałość
mowy oraz utrudnić zasypianie i wypoczynek,
- hałas o poziomie od 70 dB do 85 dB trwający stale, mo\e powodować zmniejszenie
wydajności pracy, trwałe osłabienie słuchu, bóle głowy i ma ujemny wpływ na ustrój
nerwowy człowieka,
- hałas o poziomie od 85 do 130 dB powoduje liczne uszkodzenia słuchu i ró\ne
schorzenia, takie jak zaburzenia układu krą\enia, nerwowego, równowagi i inne oraz
uniemo\liwia zrozumiałość mowy nawet z odległości 0,5 metra,
- hałas o poziomie od 130 dB do 150 dB pobudza do drgań niektóre wewnętrzne organy
ludzkiego ciała, powodując ich trwałe schorzenie, a niekiedy zupełne zniszczenie; praca
w takim hałasie mo\e spowodować powa\ne osłabienie lub uszkodzenie słuchu,
- hałas o poziomie powy\ej 150 dB ju\ po 5 minutach całkowicie parali\uje działanie
organizmu, powoduje mdłości, zaburzenia równowagi, uniemo\liwia wykonywanie
skoordynowanych ruchów kończyn, zmienia proporcje zawartości składników we krwi,
powoduje u człowieka stany lękowe i depresyjne oraz inne objawy chorób psychicznych.
A\ 80 procent osób pracujących w hałasie o tym poziomie zapada na nieuleczalne
choroby.
Nale\y w związku z tym pamiętać o u\ywaniu środków ochrony słuchu, takich jak nauszniki
przeciwhałasowe lub wkładki przeciwhałasowe w wypadku przekroczenia dopuszczalnych
ośmiu godzin dziennie przy 85 dB.
Wibracje
Wibracjami nazywamy przekazywanie drgań mechanicznych z ciała stałego
na poszczególne tkanki ciała człowieka lub na cały organizm. Wibracje i wstrząsy są
bodzcami fizycznymi przekazywanymi bezpośrednio z materiału drgającego, z pominięciem
środowiska powietrznego. Towarzyszący wibracji dzwięk powstaje wskutek przekazania
części energii drgających cząsteczek materiału poprzez powietrze do narządu słuchu
człowieka. Energia drgań, która przekazywana jest tkankom, wywołuje podra\nienie
zakończeń nerwowych odbierających odkształcenia mechaniczne.
Drgania mechaniczne o niskich częstotliwościach powodują rotacyjne ruchy głową,
na skutek których zostaje zakłócony układ równowagi. Konsekwencją tego są objawy
choroby lokomocyjnej.
Działanie wibracji o poziomie przekraczającym próg wra\liwości wywołuje wiele
doznań, w tym ból. Wibracja najsilniej jest odczuwana przy częstotliwościach do 35 Hz,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
szczególnie dla zakresu 20 Hz. Występuje wtedy rezonans narządowy i silne podra\nienie
błędnika.
Istotnym objawem powstającym w następstwie rezonansu narządowego prowadzącego
do wypaczenia czynności wielu organów, co przejawia się ich mniejszą sprawnością
lub wystąpieniem nieprawidłowych odruchów połączonych z bólem, jest tak\e upośledzenie
mowy. Jest ono spowodowane rezonansowym drganiem szczęki, zmianami napięcia mięśnia
krtani oraz drganiami słupa powietrza w jamie nosowo-gardłowej. Na to zjawisko ma wpływ
tak\e rezonans narządów klatki piersiowej. Drgania tych narządów (w zakresie 1-4 Hz)
o du\ej intensywności utrudniają tak\e oddychanie oraz mogą spowodować ból w okolicy
serca. Wibracja niekorzystnie działa na wzrok, powoduje zwłaszcza pogorszenie jego
ostrości. Mo\na to stwierdzić przy dwóch zakresach częstotliwości: przy 20-40 Hz oraz
60-90 Hz. Pogorszeniu ostrości towarzyszy równie\ zwę\enie pola widzenia i słabsze
rozró\nianie barw. Bardzo przykre następstwa wywołuje wibracja narządów jamy brzusznej,
poniewa\ ze względu na swobodne zawieszenie takich narządów jak \ołądek, trzustka,
śledziona czy wątroba, mogą one ulegać du\ym pomieszczeniom. Podra\nienie narządu
równowagi powoduje objawy typowe dla choroby morskiej: ból i zawroty głowy, szum
w uszach, duszności, ból \ołądka i nudności.
Drgań wibracyjnych trudno uniknąć, dlatego nale\y stosować produkty, które ograniczają
ich działanie. Do podstawowych ochron przeciwwibracyjnych nale\ą: rękawice
przeciwwibracyjne, pasy przeciwwibracyjne, poduszki, rękawy i klęczniki przeciwwibracyjne
oraz obuwie przeciwwibracyjne.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na jakie niebezpieczeństwa nale\y zwrócić szczególną uwagę pracując z urządzeniami
elektrycznymi?
2. Jaki jest dopuszczalny hałas w miejscu pracy?
3. Jakie negatywne objawy mogą spowodować wibracje?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe:
Zadanie: prawda fałsz
Wilgotne otoczenie zmniejsza zagro\enie pora\enia prądem
elektrycznym
Prąd zmienny jest mniej niebezpieczny dla człowieka ni\ prąd stały
o tym samym natę\eniu.
Migotanie mo\e powodować dekoncentrację i ból głowy.
