Prawo karne procesowe skrypt III Dowody i czynności dowodowe

DOWODY
cechy szczególne postępowania dowodowego w procesie karnym
1. system gwarancji prawdziwych ustaleń faktycznych
procedura karna zawsze tworzy system potrójnych gwarancji trafności ustaleń faktycznych, zawiera on
bowiem:
normy celowościowe wskazujące najlepszą metodę osiągnięcia pożądanego celu (poznania prawdy
materialnej); są one ubrane w formę norm prawnych, norm procesowych bądz quasi-blankietowych
normy sensu stricte gwarancyjne:
nakazujące odpowiednie zachowanie się podczas postępowania postępowania dowodami ze
względu na zasadę uczciwego procesu
stanowiące tzw. zakazy dowodowe, a wiec zakazy przeprowadzenia lub wykorzystania dowodów
w niektórych sytuacjach
normy zapewniające korekturę błędnych ustaleń faktycznych
2. stosowanie nowych środków i technik badawczych
standard Daubert:
teoria lub technika ma być sama w sobie sprawdzalna i już była poddana takiej kontroli
była ona przedmiotem publikacji w literaturze fachowej
znany jest a co najmniej przewidywany, poziom błędów występujących przy zastosowaniu nowej
metody naukowej
zastosowana metoda uzyskała powszechna akceptacje specjalistów
w procesie karnym jest miejsce na nową metodę naukowa, ale pod warunkiem tak głębokiego
przekonania o jej niezawodności, iż prowadzi on do subiektywnej pewności; owa niezawodność
powinna mieć dwie formy:
intrasubiektywną- badacz uzyskuje te same wyniki ponawianych badań dotyczących tego
samego materiału badawczego i w tych samych warunkach
intersubiektywną- identyczność wyników ponowionych badań prze innych badaczy, ale o takich
samych kwalifikacjach, dotyczących tego samego materiale badawczego i w tych samych
warunkach
drugim istotnym warunkiem jest trafność danej metody, czyli zdolność ustalenia tego, co należy ustalić
3. prawo i postępowanie dowodowe
prawo dowodowe - ogól norm regulujących zbieranie, utrwalanie i wykorzystywanie dowodów w
procesie
postępowanie dowodowe - przebieg procesowy, w czasie którego są zbierane, utrwalane,
przeprowadzane oraz oceniane dowody; działalność zmierzająca do poznania rzeczywistości w
procesie i do dokonania ustaleń faktycznych jako podstawy rozstrzygnięcia; celem jego jest
więc zbieranie materiału uzupełniającego poczynienie ustaleń faktycznych
4. pojecie dowodu
Stanisław Śliwiński
przebieg rozumowania, które prowadzi do sądu o pewnym stanie rzeczy; jest to ogól motywów
stwarzających pewność
samo postępowanie dowodowe
ostateczny wynik przebiegu procesu myślowego, mającego na celu uzyskania pewnego sądu
dowód utożsamiony ze zródłem poznania (świadek, biegły itp.)
środek dowodowych rozumiany jako tzw. podstawa dowodu (np. zeznania)
Marian Cieślak
dowód jako zmysłowa percepcja środka dowodowego przez organ procesowy w trakcie
przeprowadzania dowodu (np. dowodem są oględziny)
czynność mająca doprowadzić do ujawnienia okoliczności pozwalających na wyciągnięcie odpowiednich
wniosków co do interesujących zagadnień (np. konfrontacja lub sekcja zwłok)
fakt dowodowy (np. alibi)
odmiana rozumowania w logice i matematyce
w podręczniku: dowód rozumiany jako środek dowodowy
5. istota zródła dowodu i środka dowodowego
1
zródło dowodowe- osoba lub rzecz, od której pochodzi dowód
rzeczy ruchome jak i nieruchome (a więc i miejsce)
do rzeczy zaliczamy zwłoki, oddzielone części ciała ludzkiego i zwierzęcia
do rzeczy zaliczamy dokumenty
środek dowodowy- nośnik informacji o fakcie podlegającym udowodnieniu
wyjaśnienia, zeznania, opinia biegłego
cechy charakterystyczne ciała ludzkiego poddane oględzinom lub badaniom
cechy charakterystyczne miejsca, rzeczy, zwłok, dokumentu, wyodrębnione pod kątem widzenia
przedmiotu dowodzenia
zródło dowodu środek dowodowy
oskarżony wyjaśnienia
świadek zeznania
biegły opinia biegłego
dokument treść dokumentu
przedmiot materialny właściwości przedmiotu
eksperyment procesowy wyniki eksperymentu
wywiad środowiskowy wyniki wywiadu
6. przedmiot dowodu
dowodzenie- proces myślowy polegający na wnioskowaniu, na podstawie środków dowodowych, o
istnieniu lub nieistnieniu określonych faktów; proces ten zawiera w sobie
aspekt intelektualny- obejmuje takie postacie rozumowań wykorzystywanych w procesie
karnym jak rozumowania redakcyjne (wyjaśnienie, tłumaczenie), wnioskowania
dedukcyjne (sylogizm prawniczy, sprawdzanie), uzasadnienie bezpośrednie (obserwacja),
dowodzenia (w znaczeniu jakie nadaje mu logika)
aspekt realny - wiąże się z przedmiotem dowodzenia
przedmiot dowodu- jest to przede wszystkim fakt, który podlega udowodnieniu
udowadnia się nie tylko czyn zarzucany oskarżonemu ale także fakty, których istnienie lub nieistnienie
wskazuje na przestępstwo
kategorie faktów ze względu na ich role w dowodzeniu:
fakt główny- fakt, którego stwierdzenie jest głównym celem postępowania dowodowego; jest
nim przestępstwo (zestaw znamion przestępstwa widzianego w aspekcie postępowania
dowodowego)
fakty dowodowe- fakty z których istnienia lub nieistnienia można wyciągnąć wniosek o
istnieniu faktu głównego
w procesie mamy do czynienia tylko z jednym faktem glownym- zdarzeniem które wypełnia znamiona
przestępstwa
zawsze są co najmniej dwa fakty dowodowe, z reguły jest ich znacznie więcej
poszlaka
synonim faktu dowodowego
utożsamia się ją z dowodem niekorzystnym dla oskarżonego
curia novit iura- norm procesowych nie udowadnia się w procesie, gdyż sąd zna prawo, jednak kurczowe
trzymanie się tej reguły mogłoby doprowadzić do błędnych rozstrzygnięć
reguły odpowiedzialności karnej w wypadku błędu co do prawa
nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w nieświadomości oceny prawnej
czynu lub dopuszcza się go w błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca
bezprawność albo winę
ta nieświadomość lub błędne przekonanie są usprawiedliwione
jeżeli zaś są usprawiedliwione, to sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary
7. czynności dowodowe
czynności dowodowe- są to czynności polegające na poszukiwaniu, ujawnieniu lub kontroli dowodów;
celem ich jest dostarczenie materiału potrzebnego do dokonania ustaleń faktycznych
czynności poszukiwawcze
czynności ujawniając dowody
czynności kontrolujące dowody
podział według M. Cieślaka
wykrywanie, zbieranie i wydobywanie dowodów
2
zabezpieczanie dowodów
wprowadzenie dowodów do postępowania rozpoznawczo- decyzyjnego (przed organem
wydającym decyzje)
przeprowadzanie dowodów
ocena dowodów i dokonywanie ustaleń faktycznych
KLASYFIKACJA DOWODÓW
dowodzenie w procesie karnym oparte jest na prawdopodobieństwie i stanowi typ rozumowania
redukcyjnego polegającego na wyjściu od znanych i pewnych następstw oraz nieznanych lub
niepewnych racji w postaci faktu przeszłego; fakt uznaje się za udowodniony gdy spełnione są dwa
warunki:
warunek obiektywny, polegający na obiektywnej przekonywalności przeprowadzonych dowodów
warunek subiektywny, polegający na rzeczywistym przekonaniu organu procesowego
procesowego danym fakcie
orzeczenie jest nieprawidłowe zarówno w wypadku, gdy dowody, na których się ono opiera nie są
obiektywnie przekonywane, jak i wtedy gdy z treści uzasadnienia orzeczenia wynika, że organ miał
wątpliwości co do przyjętych przez siebie ustaleń faktycznych
1. dowody pierwotne i pochodne
dowody pierwotne- pochodzące od zródła dowodu, które zetknęło się bezpośrednio z faktem
udowadnianym (świadek naoczny, oryginał dokumentu, w zasadzie wyjaśnienia oskarżonego)
dowody pochodne- pochodzące od zródła dowodu pośredniczącego miedzy zródłem pierwotnym a
faktem udowodnionym ( świadek ze słuchu , fotografia przedmiotu, kserokopia dokumentu itp.)
