Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 9 Ibn Abd Rabbihi

giej dwanaĘcie. Tym kamieniom odpowiada 25 rozdzia"ów ksiąŻki,
kaŻdy prezentujący jakąĘ dziedzin� wiedzy. Wi�kszoĘ� swojego mate-
ria"u Ibn Abd Rabbih� zaczerpną" z klasycznych dzie" adabowych,
g"ównie Al-��& id"a, Ibn Qutayby, Al-Mubarrada i oczywiĘcie Ibn al-
Muqaffy.
Dzie"o otwierają rozwaŻania o w"adzy (sul �n), co zdaje si� Ęwiad-
Ibn Abd Rabbih�
czy� albo o tym, Że autor przeznacza" je dla jakiegoĘ mecenasa w"adcy,
(zm.940)
albo teŻ uznawa" kwestie w"adzy za szczególnie waŻne w swojej kon-
cepcji adabu.
Niezwyk"y naszyjnik
Ksi�ga per"y o w"adzy
(Kit�b al-lu lu a f� #s-sul �n)*
Ibn Abd Rabbih� (zm.940) wszed" do literatury arabskiej jako homo
unius libri. Tym jedynym dzie"em, jakie go rozs"awi"o, by" Al- Iqd al-
W"adza to kierowanie wszelkimi sprawami, porządkowanie ich i okre-
far�d tytu" t"umaczony zwykle jako Naszyjnik jedyny , ale równie
Ęlanie zasad rzeczy. To biegun, wokó" którego krąŻą sprawy tego Ęwia-
dobrze moŻna go prze"oŻy� jako Niezwyk"y naszyjnik . Dzie"o nale-
ta. W"adza chroni spraw Boga w Jego krajach. Cieł Boga obejmuje
Ży do gatunku adabu, a wi�c nie ma charakteru teologicznego czy
wszystkich Jego wyznawców. On okreĘla to, co zakazane, zwyci�Ża ty-
prawniczego, zawiera jednak, jak wszystkie ksiąŻki adabowe, wiele in-
ranów gn�biących wiernych, gwarantuje spokój strwoŻonym. Jeden
formacji z zakresu teologii, w tym równieŻ teorii politycznej. Dzi�ki
z m�drców rzek": dobry przywódca (im�m) wspólnoty lepszy jest od
Niezwyk"emu naszyjnikowi adab dotar" do arabskiej Hiszpanii.
oŻywczej ulewy, a przywódca niesprawiedliwy lepszy jest od d"ugo-
Ibn Abd Rabbih� pochodzi" z Kordoby, gdzie związa" si� z dworem,
trwa"ego chaosu. W poj�ciu Boga waŻniejsze jest podporządkowanie
s"uŻy" m.in. s"ynnemu Abd ar-Ra& m�nowi III. Pisa" utwory poetyckie,
w"adzy niŻ podporządkowanie si� Koranowi. Wahb Ibn Munabbih
g"ównie panegiryki i erotyki, które cytuje w swoim Naszyjniku .
opowiada" o tym, co Bóg objawi" swojemu Prorokowi D�w�dowi, jemu
W odróŻnieniu od typowych teologów, Ibn Abd Rabbih� powraca
pokój: Zaprawd�, ja jestem Bogiem, królem królów, jestem tym, któ-
do tradycji Ibn al-Muqaffy: pouczania w"adców za pomocą anegdoty.
ry zrzuca z tronów w"asnymi r�kami. Kto wi�c spoĘród królów jest mi
Naszyjnik ma charakter misternie skonstruowanego zbioru s"uŻącego
pos"uszny, tego obdarzy"em moim mi"osierdziem. Na tych natomiast,
upowszechniania wzoru doskona"ego muzu"manina. Jego kompozycja
którzy mi si� sprzeciwili, zemĘci"em si�. Ten zatem, któremu Bóg prze-
ma odzwierciedla� uk"ad naszyjnika noszonego przez andaluzyjskie ko-
kaza" w"adz�, ma prawo do rządzenia i kierowania sprawami Jego
biety. Taki naszyjnik sk"ada si� z 25 drogich kamieni symetrycznie u"o-
stworzeł i do czynienia wobec nich dobra. Wype"niając swoją w"adz�,
Żonych wokó" Ęrodkowego: po jednej znajduje si� dwanaĘcie i po dru-
powinien interesowa� si� sprawami swojej trzody i problemami swoich
146 147
poddanych. To jest godnoĘ�, jaką przekaza" im Bóg, w"adza jest bo- sprawiedliwy, to jest to jego grzech, a ty powinieneĘ by� cierpliwy.
wiem fundamentem szcz�Ęcia. Rzek" takŻe Bóg NajwyŻszy: Bóg po- Z kolei Ka b al-A& b�r porówna" islam i w"adz� do podpory i obozu
moŻe z pewnoĘcią [...] tym, którzy jeĘli umocnimy ich na ziemi od- wojskowego. Obozem jest islam, jego kolumną w"adza, zaĘ ludzie to
prawiają modlitw�, dają ja"muŻn�, nakazują to, co jest dobre, a zakazu- podpory, a Żaden z tych elementów nie moŻe istnie� bez drugiego.
ją tego, co jest naganne. Do Boga naleŻy ostateczny wynik wszystkich Al-Afwah al-Awd� rzek":
spraw! (22:40-41). Prorok zaĘ, niech Bóg ma Go w opiece, powiedzia":
By� sprawiedliwym przez godzin� lepiej jest, niŻ oddawa� czeĘ� Bogu Ludziom bez przywódcy nie s"uŻy chaos,
przez szeĘ�dziesiąt lat. On powiedzia" takŻe: KaŻdy z was jest paste- a nie mają przywódcy, jeĘli ich wodzem jest g"upiec.
rzem, a pasterz odpowiedzialny jest za swoją trzod�. Dom nie stanie, jeĘli nie ma kolumny,
Pewien poeta rzek" na ten temat: a kolumny nie ma, kiedy brak podpór.
Dopiero jeĘli kolumna b�dzie i podpory,
wtedy moŻna mówi� o osiągni�ciu celu.