Aby uniknąć olśnienia nale\y odsłaniać okna, u\ywać lamp i stosować
gładkie powierzchnie.
Zły stan techniczny urządzeń elektrycznych mo\e być przyczyną
pora\enia prądem.
Czas trwania pora\enia nie ma znaczenia dla rozmiaru zmian
w organizmie spowodowanych przez przepływający prąd.
Działanie prądu przemiennego wpływa przede wszystkim
na zaburzenia czynności komórek.
Wibracja wpływa na ostrość widzenia.
Dopuszczalny hałas podczas pracy projektanta wynosi 85 dB.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Separacja elektryczna zapewnia ochronę przeciwpora\eniową przed
dotykiem pośrednim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać dokładnie zdania,
2) przeanalizować ich treść decydując czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- treść zadania dla ka\dego ucznia,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wpisz znaczenie poszczególnych znaków i symboli:
CE
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć dokładnie wszystkie znaki i symbole,
2) przeanalizować znaczenie znaków i krótko opisać, czego dotyczą,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- treść zadania dla ka\dego ucznia,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Zaklasyfikuj środki ochrony przeciwpora\eniowej do odpowiedniej kategorii wstawiając
x w odpowiedniej kolumnie lub kolumnach:
Środki ochrony przeciwpora\eniowej Ochrona przed Ochrona przed
dotykiem bezpośrednim dotykiem pośrednim
umieszczenie urządzenia
w odpowiedniej obudowie
bezpiecznik z wkładką topikową
bariera uniemo\liwiająca dostęp do
urządzenia
zastosowanie wyłączników
ró\nicowoprądowych
zastosowanie urządzeń ochronnych
przetę\eniowych
(nadmiarowoprądowych)
stosowanie dodatkowej izolacji
stosowanie nieuziemionych połączeń
wyrównawczych miejscowych
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenia, powinieneś:
1) przeanalizować wskazane środki ochrony przeciwpora\eniowej,
2) zakwalifikować ka\dy z nich do odpowiedniej kategorii lub do obu kategorii,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- treść zadania dla ka\dego ucznia,
- literatura z rozdziału 6,
- przybory do pisania.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić zagro\enia, jakie mogą wystąpić w pracy z urządzeniami
elektrycznymi? 1 1
2) rozpoznać znaki informujące o gro\ącym niebezpieczeństwie?
1 1
3) wymienić skutki działania prądu na człowieka?
1 1
4) określić, jakie parametry przepływającego prądu elektrycznego mają wpływ
na zagro\enie zdrowia i \ycia człowieka? 1 1
5) zastosować środki ochrony przeciwpora\eniowej przed dotykiem
bezpośrednim i pośrednim? 1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.6. Ochrona przeciwpo\arowa
4.6.1. Materiał nauczania
Po\ar jest to niekontrolowany proces spalania odbywający się poza paleniskiem.
W miejscach zamieszkania, pracy i zgromadzeń publicznych stanowi powa\ne zagro\enie
dla ludzkiego zdrowia i \ycia.
Najwa\niejsze przyczyny powstawania po\arów w zakładach pracy:
- wady konstrukcyjne urządzeń technicznych,
-
-
-
- niewłaściwe u\ytkowanie urządzeń mechanicznych i elektrycznych,
-
-
-
- niewłaściwe przechowywanie i zabezpieczenie materiałów łatwo palnych
-
-
-
i wybuchowych,
- wyładowania atmosferyczne,
-
-
-
- elektryczność statyczna,
-
-
-
- wybuchy gazów skroplonych lub sprę\onych, materiałów pirotechnicznych, pyłów oraz
-
-
-
oparów cieczy łatwo palnych,
- samozapalenie składowanych paliw, chemikaliów i odpadów,
-
-
-
- brak ładu i porządku na i wokół stanowiska pracy i w pomieszczeniach pracy.
-
-
-
Urządzenia i instalacje elektryczne w obszarach zagro\onych po\arem
Wszystkie urządzenia technologiczne, w których mogą występować zjawiska
elektryczności statycznej muszą być uziemione. W obszarach zagro\onych po\arem zabrania
się instalowania:
- transformatorów i kondensatorów elektroenergetycznych,
- stanowisk ładowania akumulatorów.
Zainstalowane urządzenia i instalacje elektryczne nie mogą stwarzać zagro\enia
po\arowego dla znajdujących się w obiekcie ludzi i zwierząt oraz muszą spełniać wymagania
zgodnie z normami. Je\eli urządzenia mogą stworzyć zagro\enie po\arowe, to powinny być:
- montowane na materiałach odpornych na działanie wysokich temperatur lub odgrodzone
materiałami odpornymi na wysokie temperatury,
- montowane tak, aby mo\liwe było rozpraszanie się ciepła w bezpiecznej odległości
od materiałów nara\onych na szkodliwe efekty cieplne.
Urządzenie przyłączone na stałe, które podczas normalnej pracy mo\e powodować
powstanie łuku elektrycznego lub iskrzenia powinno być:
- całkowicie osłonięte materiałem odpornym na działanie łuku elektrycznego,
- odgrodzone materiałem odpornym na działanie łuku elektrycznego,
- montowane w taki sposób, aby mo\liwe było zgaśnięcie łuku w bezpiecznej odległości
od elementów, w których łuk mógłby spowodować szkodliwe efekty cieplne.