2. dowody pojęciowe i zmysłowe
dowody pojęciowe- posiadające treść intelektualną (wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka,
opinia biegłego, treść dokumentu, wyniki eksperymentu)
dowody zmysłowe- poznawanie bardziej za pomocą zmysłów niż intelektu (właściwości ciała,
miejsca, rzeczy)
podział ten:
podkreśla pokrewieństwo dokumentów z procesowymi oświadczeniami osobowych zródeł
dowodu
przypomina, ze wszystkie właściwości ciała, rzeczy i miejsca ustala się podczas oględzin, co
pozwala lepiej zrozumieć rolęŹ tej czynności
3. dowody bezpośrednie i pośrednie
dowody bezpośrednie- takie, które dotyczą wprost faktu głównego, np. przyznanie oskarżonego,
zeznanie świadka, który widział przestępcze działanie
dowody pośrednie- poszlakowe, dotyczą faktu dowodowego, np. odciski oskarżonego na miejscu
przestępstwa, zeznanie świadka, który słyszał grozby oskarżonego pod adresem osoby pobitej, alibi
należy odróżnić poszlakę (fatum indicans, fatum probans) od faktu, na którego istnienie ona
wskazuje (fatum probandum)
dowód bezpośredni wcale nie musi być bardziej wiarygodny
wymagana jest duża ostrożność w posługiwaniu się dowodami poszlakowymi, dowody te, jako
podstawa ustaleń faktycznych powinny pełniąc następujące trzy warunki:
musza wskazywać istnienie łańcucha poszlak, z których wynikać będzie jednoznaczne
rozwikłanie kwestii faktu głównego
łańcuch poszlak musi być nierozerwalny, bez luk
wszystkie dowody poszlakowe musza być wiarygodne; poszlaka musi być udowodniona albo
odrzucona
4. dowody przypadkowe i z przeznaczenia
dowody przypadkowe- naturalne
dowody z przeznaczenia- takie, których zródła tworzono w procesie w celu udowodnienia pewnej
okoliczności, np. treść protokołu zeznania świadka przybranego do oględzin
ą� jest to podział ze względu na genezę zródła
5. dowody ścisłe i swobodne
dowody ścisłe- przeprowadzone w formie określonej w przepisach prawa dowodowego; dowód ten
jest bezwzględnie wymagany jako podstawa rozstrzygnięcia o winie i karze
dowody swobodne- nieformalne, nieprzeprowadzone w sposób ściśle wyznaczony przez przepisy
prawa dowodowego i nieutrwalone w formie protokołu; jest on dowodem przeprowadzanym:
3
we wszystkich postępowaniach sprawdzających, zarówno przed wszczęciem postępowania
przygotowawczego, jak i w związku z badaniem zasadności wznowienia postępowania lub
podjęcia warunkowo umorzonego postępowania
w postępowaniach incydentalnych, toczących się poza rozprawą, oraz w postępowaniu
przygotowawczym
6. dowody osobowe i rzeczowe
dowody osobowe- zeznania świadków, wyjaśnienia oskarżonego, opinie biegłych, wyniki
eksperymentu, właściwości ciała osób poddanych badaniu
dowody rzeczowe- właściwości miejsc poddanych oględzinom, właściwości rzeczy poddanych
oględzinom, treść dokumentów
SUROGATY UDOWODNIENIA
surogaty udowodnienia- przyjęcie pewnych faktów za bezsporne, gdyż uznano iż udowodnienie ich
jest w określonej sytuacji zbyteczne
1. notoryjność
notoryjność- posiadanie niespornej wiedzy o pewnych faktach prze organ procesowy i strony; wiedza
ta zwalnia organ procesowy z obowiązku udowodnienia tych faktów:
powszechna- wiedza nieograniczonej liczby osób w środowisku i miejscu, w którym toczy się
proces; takich faktów nie udowadnia się, np. katastrofa autobusu, śmierć wieloletniego
prezydenta miasta
urzędowa- wiedza organu o pewnych faktach, uzyskana dzięki jego działalności urzędowej;
inaczej niż przy notoryjności powszechnej, organ procesowy zobowiązany jest zwrócić uwagę
stron na fakty notoryjne urzędowo; mogą stać się przedmiotem przeciwdowodu jeśli strona je
zakwestionuje
2. oczywistość
oczywistość- jest to tylko znacznie wyższy stopień notoryjności powszechnej; każdy przeciętnie
wykształcony i rozumny człowiek posiada wiedze, która dla niego jest oczywista
3. uprawdopodobnienie
uprawdopodobnienie- udowodnienie nie jest wymagane dlatego ze fakt nie budzi wątpliwości, lecz
dlatego ze udowodnienie tego faktu nastąpi pózniej
ą� uprawdopodobnienie musi być na tyle wysokie, by chronić się przed widocznym dla każdego
rozsądnego człowieka brakiem zasadności czynności prawnej
ą� ustawa nie oznacza stopnia prawdopodobieństwa
ą� art. 79 p1, art. 192 p2, art. 244p1, art. 249 p1, art. 303, art. 313 p1
4. domniemania
domniemanie- sąd o wysokim prawdopodobieństwie jakiegoś faktu wysnuty z innego faktu lub faktów
niebudzących żadnych wątpliwości
fakt domniemywany- wysnuty z innego
fakt domniemania- fakt stwarzający wysokie prawdopodobieństwo owego innego faktu
domniemania faktyczne (preasumptiones homini) pozostają poza kręgiem jakiejkolwiek regulacji
prawnej, np. jeśli poszukiwany sprawca przestępstwa mówił po rosyjsku, to znaczy, ze jest
Rosjaninem; takie domniemanie można obalić przeciwdowodem; fakty łączone są więzią
przyczynową
domniemanie prawne (preasumptiones iuris) to domniemanie nakazane przez normę prawna;
powiązanie przyczynowe ma ponadto charakter prawny, ponieważ to ustawa nakazuje przyjąć
F1jeśli zachodzi F2; dzielą się one na:
domniemania prawne wzruszalne (preasumptiones iuris tantum), czyli takie, które można
obali� przeciwdowodem
domniemania prawne niewzruszalne (preasumptiones iuris ac de iure), wobec których
przeciwdowód nie jest dopuszczalny
ą� wzruszane procesie karnym znane są przede wszystkim domniemania prawne wzruszalne
domniemanie niewinności (preasumptio boni viri), które zostaje obalone przez wyrok skazujący lub
wyrok orzekający warunkowe umorzenie postępowania
domniemanie prawidłowości prawomocnego wyroku, które obalić może tylko wyrok uchylający lub
zmieniający, wydany w wyniku kasacji lub wznowienia postępowania
tylko wyjątkowo ustawodawca wprowadza domniemania prawne niewzruszalne, a znalazły się w ustawie z
myślą o przyspieszeniu procesu
4
art. 125 dotyczący pisma omyłkowo wniesionego przed upływem terminu
art. 138 kiedy strona, a także inna osoba niebedąca strona której prawa zostały naruszone,
przebywająca za granica, ma wskazać adresata dla doręczeń w kraju; w razie nieuczynienia tego
pismo wysłane na ostatni znany adres w kraju załączone do akt sprawy uważa się za doręczone
art. 439 bezwzględna przyczyna odwoławcza- domniemanie niewzruszalne wpływu takiego uchybienia
na treść zaskarżonego wyroku
art. 40 domniemanie niewzruszalne braku obiektywizmu sędziego
WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU
1. sposoby wprowadzenia dowodów
organ procesowy prowadzący postępowanie dowodowe przeprowadza dowody na wniosek stron,
quasi-pozwanego cywilnie albo z urzędu
wprowadzenie dowodów z urzędu do procesu jest typowym zjawiskiem w postępowaniu
przygotowawczym
w postępowaniu przed sądem dominują dowody na wniosek; już akt oskarżenia zawiera wykaz
dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel
2. istota i forma wniosku dowodowego
wniosek dowodowy- żądanie strony przeprowadzenia jakiegoś dowodu (czynności procesowych i
faktycznych mających na celu sprawdzenie twierdzeń stron dotyczących pewnych okoliczności
