FILOZOFIA MEDYCYNY
WYKAADY 2011
Dylematy etyczne coraz częściej przeradzają się w dylematy bioetyczne
prof. Kazimierz Szewczyk
Niniejsze opracowanie zawiera treści programowe wykładów prof. dr hab. Kazimierza Szewczyka, które
odbyły się 9 maja, 16 maja, 23 maja. Zawiera pięć ponumerowanych stron. Dla dobra nauki i bioetyki, niech
będzie ono nieodpłatną pomocą naukową.
METAFIZYCZNY MODEL BYTU I MEDYCYNA HIPOKRATESOWA
1. aspekt teoretyczny (poznawczy)
zdrowie jest definiowane jako harmonia uporządkowanych elementów w
kosmosie, stąd naturalnym stanem bytu jako kosmosu jest stan zdrowia
elementy (żywioły: ogień, woda, ziemia, powietrze) mają przeciwstawne
właściwości (ciepło, zimno, wilgoć, susza)
zaburzenie ich równowagi sprawia, że zaburzone są funkcje poszczególnych
rzeczy świata (łącznie z ludzmi), więc stan zdrowia jest także stanem
uporządkowania funkcji poszczególnych rzeczy w bycie włączonych w ład
funkcji zapewniany trójjednią Prawdy, Dobra i Piękna
zdrowie w organizmach żywych jest równowagą humorów, czyli płynów:
żółci, czarnej żółci, krwi i flegmy
choroba stanowi zaburzenie owej harmonii (współczesne określenie
homeostazy)
ludzie przystosowując się do chorego otoczenia tracą uporządkowanie
humorów medycyna adaptacyjna
leczenie polega na przywracaniu równowagi humorów (gimnastyka, dietetyka)
2. aspekt praktyczny (etyczny)
lekarz grecki był konserwatorem ładu (harmonii i porządku) w
Makrokosmosie i Mikrokosmosie, (czyli człowieku)
jego zadaniem było utrzymywanie i przywracanie zdrowia
jeśli nie mógł go wypełnić, mógł odstąpić od łóżka chorego
jako konserwator był pomocnikiem bogów Asklepiosa, Hygei, Panagei
dysponując autorytetem zakorzenionym w wiedzy i sztuce lekarskiej oraz w
sferze świętości (sacrum) urządzał życie chorym dla ich dobra; to stanowisko
określa się mianem paternalizmu (pater ojciec)
zwięzłym dokumentem etycznym greckich medyków jest tzw. Przysięga
Hipokratesa (od XIX wieku się jej nie składa)
1
NIEMETAFIZYCZNY MODEL BYTU I BIOETYKA
bioetyka analizuje etyczną stronę podejmowania decyzji w systemie opieki
zdrowotnej zróżnicowanych światopoglądowo demokratycznych państw
prawnych
ze względu na to zróżnicowanie i dla demokracji i dla bioetyki właściwym
odniesieniem filozoficznym jest niemetafizyczny model bytu
umowna data powstania bioetyki: 1970r. publikacja ksiązki Paula Ramsaya
Pacjent jest osobą
bioetyka jest radykalnie antypaternistyczna zerwanie z tradycją
hipokratesową
relacja lekarz-pacjent opiera się na zasadzie poszanowania anatomii pacjenta
demokratyzacja procesu podejmowania decyzji medycznych:
szpitalne komisje etyczne, np. szpital Matki Polki w Aodzi
komisje etyczne na szczeblu profesjonalnych towarzystw
narodowe komisje etyczne (brak w Polsce)
KARTEZJUSZ (1596-1650) I MEDYCYNA
1. Kartezjańska metodologia
zastępowanie modelu świata jako funkcjonowanie uporządkowanej całości
modelem świata mechanizmu (mechanicyzm)
makrokosmos i mikrokosmos człowiek jest mechanizmem typu nakręconego
zegara lub samochodu
wyjaśnienie naukowe jest wyłącznie wyjaśnieniem przyczynowym, czyli
przekazywaniem oddziaływania z jednego fragmentu materii na drugi (ze
śrubki na śrubkę w zegarze świata i człowieka)
redukcjonizm fizyka jest nauką, do której należy sprowadzać inne dyscypliny
medycyna u Kartezjusza to fizyka ciała ludzkiego
antropologia: człowiek to maszyneria ciała zasiedlona przez duszę
ową maszynerię można rozkładać na części