Sposoby walki z po\arami
Znane są dwa sposoby walki z po\arami, pierwszy z nich to tzw. obrona czynna,
stosowana wówczas, gdy walczymy ju\ z powstałym ogniem, drugi natomiast to obrona
bierna, gdy czynimy wszystko, aby nie dopuścić do powstania po\aru. Przy obronie czynnej
powinny być spełnione następujące warunki:
- plan i wymiary budynku powinny umo\liwiać szybką ewakuację ludzi w razie po\aru,
-
-
-
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
- urządzenia gaśnicze (gaśnice, skrzynki z piaskiem, hydranty) powinny być odpowiednio
-
-
-
rozmieszczone, tj. w pobli\u miejsc, w których po\ar jest prawdopodobny oraz w pobli\u
wyjść,
- instalacje alarmowe powinny być tak rozmieszczone, aby umo\liwiały jak
-
-
-
najwcześniejsze zawiadomienie o wybuchu po\aru,
- rozplanowanie budynków i ich otoczenia powinno być takie, aby umo\liwiać stra\y
-
-
-
po\arnej dojazd i gaszenie po\aru.
W zakładach przemysłowych o du\ym zagro\eniu po\arowym zakłada się specjalne
instalacje gaśnicze, np. tryskacze uruchamiane ręcznie lub działające automatycznie.
Instalacje automatyczne zaczynają działać pod wpływem wzrostu temperatury.
Typy po\arów
A spalaniu ulegają ciała stałe pochodzenia organicznego (paliwa stałe, drewno, papier,
tkaniny itp.),
B ogień obejmuje ciecze palne lub substancje stałe przechodzące w stan płynny pod
wpływem wysokiej temperatury (paliwa ciekłe, alkohole, oleje, smary, materiały
bitumiczne itp.),
C płoną gazy palne (acetylen, metan, propan-butan, wodór, gaz koksowniczy lub ziemny),
D zapaleniu uległy metale lekkie (magnez, sód, potas).
Podział ten ma istotne znaczenie przy wyborze odpowiedniego rodzaju środków
gaśniczych.
Po\ary typu A mo\na gasić wodą lub pianą tworzona przez zmieszanie wody
z substancją pianotwórczą, poniewa\ środki te nie dopuszczają tlenu do pokrytych nimi
przedmiotów i obni\ają temperaturę palącego się materiału. Wyjątkiem są sytuacje, gdy
ogniem objęte są urządzenia elektryczne pod napięciem lub palące się materiały wchodzące
z wodą w reakcje chemiczne, którym towarzyszy wydzielanie się wodoru lub tlenu
podtrzymującego palenie.
W takich przypadkach, jak równie\ przy gaszeniu po\arów typu B, konieczne jest
stosowanie dwutlenku węgla. Jako gaz cię\szy od powietrza wypełnia on szczelnie przestrzeń
objętego po\arem pomieszczenia poczynając od dolnych jego partii, co prowadzi w efekcie
do obni\enia stę\enia tlenu w powietrzu. W przeciwieństwie do wody i piany dwutlenek
węgla nie przewodzi elektryczności. Izoluje te\ przed dostępem tlenu palące się substancje
płynne, podczas gdy woda i piana powodują wypieranie l\ejszych od wody palących się
płynów na powierzchnię środka gaśniczego.
Przy gaszeniu po\arów C nale\y przede wszystkim odciąć dopływ paliwa gazowego.
Je\eli jest to niemo\liwe, stosuje się specjalne środki i techniki gaszenia dostępne
zawodowym stra\om po\arnym.
Po\ary typu D oraz palące się instalacje i urządzenia elektryczne pod napięciem gasi
się przy pomocy specjalnych proszków gaśniczych.
Wszystkie wymienione środki gaśnicze stosowane są przy pomocy urządzeń zwanych
gaśnicami. Na ka\dej dopuszczonej do u\ytku gaśnicy umieszczony jest dobrze widoczny
napis informujący o rodzaju środka gaśniczego i typie po\aru, przy którym gaśnica mo\e być
stosowana. Gaśnice dopuszczone do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem
oznaczone są dodatkowo literą E.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Rodzaje sprzętu przeciwpo\arowego
Gaśnice proszkowe
- z wewnętrznym ładunkiem zasilającym CO2 , dozowanie środka gaśniczego przez zawór
-
-
-
lub prądownicę proszkową,
- pod stałym ciśnieniem, z zaworem dozującym, wyposa\onym we wskaznik ciśnienia.
-
-
-
Rys. 8. Gaśnice proszkowe [6]
Zastosowany w gaśnicach proszek gaśniczy BC lub ABC oraz ró\ne wersje pojemności
zbiorników pozwalają na szeroki zakres ich zastosowania. Są szczególnie zalecane
do zabezpieczania przeciwpo\arowego ró\nych typów samochodów, gara\y, biur, mieszkań,
warsztatów, magazynów, hal przemysłowych, zakładów energetycznych i chemicznych,
budynków administracji państwowej, słu\by zdrowia, oświaty, nauki, kultury itp.
Gaśnice śniegowe
Rys. 9. Gaśnice śniegowe [6]
Przeznaczone do gaszenia po\arów grupy BC oraz po\arów instalacji i urządzeń
elektrycznych znajdujących się pod napięciem. Wykonane na bazie butli
wysokociśnieniowych zawierających CO2. Zalecane do stosowania w energetyce, lakierniach,
magazynach, stacjach benzynowych, halach przemysłowych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Gaśnice i agregaty pianowe
Gaśnice i agregaty pianowe przeznaczone do gaszenia po\arów grupy AB.