sprawy, za pomocą zaproponowanych zródeł dowodowych i uzyskanych zeń środków
dowodowych); może być złożony ustnie lub pisemnie; musi zawierać następujące elementy:
oznaczenie zródła dowodu, a wiec np. imię i nazwisko świadka i jego adres; można
czasem podać w przybliżeniu określenie dowodu lub uprawdopodobnić realność
takiego zródła jeśli brak jest danych pozwalających na pełną indywidualizacje
tezę dowodową, czyli wskazanie jakie okoliczności maja być udowodnione
3. oddalenie wniosku dowodowego
zgodnie z art. 170 wniosek dowodowy oddala się jeżeli:
przeprowadzenie dowodu nie jest dopuszczalne, np. świadkowi przysługuje prawo odmowy
zeznań
okoliczność która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy
polega na sytuacji, gdy jej uwzględnienie nie może w żaden sposób wpłynąć na treść
rozstrzygnięcia zarówno co do odpowiedzialności karnej, jak i kary czy środka karnego, a
także nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia jakiegokolwiek sądu w danej sprawie
okoliczność jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy- gdy wynika ona z
innych, przeprowadzonych już wcześniej czynności procesowych w toku postępowania
dowód jest nieprzydatny dla stwierdzenia danej okoliczności- wnioskodawca wskazuje zródło
dowodowe, które nie jest nośnikiem informacji o fakcie, który ma być udowodniony
dowodu nie da się przeprowadzić- gdy jest to niemożliwe ze względów faktycznych lub
technicznych, przy czym przeszkoda ma charakter nieusuwalny
wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania
ą� oddalenie wniosku dowodowego następuję zawsze w drodze postanowienia, które musi być zawsze
uzasadnione
ą� mimo oddalenia organ procesowy może pózniej wniosek dopuścić, chociażby nie ujawniły się nowe
okoliczności
ZAKAZY DOWODOWE
zakaz dowodowy- norma prawna zabraniająca przeprowadzenia dowodu w określonych
warunkach lub stwarzająca ograniczenie w uzyskiwaniu dowodów; powody
ochrona godności oraz integralności jego ciała i mienia
ochrona ważnych interesów państwa
ochrona stosunków rodzinnych i bliskich związków świadka z innymi osobami
ochrona tajemnicy zawodowej i służbowej
I. zakaz dowodzenia określonych faktów
A. zakazy bezwarunkowe (zupełne) ą� nie można ich uchylić
zakaz ponownego dowodzenia przestępstwa kiedyś już osądzonego prawomocnie, popełnionego
przez oskarżonego, który teraz jest sądzony i którego podejrzewa się o to ze jest recydywistą;
recydywistę można ustalić tylko na podstawie akt poprzedniej sprawy
zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego orzeczenia
innego sądu
zakaz dowodzenia zeznań złożonych przez świadka, który skorzystał z prawa odmowy zeznań albo
został zwolniony z obowiązku złożenia ich na jego wniosek; jeżeli świadek złożył wcześniej
5
zeznanie to nie może ono służyć ono za dowód ani być odtworzone; wolno jednak ujawni na
rozprawie protokoły oględzin ciała każdej osoby
zakaz dowodzenia przebiegu narady sędziowskiej i sposobu glosowania sędziów
B. zakazy warunkowe ą� można je pod pewnymi warunkami uchylić
tajemnica państwowa- leży ona w gestii organów państwowych i przesłuchanie osób nią związanych
jest dopuszczalne tylko po zwolnieniu z tajemnicy przez uprawniony organ przełożony (w praktyce
resortowego ministra)
tajemnica służbowa- związana z funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych, z obowiązku jej
zachowania może zwolnić sąd lub prokurator
tajemnica zawodowa- związana z wykonywaniem zawodu lub pełnieniem funkcji, w czasie których
rodzi się stosunek zaufania innych osób, z obowiązku jej zachowania może zwolnić sąd lub
prokurator
pierwszy stopień: tajemnica osób niewyróżnionych prze ustawę
drugi stopień: tajemnica adwokacja, radcy prawnego, lekarska; tylko sąd może z niej zwolnić i
to wówczas gdy
jest to niezbędne dla dobra wymiary sprawiedliwości
a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu
trzeci stopień: tajemnica dziennikarska; te same warunki zwolnienia co w drugim stopniu a
nadto zwolnienie dziennikarza z tajemnicy nie może dotyczy:
danych umożliwiających identyfikacje autora np. materiału prasowego; nie może
skasować tzw. anionimatu
osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania,
jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie tych danych
II. zakazy dowodzenia za pomocą niektórych dowodów
zakazy bezwarunkowe
zakaz przesłuchiwania jako świadka obrońcy lub adwokata co do faktów, o których dowiedział się,
udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę
zakaz przesłuchiwania duchownego, co do faktów, o których dowiedział się podczas spowiedzi
zakaz powoływania jako biegłych
osób wymienionych w art. 178, 182, 185
osób, do których odnoszą się odpowiednie przyczyny wyłączenia wymienione w art. 140
osób powołanych w sprawie w charakterze świadków
osób które były świadkiem czynu
zakaz wykorzystania w procesie złożonego wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy
medycznej oświadczenia oskarżonego dotyczącego zarzucanego mu czynu; wyjątkiem jest
przeprowadzenie badań poligraficznych przez biegłego
zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia
psychicznego, jako świadków na okoliczności przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do
popełnienia czynu pod grozbą kary
zakazy warunkowe
zakaz przesłuchiwania świadka- osoby najbliższej oskarżonemu, który skorzystał z prawa odmowy
zeznań
do osób najbliższych oskarżonemu uprawnionych do odmowy zeznań należą: małżonek (także
po rozwodzie), konkubina, rodzice (także po rozwodzie), dzieci własne oskarżonego w tym
spoza małżeństwa, ojczym, macocha, dziadkowie (od strony ojca i matki), teściowie, bracia i
siostry, brat żony, mąż siostry, przysposobiony, żona przysposobionego, dzieci żony z jej
pierwszego małżeństwa, wnuki i wnuczki
osoby najbliższe oskarżonemu, które nie mogą odmówić zeznań to: brat ojca (stryj), brat matki
(wuj), siostrzeńcy i bratankowie dzieci przysposobionych
zakaz przesłuchiwania świadka, który złożył wniosek o zwolnienie od złożenia zeznania, ze względu na
pozostawanie z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym i wniosek ten organ
procesowy uwzględnił
III. zakazy stosowania określonych metod dowodzenia
niektóre metody są wprost zakazane, a naruszenie tego zakazu pociąga za sobą zastosowanie swoistych
sankcji procesowych
swoboda wypowiedzi
rozciąga się na wszystkie etapy procesu psychicznego prowadzącego do oświadczenia:
etap procesów motywacyjnych prowadzących do decyzji woli o przyszłym oświadczeniu
dowodowym
etap podjęcia woli w tym przedmiocie
etap urzeczywistnienia tej decyzji woli, a wiec samo składanie oświadczenia
swobodę wypowiedzi wyłączają
6
przymus absolutny, który wyłącza zdolność decyzji lub możliwość realizacji woli;
niedopuszczalne są zatem hipnoza i narkoanaliza
przymus nieabsolutny, czyli nacisk na psychikę, który może, ale nie musi powodować
wyłączenia swobody wypowiedzi; vis compulsiva, czyli posługiwanie się silą fizyczną lub
stwarzanie uciążliwych warunków