maszynerię można naprawiać, dokładnie tak, jak samochód
funkcjonalna całość organizmu, czyli mikrokosmos lekarzy greckich, rozpada
się na części powiązanych oddziaływaniami przyczynowymi
na mechanistycznej antropologii opiera się transplantologia
do niej odwołuje się również definicja śmierci mózgowej
mózg jest narządem kluczowym, jego obumarcie sprawia, ze zepsuciu ulega
całość cielesnej maszynerii, ciągłość przekazywania ruchu z jednej części na
drugą (ciąg przyczynowy) ulega przerwaniu i organizm, jako działająca całość,
obumiera
do medycyny wyjaśnienie przyczynowe wprowadza dopiero Ludwik Pasteur
(1822-1895)
sformułował teorię specyficznej etiologii chorób każda choroba ma swoją
konkretną przyczynę, właściwą tylko dla niej
wg Pasteura przyczynami są zarazki
szczepiąc pomyślnie chłopca pogryzionego przez wściekłego psa musnął
cywilizację kuszącym dotykiem nieśmiertelności (w sensie technologicznym)
2
2. Wady medycyny kartezjańskiej (redukcjonistycznej)
teoria specyficznej etiologii chorób nie potrafi wyjść poza jednoprzyczynowy
(monoklauzalny) model choroby
większość chorób jest skutkiem wielu przyczyn, także o charakterze
społecznym
zdrowie społeczeństwa, (czyli obywateli) zależy od poziomu wykształcenia
społeczeństwa i sprawiedliwości społecznej, czyli rozpiętości życia pomiędzy
najbogatszymi a najbiedniejszymi
3. Substancjalizacja choroby
teoria specyficznej etiologii chorób i antropologia kartezjańska doprowadziły
do ścisłego złączenia przyczyny choroby z jej skutkiem samą chorobą
złączenie powoduje zjawisko substancjalizacji choroby (Edmund
Biernacki), chorobę traktuje się jako samoistny, realny byt
z pola widzenia znikają konkretni pacjenci, ich miejsce zajmują jednostki
chorobowe
leczenie staje się walką z tymi substancjami, a pacjent polem walki
zdrowie rozumiane jest jako przeciwieństwo choroby i odwrotnie
4. Wady medycyny kartezjańskiej ideologia szpitala
wyleczenie choroby ważniejsze niż troska o pacjenta celem medycyny staje
się coraz częściej nie tyle zdrowie, ile życie, a często nawet samo przeżycie
chorego (nie ma pacjentów umierających, są tylko ciężko chorzy)
zapewnienie zdrowia jest zadaniem ekspertów, przede wszystkim lekarzy,
walczących z chorobami (mnożenie specjalistów od chorych części organizmu
i chorób)
śmierć jest najgorszą rzeczą, jaka człowieka może spotkać, jest, bowiem
przegraną w walce z chorobą lekarza, medycyny, cywilizacji i samego chorego
FUNKCJONALNY MODEL CHOROBY
zwany również systemowym
nawiązuje do hipokratesowej koncepcji zdrowia i choroby
chorobą jest zaburzenie równowagi (homeostazy) w systemie
systemami są: ekosystem ziemski i systemy, jakimi są poszczególne
organizmy, a także kultura
przykładem zaburzenia w kulturze jest naruszenie równowagi kształtujących ją
wartości np. odpoczynku i czasu wolnego na rzecz kariery i sukcesu
jednostki przystosowując się do zaburzonego ekosystemu kulturowego
zaburzają własną homeostazę
choroba jest początkiem drogi ku zdrowiu, a nie jego przeciwieństwem
grozne są szybkie i duże zmiany systemów nadrzędnych wobec systemów
jednostkowych przede wszystkim kultury
chorobę i zdrowie rozumie się w kategoriach funkcji
funkcja choroby jest zmiana w systemie umożliwiająca jego rozwój
funkcją zdrowia jest odbudowa zaburzonej równowagi
zdrowie w wymiarze indywidualnym i epidemiologicznym zdolnością do
przystosowania się do zmieniających się systemów nadrzędnych
3
zdrowie w wymiarze ewolucyjnym zdolnością do rozwoju i zmian i
