Najważniejsze daty
Pierwsza wzmianka o podróżach kupców żydowskich przez
tereny polskie (IX w. Ibn Kordadbeh, X w. Ibrahim Ibn Jakub
{Abraham syn Jakuba}, kupiec-dyplomata z hiszpańskiej
860
Tortosy). Uczestniczy on w poselstwie kalifa do Niemiec i
Czech. W zapiskach z podróży wspomina o Ziemi Mszki
(Mieszka).
Początek osadnictwa Żydów, którzy przybyli do Polski z
X w.
terenów dzisiejszej Ukrainy oraz z Bizancjum
Napływ Żydów z Europy Zachodniej na skutek nasilających
się tam prześladowań, szczególnie w okresie wypraw
krzyżowych. Książęta polscy nadają i rozszerzają przywileje
dla Żydów. Najważniejszy spośród nich to nadany w 1264
od XI w. roku przez Bolesława Pobożnego tzw. Statut Kaliski.
Gwarantował on Żydom nietykalność życia i mienia, wolność
handlu, ochronę synagog i cmentarzy, zakazywał
wszczynania procesów o mordy rytualne oraz przymusowego
chrzczenia niemowląt
Synod we Wrocławiu, a następnie w A
ęczycy (1285)
wprowadzają przymusowe osiedlenie Żydów w wydzielonych
1267 dla nich dzielnicach
XIII w. poświadczone istnienie licznych gmin żydowskich na
Śląsku
Wygnanie Żydów z Anglii oraz prześladowania w
1290 Niemczech, Francji i Hiszpanii powodują stały napływ
Żydów do Polski
XIV w. Wzrost liczebności gmin w Wielkopolsce
Kazimierz Wielki potwierdza Statut Kaliski nadając mu moc
1334
obowiązującą w całej Polsce
Masakry Żydów w Europie Zachodniej spowodowane
1348
epidemią "czarnej śmierci"; masowa ucieczka
i 1349
prześladowanych do Polski
1364
Kazimierz Wielki rozszerza przywileje żydowskie
i 1367
1388 Nadanie przywilejów Żydom litewskim przez księcia Witolda
1394 Wygnanie Żydów z Francji; trwa emigracja do Polski
Pierwszy proces o mord rytualny i pierwsze prześladowania
1399
w Poznaniu
1421 Wygnanie Żydów z Austrii, część z nich przybywa do Polski
1453 Kazimierz Jagiellończyk potwierdza przywileje żydowskie
Kazimierz Jagiellończyk w Statutach Nieszawskich cofa
1454
przywileje nadane Żydom
Wysiedlenie Żydów z Warszawy przez księcia
1483
mazowieckiego
Wygnanie Żydów z Hiszpanii a w cztery lata póz
niej z
1492
Portugalii
Przymusowe osiedlenie Żydów krakowskich na Kazimierzu
1495 wygnanie Żydów z Litwy przez Aleksandra; ponowne
osiedlenie w 1503
Przychylne Żydom prawa i życzliwość dwóch ostatnich
królów z dynastii Jagiellonów powodują rozwój gmin i
autonomii żydowskiej. Rzeczpospolita staje się centrum nauk
i literatury talmudycznej, tutaj żyją i tworzą wielcy rabini,
XVI w.
myśliciele, autorzy dzieł filozoficznych i kabalistycznych,
tacy jak Mosze Isserles Remu, Salomon Luria.
