KOSMOLOGIA
Wybuch czy niewypa"?
Nowe wątpliwoĘci
w kwestii przyspieszania
ekspansji kosmicznej
dleg"e supernowe, cho znajdu-
POWOLI JANIEJŃCA SUPERNOWA w stosunkowo bliskiej galaktyce
ją si w pó" drogi do krałców
zidentyfikowana na zdjciu tuŻ przed eksplozją (z lewej), dzieł po wybuchu (poĘrodku)
OWszechĘwiata, sta"y si powo-
i w maksimum swego blasku (z prawej) sprawi"a, Że zaczto powątpiewa
w wyniki obserwacji bardziej odleg"ych supernowych.
dem niema"ego zamieszania na Ziemi.
Dwa lata temu astronomowie odkryli,
Że te gwiezdne wybuchy są s"absze niŻ
si spodziewano w kaŻdym razie tak, nie, Że metoda ta sprawdza si takŻe lodzy naprawd przywiązują wag
Że wydawa"o si, iŻ wp"yw na to ma sa- w przypadku dalekich supernowych. wchodzi w gr stopniowe uwalnianie
ma struktura przestrzeni. Ich anomal- W"aĘnie to ostatnio zakwestionowa" si energii w szczątkach, co powinno
ne os"abienie sygnalizowa"o raczej moŻ- Riess i jego wspó"pracownicy. CzĘ na- by w duŻym stopniu niezaleŻne od
liwoĘ przyspieszania ekspansji Wszech- ukowców z zespo"u poszukiwał su- charakterystyki gwiazdy prekursora. In-
Ęwiata, a nie spowalniania, co zak"ada- pernowych o duŻym Z , który jest jed- ni badacze są tego mniej pewni. Roz-
li kosmolodzy. Lecz teraz wielu obser- ną z dwóch czo"owych grup badających bieŻnoĘci mogą niczym martwy kana-
watorów supernowych martwi si, Że supernowe pod wzgldem kosmolo- rek w kopalni wgla Ęwiadczy o nie-
ich g"oĘne odkrycia, tak jak inne pod- gicznym, przyjrza"a si dotąd zaniedby- poprawnoĘci teorii, nawet jeĘli nikt w"a-
waŻane twierdzenia, by"y pochopne. wanej w"aĘciwoĘci tych wybuchów: Ęciwie nie wie dlaczego.
Adam G. Riess z University of Califor- okresowi, w jakim dochodzą one do NiezgodnoĘci te mogą jednak dowo-
nia w Berkeley mówi ponuro: Porów- swej maksymalnej jasnoĘci. Przebada- dzi tego, Że przyspieszenie ekspansji
nuj to z odkryciem Życia w meteory- no 10 pobliskich supernowych i prze- jest jedynie wytworem b"dów obser-
cie marsjałskim. Ęledzono ich pojaĘnienia, w jednym wacyjnych. Andrew Howell wraz z ko-
O przyspieszeniu kosmicznym Ęwia- przypadku wykorzystując zdjcie wy- legami z University of Texas w Austin
dczą dwa kluczowe pomiary dla kaŻdej konane zaledwie oko"o doby po wybu- zwraca uwag na to, Że odleg"e super-
z kilkudziesiciu supernowych: maksy- chu przez astronoma amatora Chucka nowe odkrywano za pomocą detekto-
malnej jasnoĘci wybuchu wskazującej Farand z Fort Lauderdale na Florydzie. rów elektronicznych, podczas gdy bli-
na to, jak daleko od nas (a wic kiedy) Jest to jedno z najwczeĘniej zrobionych skie g"ównie na fotografiach. Na
on nastąpi", oraz przesunicia ku czer- zdj supernowej. filmach centra galaktyk wyglądają na
wieni, który stanowi zapis stopnia roz- Obserwatorzy oszacowali, Że nieda- przeĘwietlone, a zatem "atwo przeoczy
szerzenia si WszechĘwiata od czasu lekie supernowe osiągają maksimum w tych miejscach supernowe; wypacza
wybuchu. Najdalsze znane dotychczas blasku po blisko 20 dniach. Dla po- si kompletnoĘ próbki i podwaŻa pro-
supernowe eksplodowa"y przed 8.4 mld równania: grupa bardzo dalekich su- cedur wyrównywania róŻnic pomi-
lat i od tamtego czasu WszechĘwiat po- pernowych, o których wczeĘniej do- dzy tymi obiektami. Lecz w ten sam