KaŻdy z was jest pasterzem, my zaĘ stanowimy jego trzod�.
I kaŻdy spotka kiedyĘ swego Pana, który go rozliczy. Doradzanie rządzącym i obowiązki poddanych
Sprawą poddanych jest niewielkie zadowolenie z przywódców. Ci zaĘ Oto s"owa Boga NajwyŻszego: O wy, którzy wierzycie! S"uchajcie Bo-
powinni by� sprawiedliwi wobec nich, podporządkowując swoje dzia- ga! S"uchajcie Pos"ałca! I s"uchajcie tych spoĘród was, którzy posiada-
"ania wspólnocie. By� moŻe oskarŻony jest bez winy. Nie ma innej dro- ją moc rozkazywania! (4:59). Ab� Hurayra rzek": �ya ta mówi o pod-
gi do ogólnego spokoju, jak tylko zadowolenie wszystkich cz"onków porządkowaniu si� przywódcom, a poddanie si� im jest jak poddanie
wspólnoty. Z drugiej strony zadowolenie wszystkich jest rzeczą nieosią- si� Bogu, zaĘ przeciwstawianie si� im to przeciwstawianie si� NajwyŻ-
galną. A kaŻdy ma prawo do sprawiedliwoĘci. Przywódca ma prawo szemu. Prorok Mu& ammad, niech Bóg ma go w opiece, powiedzia":
wydawa� sądy zgodnie ze zdaniem wi�kszoĘci, zaĘ poddani mają pra- Ten, kto oderwa" si� od wspólnoty i odmówi" podporządkowania si�,
wo Żąda� od swego przywódcy odpowiedniego przyjmowania oznak ten umrze niczym cz"owiek dŻahilijji. Rzek" on takŻe: Religia jest
ich podporządkowania i nie zwracania uwagi na zewn�trzne oznaki ich poddaniem si�, religia jest poddaniem si�, religia jest poddaniem si�!
zachowania. Komu, zapytali, o, Proroku? Odrzek" na to Mu& ammad: Bogu, Jego
A oto s"owa Ziy�da, kiedy przyby" do Iraku jako namiestnik: Hej, Wys"annikowi i tym spoĘród was, którzy mają prawo rozkazywania.
ludzie! Istnia"a pomi�dzy nami wrogoĘ�. Ja rzucam to w niepami��. Podporządkowanie si� przywódcy to obowiązek i rzecz konieczna. Tyl-
Kto czyni" dobrze, niech dalej tak post�puje, kto zaĘ pope"nia" b"�dy, ko w ten sposób wiara moŻe by� pe"na i na tym opiera si� islam. Prze-
niech si� ich wystrzega. Gdybym dowiedzia" si�, Że kogoĘ z was zabi� kaza" A0 -�a b� s"owa Ibn Abb�sa, niech Bóg ma nad nimi zmi"owanie,
moŻe moja nienawiĘ�, nie odkry"bym przed nim przy"bicy i nie obna- Że ten rzek": S"ysza"em od mojego ojca: wydaje mi si�, Że ten cz"owiek,
Ży"bym go, aby staną� z nim twarzą w twarz. Abd All�h Ibn Umar to znaczy Umar Ibn al-Ra �b, stawia ci� wyŻej niŻ niejednego ze sta-
rzek" zaĘ: JeĘli przywódca jest sprawiedliwy, to jest to jego zas"ugą, od rych spoĘród towarzyszy Proroka, niech Bóg ma go w opiece. Zatem
ciebie zaĘ naleŻą si� mu s"owa podzi�ki. JeĘli zaĘ przywódca jest nie- nakazuj� ci cztery rzeczy: nie rozpowiadaj tajemnic [które on ci powie-
148 149
rza], nie ok"amuj go, nie zmuszaj go, aby s"ucha" twoich rad i nie wy- *
powiadaj w jego obecnoĘci fa"szywego Ęwiadectwa o kimkolwiek. R�lid Ibn ~afw�n rzek": Kto sprzyja w"adzy i doradza jej, jest wi�k-
Rzek" A0 -�a b�: Powiedzia"em do Ibn Abb�sa: KaŻda z tych rad lep- szym wrogiem niŻ ten, kto ją oszukuje i zdradza. Z doradcą bowiem
sza jest niŻ tysiąc, a nawet, na Boga, od dziesi�ciu tysi�cy! brata si� zarówno wróg, jak i przyjaciel w"adzy. Przyjaciel w"adzy prze-
W ksi�gach Indusów zapisano: Pewien cz"owiek przyby" do jedne- wyŻsza go stanowiskiem, zaĘ jej wróg korzysta z jego rad.
go z ich królów i rzek":
Czynniki sprzyjające w"adzy
Królu, wszyscy zobowiązani są s"ucha� ciebie: tak ma"y, jak i pod-
"y, tak wielki, jak i groęny. Gdyby nie wiara w mądroĘ� twych sądów
Ibn al-Muqaffa rzek": Ten, kto s"uŻy w"adzy, nie powinien by� do niej
oraz post�powanie zgodne z potrzebami twoich poddanych i mające
przywiązany tylko wtedy, gdy jest z niej zadowolony, a oddala� si�, kie-
na celu ich dobro oraz akceptacj� elit, moje s"owa nie mia"yby sensu.
dy pope"ni grzech i nie spe"nia wzi�tych na siebie obowiązków. A oto
JeĘli jednakŻe weęmiemy pod uwag�, Że twoje istnienie powiązane jest
inne jego s"owa: Nie s"uŻ ludziom w"adzy, dopóki nie wy�wiczysz
z naszym istnieniem, Że nasze dusze po"ączone są z twoją, nie ma po-
swojej osobowoĘci. Doglądaj tego, co ci powierzono, bądę us"uŻnym,
trzeby przyznawania ci racji. JeĘli mnie jednak nie wys"uchasz, to po-
kiedy zbliŻą si� do ciebie, s"ownym, kiedy ci dowierzają, pokornym,
mnij, Że mówią: podstawą istnienia w"adców są poddani, lekarzy cho-
gdy ci� odsuną od siebie, zadowolonym, kiedy si� gniewają. Ucz ich,
rzy, zaĘ braterstwa rozproszenie. Wiem, Że s"uchacze lekcewaŻą s"o-
a zachowuj si�, jak gdybyĘ by" ich uczniem, wychowuj, a sprawiaj wra-
wa, za którymi nie idą czyny tego, kto je wypowiada. Musi istnie� prze-
Żenie, jak gdybyĘ by" ich wychowankiem, dzi�kuj im, cho� na to nie za-
konanie o mądroĘci mówcy. JeĘli jest mądry, tak w"aĘnie czyni, w in-
s"ugują. JeĘli tego nie potrafisz, nie zbliŻaj si� do nich i chroł si� przed
nym wypadku nie mia"yby jego s"owa Żadnej wartoĘci dla s"uchacza.
nimi wszelkimi si"ami.