Rys. 10. Gaśnice i agregaty pianowe [6]
Zalecane do stosowania w przemyśle petrochemicznym, drzewnym, na stacjach paliw,
w magazynach cieczy łatwopalnych, bazach transportowych, zabudowaniach rolniczych.
Agregaty gaśnicze
Agregaty gaśnicze przeznaczone do gaszenia po\arów grupy BC lub ABC (w zale\ności od
stosowanego proszku).
Rys. 11. Agregaty gaśnicze [6]
Znajdują szczególne zastosowanie jako uzupełnienie sprzętu w akcjach ratowniczych
stra\y po\arnych, kolumn transportowych, jako zabezpieczenie lotnisk, w rafineriach oraz
innych du\ych zakładach przemysłowych.
Samoczynne urządzenia gaśnicze
Przeznaczone do gaszenia po\arów grupy ABC.
Rys. 12. Samoczynne urządzenia gaśnicze [6]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Zalecane do stosowania w pomieszczeniach zamkniętych, takich jak: magazyny farb,
olejów, materiałów łatwopalnych, rozdzielnie elektryczne itp., w których nie przewiduje się
stałej obsługi. SUG (samoczynne urządzenia gaśnicze) są wyposa\one w samoczynny zawór
ampułkowy, który mo\e być uruchamiany impulsem elektrycznym przesyłanym
z automatycznej centrali alarmowej lub w wyniku przekroczenia określonej temperatury
w pomieszczeniach.
W sąsiedztwie delikatnych urządzeń elektronicznych nie mo\na u\yć gaśnic wodnych,
pianowych czy proszkowych. Jedyną bezpieczną dla serwerów i innych urządzeń
elektronicznych metodą tłumienia ognia jest zastosowanie odpowiednich gazów
technicznych. Najczęściej stosowane są dwie mieszanki:
- argonit mieszanina naturalnych gazów: azotu i argonu (po 50%), powoduje spadek
ilości tlenu w pomieszczeniu do poziomu ok. 15%. Tlen w tym stę\eniu nie podtrzymuje
procesu palenia, umo\liwia jednak oddychanie.
- FM200 jest bezwonnym i nietoksycznym gazem otrzymywanym sztucznie (pochodna
halonu). FM200 nie tylko ogranicza ilość tlenu w powietrzu, lecz powstrzymuje tak\e
proces palenia na poziomie cząsteczkowym.
Oba gazy ró\nią się przede wszystkim czasem, po jakim osiągają efekt tłumienia ognia.
Argonit potrzebuje ok. 90 s, natomiast FM200 - ok. 10 s. FM200 wymaga mniejszej butli, jest
jednak dro\szy od Argonitu.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są główne przyczyny powstawania po\arów?
2. W jaki sposób powinny być montowane urządzenia elektryczne mogące stworzyć
zagro\enie po\arowe?
3. Jak nale\y zabezpieczyć urządzenia wytwarzające podczas pracy łuk elektryczny?
4. Jakie warunki muszą być spełnione, aby obrona czynna przed po\arem była skuteczna?
5. Jakie rozró\niamy typy po\arów?
6. Do jakich typów po\arów u\ywane są gaśnice pianowe, proszkowe, śniegowe?
7. Za pomocą jakich środków mo\na bezpiecznie gasić po\ary delikatnych urządzeń
elektronicznych?
8. Jakiego sprzętu gaśniczego mo\na u\ywać do gaszenia urządzeń pod napięciem?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz sprzęt i środki gaśnicze w zale\ności od rodzaju po\aru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcjami przeciwpo\arowymi oraz instrukcjami stosowania sprzętu
i środków gaśniczych,
2) zanotować mo\liwe do zastosowania środki gaśnicze,
3) scharakteryzować środki gaśnicze,
4) wypełnić tabelę.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Rodzaje po\aru Środki gaśnicze
1. urządzenia elektryczne
2. tłuszcze i oleje spo\ywcze
3. ciała stałe
4. ciecze i gazy palne
5. urządzenia pod napięciem
6. metale palne
7. tłuszcze spo\ywcze w urządzeniach
kuchennych
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- instrukcje przeciwpo\arowe, instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj symulację polegającą na zastosowaniu podręcznego sprzętu i środków
gaśniczych do gaszenia po\aru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni sprzęt lub środek gaśniczy do określonego typu po\aru,
2) omówić sposób u\ycia danego sprzętu lub środka gaśniczego,
3) omówić najczęściej popełniane błędy przy stosowaniu w/w środków.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- sprzęt i środki gaśnicze,
- instrukcje przeciwpo\arowe, instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie po\ar ?
1 1
2) wymienić główne przyczyny po\arów ?
1 1
3) omówić rodzaje środków gaśniczych?
1 1
4) wyjaśnić sposób posługiwania się gaśnicą proszkową, śniegową, pianową?
1 1
5) omówić metody gaszenia delikatnych urządzeń elektronicznych?
1 1
6) wyjaśnić działanie samoczynnych urządzeń gaśniczych?
1 1
7) rozpoznać przeznaczenie środków gaśniczych?
1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.7. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy
4.7.1. Materiał nauczania
Czynności ratownika podczas udzielania pierwszej pomocy
Je\eli poszkodowany wymaga czynności podtrzymujących krą\enie i oddychanie,
tamowania krwotoku lub ochrony uszkodzonego kręgosłupa - pierwszej pomocy powinny
udzielać tylko osoby przeszkolone w tym zakresie. W zale\ności od sytuacji, liczby rannych
oraz charakteru obra\eń powinno się wezwać odpowiednią pomoc: karetkę lub kilka karetek,
zespół reanimacyjny, stra\ po\arną, pogotowie energetyczne lub gazowe. Czynności
reanimacyjne nale\y kontynuować a\ do czasu przybycia wezwanej ekipy pogotowia
ratunkowego.