dwoi" rozmiary. Tymczasem przy obec- nosi" inny zespó" badawczy Projekt sposób wp"yw selekcji obserwacyjnej
nym tempie ekspansji (obliczonym na Kosmologicznych Supernowych miesz- móg" sprawi, Że zespo"y Riessa i Drel-
podstawie obserwacji bardziej nam czący si w Lawrence Berkeley Na- la szukają problemów tam, gdzie one
wspó"czesnych supernowych) Wszech- tional Laboratory potrzebowa"a na to w rzeczywistoĘci nie wystpują. Jedy-
Ęwiat powinien si powikszy trzykrot- tylko 17.5 dnia. Wydaje si zatem, nie nowy program badawczy, zaprojek-
nie. A zatem tempo ekspansji musia"o Że gwiezdne eksplozje rozwijają si róŻ- towany tak, by unikną tego typu od-
wzrosną. nie w zaleŻnoĘci od tego, jak dawno chyleł i sprawdzi, czy rzeczywiĘcie
Wszystko to opiera si na róŻnicy ja- nastąpi"y. moŻna porównywa ze sobą dalekie
snoĘci wynoszącej oko"o 25%. Tak si Persis S. Drell ze wspó"pracownika- i bliskie supernowe, pozwoli rozwiąza
sk"ada, Że wykorzystywane przez kos- mi z Cornell University zwrócili uwa- t kwesti.
mologów supernowe pewnego typu g jeszcze na coĘ innego: rozmaite wzo- CzyŻby wic obwieszczenie z fanfara-
róŻnią si z natury w przybliŻeniu o t ry stosowane, by wyrówna naturalne mi, Że przyspieszający WszechĘwiat
samą wielkoĘ, prawdopodobnie z uwa- róŻnice wĘród supernowych, z których oznacza rewolucj w kosmologii, by"o
gi na zróŻnicowanie mas i sk"adu che- kaŻdy ma teoretycznie s"uŻy do wyli- przedwczesne? Niekoniecznie. Inne fi-
micznego gwiazd doznających takich czenia prawdziwej jasnoĘci wybuchów, lary tego dowodu, takie jak kosmiczne
wybuchów. Z powodu tej róŻnorodno- dają nieco inne wartoĘci. mikrofalowe promieniowanie t"a czy
Ęci supernowe by"y niegdyĘ zbyt nie- Wielu teoretyków uwaŻa, Że te roz- oszacowania ca"kowitej iloĘci materii
obliczalne, by mog"y s"uŻy za wskaęni- bieŻnoĘci nie odgrywają wikszej roli. we WszechĘwiecie, pozostają niewzru-
ki odleg"oĘci. Lecz przy okazji badał Czas pojaĘnienia zaleŻy od warunków szone. Dowody pochodzące od super-
pobliskich supernowych zauwaŻono, Że wystpujących we wczesnych etapach nowych nigdy w mojej opinii nie prze-
im są one jaĘniejsze, tym wolniej blednie wybuchu, kiedy o zróŻnicowaniu decy- mawia"y najlepiej za przyspieszaniem
ich Żar. Mierząc tempo zaniku blasku, dują szczegó"y budowy i sk"adu che- kosmicznym twierdzi Paul Steinhardt
obserwatorzy mogą teraz sprowadzi micznego gwiazdy. Lecz przy jasnoĘci z Princeton University. Mamy na to
jasnoĘ obserwowanych wybuchów do maksymalnej i tempie gaĘnicia znacznie solidniejsze argumenty.
jednakowego poziomu i za"oŻy jedy- dwóch parametrach, do których kosmo- George Musser
WIAT NAUKI Grudzieł 1999 21
BRIAN P. SCHMIDT
Mount Stromlo and Siding
Spring Observatories (z lewej i z prawej)
;
CHUCK FARANDA
(poĘrodku)
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
george musser(wielka zagadka)Musser George Niestałe stałeCzy istnieją podziemne światyHeller Czy fizyka jest nauką humanistycznąRzym 5 w 12,14 CZY WIERZYSZ EWOLUCJIChlopiec czy dziewczynkaSZKLANE CZY WĘGLOWE WŁÓKNA W KOMPOZYTACH POLIMEROWYCHGoralu czy ci nie zal txt03 poeta czy malarzidB67RELIGIA W CZASIE CZY POZA NCzy obraz narodu i społeczeństwa polskiego w twórczości ~A19Wspólny projekt czy wspólneustalenie czy jest wypadekwięcej podobnych podstron