CZNY Problemy kliniczne w alergii i astmie 29
Prof. dr hab. med. Edward Rudzki
Klinika Dermatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Alergia na kosmetyki
Częstość alergii na kosmetyki Na uwagę zasługują obserwacje poczynione w Słowenii,
W ostatnich dziesięcioleciach alergia na kosmetyki staje się a więc w państwie do niedawna o gospodarce socjalistycznej;
schorzeniem coraz częstszym. Jednocześnie w miarę upływu częstość alergii w tym kraju na substancje zapachowe wzrosła
lat zmienia się jej charakter: substancje najsilniej uczulające w latach 1989-1909 prawie dwukrotnie (z 3,9% osób nad-
zostają wyeliminowane, ale na ich miejsce producenci wpro- wrażliwych na 7,6%). A
ączono to ze zwiększonym zakupem
wadzają wiele nowych, które wprawdzie słabiej, jednak także w analizowanym okresie kosmetyków, co wynika z oficjalnych
powodują nadwrażliwość. Praca alergologa zajmującego się ko- statystyk dotyczących zużycia omawianych produktów na gło-
smetykami staje się coraz bardziej skomplikowana, bo dawniej wę mieszkańców [10].
leczył on bardzo nasilone zmiany po kilkunastu substancjach, W perfumach uczulać może kilkaset substancji, co zostało
a teraz niekiedy mało uchwytne, omówione poniżej [11]. Dlatego
będące wynikiem nadwrażliwości Najczęstszymi alergenami kosmetyków są substancje w celach diagnostycznych opraco-
na kilkaset obecnych w kosmety- zapachowe (fragrances), a drugie miejsce pod tym wano koktajl (mieszaninę) kilku naj-
kach alergenów. Niemniej jednak względem zajmują konserwanty. Natomiast farby do ważniejszych składowych zwaną
nadal jest prawdziwe stwierdzenie włosów są przykładem kosmetyków obecnie rzadziej perfume mixture (PM). Jest to mie-
sformułowane w roku 1996 przez niż dawniej uczulających. szanina 8 związków (poniżej wyli-
Swedish Medical Agency; najczęst- czonych) najczęściej alergizujących
szymi alergenami kosmetyków są substancje zapachowe (fra- i dających odczyny krzyżowe z pozostałymi składowymi perfum.
grances), a drugie miejsce pod tym względem zajmują konser- W Danii testując w latach 1979-1992 prawie 10 000 chorych
wanty. Natomiast farby do włosów są przykładem kosmetyków na wyprysk dodatnie próby z PM otrzymano u 5,5% badanych.
obecnie rzadziej niż dawniej uczulających [1-4]. Były one znacznie częstsze u kobiet niż u mężczyzn [8].
Wzrost częstości alergii na kosmetyki szczególnie dotyczy Wykonując próby płatkowe z owymi 8 składowymi najwięcej
wyrobów perfumowanych. W Holandii w 1997 roku zbierając dodatnich wyników otrzymano z mchem dębowym, a póz
niej
wywiad u 1609 dorosłych usłyszano, że w ciągu ostatnich 5 lat w malejącej kolejności z: izoeugenolem, aldehydem cynamono-
kosmetyki zaszkodziły 12% badanych. Najczęściej z
le znoszo- wym, alkoholem cynamonowym, eugenolem, hydroksycytronel-
no wody toaletowe. Przypuszcza się, że uczulonych jest więcej lalem, geraniolem i alkoholem ą-amylocynamonowym. Odczyny
osób niż to wynika ze zbieranego wywiadu [4]. Zwłaszcza krzyżowe (dodatnią korelację) spostrzeżono między aldehy-
zaskakujące pod tym względem były obserwacje poczynione dem i alkoholem cynamonowym, eugenolem i izoeugenolem,
w roku 1996 w Danii, gdzie testując 335 kobiet z wypryskiem, hydroksycztronellalem i geraniolem oraz eugenolem i aldehy-
dziesięcioma najbardziej powszechnie stosowanymi perfumami, dem ą-amylocynamonowym [8,12]. Uczulenie na izoeugenol
otrzymano wyniki dodatnie u prawie 7% badanych. Pacjentki te i mech dębowy jest na tyle częste, że domagano się zakazu ich
nie zauważyły, że tak popularne wyroby im szkodzą. W dodatku dodawania do kosmetyków Unii Europejskiej [12]. Izoeugenol
najczęściej reagowały one nie na jeden lecz na kilka tych ko- starano się zastąpić jego octanem, co jednak nie dało zadawa-
smetyków  przeciętnie na 4 z owych 10 [5]. Również własne lających wyników [13]. Własne dane wskazują, że w podobnej
badania przeprowadzone w Warszawie w latach 2002-2003 kolejności alergizują składowe PM także w Polsce. Można ocze-
wykazały, że spośród 50 pacjentów nadwrażliwych na kilka kiwać, że wyniki te z biegiem lat będą ulegać zmianie.