Rys. 13. Fazy ratowania poszkodowanego po utracie przytomności [8]
Pora\enie prądem elektrycznym
Pierwsza pomoc polega na przerwaniu obwodu elektrycznego, najczęściej przez
wyciągnięcie wtyczki z gniazdka lub wykręcenie bezpiecznika. Gdy to nie jest mo\liwe,
ratownik oddziela pora\onego od obwodu elektrycznego przez odciągnięcie za odzie\. Sam
izoluje się od podło\a przy pomocy suchej deski lub suchej tkaniny, względnie innego
materiału izolacyjnego. Gdy oderwanie za odzie\ nie jest mo\liwe, dokonuje się oddzielenia
pora\onego za pomocą suchej listwy drewnianej lub kija itp. Ratownik musi być zawsze
dokładnie izolowany. Nie wolno chwytać ratowanego przedmiotem przewodzącym
elektryczność lub gołymi rękami za ciało.
Po usunięciu pora\onego z niebezpiecznego miejsca kontroluje się u niego oddech
i tętno. W przypadku utraty przytomności i przy zachowanym oddechu stosuje się tzw.
bezpieczne uło\enie na boku i przytrzymuje go, aby wskutek bezładnych ruchów nie doszło
do opadnięcia języka i zatkania wejścia do krtani. W razie zatrzymania oddechu stosuje
się sztuczne oddychanie, najlepiej metodą usta-usta, za pomocą maski ustno-gardłowej,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
zgodnie z zasadami obowiązującymi przy prowadzeniu reanimacji. W razie zatrzymania akcji
serca nale\y wykonać natychmiast zewnętrzny masa\ serca.
W wypadku rozwijania się wstrząsu (szoku) rozpoczyna się postępowanie
przeciwwstrząsowe. Sprawdza się tętno na tętnicy szyjnej, stosuje się uło\enie zapewniające
tzw. autotransfuzję krwi przez uniesienie kończyn ku górze, powodujące przemieszczenie
krwi w kierunku serca i mózgu. Równocześnie chroni się chorego przed utratą ciepła,
uspokaja pobudzonego emocjonalnie. Zabrania się palenia i picia alkoholu. Niewskazane jest
równie\ posługiwanie się do ewakuacji przygodnym transportem, który mo\e wywołać
dodatkowe urazy.
Nad stanem ogólnym czuwa się stosując kilkakrotne mierzenie częstości i miarowości
tętna. Je\eli tętno jest namacalne i ciśnienie tętnicze utrzymuje się w granicach zbli\onych do
normalnego, szanse uratowania poszkodowanego są du\e. Tymczasem nale\y wezwać
karetkę pogotowia ratunkowego i powiadomić, z jakim rodzajem pora\enia ma się
do czynienia.
Pora\enie prądem elektrycznym o wysokim napięciu
O wysokim napięciu mówimy, gdy wynosi powy\ej 1000 woltów. Mamy z nim
do czynienia w razie uszkodzenia stacji transformatorowych i elektrowni. Zwykle są one
oznaczone tablicami ostrzegawczymi.
Niebezpieczne jest samo zbli\anie się do uszkodzonych przewodów będących pod
napięciem. Mo\e bowiem powstać łuk elektryczny przez normalnie izolującą warstwę
powietrza. Prąd przepływa wtedy przez całe ciało. Dochodzi wówczas do powstania wysokiej
temperatury i rozległych oparzeń. Mogą równie\ wystąpić wszystkie zaburzenia zachodzące
przy pora\eniach prądem niskiego napięcia.
Szczególnie niebezpieczny jest tzw. przeskok napięcia bez bezpośredniego kontaktu
z linią działania prądu, łuk elektryczny mo\e nawet przekroczyć odległość kilku metrów.
Ratownik powinien w takich przypadkach znajdować się 5 metrów od zródła zagro\enia.
Nale\y wówczas zastosować tzw. przerzutkę z drutu. Czynność tę powinien wykonywać
wezwany personel techniczny, powiadomiony o faktycznym stanie zagro\enia.
Pierwsza pomoc po odłączeniu od zródła prądu powinna polegać na wezwaniu karetki
pogotowia, najlepiej karetki reanimacyjnej ze specjalistą anestezjologiem. Następnie nale\y
sprawdzić, czy ratowany oddycha; jeśli nie, natychmiast rozpoczyna się sztuczne oddychanie,
najlepiej za pomocą maski ustno-gardłowej. Je\eli chory nie oddycha i nie ma wyczuwalnego
tętna, rozpoczyna się resuscytację (reanimację), zgodnie z zało\eniami przyjętymi dla
pierwszej pomocy.
Obra\enia wywołane prądem o niskim napięciu (poni\ej 1000 V)
Z zagro\eniem pora\eniem prądem o niskim napięciu mamy do czynienia
w urządzeniach gospodarstwa domowego, w przemyśle i w rzemiośle.
Sieć elektryczna jest zwykle uziemiona i dotknięcie przewodu pod napięciem przez osobę
stojącą na ziemi powoduje przepływ prądu przez ciało. Proces ten mo\na łatwo przerwać
za pomocą wyłącznika lub przez wyjęcie bezpiecznika.
