ZakÅ‚ad Informatyki Gospodarczej WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania Politechniki Warszawskiej Laboratorium Baz Danych Instrukcja nr 1: STUDIUM WYKONANIA PROJEKTU Z WYKORZYSTANIEM NARZDZIA POWER DESIGNER Opracowanie: dr inż. Teresa Ostrowska dr inż. Katarzyna Rostek Spis treÅ›ci 1. SformuÅ‚owanie zadania ........................................................................................... 2 2. Wykonanie zadania ................................................................................................. 2 2.1. Tworzenie schematu struktury organizacyjnej................................................. 2 2.2. Tworzenie schematu procesu ........................................................................... 7 2.3. Tworzenie diagramów przypadków użycia .................................................... 16 W a r s z a w a 2011 opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 2/I1 1. SformuÅ‚owanie zadania Tematem wszystkich ćwiczeÅ„ w laboratorium Baz danych jest projekt i implementacja projektu systemu wspomagajÄ…cego wypożyczanie książek (SIW System Informatyczny WypożyczeÅ„) w Bibliotece. Należy przeprowadzić studium wykonania projektu z wykorzystaniem technologii PowerDesigner w zakresie: ·ð zdefiniowania struktury organizacyjnej jednostki, dla której jest projektowany system, w celu okreÅ›lenia zakresu i kontekstu przedsiÄ™wziÄ™cia (pp. 2.1), ·ð analizy procesu wypożyczenia książki, którego realizacja ma być wspomagana projektowanym systemem SIW (pp. 2.2), ·ð zdefiniowania przypadków użycia systemu w procesie wypożyczenia, w zakresie przewidzianym funkcjonowaniem systemu SIW (pp. 2.3). 2. Wykonanie zadania 2.1. Tworzenie schematu struktury organizacyjnej Schemat struktury organizacyjnej Biblioteki zostaÅ‚ przedstawiony na Rys. 1. Dla potrzeb studium wykonania projektu systemu SIW istotny jest fragment struktury organizacyjnej Biblioteki, który zostaÅ‚ na Rys. 1 wyróżniony kolorem szarym. Ten fragment schematu zostanie wykonany w technologii PowerDesigner. Rys. 1 Schemat organizacyjnej Biblioteki in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 3/I1 ·ð Po uruchomieniu programu PowerDesigner, utworzyć nowy model (File->New Model) i wskazać model Enterprise Architecture Model. NastÄ™pnie wypeÅ‚nić wÅ‚asnoÅ›ci modelu Model name oraz First diagram wedÅ‚ug wzorca zamieszczonego na Rys. 2. Rys. 2 Tworzenie nowego modelu struktury organizacyjnej ·ð Po otrzymaniu dostÄ™pu do okna roboczego modelu struktury organizacyjnej (Rys. 3), model struktury organizacyjnej bÄ™dzie tworzony z wykorzystaniem ikon narzÄ™dzi, udostÄ™pnionych na palecie, widocznej na Rys. 3. Panel nawigacyjny umożliwia swobodne przemieszczanie siÄ™ po różnych modelach w obrÄ™bie tworzonego projektu. panel okno robocze nawigacyjny paleta, przybornik Rys. 3 Okno robocze i paleta przy konstruowaniu modelu struktury organizacyjnej in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 4/I1 ·ð W celu wprowadzenia do modelu struktury organizacyjnej pojedynczej jednostki organizacyjnej (np. Dyrekcja Biblioteki) należy użyć ikony Organization Unit (Rys. 4). Rys. 4 Ikona Organization Unit Rozmieszczenie wymaganych elementów struktury prezentuje Rys. 5. Rys. 5 Rozmieszczenie wybranych jednostek organizacyjnych Biblioteka ·ð WykorzystujÄ…c ikonÄ™ Hierarchy Link (Rys. 6) można odwzorować poÅ‚Ä…czenia hierarchiczne w strukturze organizacyjnej, pamiÄ™tajÄ…c o tym, że Å‚Ä…czymy element nadrzÄ™dny w strukturze (poczÄ…tek poÅ‚Ä…czenia) z jego elementem podrzÄ™dnym (zakoÅ„czenie poÅ‚Ä…czenia). Rys. 6 Ikona Hierarchy Link Fragment struktury organizacyjnej Biblioteki zostaÅ‚ przedstawiony na Rys. 7. in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 5/I1 Rys. 7 Fragment schematu struktury organizacyjnej Biblioteka ·ð Do poszczególnych jednostek organizacyjnych można przypisać pojedyncze stanowiska (np. Pracownik Wypożyczalni), które sÄ… istotne z punktu widzenia realizowanego projektu. Do wykonania tego zadania należy użyć ikony Person (Rys. 8). Rys. 8 Ikona Person Dodane stanowiska zamieszczone sÄ… na Rys. 9 Rys. 9 Dodanie stanowisk do struktury organizacyjnej in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 6/I1 ·ð WchodzÄ…c podwójnym klikniÄ™ciem we wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci jednostki (Wypozyczalnia Ksiazek oraz Magazyn Ksiazek), w zakÅ‚adce People można przypisać do obydwu jednostek stanowiska z repertuaru stanowisk, otwieranego przyciskiem Add Objects (Rys. 10, Rys. 11). Rys. 10 Przypisanie pracownika PWK do Wypozyczalni Książek Rys. 11 Przypisanie pracownika PMK do Magazynu Ksiazek in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 7/I1 ·ð Utworzony fragment schematu struktury organizacyjnej Biblioteki jest widoczny w Panelu nawigacyjnym PD (Rys. 12) i może być wykorzystywany w kolejnych fazach analizy i realizacji projektu. Rys. 12 Struktura organizacyjna widoczna w panelu nawigacyjnym ·ð Schemat struktury organizacyjnej należy zapisać w umieszczonym na pulpicie maszyny wirtualnej folderze: Laboratorium\Projekt. 2.2. Tworzenie schematu procesu Schemat procesu wypożyczenia książki w Bibliotece prezentuje Rys. 13. Zostanie on odwzorowany w technologii PowerDesigner. Na schematach procesów czÄ™sto zachodzi konieczność wskazania rozszczepienie ciÄ…gu funkcji na dwa lub wiÄ™cej ciÄ…gów lub skupienia dwu lub wiÄ™cej ciÄ…gów funkcji w jeden. Zarówno rozproszenia jak i skupienia mogÄ… mieć charakter koniunkcyjny lub alternatywny. W Tabela 1 zamieszczono notacjÄ™ stosowanÄ… w technologii PowerDesigner. Tabela 1 Notacja rozproszenia i skupienia ciÄ…gów funkcji modelowanego procesu symbol przepÅ‚ywy interpretacja skupienie alternatywne funkcja F zostanie wykonana jeÅ›li zostanie uaktywniony jeden z poprzedzajÄ…cych jÄ… przepÅ‚ywów, F które sÄ… wzglÄ™dem siebie alternatywne rozszczepienie alternatywne uaktywniony zostanie jeden z przepÅ‚ywów A lub B, w zależnoÅ›ci od speÅ‚nienia warunku A B nie tak decyzyjnego skupienie koniunkcyjne ciÄ…gi funkcji oznaczone jako A i B A B (może być ich wiÄ™cej) muszÄ… zostać zakoÅ„czone, żeby nastÄ…piÅ‚o X uaktywnienie przepÅ‚ywu X rozszczepienie koniunkcyjne po zakoÅ„czeniu ciÄ…gu funkcji X oznaczonego jako X, nastÄ…pi uaktywnienie