WETERYNARIA W PRAKTYCE REHABILITACJA
lek. wet. Marta Labuda, mgr Małgorzata Kizerwetter
Psychodnia Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt w Warszawie
Zarys wskazań do rehabilitacji
na podstawie wybranych jednostek chorobowych
An outline of rehabilitation indications for selected diseases
Rehabilitacja fizyczna, zwana również będzie poddawany po leczeniu chirur-
fi zjoterapią, jest leczeniem choro- gicznym (4).
Streszczenie
by lub urazu przy użyciu niektórych
Fizjoterapia weterynaryjna coraz częściej
sił natury, takich jak światło, ciepło, Przygotowanie rehabilitacyjne
staje się nieodzowną częścią postępowa-
nia terapeutycznego. Znajduje zastoso- woda, zimno, aparatury elektrycznej do resekcji głowy kości udowej
wanie jako wspomaganie leczenia za- i mechanicznej, masażu oraz ćwiczeń Po resekcji głowy kości udowej w miej-
chowawczego, jak i operacyjnego wielu
terapeutycznych (3). W krajach Euro- scu stawu wytwarza się więzozrost.
schorzeń neurologicznych i ortopedycz-
py Zachodniej, USA, Kanadzie oraz Aączy on kość udową z panewką,
nych. Może stanowić alternatywę dla ob-
Australii jest stosowana w medycynie a jego prawidłowe funkcjonowanie
jawowego leczenia osteoarthritis u star-
weterynaryjnej już prawie od 40 lat, jest stabilizowane przez mięśnie ze-
szych psów i kotów. Dobór odpowiednich
a jej korzystne oddziaływanie na or- wnątrzbiodrowe (9, 18). Z tego wzglę-
zabiegów, odpowiedni czas i sposób ich
przeprowadzenia, są bardzo ważnymi ele- ganizm zwierzęcia jest udokumento- du na kilka kilkanaście tygodni
mentami warunkującymi szybki powrót
wane w przypadku licznych schorzeń przed planowanym zabiegiem chi-
do maksymalnej sprawności.
ortopedycznych i neurologicznych, rurgicznym dobrze jest wdrożyć tech-
dermatologicznych, stomatologicz- niki fizjoterapeutyczne nastawione
Słowa kluczowe
nych czy w geriatrii (18). na rozwój masy mięśniowej (4). Za-
fizjoterapia, bieżnia wodna, rehabilita-
Posługując się pewnym uproszcze- stosowanie treningów marszowych
cja psów
niem, można przyjąć, że pacjentów na bieżni wodnej z wykorzystaniem
Abstract
poddawanych procesom usprawnia- metody interwałowej oraz pochyle-
Veterinary physiotherapy has become nia fizjoterapeutycznego można po- nia podłoża (pies idzie pod górkę)
an essential supplementary element
dzielić na trzy grupy: zapewnia optymalne warunki pracy
of both conservative and surgical treat-
1. przed zabiegiem operacyjnym, dla mięśni kończyn miednicznych
ment of many neurologic and orthopa-
2. po zabiegu operacyjnym, (ryc. 1, s. 32). Zwierzę jest zanurzo-
edic diseases. Physiotherapy may be used
3. leczonych zachowawczo. ne w wodzie do wysokości stawu bio-
alternatively to symptomatic treatment
drowego, co oznacza, że jego masa
of osteoarthritis in older dogs and cats.