Przepływ prądu niskiego napięcia przez ciało powoduje pobudzenie układu nerwowego
i mięśni. W mięśniach mogą wystąpić skurcze, które nie pozwalają na oderwanie się
od metalowego przewodu elektrycznego. Skurcze mięśni są często przyczyną upadku
i uszkodzeń mechanicznych ciała. Działanie prądu na serce mo\e prowadzić do zaburzeń
rytmu, a nawet zatrzymania akcji serca. Szkodliwy wpływ na mózg i układ nerwowy mo\e
powodować utratę przytomności i bezdech. Na skórze, w miejscu wejścia i wyjścia prądu
na zewnątrz, występują głębokie rany oparzeniowe.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Działanie prądu zmiennego o częstotliwości 50 herców na człowieka:
- przy natę\eniu 0,7 0,9 mA przepływ prądu jest słabo wyczuwalny; zaczyna
się mrowienie, stopniowe drętwienie i przykurcz ręki, sukcesywnie przesuwający
się ku ramieniu,
- prąd o natę\eniu 3,2 7,2 mA obserwujemy sztywnienie ręki, bolesne skurcze ramienia,
kłucie na całej powierzchni ręki; oderwanie się od elektrod jest ledwo mo\liwe; kobiety
są bardziej wra\liwe na ten rodzaj prądu i znoszą zwykle najwy\ej prąd o natę\eniu 7mA,
mę\czyzni zaś do 10 mA,
- prąd o natę\eniu 7 18 mA obserwuje się skurcz barków; wypuszczenie elektrod jest
niemo\liwe; przepływ takiego prądu człowiek wytrzymuje przez kilkanaście sekund,
powstają trudności w oddychaniu, wzmaga się ból i niemiarowość akcji serca, mo\liwe
jest jeszcze przywrócenie czynności serca, pojawia się utrata przytomności, ra\ony
umiera, je\eli nie nastąpi przerwanie dopływu prądu i nie otrzyma on natychmiast
pomocy doraznej,
- przy przepływie prądu o natę\eniu 50 70 mA, następuje migotanie komór serca, utrata
przytomności i zgon, obserwuje się ślady lekkiego oparzenia ciała.
Zranienia
Je\eli dochodzi do utraty części ciała (najczęściej palca lub kończyny), nale\y opatrzyć
pozostałe rany i zatamować miejsce krwawienia, a odciętą część zabezpieczyć w worku foliowym
(umieszczonym w wodzie z lodem) lub w suchym opatrunku do czasu przyjazdu pogotowia.
Zranienia nale\y przede wszystkim chronić przed infekcją. Brud z ran powierzchniowych
usuwa się wodą lub wodą utlenioną. Głębokie rany wymagają bezwzględnie interwencji
lekarskiej, a pierwsza pomoc polega na zawinięciu rany opatrunkiem na czas transportu.
Nie usuwamy z rany tkwiących w niej ciał obcych. Nawet w przypadku niewielkich ran
zabrudzonych kurzem, błotem lub ziemią, nale\y zgłosić się do przychodni chirurgicznej celem
zabezpieczenia przeciwtę\cowego.
Choremu z cię\kimi urazami jamy brzusznej nie nale\y podawać napojów, a jedynie zwil\yć
wargi. Gdy poszkodowany, oczekując na pomoc, przebywa w chłodnym miejscu, powinno się go
okryć kocem lub płaszczem.
Zabezpieczenie miejsca wypadku
Miejsce wypadku nale\y zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn
wypadku w sposób wykluczający:
dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały
wstrzymane,
dokonywanie zmiany ich poło\enia, jak równie\ zmiany poło\enia innych przedmiotów,
które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Telefony alarmowe
W przypadku pojawienia się zagro\enia nale\y zawiadomić odpowiednie słu\by ratownicze:
- 999 pogotowie ratunkowe,
- 998 stra\ po\arna,
- 997 policja,
- 112 słu\by zintegrowane (System Ratownictwa Zintegrowanego- tylko z telefonów
komórkowych)
Dzwoniąc nale\y podać dokładną informację o miejscu i okolicznościach wypadku, a tak\e
ilości osób poszkodowanych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4.7.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności powinien wykonać kolejno ratownik?
2. Co nale\y zrobić, aby zabezpieczyć miejsce wypadku?
3. Kiedy przy oparzeniach niezbędna jest pomoc lekarza?
4. W jakich przypadkach pierwszej pomocy powinny udzielać tylko osoby do tego
przeszkolone?
5. Jak nale\y postępować z ciałami obcymi w ranach?
6. Na jakie niebezpieczeństwo nara\ony jest człowiek w przypadku pora\enia prądem
o wysokim napięciu?
7. Na jakie niebezpieczeństwo nara\ony jest człowiek w przypadku pora\enia prądem
o niskim napięciu?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz do tabeli wymienione poni\ej fazy ratowania poszkodowanego w przypadku
omdlenia. w odpowiedniej kolejności (wybierz właściwe).
sprawdzenie czynności serca; upewnienie się, \e pacjent oddycha; uło\enie w pozycji
bezpiecznej; zewnętrzny masa\ serca; masa\ wykonywany równocześnie ze sztucznym
oddychaniem; kontrola tętna; sztuczne oddychanie; przywrócenie dro\ności układu
oddechowego; badanie kompleksowe; wezwanie pogotowia.
1.
2.
3.