A zatem, o, królu, którego zdanie szanowa� naleŻy, w którego wiedz�
nikt nie wątpi, to wszystko sk"ania mnie do przekazania ci tego, o czym
*
by� moŻe chcia"byĘ nie s"ysze�, wierząc, Że weęmiesz sobie do serca
Rzek" Al-Ma m�n: Królowie znoszą wszystko oprócz trzech rze-
moje rady.
czy: radoĘci wĘród ludzi, rozg"aszania tajemnic i sprzeciwianiu si� pra-
wu.
*
Rzek" Amr Ibn Utba do Wal�da, kiedy ludzie zbuntowali si� prze-
*
ciwko niemu: O, ksiąŻ� wiernych, przyjaęł do ciebie nakazuje mi mó-
Ibn al-Muqaffa mówi": JeĘli zyska"eĘ zaufanie w"adzy, nie musisz
wi�, zaĘ strach radzi mi milcze�. Sądz�, Że lekcewaŻysz to, co, jak si�
przyklaskiwa� kaŻdemu s"owu w"adcy, bo to jest typowe dla ludzi ma-
obawiam, moŻe ci zaszkodzi�. Czy zatem mam milcze� pos"usznie, czy
"ej kultury. Pozosta"ych zaĘ obowiązuje wstrzemi�ęliwoĘ�.
teŻ opowiedzie� o tych przykrych rzeczach? Ten zaĘ odrzek": Wszyst-
ko zostanie wys"uchane z twoich ust. Na Boga, tkwi w nas przecieŻ wie-
*
dza o tym, co nieznane i wszyscy do Niego odejdziemy. W kilka dni
Al-A^ma � rzek": Osiągną"eĘ wszystko przez inteligencj� i zdoby"eĘ
póęniej juŻ nie Ży".
ĘwiadomoĘ� rzeczy niezwyk"ych.
150 151
* Rur�s�nu, rzek" do niego: Twój ojciec zadowoli" si� swoim bratem,
Ab� "�zim al-A ra" rzek" do Sulaym�na Ibn Abd al-Malika: W"a- gdy ten by" wielkim. Ja zaĘ zadowalam si� tobą, cho� jesteĘ niezbyt
dza to targowisko, sprzedaje si� to, na co jest popyt. znaczny, nie zdaj si� wi�c na moją "ask�. PoniewaŻ to ja ciebie wyzna-
czy"em na to stanowisko, moje rozkazy waŻniejsze są od twoich prze-
* konał. JeĘli zmieni� zdanie o tobie, ty zmienisz zdanie o mnie. Wtedy
Kiedy Mu �wija przyby" z Syrii, gdzie Umar mianowa" go namiest- znajdziesz si� w najgorszym momencie swego Życia, poproĘ wtedy, aby
nikiem, uda" si� do swej matki Hind, ta zaĘ powiedzia"a mu: Mój sy-
je zakołczono. Twój ojciec zadr�czy" ci�, nie powracaj zatem tutaj.
nu, rzadko rodzi si� ska"a tak twarda jak ty. JeĘli ten cz"owiek manowia"
ci� namiestnikiem, to wykonuj jego rozkazy czy ci si� to podoba, czy
*
teŻ nie. Nast�pnie poszed" do swego ojca Ab� Sufy�na, ten zaĘ ode-
Yaz�d przekazywa", Że jego ojciec opowiada", iŻ kiedy Umar Ibn al-
zwa" si� w te s"owa: Synu mój, muh�"irowie wyprzedzili nas, my zaĘ
Ra �b przyby" do Syrii na oĘle z Abd ar-Ra& m�nem Ibn Awfem rów-
spóęniliĘmy si� i to przyczyni"o si� do wyŻszoĘci ich statusu, a naszej
nieŻ dosiadającym os"a, na przeciwko nich wyjecha" wspania"y orszak
niŻszoĘci. SpóęniliĘmy si� i jesteĘmy tymi, którzy idą po ich Ęladach.
z Mu �wiyą na czele. Orszak przejecha" obok Umara, a kiedy dowie-
Oni stali si� przywódcami i wyróŻnili ci�, abyĘ realizowa" ich spraw�.
dzia" si�, Że to kalif, zawróci". Kiedy zbliŻy" si� do niego, Mu �wiya
Nie sprzeciwiaj si� im zatem, poniewaŻ dąŻysz ku temu, czego nie
zsiad" z konia, przeprosi" go i począ" iĘ� obok niego. Wtedy Abd ar-
móg"byĘ osiągną�. A nawet, gdyby ci si� to uda"o, dalej juŻbyĘ nie po-
Ra& m�n Ibn Awf rzek" do kalifa: Ten cz"owiek juŻ si� zm�czy"! Wte-
szed". Rzek" na to Mu �wiya: Zadziwi"a mnie zgodnoĘ� ich zdał przy
dy Umar zwróci" si� do namiestnika ze s"owami: Mu �wiyo, to twój or-
róŻnicy s"ów, w jakich je wyrazili.
szak, prawda? Dowiedzia"em si�, Że pod twoimi drzwiami t"oczą si� po-
trzebujący!