Jednocześnie w dużych miastach narasta gospodarcza walka
konkurencyjna pomiędzy mieszczaństwem a Żydami
1507 Zygmunt Stary potwierdza przywileje żydowskie
Ostatni książę mazowiecki ponawia wygnanie Żydów z
1525 Warszawy, a po jego śmierci, dwa lata póz
niej potwierdza to
Zygmunt Stary
Zygmunt Stary zwalnia Żydów z obowiązku noszenia
1534
specjalnych ubrań
Zygmunt Stary zrzeka się jurysdykcji nad Żydami w miastach
1539 i wsiach prywatnych, następuje prawny podział Żydów na
królewskich i szlacheckich
Zygmunt August potwierdza przywileje żydowskie; nowy
1548
napływ Żydów z Niemiec, Czech, Włoch i Turcji
Przełożeni gmin żydowskich uzyskują szerokie prawa
1551
sądownicze i administracyjne
Dekret Stefana Batorego przeciwko oskarżeniom o mordy
1576
rytualne
Powołanie Sejmu Żydów Korony i Litwy, zwanego również
1579
generalnością żydowską
Okres autonomii żydowskiej; działalność Sejmu Czterech
Ziem;
1581-1764
Stefan Batory nadaje Żydom autonomię na skalę
niespotykaną nigdzie w Europie
Zygmunt III Waza potwierdza przywileje Żydów i chroni ich
1588 przed prześladowaniami, jednocześnie zaostrza się walka
przeciw Żydom w dziedzinie gospodarczej
1633 W Wilnie powstaje pierwsze na Litwie getto żydowskie
Pogromy Żydów przez Kozaków podczas powstania
Chmielnickiego. Wymordowanie większości spośród ludności
1648-1649
żydowskiej na Podolu, Wołyniu i Ukrainie. Kozacy uważają
Żydów za narzędzie w rękach polskich panów
Tumult przeciw Żydom w Brześciu Litewskim, w 1681 w
1680
Wilnie, w 1682 w Krakowie, w 1687 w Poznaniu
Za panowania Augusta Mocnego Sasa pogorszenie położenia
XVIII w. Żydów; samowola magnatów, ostra walka gospodarcza,
nagonka kleru, procesy o mordy rytualne
Narodziny Baal Szem Towa (zmarłego w 1760), twórcy
ok. 1700 chasydyzmu, ruchu religijnego, który rozwijać się będzie
przez następne wieki na ziemiach polskich
1734-1736 Pogromy hajdamackie
1755 Wystąpienie Jakuba Franka i początki ruchu frankistowskiego
Zlikwidowanie autonomii żydowskiej, podniesienie podatku
1764
pogłównego; w Polsce żyje ponad pół miliona Żydów
Pierwszy rozbiór Polski; malejące wpływy kahału; podziały
religijne (klątwy na chasydów), zły stan finansowy wielu
gmin; pod koniec wieku pod wpływem ruchu
oświeceniowego zwanego Haskala wewnętrzne próby reform
1772
społeczności żydowskiej poprzez naukę języka polskiego
(często słabo znanego masom żydowskim żyjącym w swoich
zamkniętych środowiskach), zmianę struktury zawodowej,
wzmocnienie autonomii gmin
Berek Joselewicz na czele oddziału żydowskiego bierze
1794
udział w Powstaniu Kościuszkowskim
Ostateczny podział Polski; Żydzi w poszczególnych zaborach
1795
podlegają różnym prawom
Konstytucja Księstwa Warszawskiego przyznaje Żydom
1807
równouprawnienie
Kongres Wiedeński gwarantuje prawa Żydom, ale
1815 doprowadzenie do ich asymilacji staje się głównym celem
wprowadzonego równouprawnienia
Udział Żydów w powstaniu listopadowym. Od lutego 1831
roku w Warszawie oddzielne oddziały Gwardii Miejskiej
1830-1831 Starozakonnych wyróżniają się zachowaniem tradycyjnych
bród. Wsławiają się obroną rogatek czerniakowskich i
mokotowskich.
Demonstracje patriotyczne, w których obok Polaków biorą
1861
udział Żydzi pod przywództwem rabina Meiselsa
Udział Żydów w powstaniu styczniowym. Rabin Warszawy
Dow Ber Meisels trafia do Cytadeli. Henryk Wohl i Leopold
1863
Kronenberg zostają doradcami finansowymi Rządu
Narodowego
Fala pogromów w Rosji, przymusowe osiedlenie Żydów
rosyjskich na ziemiach polskich, a w jego wyniku wzrost
1880
i lata nastrojów nieprzychylnych wobec Żydów - to wszystko
następne
powoduje rozpoczęcie masowej emigracji do Stanów
Zjednoczonych, która trwać będzie aż do końca I wojny
I alija rozpoczyna zorganizowaną emigrację do Palestyny,
gdzie Żydzi polscy napływać będą nieprzerwanie przez
1882 następne dziesięciolecia odgrywając wielką rolę w rozwoju
osadnictwa żydowskiego a następnie w kształtowaniu
państwowości Izraela
1897 Założenie Bundu
Znaczący udział żydowskich robotników i działaczy w ruchu
1905
rewolucyjnym
1912 Założenie partii Agudat Israel
11 listopada 1918 roku Polska odzyskuje niepodległość po
123 latach niewoli. Wielu Żydów daje świadectwo
1917-1918
patriotyzmu: w szeregach Legionów ginie ich co najmniej 80,
a 190 otrzymuje Krzyż i Medal Niepodległości
Lata wielkiego rozwoju społeczności żydowskiej w Polsce.
