223 Recenzje i artykuły recenzyjne
Krystyna Duraj-No wakowa, Modelowanie systemowe w pedagogice, Wy-
dawnictwo Naukowe WSP w Krakowie, Kraków 1997, str. 392
Wśród publikacji pedagogicznych ukazała się książka, poświęcona proble-
matyce modelowania systemowego. Autorka zapoznaje czytelnika z koncepcją
badań komparatystycznych nad modelowaniem systemowym w poznaniu nau-
kowym i praktyce z myślą o zastosowaniu w pedagogice.
Książka składa się z dziewięciu rozdziałów (nie licząc wstępu). Poszcze-
gólne rozdziały mają podobną harmonijną strukturę całości i składają się z trzech
podrozdziałów. Konkluzje finalizują rozważania naukowe autorki. Publikacja jest
zaopatrzona ponadto w bogatą bibliografię (aż 24 strony), wykazy schematów
i tabel oraz w obcojęzyczne spisy treści (w językach: angielskim, niemieckim
i rosyjskim).
Monografia jest adresowana do szeroko pojętego grona pedagogów, od stu-
dentów, głównie starszych lat studiów, piszących prace magisterskie, przez czyn-
nych zawodowo nauczycieli-słuchaczy studiów podyplomowych i doktoranckich,
po nauczycieli akademickich i naukowców (np. instytutów specjalistycznych).
Do tej pory wśród licznych publikacji z zakresu pedagogiki nie doczekali-
śmy się pracy, która rozwiązywałaby ten problem w ogólności, a tym bardziej w
sposób całościowy w rozumieniu paradygmatu systemologicznego. Tematyka
modelowania systemowego była podejmowana sporadycznie przez reprezentan-
tów różnych dyscyplin naukowych (m.in. filozofii, naukoznawstwa, fizyki, cy-
bernetyki), dlatego rozproszenie tez, stanowisk, opcji, wymagało od autorki wie-
loletnich studiów, poznania, analizy i opisu, dlatego też wykorzystana literatura
pochodzi aż z trzech ostatnich dziesięcioleci. Obszernym komentarzem do teorii
modelowania systemowego, który stał się preludium" do charakteryzowanej
obecnie publikacji, były zapewne publikacje K. Duraj-No wakowej, które ukaza-
ły się na rynku wydawniczym w latach 1977-1991, a głównie monografie: Teo-
ria systemów a pedagogika (1992) i Procedura modelowania systemowego
w dydaktyce (1996).
Recenzowana monografia posiada trójdzielną strukturę. W pierwszej części,
która nosi charakter wprowadzający, czytelnik ma sposobność zapoznać się ze
wstępem oraz rozdziałem pierwszym, który jest naukoznawczy. Autorka definiuje
w nich podstawowe pojęcia: modelu systemu, modelowania systemowego, sy-
stemu, systemologii, podejścia (ujęcia) systemowego. Ponadto omawia reorienta-
cję filozofii i metodologii pedagogiki jako podstawę modelowania systemowe-
go w tejże pedagogice. Nie sposób nie zauważyć w tej części pracy wpływu
neopozytywistów: Karla Raimunda Poppera, Pawła Feyerabenda, Imre Lakatosa,
224 Recenzje i artykuły recenzyjne
a także naukoznawcy Mikołaja Bungego oraz błyskotliwej prezentacji stylów po-
znania naukowego, popartej kunsztem metodologicznym. Autorka nie tylko nie
pomija, ale eksponuje akcenty interdyscyplinarne (rozdział 1.3.), sięgając do
korzeni filozofii XVIII w. i XX w., wpływów cybernetyki i systemologii na rozwój
przedstawianej koncepcji, po multidyscyplinarność (przykłady warsztatu badań sy-
stemowych autorki nad procesem kształtowania języka dziecka młodszoszkolnego).
Część druga monografii obejmuje rozdziały od drugiego do czwartego, jest
poświęcona modelom jako przedmiotom i celom procesu modelowania. Autor-
ka charakteryzuje wybrane definicje w kontekście systemologii, ukazując prze-
gląd stanowisk aż kilkudziesięciu autorów oraz akcentując istotę modeli w me-
todologii i teoriach pedagogiki. I tak analizie poddano koncepcje pedagogiczne
w ujęciu modelowym (m.in.: L. Nowaka, H. Muszyńskiego, J. Gniteckiego,
T. Pszczołowskiego, T. Nowackiego, T. Hejnickiej-Bezwińskiej, B. Nawroczyń-
skiego, K. Sośnickiego).
W sposób komunikatywny autorka przedstawia spójną i racjonalną w sen-
sie metodologicznym strukturę: cechy modeli systemów, ich rodzaje (typologię
za G. Gordonem, A. K. Kozmińskim, F. Liptak i innymi).