*
Tak, ksiąŻ� wiernych, odpar" Mu �wiya
Rzek" Parw�z do szefa skarbu: Nie wybacz� ci sprzeniewierzenia
Dlaczego tak si� dzieje?
jednego dirhama, nie mog� takŻe wybaczy� zaoszcz�dzenia tysiąca ty-
PoniewaŻ jesteĘmy w kraju, gdzie otaczają nas szpiedzy wroga. Dla-
si�cy, poniewaŻ chronisz w ten sposób swoją g"ow� i zapewniasz sobie
tego musz� utrzymywa� ludnoĘ� w strachu, aby utrzyma� autorytet w"a-
bezpieczełstwo. JeĘli sprzeniewierzysz ma"o, moŻesz sprzeniewierzy�
dzy. JeĘli pozwolisz, utrzymam swoje metody, jeĘli mnie pot�pisz, po-
wiele. Pilnuj najmniejszego braku w tym, co bierzesz i nadmiaru
niecham ich.
w tym, co dajesz. Wiedz, Że naznaczy"em ci� opiekunem skarbca kró-
JeĘli to, co mówisz, jest prawdą, to twoja metoda jest dobra. Od-
lewskiego, podporą królestwa i si"ą przeciwko wrogowi jedynie dlate-
tąd niczego ci nie rozkazuj�, ani nie zabraniam.
go, Że by"em przekonany o tym, Że zachowasz skarbiec w nienaruszo-
Ibn Awf rzek" na to:
nym stanie, a piecz�cie jego nie zostaną z"amane. PoniewaŻ ci� wybra-
Sprytny jest ten m"odzieniec! Tak wszystko urządzi", Że nie moŻ-
"em, czył po mojej myĘli, a ja spe"ni� twoje Życzenia. Nie odp"acaj za
na mu nic zarzuci�.
dobro za z"em, za zaszczyty poniŻeniem, ani za zaufanie knowaniami.
Dlatego zosta" namiestnikiem tych ziem odpar" Umar.
*
*
Kiedy Yaz�d Ibn Mu �wiya wyznaczy" Ibn Ziy�da namiestnikiem
152 153
Opowiada" Ar-Rab� Ibn Ziy�d al-"�ri@�: Kiedy by"em namiestni- O, ksiąŻ� wiernych, twoi poddani potrzebują twojego zdrowia i si-
kiem Ab� M�sy al-A0 ar�ego w Al-Ba& raynie, napisa" do niego Umar "y, dlaczego nie posilasz si� bardziej poŻywnym jedzeniem?
Ibn al-Ra �b rozkazując mu stawi� si� u niego wraz z jego namiestni- Na to kalif wykrzykną":
kami, aby wybra� wĘród nich najwierniejszych. Kiedy juŻ przybyliĘmy, UwaŻasz, Że to pod"e jedzenie?
uda"em si� do Yarfy i poprosi"em: Powiedz mi, w jakim odzieniu naj- JeĘliby ksiąŻ� wiernych poleci" codziennie mle� nową mąk� i go-
ch�tniej widzi ksiąŻ� wiernych swoich namiestników? Okaza"o si�, Że towa� ĘwieŻe mi�so, pieczywo by"oby ĘwieŻe, a mi�so soczyste pró-
kalif przede wszystkim lubi siermi�Żne stroje. Odzia"em si� wi�c bowa"em wybrną� z sytuacji.
w schodzone sanda"y, prostą, we"nianą galabijj�, na g"ow� za"oŻy"em Kalif umilk" z zadziwienia i doda":
szaro-bury zawój. Kiedy weszliĘmy do Umara i stan�liĘmy przed nim, Ach, to mia"eĘ na myĘli!
ten spojrza" na nas, ale tylko na mnie na d"uŻej zatrzyma" wzrok, po Tak, odrzek"em.
czym wezwa" mnie i zapyta": Odpar" na to Umar:
Jak si� nazywasz JeĘli bym zechcia", Żarna p�ka"yby od nadmiaru wszelakiego ziar-
Jestem Ar-Rab� Ibn Ziy�d al-"�ri@�. na i mąki. JednakŻe Bóg NajwyŻszy pot�pia tych, którzy naduŻywają
Którymi z naszych ziem zarządzasz? ziemskich rozkoszy: Wy trwoniliĘcie wasze wspania"e dobra w Życiu
Al-Ba& raynem, odpar"em. na tym Ęwiecie i cieszyliĘcie si� nimi, a dzisiaj b�dziecie wynagrodze-
Jakie są twoje dochody? niu karą poniŻenia za to, Że byliĘcie dumni na ziemi, bez Żadnego pra-
Pi�� dirhamów dziennie wa, i za to, Że byliĘcie wyst�pni (46:20).
To dosy� sporo. Na co wydajesz swoje pieniądze? Nast�pnie poleci" Ab� M�sie, aby pozostawi" mnie na stanowisku,
Cz�Ę� zostawiam na Życie, cz�Ę� rozdaj� krewnym, reszt� zaĘ da- a pozosta"ych namiestników wymieni". [...]
j� ubogim i potrzebującym spoĘród muzu"manów.
Dobrze czynisz. MoŻesz wróci� na miejsce. *
Cofną"em si� zatem do szeregu. Nast�pnie kalif ponownie spojrza" na WĘród rad, jakie moŻna da� w"adcy jest i taka. OtóŻ nie powinien
nas i ponownie dopiero na mnie zatrzyma" wzrok i zapyta": on pierwszy pozdrawia� tego, kto doł przybywa. Zasad� taką ustali"
Ile masz lat? Ziy�d. A by"o to tak.