4.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać dokładnie nazwy wszystkich faz,
2) przeanalizować ich treść decydując, w jakiej kolejności powinny być wykonywane,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- treść zadania dla ka\dego ucznia,
- literatura z rozdziału 6,
- przybory do pisania.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
Ćwiczenie 2
Połącz początek zdania z jego końcem, tak aby stanowiły sensowną całość.
Przy oparzeniu prądem elektrycznym & zdjąć poszkodowanemu obrączki,
nale\y& pierścionki i bransoletki.
Przy oparzeniach nie nale\y& & zgłosić się do przychodni chirurgicznej
celem zabezpieczenia przeciwtę\cowego.
Je\eli doszło do poparzenia powy\ej & zdejmować części ubrania
15% powierzchni ciała nale\y& przylegających bezpośrednio do miejsca
oparzonego.
Przy oparzeniach kończyn nale\y& & dodatkowo zapewnić poszkodowanemu
opiekę kardiologiczną.
Je\eli doszło do utraty części ciała & okryć go kocem lub płaszczem.
nale\y&
W przypadku zabrudzenia rany & uło\yć poszkodowanego wygodnie
kurzem, błotem lub ziemią, nale\y& w pomieszczeniu o nieska\onym powietrzu.
Je\eli poszkodowany, oczekując na & zwrócić się o pomoc do lekarza.
pomoc przebywa w chłodnym miejscu,
nale\y&
Przy ostrym zatruciu w oczekiwaniu na & odciętą część zabezpieczyć w worku
pomoc lekarską, nale\y& foliowym lub suchym opatrunku do czasu
przyjazdu pogotowia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać dokładnie wszystkie części zdań,
2) przeanalizować je decydując, które z nich powinny się łączyć,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- treść zadania dla ka\dego ucznia,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Uzupełnij teksty odpowiednimi słowami. W ka\dą lukę nale\y wpisać tylko jedno słowo.
Miejsce wypadku nale\y zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i & & & & & .
wypadku, w taki sposób, by wykluczyć: dopuszczenie do miejsca & & & & .. osób
niepowołanych, uruchomienie bez koniecznej potrzeby & & & & & ., które w związku
z wypadkiem zostały wstrzymane, dokonywanie zmiany ich poło\enia, jak równie\ zmiany
poło\enia innych przedmiotów, które & & & & & .. wypadek lub pozwalają odtworzyć jego
& & & & ..
Je\eli poszkodowany wymaga czynności & & & & & & krą\enie i oddychanie, tamowania
& & & & & & .. lub ochrony uszkodzonego kręgosłupa - pierwszej pomocy powinny
udzielać tylko osoby & & & & & & . w tym zakresie. W zale\ności od sytuacji, & & & &
rannych oraz charakteru & & & & .. powinno się wezwać odpowiednią pomoc: karetkę lub
kilka karetek, zespół reanimacyjny, stra\ & & & & ., pogotowie energetyczne lub & & & & .
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać dokładnie całe teksty,
2) przeanalizować je decydując, jakie słowa nale\y wpisać w luki,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- treść zadania dla ka\dego ucznia,
- literatura z rozdziału 6.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić objawy zatrucia?
1 1
2) omówić sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku zranienia?
1 1
3) omówić fazy ratowania poszkodowanego po utracie przytomności?
1 1
4) prawidłowo zabezpieczyć miejsce wypadku?
1 1
5) wyjaśnić w jakich przypadkach niezbędna jest pomoc lekarska?
1 1
6) udzielić pomocy osobie pora\onej prądem elektrycznym o niskim napięciu?
1 1
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
5. SPRAWDZIAN POSTPÓW
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu nawiązywania
i utrzymywania kontaktów międzyludzkich
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wska\ tylko jedną
odpowiedz prawidłową. W przypadku pomyłki nale\y błędną odpowiedz zakreślić
kółkiem i zaznaczyć odpowiedz poprawną.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\ jego rozwiązanie
na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 40 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Negatywnym skutkiem hałasu w pracy nie jest
a) zaburzenie akcji serca.
b) zmiana rytmu oddychania.
c) łamliwość kości.
d) zaburzenie wzroku.
2. Na wystąpienie pora\enia prądem nie ma wpływu
a) zły stan techniczny urządzeń elektrycznych.
b) niewłaściwe posługiwanie się urządzeniami elektrycznymi.
c) bezpośredni kontakt ze zródłem prądu lub przewodami elektrycznymi.
d) obecność w pomieszczeniu drewnianego parkietu i wykończeń gipsowych.
3. Ochrona przeciwpora\eniowa dodatkowa zapobiega
a) zetknięciu człowieka z przewodzącymi częściami urządzeń znajdujących się pod
napięciem.
b) udzielaniu się napięcia przedmiotom lub częściom urządzeń normalnie nie
znajdujących się pod napięciem.
c) szkodliwemu działaniu łuku elektrycznego.
d) pojawieniu się niebezpiecznego napięcia dotykowego dzięki zastosowaniu urządzeń II
klasy ochronności.
4. Dla której z wymienionych osób pora\enie prądem jest najbardziej niebezpieczne
a) młoda kobieta.
b) starsza kobieta.
c) młody mę\czyzna.
d) starszy mę\czyzna.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
5. Symbol E na gaśnicy oznacza, \e jest ona przeznaczona do
a) gaszenia ciał stałych, np. papieru.
b) gaszenie cieczy palnych.
c) gaszenie gazów.
d) gaszenie po\arów występujące w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
6. Środkiem ochrony układu oddechowego jest
a) maska ochronna.
b) rękawice ochronne.
c) nakrycie głowy.
d) ubranie robocze.