grozba, nielegalna obietnica zmiany sytuacji niekorzystnej pod warunkiem złożenia
odpowiedniego oświadczenia oraz podstęp
stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych, wpływających na procesy
psychiczne przesłuchiwanej osoby albo mających na celu kontrole nieświadomych reakcji jej
organizmu w związku z przesłuchaniem; zakaz ten jest bezwarunkowy
dowodu z wyjaśnienia oskarżonego lub zeznań świadka nie wolno zastępować teścia pism,
zapisków lub notatek urzędowych
kodeks, polecając zachowanie pewnych rygorów formalnych podczas czynności dowodowych, tym samym
zakazuje czynności niezgodnych z tymi rygorami
CZYNNOŚCI DOWODOWE
Czynności poszukiwawcze
poszukiwanie zródeł dowodowych w postaci osób lub rzeczy np. poszukiwanie oskarżonego
poszukiwania poza procesem: czynności operacyjno rozpoznawcze ( Policja, SG, ABW prawo
legitymowania osób; Policja zatrzymanie osób stwarzających bezpośrednie zagrożenie) nie są to
czynności procesowe, bo proces nie został wszczęty
rozróżniamy:
przeszukanie i zatrzymanie rzeczy
poszukiwanie oskarżonego
* możliwe także oględziny, jeżeli przeprowadza się je w celu znalezienia rzeczowych zródeł
dowodu
Ad.1. Przeszukanie i zatrzymanie rzeczy
są to dwie odrębne czynności jednak pozostające ze sobą w ścisłym związku
zatrzymanie rzeczy: (art. 217ż1 KPK)
celem pozyskania dla postępowania rzeczy, która:
może stanowić dowód w sprawie
podlega zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych lub
roszczeń o naprawienie szkody
Policja lub inny organ (np. ABW, Straż Graniczna, prokurator na zasadzie dewolucji) posiada
wiarygodną wiadomość, że rzeczy podlegające wydaniu znajdują się w posiadaniu
konkretnej osoby oraz znanym miejscu wezwanie do oddania dobrowolnie
w razie odmowy można przeprowadzić odebranie zastosow. Przepisów nt.
wypadków niecierpiących zwłoki
podstawa prawna: żądanie sądu lub prokuratora obowiązek przedstawienia art.217ż1 KPK
na ogół postanowienie nie uregulowane w kodeksie
w wypadku niecierpiącym zwłoki, gdy wydanie postanowienie niemożliwe, zażądać może
Policja lub inny uprawniony organ zatwierdzenie zatrzymania rzeczy możliwość
złożenia wniosku przez osobę wydającą wniosku o wydanie i doręczenie takiego
zatwierdzenia doręczenie powinno nastąpić max. 14 dni od zatrzymania rzeczy art.
217ż4 KPK
jeżeli sąd lub prokurator w ciągu 7 dni nie zatwierdzi to rzecz należy zwrócić
niezwłocznie osobie uprawnionej art. 230ż1 KPK chyba, że wydanie było
dobrowolne, a osoba nie złożyła wniosku o zatwierdzenie
przeszukanie:
j� nie jest konieczna wiarygodna wiadomość, w którym miejscu znajduje się dana rzecz
7
uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana albo poszukiwane rzeczy
tam się znajdują art.219ż1 KPK
k� także w celu: wykrycia, zatrzymania, przymusowego doprowadzenie osoby podejrzanej
l� wyższy stopień nietykalności pomieszczenie i osoby niż w przypadku zatrzymania
można przeprowadzić w celu:
wykrycia lub zatrzymania, albo przymusowego doprowadzenia osoby
podejrzanej
znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie
znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym
w przypadkach niecierpiących zwłoki:, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło
być wydane, to organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika jednostki
lub legitymację służbową następnie zwraca się do sądu lub prokuratora o
zatwierdzenie przeszukania, jeżeli nie zatwierdzi to wszczyna postępowanie
dyscyplinarne lub nawet karne
doręczenie postanowienia o zatwierdzeniu na żądanie przeszukanego w terminie 7
dni od dokonania czynności
przeszukanie osoby:
obejmuje osobę, jej odzież i podręczne przedmioty
dokonuje o ile to możliwe osoba tej samej płci art. 223 KPK
obejmuje wszystkie zakamarki ciała
może polegać na dokonaniu prześwietlenia lub badaniu ultrasonograficznym; możliwe
podanie środków przeczyszczających
przeszukanie pomieszczenia j�
zamieszkałego:
mieszkanie jedno lub wielorodzinne
pokój hotelowy, przyczepa kempingowa
namiot turystów
w porze nocnej tylko w nagłych przypadkach (od 22 do 6)
przeszukanie rozpoczęte za dnia można kontynuować w porze nocnej art. 221ż2
przeszukanie pomieszczenia k�
ogólnie dostępnego
restauracja, kino, bar, teatr, dyskoteka
służące do przechowania przedmiotów (przechowalnia bagażu PKP)
zawsze możliwe przeszukanie w porze nocnej art.221ż3 KPK chyba ze jest zamknięte
przed publicznością
l�pomieszczenie lub miejsce zamknięte należące do instytucji państwowej lub
samorządowej
konieczne zawiadomienie kierownika takiej instytucji o przeszukaniu lub jego zastępcy,
organu nadrzędnego
konieczne dopuszczenie ich do udziału w przeszukaniu art.222ż1 KPK
m�pomieszczenie zajęte przez wojsko
jedynie w obecności dowódcy lub osoby przez niego wyznaczonej art. 222ż2 KPK
inne miejsce
inne osoby lub jednostki organizacyjne np. zakład produkcyjny, stodoła, dziedziniec
także pojazd przeoczony przez KPK
cechy wspólne dla wszystkich:
osoba, u której ma nastąpić przeszukanie, musi być przed jego rozpoczęciem poinformowana
o jego celu i wezwana do wydania poszukiwanych przedmiotów art.224ż1 KPK
ta osoba ma prawo być obecna przy przeszukaniu, także osoba przybrana przez
przeszukującego i osoba przybrana przez osobę, u której dokonuje się przeszukania,
jeżeli nie utrudnia art. 224ż2 KPK
jeżeli na miejscu nie ma gospodarza należy przywołać przynajmniej jednego dorosłego
domownika lub sąsiada art.224ż3 KPK
jeżeli kierownik instytucji państwowej, samorządowej lub inna osoba oświadczy ze znalezione
w czasie przeszukania pismo lub inny dokument zawierają tajemnicę służbową,
państwową, zawodową lub inną chroniona to prowadzący przeszukanie ma obowiązek
przekazać je (bez odczytywania) w ręce sądu lub prokuratora art. 225ż1 KPK
nie można zapoznawać się z treścią pism lub dokumentów związanych z wykonywaniem
funkcji obrońcy
8
przeszukanie pomieszczeń dyplomatycznych dopuszczalne tylko za zgodą misji
urząd konsularny dopuszczalne za zgodą kierownika urzędu
protokół przeszukania:
konieczne spisanie
kodeks wymienia elementy, jakie powinien zawierać art.229 KPK
kodeks normuje także kwestie:
zwrotu osobie uprawnionej przedmiotów, które są zbędne dla postępowania art.230 KPK
przechowywania przedmiotów mogących stanowić dowód przestępstwa, podlegających
przepadkowi lub, których posiadanie jest zabronione art. 228, 231-234 KPK
postępowania z rzeczami stanowiącymi przedmiot zabezpieczenia kar majątkowych i roszczeń o
naprawienie szkody art. 291-296 KPK
przechowywania przedmiotów i substancji stwarzających niebezpieczeństwo dla życia lub
zdrowia i procedurę ich niszczenia
kontrola osób i rzeczy w środkach transportu przeprowadzona przez Policję i ABW - jest bardziej
rozluzniona, regulowana w ustawie o Policji i ustawie o ABW
prawo do dokonywania kontroli osobistej i przeglądania zawartości bagażu
sprawdzanie ładunku w portach, dworcach
w transporcie lądowym, powietrznym wodnym
w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego!!!