CzterdzieĘci trzy odpowiedzia"em. Do Mu �wiyi przyby" Abd All�h Ibn Abb�s, kiedy na dworze prze-
S"uszny wiek. bywa" Ziy�d. Mu �wiya powita" go, uprzejmie si� z nim obszed" i posa-
Po tej cz�Ęci spotkania zaprosi" nas na posi"ek. Moi m"odsi towarzy- dzi" obok siebie. Ziy�d nic na to nie powiedzia".
sze przyszli na spotkanie syci, ja zaĘ poĘci"em, przygotowując si� na Rozmow� zaczą" Ibn Abb�s:
nie. Podano suchy chleb i kawa"ki mi�sa bez sosu i przypraw. Moi to- Jak twoje zdrowie, Ab� Mu��ro? CzyŻbyĘ mia" mi coĘ za z"e?
warzysze wymawiali si� jeden po drugim, ja zaĘ z apetytem przystąpi- Nie, ale nie naleŻy pozdrawia� tego, kto przybywa przed oblicze
"em do jedzenia. Kalif ponownie zwróci" na mnie uwag�. Wtedy z mo- ksi�cia wiernych.
ich ust wyrwa"y si� s"owa, których lepiej, Żebym nie wypowiada", a ra- Odrzek" na to Ibn Abb�s:
czej zapad" si� pod ziemi�: Poddani nie powinni czeka� na pozdrowienie ich w"adców i prze-
154 155
"oŻonych. Ten, kto Żyje dobrze z panującym, nie powinien Ża"owa� mu rad
Mu �wiya odpar" na to: i ostrzeŻeł, nawet, jeĘli są trudne do zniesienia. Niech jego s"owa b�dą
Ab� Abb�sie, zaprawd�, jak wida�, nie chcesz, aby wi�kszoĘ� by- przyjazne, nie wrogie, aby uĘwiadomi� mu jego b"�dy nie wyst�pując
"a podporządkowana mniejszoĘci! bezpoĘrednio przeciwko niemu. Poprzez przys"owia powinien wskazy-
wa� b"�dy innych, aŻeby sam pozna" swoje.
*
Opowiada" Ab� "�tim wed"ug s"ów Al- Atab�ego, który rzek": Kie- *
dy Mu �wiya przyby" z Syrii, a Amr Ibn al- �^ z Egiptu, obaj udali si� Kto sprzeciwia si� w"adzy, ten ulega jej wp"ywowi, a kto jej si� pod-
do Umara Ibn al-Ra �ba. Posadzi" ich obok siebie i zaczą" wypytywa� daje, ten ją przewyŻsza. W"adza porównana tu zosta"a do silnego wia-
o podlegające im krainy. W pewnym momencie Amr przerwa" s"owa tru, który nie niszczy tego, co jest gi�tkie, a "amie to, co twarde. mówi
Mu �wiyi, na co ten odezwa" si� w te s"owa: o tym poeta:
CzyŻby moja dzia"alnoĘ� ci nie odpowiada"a i do mnie kierujesz
te s"owa? Dobrze wi�c, opowiedz ksi�ciu wiernych o tym, co ja zrobi- JeĘli si� zerwie burza, "amie silne drzewa,
"em, ty zaĘ opowiesz o moich czynach. a nie zwraca uwagi na drobne roĘliny.
By"em pewien, opowiada" Amr, Że on lepiej zna moją dzia"alnoĘ�,
niŻ ja jego, i Że Umar chce doprowadzi� ca"ą rozmow� do kołca. *
Chcia"em coĘ zrobi�, aby odciągną� Umara od tego pomys"u i uderzy- JeĘli w"adza zasypuje ci� zaszczytami, wychwalaj ją, jeĘli zaĘ uczyni
"em Mu �wiy� w twarz. Na to kalif oburzy" si�: ci� niewolnikiem, to uwaŻaj ją za pana.
Na Boga, nie widzia"em jeszcze cz"owieka podlejszego od ciebie.
Wstał, Mu �wiyo i odp"a� mu.
Ten zaĘ odpar": O wyborze namiestników i innych przedstawicieli w"adzy
Ojciec nauczy" mnie, aby nie rozprawia� si� z nikim bez jego wie-
dzy. Kiedy Umar wys"a" Ibn Hubayr� Muslima Ibn Sa da do Rur�s�nu,
Umar pos"a" wi�c po Ab� Sufy�na. Kiedy ten przyby", kalif podsu- rzek" mu:
ną" mu poduszk� i rzek": Oto s"owa Wys"annika BoŻego, niech Bóg si� Pami�taj o trzech rzeczach: Twój & �"ib jest twoją twarzą, którą
za niego modli: JeĘli przyjdzie do was cz"owiek szlachetny, podejmij- znają ludzie. JeĘli jest dobry, to i ty jesteĘ dobry, jeĘli zaĘ jest z"y, to i ty
cie go szlachetnie! I opowiedzia" mu, co zasz"o pomi�dzy Amrem jesteĘ z"y. Dowódca policji to twój knut i miecz i twoja r�ka nimi kie-
a Mu �wiyą. ruje. ZaĘ przywódcy okr�gów powinni by� wyznaczeni spoĘród ludno-
Ab� Sufy�n odrzek": Ęci miejscowej. JeĘli b�dą inteligentni i sprawni, niczego wi�cej nam
I po to mnie przys"a"eĘ? PrzecieŻ to bardzo ma"y wyst�pek, okaŻ- nie trzeba. JeĘli zaĘ pope"nią b"�dy, b�dą one przypisane im, a nie to-
my mu wi�c przebaczenie! bie.
* *
156 157
Umar Ibn Abd al- Az�z napisa" do Udayya Ibn Ar y, aby wezwa" JeĘli przyjmiesz stanowisko kadiego i b�dziesz sądzi" sprawiedli-
Iy�sa Ibn Mu �wiy� i Al-Q�sima Ibn Rab� � al-�ura0 �ego i naznaczy" wie, dostaniesz podwójną naleŻnoĘ�.
kadim inteligentniejszego a nich. Uczyni" wi�c zgodnie z poleceniem Ten zaĘ odpowiedzia":
kalifa, Iy�s rzek" zaĘ do niego: JeĘli p"ywak znajdzie si� w morzu, musi p"ywa�!