składowych, 6 osób o tym nie wiedziało. Poza tym alergia na Jak dotąd spostrzeżono, że w krajach Unii Europejskiej w mia-
kosmetyki staje się coraz poważniejszym problemem u dzieci [6], rę upływu czasu częstość alergii na aldehyd cynamonowy male-
a w wyniku wprowadzenia do sprze- je [8]. Badając skład chemiczny
daży  kosmetyków intymnych zmiany W perfumach uczulać może kilkaset substancji. 189 kosmetyków aldehyd ą-
chorobowe powstają też w okolicach amylowocynamonowy wykryto
skóry dawniej nie uważanych za narażone na stały kontakt z ko- w 312% produktów, alkohol cynamonowy  w 34%, aldehyd
smetykami innymi niż mydła i niektóre kremy [7]. cynamonowy  w 38%, eugenol  w 54%, geraniol  w 69%,
hydroksycytronellal  w 33%, a izoeugenol  w 24% [5].
Alergia na perfumy W warszawskiej Klinice Dermatologicznej rozpoczęto ba-
Jak już wspomniano alergia na perfumy (w tym na mydła, dania dotąd nie wykonywane w innych krajach. Określa się
pasty do zębów i dezodoranty) staje się szczególnie częsta [8]. mianowicie najmniejsze stężenie, na jakie reagują nadwraż-
W Danii badanie ankietowe wykazało, że w ciągu ostatniego liwi na daną składową PM. Okazało się, że składowe naj-
roku osutki po kontakcie z mile pachnącymi wyrobami toaleto- częściej alergizujące wywoływały odczyny w najmniejszych
wymi miało 10,6% respondentów [9]. dawkach.
30 PRZEGL
D ALERGOLOGICZNY
Konserwanty Farby do włosów
Konserwanty są szeroko stosowane w wyrobach kilku gałę- Z farb do włosów najsilniej uczula parafenyledwuamina (PPD),
zi przemysłu. Ich obecność ma przedłużyć trwałość produktu popularnie zwana  sztuczną henną . Jest ona bardzo silnym aler-
chroniąc go przed drobnoustrojami. Konserwanty znajdują się genem kontaktowym. Dawniej niekiedy spostrzegano u kobiet
w wielu lekach: zewnętrznych i podawanych ogólnie, kosmety- barwiących nią rzęsy odczyny tak ciężkie, że powodowały one
kach, artykułach spożywczych, ale także i w licznych innych wy- uszkodzenia rogówek. W wielu krajach doszło nawet do zakazu
robach przemysłowych [14]. Większość konserwantów uczula stosowania PPD i do zastąpienia jej przez paratoluenodwuami-
bardzo słabo. Dzięki temu pomimo powszechnego stosowania nę, która jednak także uczula. Ostatnio znoszenie barwników do
w ogromnej liczbie produktów odsetek osób na nie nadwraż- włosów zawierających omawianą aminę jest znacznie lepsze,
liwych nie jest duży. Najczęściej co należy tłumaczyć m.in. większą
alergia powstaje w wyniku stoso- Z konserwantów obecnych w kosmetykach dla alergo- czystością tego preparatu (domiesz-
wania leków zewnętrznych, gdyż loga najważniejsze są: formalina i parabeny. ki bardzo uczulały) i lepszym zmy-
konserwanty działają wówczas na waniem nadmiaru barwnika dzięki
skórę chorobową zmienioną i łatwiej przenikają przez naskó- wprowadzeniu bardziej skutecznych szamponów. Dlatego obec-
rek. Z konserwantów obecnych w kosmetykach dla alergologa nie  sztuczna henna jest w krajach Unii Europejskiej dozwolona.
najważniejsze są: formalina i parabeny. Barwi ona włosy na kolor czarny, ale jej minimalne ilości zawarte
Formalina jest doskonałym konserwantem, ale ma bardzo są prawie we wszystkich farbach do włosów [1,4,16].
nieprzyjemny zapach, dla zneutralizowania którego konieczne W Polsce podobnie jak w Europie Zachodniej i w Stanach
jest dodawanie specjalnych perfum. Związek ten szeroko wy- Zjednoczonych częstość alergii na PPD była maksymalna w la-
korzystywany jest nie tylko jako konserwant, ale także np. do tach 30., 40 i 50., a póz
niej znacznie się zmniejszyła [2].