A proper selection of treatment procedu- Rehabilitacja względna wynosi ok. 38% masy na lą-
res, therapy time and procedure techniqu- przedoperacyjna dzie (2, 14, 18, 20). Dzięki temu sta-
es are essential for patients to regain their
Część lekarzy, jak również właścicie- wy pracują w warunkach odciążają-
maximum physical functionality.
li zwierząt pewnie zada sobie pyta- cych, a zatem minimalizowany jest
Key words nie: skoro mojego pacjenta/zwierzę ból. Z drugiej strony pies, pokonu-
czeka operacja, to w jakim celu roz- jąc napięcie powierzchniowe oraz
physiotherapy, underwater treadmill, ca-
nine rehabilitation poczynać rehabilitację przed zabie- siłę przyciągania między cząsteczka-
giem? Otóż niekiedy warunkiem po- mi wody, musi wydatniej angażować
wodzenia zabiegu operacyjnego jest mięśnie (2, 14).
dobrze rozwinięta muskulatura oko- Metoda interwałowa, w której przy-
licy stawu operowanego. Takim przy- spieszenia odbywają się z prędkością
padkiem jest m.in. powszechnie wyko- 80-85% maksymalnych możliwości
nywana resekcja głowy i szyjki kości danego pacjenta, zapewnia warunki
udowej (14). Rehabilitacja w okre- optymalnego przyrostu masy mięśnio-
sie przedoperacyjnym może również wej. Plan terapeutyczny uzupełniany
służyć przyzwyczajeniu zwierzęcia jest o ćwiczenia czynne z wykorzysta-
do zabiegów rehabilitacyjnych, jakim niem akcesoriów rehabilitacyjnych,
KWIECIEC " 4/2013
31
www.weterynaria.elamed.pl
REHABILITACJA WETERYNARIA W PRAKTYCE
1 2
3 4
5 6
7 8
Ryc. 1. Trening interwałowy pod górkę wydatnie wzmacnia mięśnie kończyn miednicznych; Ryc. 2. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie kończyn tylnych z wykorzystaniem akcesoriów
rehabilitacyjnych; Ryc. 3. Przyzwyczajenie agresywnego psa do zabiegów bieżni wodnej w okresie przedoperacyjnym; Ryc. 4. Ćwiczenia wspomaganej pionizacji w bieżni wodnej.
Siła wyporu wody umożliwia przyjęcie postawy spionizowanej; Ryc. 5. Pionizator konstrukcja umożliwająca spionizowanie pacjenta leżącego; Ryc. 6. Ćwiczenia równoważne na
poduszce sensomotorycznej kształtujące propriocepcję w kończynach tylnych; Ryc. 7. Laseroterapia u pacjenta ze zwyrodnieniem stawu kolanowego; Ryc. 8. Ultradzwięki u pacjenta
ze zwyrodnieniem stawu łokciowego
KWIECIEC " 4/2013
32
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. archiwum aurorek
WETERYNARIA W PRAKTYCE REHABILITACJA
takich jak równoważnie, piłki i wałki Rehabilitacja kozy po odbarczeniu rdzenia kręgo-
terapeutyczne czy poduszki sensomo- po zabiegu chirurgicznym wego. Należą do nich m.in.: zimno-
toryczne (4) (ryc. 2). Z pewnością wielu lekarzy oraz wła- lecznictwo, elektrostymulacja oraz
ścicieli zwierząt zdaje sobie sprawę, ćwiczenia bierne (4-6, 10). Lecznicze
Przyzwyczajenie pacjenta iż fizjoterapia jest wskazana po znako- stosowanie zimna w okolicy zabie-
do działań rehabilitacyjnych, mitej większości zabiegów ortopedycz- gu ogranicza występowanie obrzę-
jakim będzie poddawany nych i neurologicznych wykonywanych ków oraz zmniejsza ból poopera-
po operacji u małych zwierząt. Niekiedy stanowi cyjny. Wykorzystanie prądów małej
Przyzwyczajenie zwierzęcia do zabie- nieodzowny element decydujący o po- częstotliwości (TENS) pozwala uzy-
gów rehabilitacyjnych jest szczególnie wodzeniu operacji. Często stawianym skać efekt przeciwbólowy poprzez
istotne w przypadku pacjentów agre- pytaniem jest jednak: kiedy wdrożyć blokowanie przesyłania informacji
sywnych, lękliwych, nadpobudliwych rehabilitację po operacji? Odpowiedz bólowej na poziomie rdzenia kręgo-
czy wycofanych (2, 4). Wprowadzenie brzmi: jak najszybciej (21). wego (mechanizm bramki kontrolnej
zabiegów hydroterapii np. u pacjenta Elementy składowe rehabilitacji bólu), co umożliwia zmniejszenie da-
przygotowywanego do endoprotezo- na poszczególnych etapach uspraw- wek stosowanych leków przeciwbólo-
plastyki stawu biodrowego spowodu- niania omówimy na przykładzie chi- wych (14, 19, 20).
