Aleksander Fredro - Zemsta "Zemsta" Aleksander Fredro Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało. Bywa z węża dryjakiew, złe często dobremu okazyją daje. Andrzej Maksymilian Fredro "Zemsta" napisana została w 1834 r. Pomysł utworu zrodził się już w 1829 r. Do majątku Korczyn, który otrzymała w posagu żona Fredry - Zofia, należało pół zamku w Odrzykoniu koło Krosna (ten sam zamek stał się osnową akcji powieści Goszczyńskiego "Król zamczyska" z 1838.Bohater tej powieści, Machnicki, to postać rzeczywista, żyjąca w owym czasie w ruinach zamku odrzykońskiego ). Poeta znalazł papiery, z których wynikało, że o zamek ten toczył się w XVII w. długi - przeszło 30-letni i zażarty spór pomiędzy właścicielami dwu jego części: Janem Skotnickim - szczwanym pieniaczem i krętaczem, a zawadiaką i gwałtownikiem - Piotrem Firlejem. Zakończył się on po latach prawie trzydziestu małżeństwem młodego wojewody Piotra Firleja z kasztelanka Zofią Skotnicką. Konflikt dramatyczny oparty jest na przeciwstawieniu sobie dwóch kontrastowych natur: Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka. Ich walka z pozoru toczy się o majątek, ale w rzeczywistości jest zwykłym, szlacheckim pieniactwem, często samobójczą próbą postawienia na swoim. Z wątkiem naczelnym przeplatają się kolejne: zamiary małżeńskie Cześnika, miłość Klary i Wacława, historia Papkina. I Ekspozycja (zarys głównych spraw, zdarzeń, charakterów postaci to 4 początkowe sceny aktu I) Zamiary matrymonialne Cześnika w stosunku do Podstoliny. Wrogi stosunek współwłaścicieli zamku. II Zawiązanie akcji (5 scena aktu I) Gwałtowna reakcja Cześnika na widok naprawy muru. III Rozwój akcji (od 7 sceny aktu I) Kłótnia i bójka przy murze granicznym. Wacław dobrowolnym jeńcem Józefa Papkina. Cześnik w roli szczęśliwego narzeczonego. Wyzwanie Rejenta na pojedynek przez Cześnika. Papkin - sekundantem Cześnika. Przygotowania Rejenta do procesu przeciwko Cześnikowi. Intryga Milczka - pokrzyżowanie planów małżeńskich Cześnika, Wacława i Klary. Skutki poselstwa Papkina: przyjęcie przez Rejenta wyzwania do pojedynku szlacheckiego, przekazanie listu do sąsiada. Zemsta Cześnika: pierwsza myśl o zajeździe na dom Rejenta, kapitalna scena pisania listu, "porwanie" Wacława i wymuszenie zgody na ślub z Klarą IV Punkt kulminacyjny (9 scena aktu II) Spotkanie dwu antagonistów. V Rozwiązanie akcji (11, 12, 13 scena aktu IV) Interwencja Wacława i Klary. Zgoda sąsiedzka. Każdy akt kończy ważne wydarzenie: a.I: wypędzenie robotników z budowy, a.II: wyzwanie na pojedynek, a.III: zerwanie układów w sprawie małżeństwa. Podział na sceny wynika z: pojawienia się nowej postaci, zmiany miejsca akcji, odejścia jednego z bohaterów Postacie: Pierwszoplanowe: Cześnik Maciej Raptusiewicz: w Polsce do końca XVIII w. urzędnik dworski opiekujący się piwnicą królewską, usługujący królowi przy stole biesiadnym. Później już tylko urząd tytularny i takowy pełni bohater. Jednak w hierarchii urzędniczej zajmuje wysokie, 9 miejsce. Jest również bratem starosty a "qua opiekun i qua krewny" Klary - dysponuje pokaźnym majątkiem do którego należy leżący "za wsią zamek stary". Jego charakterowi doskonale odpowiada nazwisko: raptus - potocznie: człowiek porywczy, popędliwy. Do szału doprowadza go próba naprawienia granicznego muru i gotowy jest zabić swego przeciwnika, ale, gdy Rejent tchórzliwie zamyka okno, każe zapłacić mularzom za odebrane narzędzia. Nie jest więc człowiekiem złym a tylko bardzo gwałtownym. Jak typowy szlachcic kocha się w walce i z rozrzewnieniem wspomina patrząc na "Panią Barską" walki "pod