Z elegancją i kunsztem językowym stykamy się w rozdziale czwartym, śle-
dząc m.in. teoretyczne i utylitarne funkcje modeli w odzwierciedleniu rzeczywi-
stych systemów pedagogicznych. Autorka, pozostając pod nieodpartym urokiem
publikacji W. A. Sztoffa, przedstawia spójną metodologicznie analizę kompara-
tystyczną stanowisk m.in.: P. Sienkiewicza, M. Hesse, N. Campbell, E. Nagel,
R. M. W. Travers, B. A. Glińskiego, Wincentego Okonia i innych. Obok funkcji
prewidystycznych modeli systemów pedagogicznych, poznajemy ich funkcje
specyficzne, które umożliwiają abstrahowanie modeli systemów pedagogicznych
od rzeczywistości.
Część trzecia publikacji - rozdziały piąty i szósty, koncentruje się na opisie
i wyjaśnieniu procesu modelowania systemowego w jego ujęciu całościowym.
W tej części rozważań są zawarte m.in. odniesienia do filozofii neopozytywi-
zmu i neotomizmu. Nieoczekiwanie dla czytelnika, pojawia się w tekście pro-
blem dwutorowości w tworzeniu obrazu rzeczywistości autorstwa Antoniego Kę-
pińskiego. Poznajemy też autorską interpretację stanowisk wobec modelowania
m.in.: Henri Bergsona, G. Weinberga, Władysława Tatarkiewicza. Autorka wią-
że w tym rozdziale problematykę modelowania z wykorzystaniem technik sy-
mulacji, podając w wątpliwość tego typu bezpośrednią współzależność, choć nie
wyklucza symulacji jakościowej" dla zmiennych o niskim poziomie mierzal-
ności w pedagogice, na co zwrócić uwagę także recenzent wydawniczy Piotr Sien-
kiewicz (zob. czwarta strona okładki z cytatami tych opinii).
W rozdziale szóstym rozszerzono spektrum interpretacji problemu o dydak-
tykę szczegółową, na której treściach autorka dokonuje syntezy ujęć interdyscy-
plinarnego modelowania całościowego systemowo.
225 Recenzje i artykuły recenzyjne
Część czwarta książki, to rozdziały od siódmego do dziewiątego, które są
przeznaczone do interpretacji dwu aspektów modelowania systemowego w pe-
dagogice: w świetle już czynionych prób takiego modelowania oraz perspektyw
jego zastosowania w kilku wybranych subdyscyplinach pedagogiki, tj. dydakty-
ce, metodyce szczegółowej (pedagogice przedszkolnej) i pedeutologii.
Część czwarta zawiera także jasny wywód, klasyfikujący wiedzę czytelnika
z zakresu elementów pedagogiki ogólnej i dydaktyki. Jest przykładem spójności
metodologicznej i warsztatu naukowego. Pracę zamykają opisy przydatności
procedury modelowania systemowego w badaniach pedagogicznych, wzbogacając
aspekt epistemologiczny recenzowanej rozprawy.
Autorka starała się zaakcentować, że modelowanie systemowe w pedagogi-
ce jest procesem wielosekwencyjnym i iteracyjnym, który niekoniecznie wyja-
śnia naturę badanych zjawisk, lecz poddaje je analityczno-opisowej interpreta-
cji. Zatem ustala dotąd bliżej nie znane relacje i związki, choć niczego nie wy-
jaśnia do końca. Mogą temu służyć dopiero aplikacje procedury modelowania
systemowego w humanistyce.
Sądzę, że rozprawa Krystyny Duraj-Nowakowej jest przykładem nowator-
skiej postawy naukowej, postawy systemowej, którą dzieli się na poziomach
wiedzy i umiejętności z czytelnikami. Zachęca do eksperymentu intelektualne-
go, budzi w nas odbiorcach funkcje kryterialne, zaznajamia z paradygmatem nie
tylko poznania systemowego, lecz także modelowania systemowego rzeczywi-
stości.
Dzięki zredukowanym formułom matematycznym, monografia jest w pełni
przystępną publikacją, także dla humanistów.
Imponująca erudycja i interpretacja autorki czyni książkę niezwykle cieka-
wą w odbiorze.
Mam nadzieję, że praca ta, opublikowana przez Wydawnictwo Wyższej Szko-
ły Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie uzyska rangę
należną jej w środowisku naukowym pedagogów.
Iwona Strachanowska
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s171 178Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s5 30Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s49 67Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s167 170Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s31 48Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s83 92Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s215 218Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s207 214Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s179 187Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s69 82Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s93 104Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s219 222Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s141 166Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s61 77Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s55 60Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s201 202więcej podobnych podstron