je, że będzie on miał czas na przy- rurgicznego odbarczenia rdzenia Wdrożenie ćwiczeń biernych po-
zwyczajenie się do tego zabiegu. Pies kręgowego w chorobie krążka mię- winno mieć miejsce w pierwszej do-
nauczy się, jak chodzić w wodzie, a za- dzykręgowego oraz zewnątrztoreb- bie po zabiegu operacyjnym. Ćwicze-
stosowanie smakołyków jako zachęty kowej stabilizacji stawu kolanowego nia bierne polegają na prowadzeniu
do maszerowania pozwoli na wyrobie- po zerwanym więzadle krzyżowym ruchu w stawach zwierzęcia rękami
nie pozytywnego skojarzenia (ryc. 3). doczaszkowym. terapeuty. Dla pacjenta jest to zabieg
To pomoże z kolei uniknąć sytuacji pasywny. Ruchy są prowadzone dla
stresowej w okresie pooperacyjnym, Procedury rehabilitacyjne każdego stawu, wykorzystując mak-
która często objawia się próbą uciecz- po odbarczeniu rdzenia symalny, niebolesny zakres rucho-
ki, wyskakiwaniem psa z wody, co mo- kręgowego mości oraz wszystkie ruchy, które dla
głoby się skończyć obluzowaniem czy Wiele zabiegów jest korzystnych już danego stawu są fizjologiczne (np.
uszkodzeniem protezy. w trakcie wybudzania pacjenta z nar- dla stawu biodrowego ruchy: zgięcie,
REHABILITACJA WETERYNARIA W PRAKTYCE
wyprost, przywodzenie, odwodzenie, rotacja wewnętrzna
i zewnętrzna oraz obwodzenie). Ćwiczenia bierne mają
na celu zwiększenie impulsacji w układzie nerwowym,
utrzymanie w stanie czujności receptorów czucia głębo-
kiego, zapobieganie zesztywnieniu stawów, stymulację od-
żywienia chrząstki stawowej oraz zapobieganie przykur-
czom więzadeł, ścięgien i mięśni (4, 14, 18, 19, 21).
U pacjentów z niedowładem/porażeniem niezwykle
istotne jest aktywizowanie do pracy fizycznej zwierzę-
cia (2, 10, 13, 14) w pierwszej fazie usprawniania, kiedy
zwierzę ma trudności z przyjęciem pozycji stojącej, wyko-
nuje się ćwiczenia wspomaganej pionizacji. Skutecznym
9 sposobem ustawienia pacjenta w pozycji spionizowanej,
szczególnie u dużych psów, jest wykorzystanie bieżni
wodnej. Zwierzę, ubrane w zadnią i przednią uprząż, pod-
wiesza się do poprzeczki umiejscowionej powyżej bieżni
(ryc. 4, s. 32). Terapeuta ma dzięki temu możliwość kon-
troli ustawienia kończyn (niezwykle istotne jest, aby koń-
czyny opierane były na stronie podeszwowej). Zastoso-
wanie hydroterapii przy niedowładach pozwala również
na ruch czynny zwierzęcia ruch w wodzie jest ułatwiony
ze względu na siłę wyporu wody, zwierzę nie musi pokony-
wać ciężaru własnego ciała (2, 14). Zanim odzyskana zo-
stanie zdolność samodzielnego poruszania się na lądzie,
zwierzęta są w stanie w sposób w pełni poprawny prze-
mieszczać się na bieżni wodnej. Przyjęcie pozycji spioni-
10
zowanej może być także umożliwiane przez wykorzysta-
nie akcesoriów rehabilitacyjnych, takich jak piłki okrągłe,
piłki orzeszki czy wałki (ryc. 5, s. 32), (2, 14).