odbudowania równowagi, wymiar ten dotyczy organizmów, kultury,
ekosystemów, a nawet ekosystemu ziemskiego
leczenie polega także i przede wszystkim na leczeniu systemów nadrzędnych
profilaktyka przede wszystkim na szybkości i zasięgu zmian w tych
systemach
stosuje pozytywnie definicję zdrowia, wyjąwszy daną po II wojnie światowej
Zdrowie to pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak
choroby czy niepełnosprawności WHO
stanowi przejaw skrajnej medykalizacji wszystkich przejawów ludzkiej
aktywności
METAFORYZACJA CHOROBY
spotykana w obu modelach
nadawanie sensu chorobie i cierpieniu, innego niż wyłącznie biologiczny
metaforyzacja adamicka choroba jako kara
metaforyzacja hiobowa choroba jako wyróżnienie
współcześnie połączenie obu metafor
choroba jest karą prowadzącą do czegoś pozytywnego, np. lepszego
zrozumienia i poprawy własnego życia
WSTP DO TANATOLOGII
Tanatos w mitologii greckiej był bogiem śmierci. Wyróżniamy dwa wzorce śmierci
podstawowe dla zachodniej kultury:
1. Śmierć oswojona
poprzez akceptację przez ludzi
poprzez rozbudowany rytuał społeczny umierania i pochówku
śmierć jest naturalnym kresem życia
2. Śmierć na opak (zdziczała)
wypierana ze świadomości
brak rytuałów umierania i śmierci
większość ludzi umiera w szpitalu, w samotności, nie wiedząc o tym, ze
umiera
medycyna i kultura generalnie nie akceptują śmierci, traktując ją jako
śmiertelnego wroga życiaJ
w Polsce popularny jest tzw. przywilej terapeutyczny sięgający tradycji
hipokratesowej
dla dobra umierającego lekarz może go okłamać i nie informować o stanie
terminalnym
jednakże, kiedy chory żąda prawdy Kodeks etyki lekarskiej i prawo nakazują
jej wyjawienie pacjentowi
4
Dążenie do spokojnej śmierci
Jest to pełnoprawny cel medycyny i stanowi odpowiedz na śmierć zdziczałą. Cechy
charakterystyczne:
pod wszechstronną opieką fachowców lekarzy, pielęgniarek, duchownych,
(psychologów, konowałów, wiedzm wioskowych i szamanów przyp. red.)
wraz z wiekiem umierającego pacjenta wzrasta rola opieki duchownej i
psychologicznej;
bez bólu i cierpienia (jeśli to możliwe);
w otoczeniu bliskich, dla dzieci megaważna obecność rodziców;
w której fachowcy, chory i jego bliscy nie negują faktu umierania, innymi
słowy, od wieku, w którym dziecko jest w stanie zrozumieć fakt umierania,
powinno wiedzieć, że umiera, nie wolno tego zatajać także przed rodzeństwem
umierającego młodego pacjenta;
w której fachowcy i bliscy nie walczą z nią, lecz towarzyszą choremu w
umieraniu, są z nim, a nie obok.
Dążenie do spokojnej śmierci daje moralną podstawę opiece paliatywnej czy hospicyjnej.
Medycyna paliatywna akceptuje śmierć.
finis
5
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Bolesta Rafał Filozofia notatki z wykładów u dr Grzegorza Szulczewskiego SGHfilozofia religii wykłady 2012 2013wyklad 2 2011Wstęp do filozofii notatki z wykładówmedycyna wet 2011 nr 3 strony 177 180Wykłady 1,2,3[2011]do drukuIX 1 dr M K Grzegorzewska konspekt wykładu 2011AWF HISTORIA FILOZOFII ćwiczenia wykładyRynek finansowy wykład 4 2011(ryzyko inwestycyjne) [tryb zgodności]CYTATY Z WYKŁADÓW Z 2011 ROKU (nasze wykłady) DYDAKTYKA SPECJALNATPI wyklad 7 2011semestr letni wyklady 2011Julita Marketing gospodarczy wyklad 2011 2012Filozofia Notatki z wykładów ZdrenkaAntropologia wykłady 2011 migZARZĄDZANIE WARTOŚCIĄ PRZEDSIĘBIORSTWA Z DNIA 26 MARZEC 2011 WYKŁAD NR 3wykłady Filozofia społecznawięcej podobnych podstron