przepÅ‚ywów B i A B A (może być ich wiÄ™cej) in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 8/I1 czytelnik pracownik wypożyczalni książek pracownik magazynu książek (C) (PWK) (PMK) zgÅ‚oszenie siÄ™ w celu wypożyczenia książki czy osoba zgÅ‚aszajÄ…ca nie tak siÄ™ jest czytelnikiem? wypeÅ‚nienie deklaracji, przedÅ‚ożenie dokumentu sprawdzenie danych w deklaracji tożsamoÅ›ci z przedÅ‚ożonym dokumentem tożsamoÅ›ci, wprowadzenie danych osobowych do BD wyszukiwanie informacji o książce przygotowanie i wydanie karty w BD bibliotecznej czytelnikowi pozwolenie na dostÄ™p do nie czy jest dostÄ™pny tak terminala bibliotecznego egzemplarz książki? przyjÄ™cie zamówienia przyjÄ™cie egzemplarza odnalezienie książki z magazynu egzemplarza książki w tak nie magazynie czy sÄ… zobowiÄ…zania w stosunku do wprowadzenie do Biblioteki? wprowadzenie do A zamówienia informacji o zamówienia informacji pracowniku o wydaniu książki z wypożyczajÄ…cym zdefiniowanie i magazynu, przesÅ‚anie egzemplarz książki i wysÅ‚anie zamówienia zamówienia do zlecenie zapisu w systemie do magazynu wypożyczalni danych o wypożyczeniu przekazanie egzemplarza książki wydanie egzemplarza książki tak czy dalsze do Wypożyczalni czytelnikowi wyszukiwanie? nie ? B odbiór egzemplarza książki C zakoÅ„czenia procesu: A - ksiÄ…zki nie można wypożyczyć z powodu zobowiÄ…zaÅ„ wobec biblioteki B - rezygnacja z wyszukiwania kolejnej książki C - wypożyczenie książki Rys. 13 Schemat procesu wypożyczenia książki w Bibliotece in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 9/I1 ·ð W celu zdefiniowania schematu procesu należy utworzyć nowy model (File->New Model) i wskazać typ modelu Business Process Model. NastÄ™pnie wypeÅ‚nić wÅ‚asnoÅ›ci modelu Model name, Process language oraz First diagram wedÅ‚ug wzorca zamieszczonego na Rys. 14. Rys. 14 Definiowanie nowego modelu procesu ·ð Projektowanie schematu realizacji procesu wypożyczeÅ„ książki w Bibliotece należy rozpocząć od zdefiniowania realizatorów procesu, bÄ™dÄ…cych potencjalnymi użytkownikami projektowanego systemu (użytkownicy mogÄ… być wskazani, np. przez okreÅ›lenie stanowisk, peÅ‚nionych funkcji czy jednostek organizacyjnych, w których przebiega proces). W tym celu wybieramy ikonÄ™ Organization Unit Swimlane (Rys. 15). Rys. 15 Ikona Organization Unit Swimlane ·ð Za pomocÄ… wybranej ikony Organization Unit Swimlane, do modelu zostajÄ… wprowadzone panele trzech użytkowników, zgodnie z Rys. 16. Rys. 16 Użytkownicy biorÄ…cy udziaÅ‚ w realizacji procesu wypożyczenia książki in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 10/I1 ·ð PoczÄ…tkiem (inicjacjÄ…) procesu jest zgÅ‚oszenie siÄ™ czytelnika, w celu wypożyczenia książki. PoczÄ…tek procesu jest wprowadzany z wykorzystaniem ikony Start (Rys. 17). Każdy proces może mieć tylko jeden punkt startowy. Rys. 17 Wprowadzenie poczÄ…tku procesu ·ð Po umieszczeniu poczÄ…tku procesu na panelu użytkownika Czytelnik (C) należy wejść podwójnym klikniÄ™ciem we wÅ‚asnoÅ›ci obiektu i wprowadzić jego nazwÄ™ w zakÅ‚adce General we wÅ‚asnoÅ›ci Name (Rys. 18). Rys. 18 Wprowadzanie nazwy poczÄ…tku procesu ·ð Jeżeli