W dalszym etapie, kiedy zwierzę stopniowo odzyskuje
sprawność, dodawane są ćwiczenia wzmacniające, a ak-
cesoria rehabilitacyjne służą zapewnieniu niestabilne-
go podłoża. Ćwiczenia czynne mają na celu zwiększe-
nie/utrzymanie masy mięśniowej, wzrost odporności
mięśni na zmęczenie, poprawę koordynacji i równowagi,
stymulację receptorów czucia głębokiego, przyspieszenie
powrotu do zdrowia kończyn objętych niedowładem/po-
rażeniem, stymulację układu krążeniowo-oddechowego
i poprawę samopoczucia psychicznego. Ćwiczenia czyn-
ne powinny być wdrożone do programu usprawniania
11
w możliwie jak najkrótszym czasie po zabiegu operacyj-
nym (2, 6, 13, 14).
Przyspieszenie regeneracji tkanki nerwowej jest możli-
we poprzez zastosowanie metod fizykoterapeutycznych:
magnetoterapii i terapii laserem niskoenergetycznym. Oba
zabiegi oddziałują na poziomie komórkowym: usprawniają
procesy życiowe, zaopatrzenie komórek w tlen oraz dyso-
cjację hemoglobiny. Są to metody nietermiczne, w związ-
ku z czym mogą być wdrożone do programu usprawniania
w okresie ostrym. Standardowa seria stanowi 10 zabiegów
wykonywanych codziennie, lecz w przypadku powrotu
do zdrowia pacjentów neurologicznych może być wydłu-
żona nawet do 60 zabiegów wykonywanych raz lub dwa
12
razy dziennie (1, 7, 11, 12).
Ryc. 9. Marsz na bieżni wodnej u kota po urazie rdzenia kręgowego; Ryc. 10. Zabiegi
Procedury rehabilitacyjne po operacji zerwanego
laseroterapii i magnetoterapii u pacjenta z zespołem okna uchylnego przyspieszają
więzadła krzyżowego doczaszkowego
regenerację tkanki nerwowej; Ryc. 11. Pływanie w bieżni wodnej stanowi trening dla
Wdrożenie fizjoterapii w ostrym okresie po operacji ze-
zwierząt, u których przeciwwskazane jest obciążenie kończyn; Ryc. 12. Masaż rozluznia
tkanki okołostawowe rwanego więzadła doczaszkowego również przynosi
KWIECIEC " 4/2013
34
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE REHABILITACJA
wiele korzyści. Stosuje się zabiegi stosowne do stanu, w jakim znajdu- chu (np. naciągnięcie, naderwanie, za-
zimnolecznictwa, TENS (przeciwbó- je się pacjent (ryc. 6, s. 32), a po zdję- palenie przyczepów ścięgna czy mię-
lowo i przeciwobrzękowo), laserote- ciu szwów o hydroterapię. Aktyw- śnia) (18).