Trzy miliony Żydów stanowi około 10 procent obywateli
1919-1939
kraju; rozkwit życia religijnego, kulturalnego, politycznego;
wielu Żydów asymiluje się
Konstytucja Marcowa przyznaje Żydom wolność religijną i
1921
równość wobec prawa tak jak wszystkim innym obywatelom
Założenie YIVO - Instytutu Nauk Żydowskich - w Wilnie
1925
(obecnie działa on w Nowym Jorku)
Otwarcie Szkoły Talmudycznej - Jesziwy Mędrców Lublina,
1930
a wkrótce potem Instytutu Judaistycznego w Warszawie
Nasilający się antysemityzm mający podłoże zarówno
ideologiczne, jak i gospodarcze, "getto ławkowe" na
1936/1939
wyższych uczelniach; próby wprowadzenia ekonomicznego
bojkotu Żydów
1939/1945 II wojna i okupacja niemiecka w Polsce
Okupanci zaczynają tworzyć getta, w których sukcesywnie
1940 zostają zamknięci wszyscy Żydzi (zobacz: Kronikę getta
warszawskiego).
Wygnanie Żydów z Rzeszy do Generalnej Guberni; okupanci
1941
zakładają pierwszy obóz śmierci w Chełmnie
Powstają obozy śmierci w Oświęcimiu, Majdanku, Treblince,
1942
Sobiborze, Chełmie nad Nerem
Niemieckie transporty Żydów z całej Europy do Oświęcimia;
1943 19 IV wybuch powstania w Getcie Warszawskim;
16 VIII wybuch powstania w Getcie Białostockim
Z prawie trzech i pół miliona polskich Żydów wojnę przeżyło
1945 około 300 tysięcy, większość spośród nich opuszcza Polskę w
latach 1945-1949 oraz 1956-1957
1946 Pogrom w Kielcach
1948 Polska uznaje nowo powstałe państwo Izrael
Władze komunistyczne wydają zakaz działalności organizacji
1949
syjonistycznych
Po "wojnie sześciodniowej" zerwanie stosunków
1967
dyplomatycznych z Izraelem
1968 Wydarzenia Marcowe; ostatnia emigracja Żydów
1990 Nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Izraelem
Uchwalenie przez Sejm ustawy o stosunku państwa do gmin
wyznaniowych żydowskich w RP, która reguluje oddzielny
1997 status tego związku wyznaniowego wobec Państwa, jego
autonomię oraz określa możliwość odzyskania mienia
przedwojennych gmin wyznaniowych żydowskich.
*
Zaczyna się dyskusja nad skomplikowanymi dziejami
współistnienia obu narodów, której najbardziej drastycznym
przejawem stają się kontrowersje wokół książki Jana Tomasza
Grossa "Sąsiedzi" (2000), opisującej mord w Jedwabnem
y
ródło:
" Almanach Żydowski 5761


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
I grupa układu pierwiastkow i charakterystyka najważniejszych pierwiasków
Daty nowożytność v 1 0
Modlitewnik Przebaczenie ma moc Najważniejsze działy
Daty i godz wejść na przedmiot Podstawy pielęgniarswta I rok Pielęgniarstwo stacjonarne
Najważniejsze w życiu jest Bracia Pancho txt
A Kądziołka = Najważniejsze Narzędzia w Ebiznesie (Full 35 str)

więcej podobnych podstron