po zaakceptowaniu nazwy (przez wybranie klawisza Enter) nie ukaże siÄ™ ona przy ikonie poczÄ…tku procesu, należy z menu Tools wybrać opcjÄ™ Display Preferences (Rys. 19). Rys. 19 Menu Tools i opcja Display Preferences in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 11/I1 ·ð Zaznaczyć wÅ‚asność Name w opcji Start&End (Rys. 20) Rys. 20 WÅ‚asność Name w opcji Start&End ·ð Kolejnym elementem struktury procesu wypożyczenia książki jest decyzja Czy osoba zgÅ‚aszajÄ…ca siÄ™ jest czytelnikiem? DecyzjÄ™ wprowadzamy do modelu za poÅ›rednictwem ikony Decision (Rys. 21). Rys. 21 Ikona Decision ·ð Po wprowadzeniu decyzji na panelu Pracownik Wypozyczalni Ksiazek (PWK), należy wejść podwójnym klikniÄ™ciem we wÅ‚asnoÅ›ci decyzji i w zakÅ‚adce Condition wprowadzić Alias, czyli warunek sprawdzajÄ…cy decyzji (Rys. 22). Rys. 22 Warunek sprawdzajÄ…cy decyzji: Condition - Alias in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 12/I1 ·ð Kolejny element struktury procesu to funkcje (operacje, podprocesy), które wprowadza siÄ™ wykorzystujÄ…c ikonÄ™ Process (Rys. 23). Rys. 23 Ikona Process ·ð Po wprowadzeniu funkcji w jednostce Czytelnik (C) należy wejść podwójnym klikniÄ™ciem w jego wÅ‚asnoÅ›ci i w zakÅ‚adce General wprowadzić nazwÄ™ funkcji procesu, czyli Name (Rys. 24). Rys. 24 Wprowadzenie nazwy funkcji procesu ·ð W przypadku, kiedy nazwa funkcji procesu jest zbyt dÅ‚uga i mogÅ‚aby wpÅ‚ynąć na pogorszenie czytelnoÅ›ci modelu, należy wprowadzić skróconÄ… nazwÄ™ oraz opis funkcji we wÅ‚asnoÅ›ci Comment (Rys. 25). in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 13/I1 Rys. 25 Nazwa i opis funkcji ·ð Aby z ukÅ‚adu funkcji i decyzji mogÅ‚a powstać prawidÅ‚owa struktura procesu, trzeba te elementy poÅ‚Ä…czyć przepÅ‚ywami. Wprowadzamy je z wykorzystaniem ikony Flow (Rys. 26). Rys. 26 Ikona Flow ·ð PrzepÅ‚ywem Å‚Ä…czymy element procesu z elementem, który po nim nastÄ™puje (Rys. 27). Rys. 27 Tworzenie przepÅ‚ywów pomiÄ™dzy elementami struktury procesu in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 14/I1 ·ð Do każdej decyzji wprowadzany jest jeden przepÅ‚yw wchodzÄ…cy i dwa wychodzÄ…ce (Rys. 27). Ze schematu procesu musi jednoznacznie wynikać, która gaÅ‚Ä…z procesu jest realizowana gdy warunek decyzyjny jest speÅ‚niony, a która gaÅ‚Ä…z jest realizowana w przypadku niespeÅ‚nienia warunku decyzyjnego. Wymaga to opisania obydwu przepÅ‚ywów wychodzÄ…cych z bloku decyzyjnego. Opisy przepÅ‚ywów wprowadzamy w zakÅ‚adce Condition wÅ‚asnoÅ›ci Alias wybranego przepÅ‚ywu (Rys. 28). AktywacjÄ™ wÅ‚asnoÅ›ci przepÅ‚ywu przeprowadza siÄ™ podwójnym klikniÄ™ciem w liniÄ™ przepÅ‚ywu. Rys. 28 Definiowanie warunku na przepÅ‚ywie wychodzÄ…cym decyzji ·ð Każdy proces musi mieć co najmniej jedno zakoÅ„czenie (może ich też mieć wiele). ZakoÅ„czenie procesu jest zaznaczane ikonÄ… End (Rys. 29). Rys. 29 Ikona End OdwoÅ‚ujÄ…c siÄ™ do wzorca prezentowanego na ·ð można zauważyć, że w procesie zostaÅ‚y wyodrÄ™bnione trzy możliwe Å›cieżki realizacji wypożyczenia książki. Każda z tych Å›cieżek musi zostać zamkniÄ™ta opisanym zakoÅ„czeniem procesu (Rys. 30). ·ð Przygotowany i opisany