Słonimem, Podhajcami, Berdyczewem, Łomazami". Jego żywość podkreśla Papkin: "...nieomylne jego ciosy" , Podstolina i Dyndalski: "...kto bądź.../ Z jaśnie panem w szranki stanie, / Tego wcześnie coś w nos łechce." Jednak na widok znienawidzonego Rejenta powstrzymuje się przed podjęciem ostatecznego rozwiązania: "Nie wódź mnie na pokuszenie, / Ojców moich wielki Boże! / Wszak, gdy wstąpił w progi moje, / Włos mu z głowy spaść nie może". i jako pierwszy wyciąga rękę na pojednanie: "Mocium panie, z nami zgoda". Rejent Milczek to również szlachcic, ale w porównaniu z Cześnikiem zajmuje bardzo niską, bo 23 pozycję w hierarchii urzędniczej jest bowiem tylko rejentem. Sporządzał akty notarialne a zatem pełnił poślednią rolę w palestrze staropolskiej. Cechuje go zawodowa układność znakomicie zharmonizowana z dyspozycjami psychicznymi milczka (człowieka skrytego, potajemnie knującego intrygi). Przebiegłość i obłudę w pełni prezentuje w scenie rozmowy z synem, która w obliczu prawdziwej rozpaczy Wacława przymuszanego do małżeństwa z Podstoliną staje się prawdziwie tragiczna. Pod "kornym licem" kryło się więc uczucie zgoła sprzeczne z pokorą. Była nim szlachecka zawziętość. Szlachecka, bo trzymająca się specyficznie pojętego poczucia honoru. Rejent pomimo bowiem wrodzonego wręcz skąpstwa gotowy był nawet cały swój majątek zastawić, aby pokonać wroga. I ten honor kazał mu przyjąć wezwanie Cześnika mimo świadomości, że w tej dziedzinie przeciwnik zdecydowanie nad nim góruje.   Wacław i starościanka Klara, to para klasycznych kochanków. Wacław - pierwszą młodość spędził w Warszawie i dał wdał się w romans z mężatką. Później oczaruje Klarę i, po kilku zaledwie spotkaniach, poczyna wysuwać coraz śmielsze wymagania, co z takim wdziękiem wypomina mu Klara: "Czemuż twoja miłość inna / Coraz nową postać bierze?" W miarę jednak rozwoju wypadków nie czeka biernie na zrządzenie losu, lecz pewny miłości dziewczyny walczy o realizację swojego szczęścia. Klara natomiast to bardzo jeszcze naiwna dziewczyna. Kocha Wacława, ale zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji. Uczciwość i zdrowy rozsądek nie pozwalają jej zgodzić się na ślub wbrew woli rodziny: "Gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie / Zawsze twoją - prócz w niesławie". Podstolina Anna Czerpiesińska, sama przedstawia się Wacławowi: "Nie wiedziałeś, że Podstoli ? Czerpiesiński, mąż mój trzeci, / Niech nad duszą Bóg mu świeci, / Zaślubiwszy mnie na wiosnę, / Już w jesieni leżał w grobie?" Atrakcyjna i powabna gorączkowo jednak szuka kolejnego męża, "By nie zostać całkiem w nędzy. / Ów majątek zapisany - Na czas tylko był mi dany, / A w istotnym wiecznym darze ? Dziś (w dniu ślubu) przypada szczęsnej Klarze". Pani Anna umie bowiem kochać, ale i doskonale liczy, dlatego też nie przejmuje się zbytnio zdradą Wacława. Wie, że byt jej zabezpieczy odszkodowanie: "Ale przez to dziś nie tracę - U Rejenta sto tysięcy..." Józef Papkin to mistrz działań pozornych i blagier jakich mało. Imię jego wywodzi się od "papki" = potrawy; pieczeniarz, zubożały szlachcic, który żyje z łaski pańskiej. W komedii: postać groteskowa, pełniąca funkcję błazna, karykatura ludzka. Na życie patrzył przez pryzmat przeczytanych romansów. Pieczeniarz i rezydent (ubogi krewny przesiadujący na "łaskawym chlebie" u zamożnej rodziny szlacheckiej, odwdzięczający się usługami domowymi) dworski musiał pochodzić z bogatej rodziny. Z czasem przehulał resztki fortuny żył z usług świadczonych powiatowym wielkościom i z gry w karty Drugoplanowe: marszałek "dworu" Cześnika Dyndalski Epizodyczne: mularze Michał Kafar i Maciej