rapii i magnetoterapii (w celu przy- ność fizyczna pod okiem terapeuty
spieszenia regeneracji tkanek) oraz pozwala na maksymalnie szybką od- Procedury rehabilitacyjne
ćwiczenia bierne. Badania pokazu- budowę masy mięśniowej. Należy w zwyrodnieniach stawów
ją, iż unieruchomienie w opatrunku mieć świadomość, iż niewdrożenie Rehabilitacja u pacjentów z artrozą nie
sztywnym stawu kolanowego powo- rehabilitacji lub wdrożenie jej zbyt ma na celu wyleczenia chorego stawu
duje wiele niekorzystnych następstw pózno jest przyczyną wydłużenia czy stawów, lecz poprawę jakości życia
w mięśniach, kościach, chrząstce sta- okresu rekonwalescencji (co może zwierzęcia (20). Proces zwyrodnienio-
wowej, więzadłach i łąkotkach. Immo- skutkować m.in. przeciążeniem dru- wy początkowo dotyczy samego sta-
bilizacja w określonej pozycji mięśnia giej kończyny miednicznej i zerwa- wu, jednak ze względu na jego chro-
przyczynia się do skrócenia długości niem w niej więzadła krzyżowego niczny charakter z czasem zaczynają
sarkomerów, a przywrócenie mięśnia przedniego), jak również niepełnego być widoczne zmiany w innych struk-
do jego fizjologicznej długości trwa powrotu do sprawności (21). Podob- turach aparatu ruchu. Ból stawu powo-
dwukrotnie dłużej niż unieruchomie- ne mechanizmy zachodzą we wszyst- duje napięcie mięśni na skutek utrzy-
nie. W kościach, na skutek unieru- kich stawach, dlatego tak ważne jest mywania stawu w pozycji niebolesnej.
chomienia i braku obciążenia osio- skrócenie do niezbędnego minimum Ograniczanie ruchu prowadzi do przy-
wego, rozwija się proces osteopenii, lub zrezygnowanie z dodatkowego kurczów tkanek miękkich okołostawo-
w dalszym etapie osteoporozy. Po- opatrunku usztywniającego i wdro- wych, takich jak torebka stawowa i wię-
wrót do wyjściowego wysycenia zaj- żenie rehabilitacji najwcześniej, jak zadła, co z kolei wiedzie do pojawienia
muje średnio dwa trzy razy więcej jest to możliwe. się bólu w tych tkankach. Dodatkowo
czasu niż immobilizacja. Na skutek ból powstrzymuje zwierzę przed ak-
unieruchomienia dochodzi do zmian Rehabilitacja u pacjentów tywnością ruchową, co przyczynia się
zanikowych w chrząstce stawowej, leczonych zachowawczo do zaników mięśniowych, w związku
a po 15 tygodniach braku ruchu Dużą grupę pacjentów poddawa- z czym chore stawy są jeszcze bardziej
w stawie do nieodwracalnych zmian nych fizjoterapii stanowią zwierzęta przeciążane. W ten sposób zamyka się
zwyrodnieniowych. Zmiany, jakie za- w wieku średnim i starszym, u któ- błędne koło bólu (14). Stosowanie
chodzą w więzadłach w trakcie unie- rych występuje choroba zwyrodnie- zabiegów fizjoterapeutycznych służy
ruchomienia, prowadzą do zmniej- niowa stawów, a zatem nie kwalifiku- przerwaniu tego koła poprzez wyko-
szenia elastyczności, pogorszenia ją się one do leczenia operacyjnego. rzystanie technik działających prze-
możliwości mechanicznych. Wracają Rehabilitacja przynosi również wie- ciwbólowo i przeciwzapalnie bezpo-
one do swojej wyjściowej wytrzyma- le korzyści w schorzeniach, dla któ- średnio na staw (m.in. laseroterapia,
łości po czasie trzykrotnie dłuższym, rych nie ma opracowanej metody sonoterapia, diatermia) (ryc. 7, 8, s. 32).