model procesu jest podstawÄ… analizy informacyjnej, prowadzÄ…cej do zdefiniowania modelu konceptualnego danych dla systemu SIW. Model procesu należy zapisać pod nazwÄ… ProcesWypozyczeniaKsiazki w umieszczonym na pulpicie maszyny wirtualnej folderze Laboratorium\Projekt. in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 15/I1 Rys. 30 Proces wypożyczenia książki i jego zakoÅ„czenia in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 16/I1 2.3. Tworzenie diagramów przypadków użycia W celu zdefiniowania funkcjonalnoÅ›ci systemu, zostaÅ‚y wykonane diagramy przypadków użycia systemu przez każdego z trzech użytkowników SIW (Rys. 31, Rys. 32 i Rys. 33). StanowiÄ… one zbiór wymagaÅ„ funkcjonalnych stawianych systemowi i bÄ™dÄ… wykonane w technologii PowerDesigner. Rys. 31 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez czytelnika (C) Rys. 32 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez pracownika Wypożyczalni (PWK) Rys. 33 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez pracownika Magazynu (PMK) ·ð Konstruowanie diagramu należy rozpocząć od utworzenia nowego modelu (File->New Model) i wskazać typ modelu Object-Oriented Model. NastÄ™pnie wypeÅ‚nić wÅ‚asnoÅ›ci modelu Model name, Object language oraz First diagram wedÅ‚ug wzorca zamieszczonego na Rys. 34. in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 17/I1 Rys. 34 Tworzenie nowego diagramu przypadków użycia ·ð W celu zdefiniowania aktora (wÅ‚aÅ›ciciela) diagramu należy posÅ‚użyć siÄ™ ikonÄ… Actor, do zdefiniowania przypadków użycia należy wykorzystać ikonÄ™ Use Case, do poÅ‚Ä…czenia aktora z jego przypadkami użycia systemu należy wykorzystać ikonÄ™ Association. Diagram przypadków użycia systemu SIW dla czytelnika (C), ilustruje Rys. 35. Actor Association Use Case Rys. 35 Diagram przypadków użycia systemu SIW dla Czytelnika in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 18/I1 ·ð W celu skonstruowania kolejnego diagramu należy w Panelu nawigacyjnym wskazać kursorem myszy obiekt Diagramy przypadkow uzycia systemu i z menu podrÄ™cznego (menu pod prawym klawiszem myszy) wybrać opcjÄ™ New, a nastÄ™pnie Use Case Diagram (Rys. 36). Rys. 36 Tworzenie nowego diagramu przypadków użycia ·ð Jeżeli poprzedni diagram zostaÅ‚ nazwany DiagramC (diagram przypadków użycia Czytelnika systemu), to kolejny może mieć nazwÄ™ DiagramPWK (diagram przypadków użycia Pracownika Wypożyczalni Książek, Rys. 37). Rys. 37 Definiowanie nazwy nowego diagramu przypadków użycia systemu ·ð W ten sposób można tworzyć kolejne diagramy (Rys. 38, Rys. 39), prezentujÄ…ce obszary funkcjonalnoÅ›ci projektowanego systemu, które bÄ™dÄ… wykorzystane podczas projektowania warstwy aplikacyjnej oraz warstwy przetwarzania danych. Należy je zapisać na pulpicie maszyny wirtualnej w folderze: Laboratorium\Projekt. in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 19/I1 Rys. 38 Diagram przypadków użycia systemu SIW dla Pracownika Wypożyczalni Książek Rys. 39 Diagram przypadków użycia systemu SIW dla Pracownika Magazynu Książek in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiaÅ‚y do użytku wewnÄ™trznego