Psychologia poznawcza
Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała
PODSTAWOWE FUNKCJE OSOBOWOŚCI
W UJCIU POZNAWCZYM
Konstruowanie poznawcze, czyli nadawanie
znaczenia (sensu) naszym doświadczeniom
Dostarczanie podstaw dla ewaluacji (oceny)
zdarzeń, innych ludzi, i samego siebie
(m.in. oceny celów, kierunków i wyników
działania, własnej przeszłości i przyszłości)
2
Programowanie działań, a więc ustanawianie
celów i dobór strategii działania adekwatnych
do wymogów sytuacji;
Sterowanie przebiegiem działania: procesy
podmiotowej kontroli i samoregulacji
(aktywacja i realizacja celów; monitorowanie i
dostrajanie własnych emocji, stanów
motywacyjnych, i zachowań)
3
Nadrzędne zadania osobowości jako systemu:
adaptacja psychologiczna & Integracja osoby
Interakcyjne podejście do rozwoju
Przystosowanie jako aktywny proces, którego celem jest:
1. OBRONA ISTNIENIA
2. INTEGRALNOŚCI
3. TOŻSAMOŚCI
ADAPTACJA (Heinz Hartmann): autoplastyczna,
alloplastyczna, przez wybór środowiska
INTEGRACJA OSOBY. Najważniejsze przejawy:
spójność zachowania z centralnymi standardami
(wartościami, celami osobistymi, przekonaniami)
4
poczucie własnej jedności (unity): przeświadczenie, że
jesteśmy tą samą osobą w różnym czasie i okolicznościach
poczucie autonomii i podmiotowej kontroli (odczucie wolności,
możliwości wywoływania zmian w sobie i w otoczeniu)
MECHANIZMY PSYCHOLOGICZNE ZAPEWNIAJCE
INTEGRACJ:
pojęcie własnej osoby (względnie stały wizerunek siebie)
samoświadomość (zdolność do koncentracji uwagi na sobie
jako obiekcie)
procesy samoregulacji (dostrajanie zachowania do standardów
wewnętrznych bądz postrzeganych oczekiwań innych ludzi)
5
RÓŻNICE INDYWIDUALNE
Wyznaczane są przez:
Strategie przetwarzania informacji, które warunkują sposób
konstruowania siebie i świata:
1. ZAOŻONOŚĆ POZNAWCZ
2. POTRZEBA AKTYWNOŚCI POZNAWCZEJ
3. POTRZEBA ZAMKNIECIA VS OTWARCIA
POZNAWCZEGO
Podmiotowość kontroli:
UMIEJSCOWIENIE KONTROLI
POTRZEBA KONTROLI
STYL ATRYBUCJI ZDARZEC
6
STYLE ATRYBUCJI ZDARZEC
" Samoutrudniania
" Defensywnego pesymizmu
" Nierealistycznego optymizmu
" wytwarzanie autonarracji
" modyfikowania zapisu pamięciowego (totalitarne ego)
" atrybucji przyczynowych
" porównania społeczne (w dół lub w górę)
" myślenie kontrfaktyczne (gdybanie....)
7
KLASYKA POZNAWCZEJ TEORII
OSOBOWOŚCI
TEORIA KONSTRUKTÓW OSOBISTYCH G.
KELLY'EGO
Modele człowieka w psychoanalizie, psychologii S-R,
i w podejściu poznawczym.
Podstawowy postulat: osobowość "urządzeniem" do
przewidywania zdarzeń.
8
Główne tezy teorii konstruktow osobistych:
Indywidualny system konstruktów - odpowiedzialny za
niepowtarzalny, osobisty charakter doświadczenia (m.
in.złożoność systemu a złożoność percepcji świata).
Konstrukty centralne a konstrukty peryferyjne (np. podobny
do mnie-różny ode mnie; dowcipny-niedowcipny).
System konstruktów a przewidywanie zachowania innych.
Rozwój systemu konstruktów: znaczenie konstruowania
nowych zdarzeń.
REP test jako metoda pomiaru systemu konstruktów.9
TEORIA OSOBOWOŚCI AUTORYTARNEJ
(Adorno, Frenkel-Brunswick, Levinson, Sanford).
Społeczne zródła teorii - zainteresowanie genezą faszyzmu.
System wychowawczy w rodzinie autorytarnej.
Psychodynamika autorytaryzmu.
Główne przejawy osobowości autorytarnej:
uległość wobec autorytetów
etnocentryzm i uprzedzenia
antyintracepcja
pesymistyczna wizja ludzkiej natury
Krytyka teorii osobowości autorytarnej jako objaśnienia
faszyzmu.
10
OSOBOWOŚĆ DOGMATYCZNA, czyli UMYSA ZAMKNITY
(Rokeach).
Cechy dogmatycznego systemu przekonań.
Dogmatyzm a przetwarzanie informacji społecznych: Prymat
spójności afektywnej nad deskryptywną.
Dogmatyzm a wiara w absolutny autorytet.
Psychologiczne funkcje dogmatycznego systemu przekonań:
obrona przed lękiem.
11
OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM WIEDZY OSOBISTEJ
W wyniku poznawania świata i siebie - formuje wiedza
osobista: spontanicznie wykorzystywana przez nas przy
interpretowaniu nowych doświadczeń (konstruowaniu
zdarzeń) i sterowaniu zachowaniem.