nie jest konieczne wydanie postanowienie o przeszukaniu lub zatwierdzenie przeszukania ( nie
zwalnia od badania przez prokuratora dopuszczalności i przebiegu takiej kontroli)
Kontrola korespondencji, przekazu informacji i przesyłek
konieczność wydania sądowi lub prokuratorowi, na żądanie zawarte w ich postanowieniu korespondencji i
przesyłek oraz wykazu połączeń telekomunikacyjnych, także poczty elektronicznej itp.
dotyczy: urzędów, instytucji i podmiotów prowadzących działalność w dziedzinie poczty i
telekomunikacji (np., Poczta Polska, TPSA, firmy ekspresowe)
tylko sąd lub prokurator mają prawo je otwierać lub zarządzić ich otwarcie
musi mieć znaczenie dla postępowania
wymienione podmioty mają także obowiązek niezwłocznie zabezpieczyć (na żądanie sądu lub prokuratora)
dane informatyczne (na czas oznaczony, max 90 dni)
korespondencję i przesyłki zbędne dla sprawy zwraca się niezwłocznie jednostkom, które je wydały
(art.218ż3), a dane informatyczne zwalnia się z zabezpieczenia
Kontrola i utrwalanie rozmów
podsłuch procesowa kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych oraz zastosowanie środków
technicznych do kontroli i utrwalania innych przekazów informacji
dopuszczalny tylko po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego w celu
wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżeniu popełnienia nowego
przestępstwa art. 237ż3
wolno prowadzić, gdy toczące się postępowanie lub obawa nowego przestępstwa dotyczy : (art.237ż3 KPK)
zabójstwa
niebezpieczeństwa powszechnego lub sprowadzenia katastrofy
handlu ludzmi
uprowadzenia osoby
wymuszenia okupu
uprowadzenia statku powietrznego lub wodnego
rozboju lub kradzieży rozbójniczej lub wymuszenia rozbójniczego
zamachu na niepodległość i integralność państwa
zamachu na konstytucyjny ustrój państwa lub naczelne organy, jednostkę Sił Zbrojnych RP
szpiegostwa lub ujawnienia tajemnicy państwowej
fałszowania oraz obrotu fałszywymi pieniędzmi, środkami, instrumentami płatniczymi albo
zbywalnymi dokumentami uprawniającymi do otrzymania sumy pieniężnej, ładunku itp.
9
wytwarzania, przetwarzania, obrotu i przemytu środków odurzających, prekursorów,
środków zastępczych i substancji psychotropowych
zorganizowanej grupy przestępczej
mienia znacznej wartości
gromadzenia broni, materiałów wybuchowych Kub radioaktywnych
użycia przemocy lub grozby bezprawnej w związku z postepowaniem
łapownictwa i płatnej protekcji
stręczycielstwa, kuplerstwa, sutenerstwa
przestępstw rozdz. XVI KK
organem uprawnionym do wydania postanowienia jest sąd konieczny wniosek prokuratora art.237ż1
KPK
w wypadkach niecierpiących zwłoki może zarządzić prokurator jednak zobowiązany do zwrócenia się do
sądu w terminie 3 dni o zatwierdzenie sąd ma 5 dni na zatwierdzenie (na posiedzeniu, bez udziału
stron)
podsłuchem można objąć:
osobę podejrzaną
oskarżonego
pokrzywdzonego
inną osobę, z którą może się kontaktować oskarżony albo, która może mieć związek ze
sprawcą lub grożącym przestępstwem art.,237ż24 KPK
upoważniony do odsłuchu: sąd, prokurator, lub w przypadkach niecierpiących zwłoki Policja (za zgodą
sądu lub prokuratora)
kontrola lub podsłuch mogą być prowadzone max. 3 miesiące ( z możliwością przedłużenia na kolejne 3
miesiące art.238 KPK)
po zakończeniu kontroli sąd zarządza zniszczenie utrwalonych zapisków, lub gdy sąd nie zatwierdził
postanowienia prokuratora wydanego w sytuacji niecierpiącej zwłoki art.238ż3 KPK
zażalenie: przysługuje osobie, której dotyczy postanowienie o podsłuchu, może domagać się zbadania
zasadności, legalności kontroli; rozpoznaje sąd powołany do rozpoznania sprawy w I instancji art.240ż1
KPK
kontrola operacyjna przeprowadzana poza procesem tylko w ramach czynności operacyjno
rozpoznawczych w zakresie nieobjętym przepisami KPK
czynności nieformalne i tajne
wykonywane przez Policję, ABW, Straż Graniczną
w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, uzyskania dowodów w przestępstwach
ściganych z oskarżenia publicznego
polega na:
kontrolowanie treści korespondencji
kontrolowanie zawartości przesyłek
stosowanie środków technicznych w celu uzyskania w sposób niejawny informacji i
dowodów oraz ich utrwalanie
wykonuje ją:
Policja: zapobieżenie i wykrycie przestępstw umyślnych ściganych z oskarżenia
publicznego (np. przeciwko życiu, spowodowanie ciężkiego uszczerbku,
pozbawienie wolności w celu wymuszenia okupu)
ABW: bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i porządek konstytucyjny; szpiegostwo,
terroryzm, naruszenie tajemnicy państwowej; godzące w podstawy ekonomiczne
państwa, korupcja itp.