Miętus, pachołcy i hajducy   Akcja utworu toczy się na przełomie w. XVIII i XIX, kiedy to jeszcze, zwłaszcza na wsi, życie płynęło dawnym nurtem jak za czasów Rzeczpospolitej. Miejscem wydarzeń jest prowincja, głucha i zapadła, gdzie docierają tylko echa wydarzeń światowych. Komizm Humor Fredry przypomina w niejednym humor Mickiewiczowski w "Panu Tadeuszu". U obydwu twórców stanowi on bowiem formę ideowo-artystycznej oceny ludzi i obyczaju szlacheckiego. Obydwaj z ciepłą pobłażliwością spozierają na ludzi, o których wiedzą, że nigdy nie odżyją, że należą do niepowrotnej przeszłości i że warto - jak czynili to wsteczni romantycy - tęsknić za ich minionym światem. Tego rodzaju humor powoduje, że nasz sąd o Cześniku, Rejencie i innych osobach "Zemsty" staje się o wiele łagodniejszy. niżby to wynikało ze słusznej oceny tych postaci. Dzięki humorowi Fredro przybliża je bowiem widzowi, ukazuje ich ludzkie właściwości i słabostki tam, gdzie trudno ich oczekiwać. sytuacyjny: np. scena w której Cześnik ochoczo przygotowuje wesele w chwili, gdy my już wiemy, że narzeczona go zdradziła i planuje ślub z młodszym zalotnikiem; a. IV, sc.10 słowny: bawi dowcip lub żart, ale śmiech wywoływać może samo zestawienie słów i powiedzeń np. "Mógłby otruć, zabić skrycie,/ A mnie jeszcze miłe życie, Więc dlategom wybrał ciebie" (a.I, sc.2); "Co wyrabiasz, o mój Boże! / Trzeba by mi być w rozpaczy, /Żebym tylko czasu miała" (a.II, sc.3) Język i wersyfikacja Fredro mistrzowsko operuje wierszem. Próbuje oddać swobodny, żywy tok języka potocznego i stąd używa ośmiozgłoskowca trocheicznego, tzn. typu wiersza sylabotonicznego złożonego z czterech trochejów (stopa dwusylabowa z akcentem na pierwszej sylabie), ze średniówką po czwartej sylabie). Wcześniej był on pospolity w poezji ludowej i pieśni. Do większych utworów wprowadził go Mickiewicz w "Dziadach". Fredro też jako pierwszy stosuje swoistą pantomimę zamiast wypowiedzi informujących o nastrojach bohatera. Np. koniec aktu II w uwadze reżyserskiej czytamy: "Papkin ze skrzywioną twarzą i kiwając głową (odchodzi) w drzwi środkowe". Nie tracąc nic z jego klasycznej budowy doskonale naśladuje naturalny sposób mówienia operując długością wersu Np.: (Cześnik) "Cóż, u czarta!" (4 głoski) "Tać jest ... duże" (4 głoski) Główną cechą języka Fredry jest jego: giętkość, swobodny tok wiersza, bogate wewnętrzne zróżnicowanie stylistyczne odpowiadające charakterom postaci. W ramach ogólnego języka Zemsty wyróżnia się zupełnie odrębne style: Styl Rejenta - barokowa przesada, liczne zwroty pochodzenia łacińskiego, znamienny styl składni imitujący "uczony", oratorski język czasów saskich.: "Sekatury - gorzkie znoje / W nieustannej alternacie / Składam kornie ciebie gwoli / Przy Najwyższym Majestacie; / Bo ja tylko, moje dziecię, / Do fortunnej twojej doli / Aspiruję jeszcze w świecie" (akt III, sc.2) Styl Cześnika i Dyndalskiego - zwykły codzienny język dawnej, niewykształconej, sarmackiej szlachty, pełen porzekadeł w rodzaju mocium panie oraz pewnej nieporadności w wyrażaniu myśli. Styl Papkina - przesadny, dworsko-klasycystyczny; szczególnie widoczny, gdy przemawia lub usiłuje być dworny wobec dam (przemowa skierowana do Klary) Styl współczesny pisarzowi - język, którym posługują się Podstolina, Klara, Wacław.    

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Fredro Zemsta
Fredro Zemsta
A Fredro Zemsta
fredro zemsta
Fredro Zemsta
Fredro Zemsta
zemsta, fredro
zemsta akt2 fredro
zemsta akt4 fredro
Zemsta Aleksander Fredro
zemsta akt3 fredro
Zemsta Fredro
zemsta akt1 fredro
zemsta
czechow zemsta

więcej podobnych podstron