aniżeli trwała immobilizacja. Brak ru- postępowania farmakologicznego Zmniejszenie dolegliwości bólowych
chu równie silnie oddziałuje na łąkot- czy chirurgicznego (np. mielopa- zachęca pacjenta do większej aktywno-
ki, w których dochodzi do spadku tia degeneracyjna, polineuropatia ści ruchowej, a zatem jest to moment
syntezy kolagenu oraz atrofii. czy zator włóknisto-chrzęstny) (15). na wdrożenie ćwiczeń terapeutycznych
Badania dowodzą, iż 35% kulawizn Jest wskazana w przypadku chorób zwiększających masę mięśniową, a za-
w póznym okresie pooperacyjnym neurologicznych i ortopedycznych, razem poprawiających aktywną stabili-
wynika ze zmian degeneracyjnych których głównym objawem jest ból zację stawu (bieżnia wodna, ćwiczenia
łąkotki bocznej (4, 20, 21). Z przyto- (np. w przebiegu choroby krążka mię- z wykorzystaniem akcesoriów rehabi-
czonych powyżej powodów jasno na- dzykręgowego, kiedy występuje ból litacyjnych) (18). Tuż po zakończeniu
suwa się wniosek, iż ćwiczenia bierne przy braku współistnienia deficytów ćwiczeń, podczas tej samej sesji, wyko-
po operacji zerwanego więzadła krzy- neurologicznych) (14). Znajduje rów- nuje się techniki rozluzniające tkanki
żowego doczaszkowego stanowią bar- nież zastosowanie w przypadku cho- przykurczone (masaż, stretching, te-
dzo istotny element usprawniania już rób ortopedycznych pojawiających rapia manualna), co przyczynia się
od pierwszej doby. się w wieku wzrostowym (np. dyspla- do zmniejszenia bolesności ze strony
Program usprawniania jest uzupeł- zja stawów biodrowych) i po urazach tych tkanek, a także poprawia zakres
niany również o ćwiczenia czynne, tkanek miękkich w obrębie układu ru- ruchomości stawu (8, 18, 19).
KWIECIEC " 4/2013
35
www.weterynaria.elamed.pl
REHABILITACJA WETERYNARIA W PRAKTYCE
3. Downer A.: Physical therapy procedures:
Procedury rehabilitacyjne od większej częstotliwości treningów
selected techniques. Springfield, III.: Tho-
w schorzeniach neurologicznych (trzy razy tygodniowo), po około mie-
mas, 1975.
niezakwalifikowanych siącu przechodzi się do częstotliwości
4. Dragone L.: Rehabilitacja psów. Cz. I. Fi-
do leczenia operacyjnego dwóch spotkań w tygodniu, a po kolej- zjoterapia ćwiczenia terapeutyczne.
Fizjoterapia w przypadku schorzeń nym miesiącu zmniejsza się do jedne- Magazyn Weterynaryjny , 2011, 20,
322-327.
neurologicznych niezakwalifikowanych go spotkania tygodniowo. Warunkiem
5. Dragone L.: Rehabilitacja psów. Cz. II.
do leczenia operacyjnego ma na celu zakończenia sesji terapeutycznych jest
Termoterapia leczenie ciepłem i zim-
niedopuszczenie do powikłań ze stro- satysfakcjonujący stan pacjenta, goto-
nem. Magazyn Weterynaryjny , 2011,
ny układu oddechowego i krążeniowe- wość właściciela do kontynuowania
5, 510-513.
go, aparatu ruchu oraz odleżyn, a tak- treningów w warunkach naturalnych 6. Drum M.: Physical Rehabilitation of the
Canine Neurologic Patient. Vet. Small.
że przyspieszenie powrotu do zdrowia oraz okresowe kontrole z terapeutą.
Anim. , 2010, 4, 181-193.
(15). W takich przypadkach stosuje się
7. Edge-Hughes L.: Terapia laserowa za-
przede wszystkim ćwiczenia terapeu- Procedury rehabilitacyjne
stosowanie w medycynie weterynaryjnej.
tyczne bierne i czynne (ryc. 9, s. 34) po urazach tkanek miękkich
Weterynaria po Dyplomie , 2012, 13,
oraz metody fizykoterapeutyczne sty- Rehabilitacja w przypadku urazów
nr 3, 26-30.