produkcji wielu tworzyw sztucznych. W następstwie tego usta- W Niemczech w roku 1998 obserwowano 4,3% uczulonych [4].
lenie, co chorego uczuliło, bywa trudne [1,14]. We własnym materiale klinicznym nadwrażliwość na PPD w ro-
W przypadku estrów kwasu p-hydrokszbenzoesowego, ku 2000 obserwowano u 2,5% kolejnych chorych na wyprysk.
w alergologii bardziej znanych pod nazwą techniczną  para- Alergia ta jest częstsza u kobiet niż u mężczyzn. We wszystkich
benów , trudność powyższa także istnieje, choć jest znacznie krajach częstość omawianej nadwrażliwości z wiekiem rośnie.
mniejsza. Pod względem chemicznym są to głównie estry: metylo- Parafenylenodwauamina była i pozostaje głównym alergenem
wy, etylowy, propylowy, butylowy i benzylowy (estry o krótszym zawodowym fryzjerów. Nieraz nadwrażliwość stwierdzano po
łańcuchu działają skuteczniej na bakterie, o łańcuchu dłuższym bardzo krótkim czasie pracy, czasami już u uczniów, a zwłasz-
są aktywniejsze w stosunku do grzybów). Dlatego do konserwo- cza uczennic [1].
wania poszczególnych wyrobów używa się zwykle ich różno- Z biegiem lat zmienił się także obraz kliniczny uczulenia.
rodne mieszaniny, a do badań aler- Dawniej niekiedy obserwowano
gologicznych (prób płatkowych) Z farb do włosów najsilniej uczula parafenyledwuamina burzliwe odczyny przebiegające
 kompozycji 3 estrów (prawie (PPD), popularnie zwana  sztuczną henną . z rozległymi ogniskami przewle-
zawsze metylowego, etylowego kłego stanu zapalnego, zwykle
i propylowego). W Niemczech w grupie 11 708 testowanych z licznymi silnie sączącymi nadżerkami. Obrzęki tkanki pod-
dodatnie próby płatkowe otrzymano u 1,3% [4]. W Warszawie skórnej bardzo zniekształcały rysy twarzy. Obecnie podobne
w roku 1999 analogiczny odsetek wynosił 1,2. ogniska obserwuje się bardzo rzadko. Częsty jest natomiast
Parabeny są bardzo szeroko stosowane i znajdują się świąd skóry głowy, któremu nieraz towarzyszą słabo nasilone
w wielu różnorodnych produktach. Szczególnie często są one rumienie zwykle nie wymagające interwencji lekarza. PPD nie-
dodawane do leków, kosmetyków i żywności. Związki te są kiedy, ale ogromnie rzadko, powoduje także odczyny anafilak-
obecne prawie we wszystkich (99%) kosmetykach leave-on tyczne. Polegają one na obrzękach u osób z dodatnim testem
(kremy, maseczki, podkłady, locja, maści, pomadki do warg) punktowym. Pomimo ostatnio znacznie lepszego znoszenia pa-
i w znacznej części (77%) kosmetyków rinse off (szampony, my- rafenylenodwuaminy nawet aktualnie niektóre duże firmy przy-
dła, toniki do włosów). Najczęściej wykrywano ester metylowy gotowują nieuciążliwe w wykonaniu  otwarte próby kontakto-
(w 98% kosmetykach zawierających parabeny, a tylko w kred- we z tą substancją, aby fryzjer mógł je wykonywać na życzenie
kach do warg jest on rzadko stosowany). W malejącym odsetku ostrożnych klientek [16].
pozostałe estry można uszeregować następująco: propylowy, Parafenylenodwuamina należy do związków para grupy tj.
etylowy, benzylowy i butylowy [15]. do amin aromatycznych często dających między sobą odczyny
Parabeny uczulają głównie jako składowe leków zewnętrz- krzyżowe. W ich następstwie u chorych silnie nadwrażliwych na
nych, a nieporównywalnie rzadziej w następstwie obecności PPD może wtórnie dojść do alergii na inne farby do włosów lub
w kosmetykach. Częste są sytuacje, że chorzy z
le znoszący tekstyliów, na wywoływacze fotografii czarno-białej i kolorowej,
leki zewnętrzne (stosowane na skórę chorobowo zmienioną) na antyutleniacze gumy (bywają wówczas z
le znoszone opony)
dobrze tolerują kosmetyki (stosowane na skórę niezmienioną) oraz na sulfonamidy i na nowokainę [17,18].
zawierające ten sam konserwant. Zjawisko to nazwano  para- W roku 1980 autorzy francuscy napisali, że alergia na ko-
doksem parabenowym [15]. smetyki jest dlatego ważna, gdyż kosmetyki to wyroby, które są
 używane przez nas codziennie i są uważane za istotną skła-
dową naszej kultury [20]. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza
ocena ta nie zdezaktualizowała się.