7. Zaproponuj, gdzie powinno znajdować się największe pomieszczenie higieniczno-
sanitarne
a) w budynku, w którym odbywa się praca.
b) tylko i wyłącznie w oddzielnym budynku.
c) nie ma konieczności tworzenia takiego pomieszczenia na terenie zakładu.
d) to mo\e być ka\de jedno pomieszczenie.
8. Opaskę uciskową nale\y stosować
a) w ka\dym przypadku krwawiącej rany.
b) w przypadku obcięcia lub oderwania kończyny.
c) w przypadku zmia\d\enia kończyny.
d) w przypadku skaleczenia.
9. W czasie udzielania pierwszej pomocy tętno sprawdza się
a) po obu stronach szyi, u\ywając kciuka i pozostałych palców.
b) po jednej stronie szyi, trzema środkowymi palcami.
c) kciukiem na przegubie ręki.
d) po jednej stronie szyi, jednym palcem.
10. Najskuteczniejszą i najprostszą metodą udro\nienia dróg oddechowych podczas wypadku
przy pracach monterskich jest
a) wyciągnięcie i przytrzymanie języka.
b) przygięcie głowy do mostka.
c) usunięcie ciał obcych z jamy ustnej i odgięcie głowy do tyłu.
d) odgięcie głowy do tyłu.
11. W przypadku wybuchu po\aru w pomieszczeniu nale\y
a) szybko otworzyć okno.
b) nie otwierać okna.
c) otworzyć lufcik lub uchylić okno.
d) szybko szczelni e zamknąć okno.
12. Gaśnicy proszkowej u\yjesz do gaszenia
a) cię\kiej zasłony z materiału i instalacji elektrycznej.
b) podłogi drewnianej i instalacji elektrycznej.
c) cię\kiej zasłony z materiału i drewnianej podłogi.
d) wykładziny le\ącej w pomieszczeniu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
13. Udzielający pierwszej pomocy podczas zagro\enie \ycia ma za zadanie
a) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.
b) utrzymać przy \yciu poszkodowanego.
c) szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić.
d) szukać na własną rękę pomocy.
14. Objawy wskazujące na konieczność wykonania masa\u serca to
a) brak tętna, sztywność zrenic, silny ból w klatce piersiowej, kaszel.
b) zmiana barwy skóry, silny ból w dole brzucha, brak tętna.
c) utrata przytomności, zatrzymanie oddechu, brak tętna, zmieniona barwa skóry.
d) brak tętna, sinienie rąk.
15. Prowadzący sztuczne oddychanie po wykonaniu wdechu obserwuje
a) poszkodowanego i jego wygląd.
b) poszkodowanego i jego zachowanie.
c) klatkę piersiową kontrolując jej ruchy.
d) kolor twarzy i rąk.
16. Pacjenta nieprzytomnego nale\y uło\yć w pozycji
a) na wznak.
b) wysokiej.
c) bocznej ustalonej.
d) siedzącej.
17. Pierwszą czynnością w przypadku pora\enia prądem jest
a) odciągniecie poszkodowanego od miejsca wypadku.
b) przerwanie obwodu elektrycznego.
c) wezwanie pogotowia ratunkowego.
d) udzielenie pierwszej pomocy.
18. Ucią\liwością w pracy asystenta operatora dzwięku jest
a) zapylenie.
b) nadmierny wysiłek fizyczny.
c) wymuszona pozycja ciała.
d) praca w nara\eniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych.
19. W przypadku po\aru nale\y zawiadomić stra\ po\arną dzwoniąc po numer
a) 997 lub 112 (z telefonu komórkowego).
b) 998 lub 112 (z telefonu komórkowego).
c) 999 lub 113 (z telefonu komórkowego).
d) 998 lub 113 (z telefonu komórkowego).
20. W środki ochrony indywidualnej zabezpiecza pracownika
a) pracodawca.
b) tylko i wyłącznie pracownik.
c) środki ochrony indywidualnej.
d) dobra wola pracodawcy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\arowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr
Odpowiedz Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
6. LITERATURA
1. Gacek W.: Kompendium pierwszej pomocy. CIOP- PIB, Warszawa 2002
2. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla szkół zasadniczych. WSiP,
Warszawa 1999
3. Markiewicz H.: Zagro\enia i ochrona od pora\eń w instalacjach elektrycznych.
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2004
4. Kwiatkowski K.: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz
odzie\y i obuwia roboczego. ODiDK. Gdańsk 2003
5. Olszewski J.: Podstawy ergonomii i fizjologii pracy. WAE, Poznań 1997
6. Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2005
7. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\arowej oraz ochrony środowiska. Poradnik i materiały dla ucznia. KOWEZiU,
Warszawa 2002
8. Rozporządzenie z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy
pracach związanych z nara\eniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dziennik Ustaw
z roku 2005 r. nr 157, poz. 1318).
9. Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposa\onych w monitory ekranowe.
10. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z pó\n. zm. (tekst jedn.: Dz. U.
z 2003 r., nr 169, poz. 1650)
11. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
12. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagra\ających \yciu. PCK, Warszawa
1994
13. www.ciop.pl
Norma
1. PN-92/N-01256/03 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (2)
01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (3)
01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środow
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środow
01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środow
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środow
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowis
01i Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
01 Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowisk
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
07 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

więcej podobnych podstron