8. Hourdebaigt J.-P.: Canine massage
mulujące regenerację tkanki nerwowej w obrębie tkanek miękkich aparatu
A complete reference manual. Library
(magnetoterapia i laseroterapia) (7, 11, ruchu ma na celu w pierwszej kolejno-
of Congress, Washington 2004.
12) (ryc. 10, s. 34). ści złagodzenie stanu zapalnego, a za-
9. Janicki A.: Wczesna diagnostyka dysplazji
razem złagodzenie bólu, co osiąga się
stawów biodrowych u szczeniąt. Magazyn
Procedury rehabilitacyjne poprzez zastosowanie laseroterapii,
Weterynaryjny , 10, 2002.
w przypadku chorób, w których ultrafonoforezy (połączenie zabiegu 10. Jaggy A.: Atlas i podręcznik neurologii ma-
łych zwierząt. Galaktyka, Aódz 2005.
głównym objawem jest ból ultradzwięków z przezskórnym poda-
11. Michajłow M., Aniołek O., Nowicka K.:
Do technik działających przeciwbólo- niem leków przeciwzapalnych w posta-
Zastosowanie laseroterapii w weterynarii.
wo, które są wykorzystywane w przy- ci żelu), magnetoterapii czy diatermii.
Magazyn Weterynaryjny , 11, 2011,
padku choroby krążka międzykrę- Kolejnym krokiem jest wzmocnienie
1114-1118.
gowego, zalicza się laseroterapię, osłabionych wskutek urazu struktur
12.Mika T., Kasprzak W.: Fizykoterapia.
magnetoterapię, sonoterapię, diatermię aparatu ruchu poprzez wdrożenie ćwi- PZWL, Warszawa 2004.
13. Millis D.: Rehabilitation of the spinal cord
oraz TENS (3, 12, 14, 20). Analgezja czeń na bieżni wodnej (ryc. 11, s. 34)
trauma. 2nd Vepra Conference, 2011.
przy wykorzystaniu powyższych me- czy z wykorzystaniem akcesoriów re-
14. Millis D., Levine D., Taylor R.: Rehabi-
tod fizykalnych jest progresywna, efekt habilitacyjnych. Ostatni etap obejmu-
litacja psów. Elsevier Urban & Partner,
przeciwbólowy osiągany jest zazwyczaj je, po rozgrzaniu poprzez wysiłek fi-
Wrocław 2007.
w okolicy czwartego siódmego zabie- zyczny, manualne techniki rozciągające 15. Pomianowski A., Kwiatkowska M., Bo-
cheńska A.: Mielopatia zwyrodnieniowa
gu i utrzymuje się kilka kilkanaście (masaż, stretching, terapia manualna),
psów. Magazyn Weterynaryjny , 2011,
tygodni po zakończeniu sesji terapeu- w celu rozluznienia struktur przykur-
02, 104-106.
tycznej (19, 20). Dodatkowym atutem czonych (8, 18) (ryc. 12, s. 34).
16. Platt S.: Choroby rdzenia kręgowego.
zabiegów fizykoterapeutycznych jest
Cz. 1. Magazyn Weterynaryjny , 2011,
działanie przeciwzapalne i reparacyjne Podsumowanie
02, 86-88.
na tkanki objęte schorzeniem. Podsumowując, należy nadmienić, 17. Platt S.: Choroby odcinka lędzwiowo-krzy-
żowego u psów. Magazyn Weterynaryj-
iż prawidłowo dobrany oraz przepro-
ny , 2011, 20, 1164-1172.
Procedury rehabilitacyjne wadzony program usprawniania fizjo-
18. Riviere S.: Fizjoterapia u kotów i psów
w przypadku schorzeń terapeutycznego stanowi uzupełnie-
z zaburzeniami narządu ruchu wywo-
ortopedycznych okresu wzrostu nie działań weterynaryjnych. Objęcie
łanymi zapaleniem stawów. Veterinary
Zdiagnozowanie dysplazji stawu bio- pacjenta rehabilitacją przez wykwali- Focus , 2007, 3, 32-36.