CZNY Problemy kliniczne w alergii i astmie 31
Streszczenie gence in children cosmetics. Contact Dermatitis 1999; 41: 84-88.
W wielu krajach (także w Polsce) obserwuje się wzrost alergii 7. Moraes P, Taketomi E. Allergic vulvovaginitis. Ann Allergy 2000;
kontaktowej na kosmetyki. Do najczęściej uczulających należą: 85: 253-265.
perfumy, konserwanty i farby do włosów. Alergię na perfumy 8. Johansen J, Menne T. The fragrance mix and its constituents: a 14-
wykrywa się obecnie za pomocą mieszanki perfumowej, w skład year material. Contact Dermatitis 1995; 32: 15-23.
której wchodzi: mech dębowy, izoeugnol, aldehyd cynamonno- 9. Johansen J, Andersen T, Thomsen L i wsp. Rash related to the use
wy, alkohol cynamonowy, eugenol, hydroksycztronellal, gera- of scented products. Contact Dermatitis 2000; 42: 222-226.
niiol i alkohol amylocynamonowy. Wśród konserwantów naj- 10. Lunder T, Kansky A. Increase in contact allergy to fragrances. Con-
ważniejszymi alergenami kontaktowymi są formalina i parabeny tact Dermatitis 2000; 43: 107-109.
(estry kwasu p-hydroksybezoesowego). Najsilniej uczulającą 11. Rudzki E. Alergia na perfumy. Alerg Astma Immun 2002; 7: 165-
farbą do włosów jest parafenylenodwuamina. 169.
Przegląd Alergologiczny 2004, 1, 29-31
12. Hendriks S, Ginkel C. Evaluation of the fragrance mix in the Euro-
pean Standard Series. Contact Dermatitis 1000; 41: 161-164.
13. White I, Jonhsen J Arnau E i wsp. Isoeugenol as an important con-
Piśmiennictwo tact allergen. Contact Dermatitis 2000, 49, 272-5
1. Cronin E. Contact Dermatitis. Churchill Livingstone Edingurgh 14. Feinman S. Formaldehyde sensitivity. London CRC Presss 1988.
1980.
15. Rastogi S, Schouten A, Kruijf de N i wsp. Contents of parabens in
2. Rudzki E, Rebandel P, Grzywa Z. Porównanie wyników testowa- cosmetic products. Contact Dermatitis 1995; 32: 28-30.
nia alergenami kontaktowymi teraz i przed 15 laty; Przegl Derm 16. Krasteva M, Cristaudo A, Hall B i wsp. Contact sensitivity to hair
1992; 79: 374-377. dyes. Eur J Dermatol 2002; 12: 322-325.
3. Berne B, Bostroem A, Graham A i wsp. Adverse effects of cosme- 17. Seidenari S, Manzini B, Danese P. Cross sensitization between
tics. Contact Dermatitis 1996; 36: 200-302. azo dyes and paraamino compounds. Contact Dermatitis 1997;
4. Uter W, Schnuch A, Geiger J i wsp. Epidemiology of contact der- 36: 91-96.
matitis. Eur J Dermatol 1997; 1: 36-40.
18. Rudzki E, Rebandel P. Primary sensitization to aromatic amines.
5. Johansen J. Contact allergy to fragrances: clinical and experimen- Contact dermatitis 1987; 17: 49-50.
tal investigation of the fragrance mix. Contact Dermatitis 2002; 46 19. Rudzki E. Alergia na leki. Lublin Czelej, Wydawnictwo 2002.
(Suppl.): 7-25.
20. Guin Z, Berry I. Perfume sensitivity in adult females. J Am Acad
6. Rastogi S, Johansen J, Menne T i wsp. Contents of fragrance aller- Dermatol 1980; 3: 299-302.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mesjasz article issue5
sysop pa
2009 03 Our 100Th Issue
browse article view (2)
Energy Mix Special Hardstyle?ition Volume0 11 www energy2000 eu
The Periodization Bible powerlifting article
Feynman Lectures on Physics Volume 1 Chapter

eam issue VibNotInstalled
admin articles poll
Intellivox AN PA
article2
article
Lab1 PA podstawy PSCAD v2

więcej podobnych podstron