Zapytaj, prosz�, o mnie i o Al-Q�sima faq�hów z Al-Ba^ry: Al-
"asana i Ibn S�r�na. *
Al-Q�sim odwiedzi" Al-"asana i Ibn S�r�na, zaĘ Iy�s poniecha" tego. Abd al-Malik Ibn Marw�n rzek" do swoich wspó"towarzyszy:
Al-Q�sim wiedzia" wi�c, Że jeĘli zostaną o nich zapytani, wskaŻą na nie- Poradęcie mi cz"owieka, którego móg"bym mianowa� namiestni-
go. Rzek" wi�c: kiem.
Nie pytaj ani o mnie, ani o niego. Zaprawd�, na Boga, poza któ- Odrzek" na to R�& Ibn Zanb� :
rym nie ma si"y ani mocy, Iy�s Ibn Mu �wiya ma szerszą wiedz� ode Musi to by� cz"owiek, który przyb�dzie na kaŻde twoje wezwanie,
mnie, lepiej zna si� na prawie. JeĘli k"ami�, nie warto, abyĘ powierza" ale jeĘli nie b�dzie wzywany, nie b�dzie si� naprzyksza". Taki, kto nie
mi t� funkcj�, jeĘli zaĘ mówi� prawd�, powinieneĘ przyją� moje s"owa. b�dzie zadr�cza" proĘbami, ale i odwaŻny, jak �mir a0 -�a b�.
Odpowiedzia" Iy�s: I jego kalif wyznaczy" na kadiego Al-Ba^ry.
Oto sprowadzi"eĘ tu cz"owieka, który zatrzyma" si� na skraju pie-
kie" i uratowa" swoją dusz� przed ogniem wiecznym fa"szywą przysi�- *
gą niechaj Bóg przed nią ratuje! Umar Ibn Abd al- Az�z zapyta" Ab� MuĆallida o cz"owieka, które-
Odrzek" na to Udayy: go mia" wyznaczy� namiestnikiem Rur�s�nu.
O ile dobrze zrozumia"em, chodzi tu o ciebie, ty wi�c zostaniesz Co sądzisz o tym a tym? zapyta".
kadim. Bardziej dba o siebie, niŻ o swoich towarzyszy.
A ten?
* Jest niezwykle nerwowy i nie nadaje si�. Prosi o wiele, ma"o zabra-
Udayy Ibn Ar �t poprosi" Iy�sa Ibn Mu �wiy�, aby wskaza" mu naj- nia, jest zawistny, konkuruje ze swym ojcem i nienawidzi swoich
lepszych recytatorów Koranu. Ten zaĘ odpar": zwierzchników.
Są dwa rodzaje recytatorów. Jedni pracują dla tamtego Ęwiata, nie A ten?
b�dą wi�c pracowa� dla ciebie. Inni pracują dla doczesnoĘci. Tym mo- Nagradza równych sobie, nienawidzi przeciwników, jest samowol-
Żesz to u"atwi�. Lecz w rzeczywistoĘci potrzebujesz ludzi ze znacznych ny. �aden z nich si� nie nadaje.
rodzin, którzy pracują na swój rachunek.
*
* Umar Ibn al-Ra �b chcia" mianowa� namiestnika i natkną" si� na
Opowiada" Ayy�b as-SaĆtiy�n�, Że Abu Qul�bie zapropowano sta- cz"owieka, który zaczą" go o to prosi�. Wtedy rzek":
nowisko kadiego, lecz on uciek" do Syrii. Przebywa" tam jakiĘ czas, po Na Boga, chcia"em ci powierzy� to stanowisko, ale kto nalega na
czym wróci". Wtedy, mówi" Ayy�b rzek"em do niego: to, nie jest wart takiego zaszczytu.
158 159
Chc� ci� wyznaczy� na stanowisko namiestnika.
* Mam trzy wady, odpar"em, które nie wiem, czy przystają do tego
Pewien cz"owiek poprosi" Proroka, aby wyznaczy" go namiestni- stanowiska.
kiem, na co Mu& ammad odrzek": Jakie to wady?
Nie wyznaczamy namiestnikami tych, którzy tego pragną. Jestem, jak widzisz brzydki, wybuchowy i jąkam si�.
JeĘli chodzi o urod�, to nie wysy"am ci� dla ozdoby. Co do jąka-
* nia jak widz� potrafisz wyrazi� swoje myĘli. Wreszcie co do wybu-
Al- Abb�s, stryj Proroka prosi" go o stanowisko namiestnika, na co chowoĘci, to z pewnoĘcią knut ci� uspokoi.
ten odrzek": Nast�pnie powierzy" mi to stanowisko i darowa" sto dirhamów,
Stryju, Życie wieczne dla duszy lepsze jest, niŻ namiestnictwo, któ- a by"y to pierwsze pieniądze, jakie zaoszcz�dzi"em.
rego nie da si� oszacowa�.
*
* Al-A^ma � opowiada", Że Sulaym�n Ibn "ab�b al-Mu& �rib� by" ka-
Ab� Bakr a^-~idd�q powiedzia" do R�lida Ibn al-Wal�da: Omijaj dim Damaszku za Abd al-Malika, Al-Wal�da, Sulaym�na, Umara Ibn
honory, a te doĘciga� ci� b�dą, szanuj Ęmier�, a b�dzie ci dane d"ugie Abd al- Az�za i Hi0 �ma. Umar chcia" wyznaczy� na to stanowisko
Życie. Mak& �la, ale ten odmówi".
Co ci� powstrzymuje przed przyj�ciem tej posady?
* Odpar" na to Mak& �l:
ChrzeĘcijanie (an-na^�r�) mówią: Katolikosem wybieramy tylko Prorok rzek": Niech nie sądzi ludzi, jak tylko cz"owiek powaŻany
tych, którzy nie pragną obją� tego stanowiska. w swoim Ęrodowisku. Ja zaĘ jestem klientem (mawl�).
*
* Kiedy delegacja mieszkałców Al-K�fy przyby"a do Umara Ibn al-
Iy�s Ibn Mu �wiya rzek": Kiedy przys"a" po mnie Ibn Hubayra, Ra �ba ze skargą na Sa da Ibn Ab� Waqq�^a, kalif odrzek":
uda"em si� do niego, a on zapyta": Kto poradzi mi, kogo wyznaczy� na stanowisko w Al-K�fie? JeĘli
Czy recytujesz Koran? dam im poboŻnego, pokonają go, jeĘli zaĘ silnego, zdeprawują go.