19. Sawaya S.: Fizykoterapia i leczenie alter-
drowego u psa w wieku szczenięcym fikowanego terapeutę, w porozumie-
natywne u pacjentów z zapaleniem stawów.
oraz wdrożenie fizjoterapii pozwa- niu z lekarzem prowadzącym oraz
Veterinary Focus , 2007, 3, 37-42.
la na znaczne zmniejszenie objawów we współpracy z właścicielem, który na-
20. Sawaya S.: Utilisation des agents physiques
w wieku dorosłym oraz zwiększe- leży do osób czynnie zaangażowanych
chez les animaux de compagnie. l Ecole
nie żywotności stawu. Rozwój mię- w usprawnianie, stanowi komplekso-
Nationale Veterinaire de Lyon, France,
śni zewnątrzbiodrowych, które łączą wy i pełny plan terapii, umożliwiający 2009.
21. Wąsiatycz G.: Uszkodzenie więzadła
miednicę z kością udową, przyczy- osiągnięcie maksymalnie korzystnych
krzyżowego przedniego stawu kolanowego
nia się do poprawy stabilizacji stawu, rezultatów (21).
u psów. Cz. III. Rehabilitacja pooperacyj-
zmniejsza obciążenie stawu, a zara-
na uszkodzonego więzadła krzyżowego
Piśmiennictwo
zem dolegliwości bólowe oraz popra-
doczaszkowego stawu kolanowego. We-
1. Bauer A., Wiecheć M.: Przewodnik
wia stereotyp chodu (9, 18). Należy
terynaria w Praktyce , 2012, 7-8, 19-32.
metodyczny po wybranych zabiegach fi -
mieć na uwadze, że trudno jest okre-
zykalnych. Markmed Rehabilitacja S.C.,
ślić ramy czasowe procesu uspraw- lek. wet. Marta Labuda
Wrocław 2005.
niania w przypadku dysplazji stawu Psychodnia Ośrodek Rehabilitacji
2. Challande-Kathmann I.: Rehabilitation
biodrowego u zwierząt w wieku wzro- und Physiotherapie bei Hund und Katze.
Zwierząt
Schlutersche, Hannover 2009.
stowym. Sesje z reguły rozpoczyna się 01-991 Warszawa, ul. Heroldów 6
KWIECIEC " 4/2013
36
www.weterynaria.elamed.pl
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Zagrożenie terroryzmem i ekstremizmem w Europie na podstawie wybranych przykładówBarok Charakterystyczne cechy poezji barokowej na podstawie wybranych wierszy J A Morsztyna i DDo nabycia prawa do renty na podstawie art 444 § 2 KCMłoda Polska Naturalistyczne, impresjonistyczne i symboliczne motywy poezji młodopolskiej (omówićNa podstawie wybranych wierszy opisz zjawisko dekadentyzmuZjawisko sarmatyzmu charakterystyka na podstawie wybranych dziel barokowychUdowodnij na podstawie wybranych utworów słowa KasprowiczaLiteratura współczesna Wpływ systemu totalitarnego na świadomość człowieka na podstawie wybranycPrzedstaw na podstawie wybranych utworów cechy fircyka i~569Z A M w wybranych jednostkach chorobowych (1)masaż W Wybranych Jednostkach Chorobowych Adam ZborowskiMASAŻ W WYBRANYCH JEDNOSTKACH CHOROBOWYCHPielęgnowanie w wybranych jednostkach chorobowych —społeczno zawodowa rola pielęgniarkiTypy komizmu na podstawie jednej wybranej komedii np Moliera , FredryLasy miejskie – przegląd wybranych zagadnień na podstawie literaturyOddziaływania wybranych domieszek do betonu na hydratację cementu portlandzkiegowięcej podobnych podstron