Wiedza osobista to wiedza:
naturalna
gorąca
często słabo uświadamiana (latentna)
pragmatyczna
Wiedza zorganizowana w schematach poznawczych
(uproszczonych, uogólnionych reprezentacjach pewnych
obiektów i relacji między nimi).
12
UŻYCIE WIEDZY: kategorie (schematy) schematy
zaktywizowane, a więc dostępne poznawczo
(accessible). wiedza (o sobie, o świecie) jest nam
dostępna "po kawałku", nigdy jako całość.
O aktywizacji schematu decyduje
- pojawienie się sygnału wywołującego (prime),
wyrazistego bodzca specyficznie związanego z treścią
tego schematu (np. widok własnej twarzy)
- częstość, z jaką schemat aktywizowany był w
przeszłości.
O użyciu zaktywizowanego schematu decyduje jego
dopasowanie do danych (category fit; applicability)
13
Zaktywizowany schemat wpływa na
- ukierunkowanie uwagi
- kategoryzację i interpretację nowej informacji
- procesy inferencyjne (atrybucje, wnioskowanie
o cechach itp.)
- procesy pamięciowe (kodowanie w pamięci;
wydobywanie informacji pamięciowych)
- Oceny
-podejmowanie decyzji i kontrolę działania
(Fiske i Taylor, 1991; Wojciszke, 1986)
W różnych okolicznościach aktywizowane mogą być
różne schematy, dostarczające różnych perspektyw
poznawczo-ewaluatywnych z których spoglądamy na
rzeczywistość i prowadzące do różnych działań.
14
Schematy (konstrukty) chronicznie dostępne znajdują się
w stałym pogotowiu (Higgins, 1990). Np. autoschematy
ciągłość doświadczenia, międzysytuacyjna spójność i
stabilność zachowania.
Wiedza osobista ma dwa jakościowo różne komponenty:
wiedzę deklaratywną (zwaną też wiedzą faktualną,
"wiedzą że") i wiedzę proceduralną (zwaną też "wiedzą
jak"; Winograd, 1975).
15
Wiedza deklaratywna:
" jest łatwo dostępna (łatwa do zadeklarowania)
" względnie łatwa do modyfikacji
" przetwarzanie informacji z jej udziałem przebiega powoli
Wiedza proceduralna - zawarta w samych procedurach
przetwarzania informacji i sterowania zachowaniem
" jest trudno dostępna naszej świadomości
" trudna do modyfikacji
" informacje przetwarzane są bardzo szybko
16
Ze wspomnianymi rodzajami wiedzy korespondują dwa
typy przetwarzania informacji: przetwarzanie
kontrolowane i przetwarzanie automatyczne (Bargh,
1994; Shiffrin i Schneider, 1977).
Przetwarzanie kontrolowane:
" zależne od zasobów poznawczych (uwagi, pamięci
roboczej)
" ma charakter sekwencyjny
" przebiega powoli, z wysiłkiem poznawczym
Przetwarzanie automatyczne:
" niezależne od zasobów
" ma charakter równoległy
" przebiega bardzo szybko, bez wysiłku poznawczego
17
SCHEMATY A CECHY OSOBOWOŚCI
(1) Posiadania rozbudowanego schematu danego atrybutu
nie oznacza, że ktoś ma ten atrybut (i vice versa)
Np. rozbudowane schematy dotyczące życia politycznego - nie
implikują, ze ktoś jest liberałem czy tez konserwatystą.
Fakt, że ktoś jest uczynny, nie oznacza że ma rozbudowaną wiedzę
schematową n.t. okoliczności i form pomagania.
(2) W odróżnieniu od cechy, wiedza schematowa jest
"zanurzona w kontekście": rozwija się w odniesieniu
do określonych aspektów życia człowieka.
Np. jednostka może mieć dobrze rozwiniętą wiedzę o stosunkach
międzyludzkich w miejscu pracy, zarazem może jej brakować
zrozumienia relacji interpersonalnych w rodzinie.
18
(3) Schematy pozwalają ludziom szybko i elastycznie
reagować na wymogi otoczenia (schematy jako
"instrumenty" poznawczo-wykonawcze).
Osoby, dysponujące rozbudowanymi schematami w danej dziedzinie,
- szybko interpretują nowe bodzce
- łatwo korygują błędne interpretacje
- generują liczne strategie "radzenia sobie" z problemami
GENERALNIE: Schematy są, podobnie jak cechy,
składnikami osobowości, Jednakże różnią się od nich
jakościowo i pełnią inne funkcje.
Dwie teorie - komplementarny punkt widzenia na
osobowość.
19
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
depresja stres płeć psychologicznaPsychologia 27 11 2012niezbednik wychowawcy, pedagoga i psychologa 08 4 (1)BOSSA Psychologia rynkuPsychologia spoĹ‚eczna WYKĹAD 13Wsparcie psychologiczne osób z trudnościami na rynku pracy przewodnikOpinie uczniów gimnazjów na temat dostępności do nielegalnych substancji psychoaktywnych i przyczynPsychologiczne problemy dzieci wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym aktualny stanKurs Psychografologiiwięcej podobnych podstron