Tak, odrzek"em. Rzek" na to Al-Mu��ra:
Czy p"acisz swe naleŻnoĘci? O, ksiąŻ� wiernych, jeĘli ktoĘ jest poboŻny i s"aby, poboŻnoĘ� to
Tak, odpowiedzia"em. jego sprawa, ale s"aboĘ� dzia"a przeciwko niemu. JeĘli zaĘ ktoĘ jest sil-
Czy znasz histori� Arabów? ny i zdeprawowany, to jego si"a b�dzie dla ciebie, jego sprawą zaĘ jest
Znam. jego moralnoĘ�.
A histori� innych ludów? Rzek" kalif:
TakŻe. Masz racj�. Ty jesteĘ silny i zdeprawowany, idę wi�c ty i rządę ni-
160 161
mi! wach innych ludzi, stosując do nich taką miar�, jak do siebie. Tylko
Al-Mu��ra sprawowa" swój urząd za Umara, U@m�na i Mu �wiyi, aŻ ten, kto pozna" granice, rozumie prawa rządzące Ęwiatem. Kto chce
do swej Ęmierci. by� w"adcą, najpierw musi by� pasterzem.
*
O dobrym w"adaniu i o tworzeniu królestw
Abd al-Malik Ibn Marw�n tak mówi" do swoich synów: KaŻdy
z was moŻe dostąpi� w"adzy, a naleŻy si� ona tylko temu, kto jest od-
Al-Wal�d Ibn Abd al-Malik rozkaza" Al-"a""�"owi Ibn Y�sufowi,
waŻny, szczodry i sprawiedliwy, tak, aby sk"ania"y si� ku niemu serca
aby ten opisa" mu swój Żywot. Ten zaĘ odpisa": Obudzi"em mój rozum,
jego poddanych.
uĘpi"em zaĘ moje uczucia i podporządkowa"em si� przywódcy ludu.
Wiernie i nieust�pliwie mu s"uŻy"em. Pobiera"em podatki, jakie mu si�
*
naleŻa"y. Ca"ą duszą by"em mu oddany, dbając o swoją reputacj�. Ka-
Umar Ibn al-Ra �b rzek": Do sprawowania w"adzy nadaje si� ten,
ra"em mieczem tych, którzy czynili z"o, a nagradza"em tych, którzy czy-
kto jest gi�tki, ale nie s"aby, silny, ale nie tyran.
nili dobro. Poddani moi bali si� kary i uwaŻali, Że dobry uczynek to
trzymanie si� ludzi, którzy post�pują godnie.
*
Arystoteles pisa" do Aleksandra: Rządę swoją trzodą czyniąc do-
*
bro. Wtedy zdob�dziesz mi"oĘ� poddanych. JeĘli b�dzie to konieczne,
Arda0 �r rzek" do swojego syna: Mój synku! W"adza i sprawiedli-
czył to jak najd"uŻej, nawet pod przymusem. Wiedz, Że panujesz nad
woĘ� to rodzełstwo: jedno bez drugiego nie moŻe istnie�. W"adza jest
ludęmi, niech wi�c ich serca b�dą z tobą. Pami�taj, Że jeĘli stado potra-
fundamentem, a sprawiedliwoĘ� jego stróŻem. JeĘli coĘ nie ma funda-
fi wypowiada� s"owa, potrafi teŻ dzia"a�. Rób wszystko, aby nie prze-
mentów, ulegnie rozpadowi, co zaĘ nie jest strzeŻone, przepadnie. Sy-
mówi"o, a wtedy nie b�dzie dzia"a� przeciwko tobie.
nu mój! Rozmawiaj z ludęmi dostojnymi, obdarzaj walczących za reli-
gi�, bądę radosny wobec ludzi religii, tajemnice powierzaj temu, kto je
*
zachowa i z kim "ączą ci� wspólne sprawy.
Rzek" Arda0 �r do swoich towarzyszy: Panuj� nad cia"ami, ale nie
nad pragnieniami, rządz� zgodnie z zasadami sprawiedliwoĘci, nie we-
*
d"ug moich upodobał, oceniam zaĘ po czynach, nie po intencjach.
W"adca powinien by� sprawiedliwy zewn�trznie: w swoich czynach
i rozkazach podczas sprawowania w"adzy, powinien teŻ by� sprawiedli-
*
wy wewn�trznie i w swoim sumieniu, aby zarządza� sprawami religii.
Amr Ibn al- �^ tak mówi" o Mu �wiyi: StrzeŻcie si� Adama Kuraj-
JeĘli sposób post�powania jest nies"uszny, w"adza upada. Osią ca"ej po-
szytów i syna jednego z ich najszlachetniejszych synów. Tego, kto
lityki jest sprawiedliwoĘ�. Zarówno ludęmi wierzącymi, jak i niewierny-
Ęmieje si� w gniewie i Ępi tylko wtedy, kiedy chce, a to, co na górze
mi moŻna rządzi� tylko z pomocą sprawiedliwoĘci. W ten tylko sposób
traktuje jak to, co na dole.
sprawy moŻna u"oŻy� i uporządkowa� w odpowiedni sposób. Ten, kto
sprawuje w"adz� musi mie� charyzm� i musi koncentrowa� si� na spra-
*
162 163
Mu �wiya rzek": Nie wyjmuj� miecza tam, gdzie wystarczy knut, powierzyli mu przywództwo po Ęmierci Alego: �piesz do walki
nie uŻywam knuta tam, gdzie wystarczy s"owo. i zwalczaj swego wroga, wykup d"ug skąpca, ale tak, aby nie ucierpia"a
Innym zaĘ razem powiedzia": JeĘli z kimĘ wiąŻe mnie cho�by ni� twoja religia, naznaczaj na wysokie stanowiska cz"onków dostojnych
niczym w"os, nigdy jej nie zrywam rodów, a te b�dą twoimi sprzymierzełcami.
Jak to zapytano.