Straż Graniczna: w zakresie dokumentów uprawniających do przekraczania granicy,
przestępstwa które w ruchu granicznym narażaja Skarb Państwa na znaczną
szkodę i naruszają nietykalność granicy państwowej oraz ścigane na mocy umów
międzynarodowych
obowiązuje zasada subsydiarności kontrola przez te organy może być podjęta tylko, jeśli inne środki
okazały się bezskuteczne lub zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub
nieprzydatne
zgoda pisemna na kontrolę operacyjną Policji, SG i ABW wydaje sąd okręgowy na pisemny wniosek
Komendanta Głównego Policji, KGSG, szefa ABW po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora
Generalnego
w przypadkach niecierpiących zwłoki mogą działać na podstawie decyzji komendantów, za pisemną zgodą
PG
10
tendencja do bezpośredniego włączania do dowodów materiałów zebranych i utrwalonych nieformalnie
podsłuch prywatny:
nagrywanie potajemne własnej rozmowy z kimś, aby ją utrwalić dla siebie
dopuszczalne na procesie, który odbywa się w przyszłości art.393ż3 KPK (zostało
dokonane prywatnie i nie dla celów procesu)
jeżeli zostało dokonane celowo dla przyszłego procesu wtedy zgodnie z
art.393ż3 odtworzenie nie jest dopuszczalne
ktoś potajemnie nagrał i podsłuchał cudza rozmowę czyn ten jest przestępstwem nie
wolno
ktoś broniąc się przed szantażem, wymuszeniem łapówki lub innym podobnym, albo jako
widz nagrał rozmowę świadczącą o przestępstwie nagranie traktowane jako dowód
rzeczowy dopuszczalne
Ad.2. Poszukiwanie oskarżonego
poszukiwanie zwykłe
zarządza sąd lub prokurator, jeżeli miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej jest
nieznane
wolno przeprowadzić przeszukanie, przesłanką przeszukania jest nieznajomość miejsca
pobytu oskarżonego
list gończy
wydaje na podstawie postanowienia sąd lub prokurator
zależy od następujących warunków:
w stosunku do oskarżonego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu
oskarżony ukrywa się
musi przekazywać informacje, których nie wolno pominąć (sąd lub prokurator, który wydał
postanowienie o poszukiwaniu listem gończym, dane identyfikujące osobę poszukiwaną,
treść zarzutu, postanowienie o aresztowaniu albo zapadłym wyroku, wezwanie o
zawiadomieniu o miejscu pobytu i ewentualnie nagroda za ujęcie lub przyczynienie się do
ujęcia oraz tajemnica osoby informującej)
nazwisko oskarżonego można umieścić tylko w liście gończym, który rozpowszechnia się
przez rozesłanie, rozplakatowanie, opublikowanie, np. w prasie, telewizji, radio
CZYNNOŚCI UJAWNIAJCE DOWODY
polega na wydobywaniu ze zródeł dowodów środków dowodowych oraz ich zabezpieczanie w formie
przewidzianej przez prawo procesowe
wyróżniamy:
przesłuchanie
okazanie i rozpoznanie
oględziny
badanie ciała
ekspertyza
odczytanie
sekcja zwłok
eksperyment procesowy
Ad.1. Przesłuchanie
wyjaśnienia oskarżonego,
zeznania świadków,
opinia biegłego
ogólne zasady przesłuchania:
w warunkach stwarzających możność swobodnej wypowiedzi
należy posługiwać się tzw. metodą mieszaną, polega ona na tym, że w przesłuchiwaniu
widoczne są dwa etapy:
swobodna relacja przesłuchiwanej osoby
pytania ukierunkowane zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli
zeznań
11
nie wolno zadawać pytań sugestywnych z metody krzyżowego przesłuchiwania
przebieg przesłuchania podejrzanego:
wstęp do przesłuchania, podczas którego należy:
ustalić tożsamość podejrzanego i poinformować go w jakim charakterze będzie
przesłuchiwany
pouczyć go gdy to jest pierwsze przesłuchanie o uprawnienia (wręcza się takie pouczenie na
piśmie, otrzymanie potwierdza się podpisem), przed każdym następnym przesłuchaniem
należy go niezależnie od wcześniejszego pouczenia ponownie pouczyć o prawie odmowy
odpowiedzi lub składania wyjaśnień
przedstawienie zarzutów
przesłuchanie na temat jego danych osobowych
przesłuchanie właściwe, czyli na temat przedstawionego mu zarzutu
przesłuchanie uzupełniające
przesłuchanie oskarżonego przed sądem:
po stwierdzeniu tożsamości należy oskarżonego uprzedzić tylko o prawie odmowy odpowiedzi i
wyjaśnień
odczytanie aktu oskarżenia
pytania zasadnicze i pytania uzupełniające (z reguły trudno do oddzielenia)
przesłuchanie świadka przed sądem
wstęp do przesłuchania, obok stwierdzenia tożsamości, powiadomienia w jakim charakterze będzie
przesłuchiwany należy pouczyć go o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania
odebranie przyrzeczenia, jeśli sąd za zgodą stron nie zwolni świadka od niego, nie odbiera się
obligatoryjnie przyrzeczenia: art. 189 KPK
osób, które nie ukończyły 17 lat
gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zakłócenia czynności
psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia
gdy świadek jest osoba podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego w ścisłym związku
z czynem stanowiącym przedmiot postępowania lub pozostającym w ścisłym związku z
czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy został za to przestępstwo
skazany
gdy świadek prawomocnie został skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie
przesłuchanie świadka na temat jego danych osobowych
w zależności od roli świadka w popełnieniu przestępstwa oraz stosunku do oskarżonego może zajść
konieczność pouczenia o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytanie lub
przesłuchania z wyłączeniem jawności
właściwe przesłuchanie
przesłuchanie świadka w postępowaniu przygotowawczym różnie się od
przesłuchania na rozprawie zazwyczaj nieobecnością stron, a więc i ich pytań, brakiem
przyrzeczenia, chyba e przesłuchuje go sąd na podstawie artykułu 316 ż 3
szczególne sposoby przesłuchania świadka:
pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat w sprawie o przestępstwo
przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości lub przeciwko rodzinie i opiece,
można przesłuchać tylko raz, chyba, że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których
wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub zażąda tego oskarżony, który
nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania;
przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem psychologa;
prokurator, obrońca, pełnomocnik pokrzywdzonego, przedstawiciel
ustawowy mogą wziąć udział
pokrzywdzonego nie wzywa się na rozprawę główną tylko odczytuję się
protokół lub zapis dzwiękowy
identyczną procedurę stosuje się podczas przesłuchania świadka nie będącego
pokrzywdzonym, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, w sprawie o
przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub grozby bezprawnej lub o
przestępstwo wolności seksualnej i obyczajności
12
przesłuchanie świadka (ani oskarżonego ani biegłego nie wolno tak przesłuchiwać)
przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej
czynności na odległość
przesłuchanie prowadzi nie sąd w pełnym składzie, ale wyznaczony sędzia
przesłuchanie biegłego:
ma właściwie te same elementy co przesłuchanie świadka
nie składa przyrzeczenia przed właściwym przesłuchaniem, zastępuje je powołanie się przez
niego na przyrzeczenie złożone przy ustanawianiu go w tym charakterze
wyjaśnienia oskarżonego:
mają one podwójny charakter
są one środkiem obrony, a więc polegają na argumentacji zwalczającej tezę
oskarżenia
są środkiem dowodowym, którym prawo nie przyznaje szczególnej mocy
przyznanie się może być tylko podstawą zaniechania części postępowania dowodowego
przed sądem
szczególnym rodzajem wyjaśnień jest tzw. pomówienie, czyli obciążenie innej osoby zarzutem
popełnienia przestępstwa
Ad.2. Okazanie i rozpoznanie:
okazanie jest czynnością polegającą na koncentracji wyjaśnień lub zeznań na przedmiocie
przedstawionym do percepcji w odpowiednich warunkach
rozpoznanie jest odmianą okazania, polega na przedstawieniu osobie przesłuchiwanej innej
osoby, jej wizerunku (najczęściej fotografii, filmu video) albo rzeczy (również nieruchomości) w
celu rozpoznania
okazywanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestie
podczas okazania osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej
osoby, odnosi się to również do wizerunków i przedmiotów
należy dbać o to, aby różnice między osobami, przedmiotami, wizerunkami nie były zbyt rażące
okazanie składa się z 3 elementów;
odebranie oświadczenia dowodowego przed identyfikacją
identyfikacja
odebranie oświadczenia dowodowego po identyfikacji
okazanie i rozpoznanie dostarczają środków dowodowych w postaci wyjaśnień oskarżonego lub zeznań
świadka, ale skoncentrowanych na przedmiocie czynności
w razie potrzeby okazanie można przeprowadzić tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby
przesłuchiwanej przez osobę przesłuchiwaną, anonimowość gwarantuje tylko negatywny wynik
rozpoznania, jeśli będzie skuteczne osobę przesłuchiwaną trzeba będzie ujawnić chyba, że
zapadnie postanowienie o przesłuchaniu świadka w roli świadka incognito
z okazania spisuje się zawsze protokół
Ad.5. Ekspertyza
pojęcie to występuje w dwóch znaczeniach:
sensu stricto badanie przeprowadzone przez biegłego (art.194 pkt.1)
sensu largo badanie + opinia biegłego (art.198 ż3 o niej będzie mowa)
powodem do wydania postanowienia o przeprowadzeniu ekspertyzy jest konstatacja, że
stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga
wiadomości specjalnych. (=> opinie biegłego)
organ procesowy:
musi zawsze wydać postanowienie o przeprowadzeniu ekspertyzy (zawsze gdy kwestia
wiadomości specjalnych nawet jeżeli sam je zebrał)
organ nie może zastąpić biegłego (bo opinia specjalistyczna nie byłaby kontrolowana przez
strony ani przez organ)
13
wiadomości specjalne (pojecie bardzo szerokie)
wiadomości z zakresu szczegółowych dyscyplin naukowych
wszelka wiedza teoretyczna (ponad wiedze przeciętnej osoby z wykształceniem średnim
ogólnym)
wiedza praktyczna zw. z wykonywaniem zawodu lub zainteresowań
biegły - o jego kwalifikacji nie decyduje dyplom, ale rzeczywista wiedza (każdy nim może być)
Nie ma pierwszeństwa do wykonywania ekspertyzy ( nie musza być to instytuty naukowe)�!
Gdy wydawana przez nie musza być stwierdzeni wszyscy biegli (indywidualna odpowiedzialność)
w praktyce ograny procesowe zwracają się do takich instytucji jak:
* Instytut Ekspertyz Sądowych
* Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji
dopuszczenie dowodu z opinii biegłego = właściwość funkcjonalna
�!
sądu
prokuratora
organu prowadz. postep. przygotow.
(chyba ze ustawa mówi tylko o 2 pierwszych)
Postanowienie do wydania opinii:
imię i nazwisko biegłego
specjalność
gdy instytucja (specjalność osób biorących udział w wydawaniu opinii)
przedmiot
zakres (może go zmienić i stawiać dodatkowe pytania lub zastrzec swoja obecność przy
przeprowadzaniu tej ekspertyzy)
sformułowanie w razie potrzeby pytań
termin dostarczenia opinii
Gdy biegli powołani z zakresu kilku opinii wtedy organ decyduje czy wydają opinie kompleksowa czy każdy
osobną.
Biegli:
sądowi
ad hoc
(od wszystkich wymaga się obiektywizmu)
Osoby działające przy ekspertyzie:
biegli (podpisy musza być na opinii)
wyspecjalizowani wykonawcy (uczestniczą tylko w badaniach, nie podpisują ale trzeba ich wymienić bo
mogą być świadkami)
!tylko w 1 wypadku kodeks określa rodzaj ekspertyzy i wymaga odpowiednich kwalifikacji biegłych =>
ekspertyza psychiatryczna!
Warunek:
- wątpliwości co do poczytalności oskarżonego ( nie formułuje tego wprost)
> tą ekspertyzę może postanowić tylko sąd i prokurator w postęp.przygotow.
> min. 2 biegłych ( na ich wniosek można powołać biegłych innych specjalności Np. psychologa)
Opinia psychiatrów wypowiada się na temat:
poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia przestępstwa
aktualnego stanu zdrowia i możliwości uczestniczenia w procesie
szczególny rodzaj ekspertyzy => badanie wraz z obserwacją w zakładzie leczniczym, dopuszczalne:
art. 203 KPK
zgłoszenie przez biegłych w razie potrzeby
postanowienia sądu (określenie miejsca obserwacji)
�!
w postęp.przygotow. sąd orzeka na wniosek prokuratora
14
!sąd nie może bez opinii biegłych postanowić obserwacji!
obserwacja w zakładzie leczniczym powinna trwać max. 6 tygodni (na wniosek zakładu może
być przedłużona)
badanie stanu psych. świadka jest niedopuszczalne chyba ze:
wątpliwości co do tego stanu
wątpliwości co do stanu rozwoju umysłowego
wątpliwości co do stanu postrzegania lub odtwarzania
wtedy sąd lub prokurator mogą zarządzić przesłuchanie z udziałem biegłego (świadek nie może się
sprzeciwić)
z tego obowiązku zwolnieni są świadkowie którzy skorzystali z prawa odmowy zeznań itd.
jeżeli karalność czynu zależna jest od stanu zdrowia pokrzywdzonego nie może on się sprzeciwić
oględzinom i badaniom.
biegli nie mogą pozostawać ze sobą w zw. małżeńskim ani innym stosunku
ekspertyza kończy się opinia, zawiera:
dokładne przedstawienie instytucji i osób biorących udział w badaniach
sprawozdanie z czynności i spostrzeżeń
podpisy biegłych (bez wyjątku)
>wady ekspertyzy poznaje się po opinii (może ona być niejasna i niepełna)
�!
wtedy organ procesowy może:
wezwać ponownie biegłych
przesłuchać wszystkich ponownie
powołać innych biegłych (jeżeli opinia jest zrozumiała dla organu procesowego
wtedy nie powołuje się nowych biegłych nawet jeżeli str. się nie zgadzają)
można powołać nowych gdy powody osłabiające jego zaufanie lub bezstronność
biegli maja prawo do zapoznania się z aktami sprawy zakresie niezbędnym do wydania opinii
opinia prywatna biegłego
strona sama opłaca koszt tej opinii
kodeks z 1997 expresis verbis nie zezwala na odczytanie tej opinii na rozprawie
nie może być dowodem w procesie karnym
może być bardzo ważna informacja dla sądu o dowodzie
Ad.3. Oględziny
jest to zmysłowe zapoznanie się przez organ procesowy z miejscem, ciałem osoby lub rzeczą celem
ujawnienia ich cech charakterystycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu lub
ujawnienia zródła dowodu.
spostrzeżenia wzrokowe
poznanie za pomocą innych zmysłów słuchu, węchu, dotyku
I. OGLDZINY MIEJSCA
A) oględziny miejsca w pomieszczeniu
oględziny pomieszczenia podlegają temu samemu rygorowi co przeszukanie
identycznie naruszają mir domowy i prawo do intymności
B) oględziny miejsca na otwartej przestrzeni
podlegają wiec rygorom stwarzanym przez art. 211-227
powinno się je przeprowadzać w obecności przybranych świadków
OGLDZINY OSOBY
oględziny powierzchowne i niekrępujące
oględziny szczegółowe wkraczające w sferę prywatności
oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu powinna dokonać osoba tej samej płci
(chyba że trudności, osoby innej płci mogą być obecne tylko gdy to konieczne)
15
bada się ciało:
oskarżonego
świadka
III. OGLDZINY RZECZY
zwykle dokonuje się ich razem z oględzinami miejsca po czym zabiera się znaleziona w tym miejscu
rzecz celem dalszych oględzin i badań
ogląda się także dokumenty ( właściwości fizyczne)
często są wstępem do badań przeprowadzanych przez biegłych
jeżeli przedmiot może ulec zniszczeniu powinno się zachować jego część w formie niezmienionej a
jeżeli to niemożliwe wtedy utrwalić w inny sposób.
jeżeli przedmioty szybko psujące lub zanikające wtedy jedyna możliwość to procesowe utrwalenie
(spisanie protokołu, zdjęcia, taśma magnetowidowa, film, rysunki, szkic sytuacyjny)
regułą jest dopuszczenie stron do tych czynności w postęp.przygotow.