JeĘli oni napr�Żają ni�, ja ją odpuszczam, jeĘli zaĘ oni odpuszcza- *
ją, ja ją napr�Żam. Najlepszym przywódcą wspólnoty jest ten, kto sprawia, Że ich cia"a-
mi rządzą serca, ich sercami rozumy, a rozumami pragnienia i strach.
* *
Opowiada" Amr: Ujrza"em kiedyĘ Mu �wiy� pod ~iff�nem ubrane- Parw�z poucza" swojego syna ��rwayha: Nie wzmacniaj swego woj-
go w strój bojowy, czego nigdy nie robi". Zatrzyma" si� w Ęrodku swe- ska do tego stopnia, aby ci� pokona"o, a jednoczeĘnie nie ograniczaj go
go obozu i przygląda" mu si� uwaŻnie. Spojrza" na lewo i dostrzeg" nadmiernie. Dawaj Żo"nierzom tyle, ile si� naleŻy, zakazy niech b�dą
przerw�, wi�c poleci" ją naprawi�, potem spojrza" na prawo i nie mu- wywaŻone, spe"niaj ich Życzenia, nie przesadzaj z "askami itd.
sia" wskazywa� na Żadne usterki czy braki. Bardzo by" z tego dumny
i rzek": *
No, Ibn al- �^ie, jak oceniasz tych ludzi i ich prac�? Al-Man^�r tak poucza" jednego ze swoich dowódców: JeĘli b�-
Odpowiedzia"em: dziesz g"odzi" swego psa, pójdzie za tobą, jeĘli go przekarmisz, wtedy
O, ksiąŻ� wiernych! Widzia"em ludzi, którzy kierują innymi ci� poŻre.
w sprawach religii i Życia doczesnego, ale nikt nie mia" takiego pos"u- Odrzek" na to Abb�s a -! �s�:
chu wĘród swoich ludzi, jak ty. O, ksiąŻ� wiernych, jeĘli nie b�dziesz odpowiednio karmi" swoje-
Mu �wiya odpar" na to: go psa, znajdzie si� ktoĘ, kto pokaŻe mu koĘ� i on pobiegnie za nim!
Czy wiesz, kiedy si� to wszystko rozsypie?
Nie. *
Stanie si� to wszystko jednego dnia. Parw�z pisa" swojego syna ��rwayha z niewoli: Pami�taj:
By"em coraz bardziej zdziwiony opowiada" Amr, a Mu �wiya do- " Twoje s"owo moŻe przela� krew, lub powstrzyma� jej przelew.
da": " Nie wyciągaj w gniewie miecza przeciwko temu, kto jest jego przy-
Tak, najwyŻej w ciągu kilku dni czyną.
Dlaczego i jak, o ksiąŻ� wiernych? " Twoje zadowolenie to b"ogos"awiełstwo sp"ywające na tego, z kogo
Kiedy nie dotrzymają swoich obietnic, a uczucia wezmą gór� nad jesteĘ zadowolony.
rozumem, wtedy wszystko ulegnie zniszczeniu. " Niech twoje czyny zgodne b�dą z twoimi s"owami.
" UwaŻaj w gniewie na swoje s"owa, abyĘ nie pope"ni" b"�du, na two-
* je barwy, aby si� nie zmieni"y i na swoje cia"o, aby nie os"ab"o.
Abd All�h Ibn Abb�s pisa" do Al-"asana Ibn Alego, kiedy ludzie " Królowie karają ostroŻnie i wybaczają przez swoją wielkodusznoĘ�.
164 165
" Pami�taj, Że masz by� ponad gniew. Ęwiadczeniem, stary, kiedy jego rozum napoczą" juŻ czas, a lata uszczu-
" Twoja w"adza wiąŻe si� z twoim zadowoleniem. pli"y jego cia"o.
" ZwaŻaj na swój gniew, kiedy karasz i na granice swego zadowolenia.
Prze"oŻy": Marek M. Dziekan
*
Al-Wal�d Ibn Abd al-Malik zapyta" swego ojca:
Powiedz mi, czym jest polityka?
To specjalny dar wiąŻący si� z szczeroĘcią pragnieł i przywódz-
twem serc poddanych, którymi kierowa� naleŻy umiej�tnie i z rozwa-
gą.
*
Oto s"owa z kazania Sa �da Ibn Suwayda w "im^ie: S"uchajcie lu-
dzie! Islam jest sk"ada si� z silnych Ęcian i mocnej bramy. �ciany isla-
mu to prawda, zaĘ jego brama to sprawiedliwoĘ�. Islam tym jest silniej-
szy, im silniejsza jest w"adza. Nie moŻe jednak ona zdobywa� swej si"y
mieczem i knutem, ale sprawiedliwoĘcią i prawdą.
*
Abd Allah Ibn al-"akam opowiada", Że do w"adzy dąŻy� mogą lu-
dzie dwojakiego rodzaju: najlepszy spoĘród tych, co czynią dobro,
przez wszystkich chwalony, oraz najpodlejszy wĘród tych, co czynią
z"o, b�dący przedmiotem pot�pienia. W"adza powinna si� ich wystrze-
ga�.
*
W Ksi�dze korony (Kit�b at-t�") czytamy: Parw�z naucza" swoje-
go syna ��rwayha: Ten, kogo wybierzesz na swojego namiestnika po-
winien by� cz"owiekiem, którego awansujesz, lekcewaŻonym, którego
uczynisz szanowanym. Nie naznaczaj na takie stanowiska tych, których
kiedyĘ ukara"eĘ, ani takiego, dla którego w sercu zrzucenie ci� z tronu
lepsze jest niŻ twoje panowanie. Nie moŻe to by� ktoĘ zapatrzony w sie-
bie, z ma"ym doĘwiadczeniem z ludęmi, ale teŻ nie ktoĘ z wielkim do-
166 167

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 8 Ibn Qu
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 6 Irdza
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 2 Umar
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 10 Mawar
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 7 Tadz
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 4 Ali(2)
Psychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 5 A
Psychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 0 S
Psychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 11

więcej podobnych podstron