OGLDZINY I OWARCIE ZWAOK
oględziny zwłok przeprowadza się na miejscu znalezienia (do czasu przybycia prokuratora, biegłego
lub sądu zwłoki można przemieszczać tylko w razie konieczności)
otwarcie zwłok odbywa się z reguły w jednostce medycyny sądowej lub w szpitalu. Oględziny są
wtedy tylko etapem poprzedzającym otwarcie zwłok.
oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd (może to być sędzia wyznaczony
lub wezwany), z udziałem biegłego lekarza (faktycznie to on przeprowadza otwarcie i oględziny bo
obecność innych jest regułą formalną), w miarę możności z zakresu medycyny sądowej.
Wyjątek:
Policja dokonuje oględzin w wypadkach wymagających szybkiej reakcji z obowiązkiem
niezwłocznego powiadomienia prokuratora.
do obecności oględzin można wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu. (staje się on
świadkiem przybranym do czynności lub świadka faktycznego)
z otwarcia zwłok spisuje się obowiązkowo protokół
Ad.6. Odczytanie
przedmiotem tej czynności jest dokument
Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym związane jest
określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku
prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.
obojętna jest forma sporządzenia dokumentu i przez kogo był wydany oraz jaka ma strukturę
materialną,
odczytanie każda forma zapoznania się przez organ procesowy z treścią dokumentu, nie tylko za
pomocą wzroku, ale także i słuchu.
w toku procesu można odczytać każdy dokument, ale pod rożnymi warunkami (wymaganymi tylko w
czasie rozprawy, bo podczas postępowania przygotowawczego nie obowiązuje żadne ograniczenie)
odczytywanie w czasie rozprawy jest wyrazem zasady bezpośredniości
podział:
dokumenty procesowe powstałe w postępowaniu karnym lub dla jego celów (decyzje,
protokoły, orzeczenia, zarządzenia, wywiad środowiskowy itd.); nie wolno odczytywać
jakichkolwiek notatek urzędowych
dokumenty pozaprocesowe dokumenty urzędowe powstałe poza postępowaniem
karnym, choćby dla jego celów; nie wolno odczytywać dokumentów prywatnych
sporządzonych poza postępowaniem karnym ale dla ich celów
uznanie dokumentu za ujawniony - jest to zastępcza forma odczytania stosowana wyłącznie na
rozprawie
16
ujawnienie obligatoryjne gdy dotyczą danych co do oskarżonego oraz wyników wywiadu
środowiskowego (art.394ż1 uznaje za ujawnione bez odczytywania, ale można odczytać
na żądanie oskarżonego lub obrońcy)
ujawnienie fakultatywne polega na tym, ze inne podlegające odczytaniu dokumenty
można uznać bez ich odczytywania w całości lub w części, ale należy je odczytać na
żądanie stron.
oczywistym jest, ze strony muszą znać dobrze treść dokumentu, jeśli rezygnują z odczytania.
(Powściągliwe stosowanie bo jest to zaprzeczenie zasadzie bezpośredniości)
Ad. 7. Eksperyment procesowy
jest to czynność polegająca na przeprowadzeniu przez organ procesowy doświadczenia lub
odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów celem
sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy.
w drodze eksperymentu sprawdza się już zebrane dowody
uzyskuje się nowe dowody
sprawdza wersje śledcze
eksperyment jest samoistną czynnością dowodową, w czasie, której można dokonywać tez innych np.
oględzin, przesłuchań.
jest to czynność niepowtarzalna (należy dopuścić do niego strony)
odróżnić należy go od eksperymentu rzeczoznawczego przeprowadzonego przez biegłego podczas
ekspertyzy.
9. Badanie osoby oskarżonego i wywiad środowiskowy
w każdej sprawie, bez wyjątku, a wiec także w postępowaniu uproszczonym obowiązkowe jest zebranie
danych podstawowych o osobie oskarżonego; w postępowaniu należy, zatem ustalić:
tożsamość oskarżonego
jego wiek
stosunki rodzinne i majątkowe
wykształcenie
zawód i zródła dochodu
dane o jego karalności
udowodnić te okoliczności można tylko za pomocą dokumentów procesowych lub dowodu z wyjaśnień
oskarżonego i zeznań świadków
jeśli podejrzany był już prawomocnie skazany dołącza się do akt odpis postępowania lub wyciąg
wyroku oraz dane dotyczące odbycia kary; dokumenty te dołącza się w sprawach o zbrodnie
szczegółowe badanie sylwetki społecznej oskarżonego przeprowadza się drogą wywiadu
środowiskowego; w razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może
zarządzić badanie oskarżonego przez biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad
określonych w art. 74
wywiad środowiskowy przeprowadza:
zazwyczaj kurator sądowy
podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów
Policja w szczególnie uzasadnionych przypadkach
do osoby przeprowadzającej wywiad stosuje się przepisy o wyłączeniu sędziego; orzeka o tym
sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator
przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest:
fakultatywne jest zasadą; w razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator,
zarządza w stosunku do oskarżonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego
17
obligatoryjne
w sprawach o zbrodnie
w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeśli
zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciw życiu
wywiadu środowiskowego można nie przeprowadzać w stosunku do oskarżonego który nie
ma w Polsce stałego miejsca zamieszkania
duże znaczenie w praktyce ma ujawnienie danych o osobach, które dostarczyły informacji kuratorowi, oraz
przeprowadzenie dowodu w wyniku wywiadu; obowiązują tu trzy reguły:
dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu, osoba przeprowadzająca wywiad
może ujawnić tylko na żądanie sądu, a prokuratora w postępowaniu przygotowawczym;
ujawnienie musi być ostatecznością
osoby, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu, mogą być w razie potrzeby przesłuchane w
charakterze świadków; informator może wówczas najwyżej żądać wyłączenia jawności rozprawy
ze względu na jego ważny interes prywatny
w razie potrzeby można przesłuchiwać w charakterze świadków osoby, które przeprowadziły
wywiad; ujawnić mogą jednak dane o tożsamości informatora tylko na żądanie sądu lub
prokuratora
10. Świadek koronny
jest to sprawca, który zaakceptował propozycje korzystna dla niego w zakresie ścigania lub ukarania za
popełniony czyn, poczynioną mu przez właściwy organ procesowy, w zamian za ujawnienie przez
niego wiedzy o pozostałych uczestnikach przestępstwa i jego okolicznościach
świadek koronny w formie karnomaterialnej, przewidziany w kk; pojawia się on w dwóch postaciach:
świadek koronny in sua causa, we własnej sprawie, obligatoryjnie;
sąd stosuje obligatoryjnie nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić
jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu
przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw
(prokurator, Policja) informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa
oraz istotne okoliczności jego popełnienia
świadek koronny in altera causa, w innej sprawie, fakultatywnie;
sąd na wniosek prokuratora może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet
warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie
od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił
istotne okoliczności przestępstwa zagrożonego kara powyżej 5 lat pozbawienia wolności
___________________________________________________________________________________________________________
problem: mój podręcznik z 2005r mówi o ustawie o świadku koronnym, która wg tego podręcznika
obowiązuje do 1 IX 2006r& ale dzielnie przepisujeJ�
świadek koronny w formie karnoprocesowej ,wg ustawy z 25 VI 1997r. o świadku koronnym
przepisy tej ustawy stosuje się w sprawach o przestępstwa popełnione w zorganizowanej grupie
albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw; katalog tych przestępstw jest
zamknięty art.1 u.ś.k. (np. przestępstwa zabójstwa, brania zakładnika, rozboju)
podejrzany aby być dopuszczonym do składania zeznań w charakterze świadka koronnego, musi
spełniać dwa obligatoryjne warunki i jeden fakultatywny:
od chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach przekazał
organowi prowadzącemu postępowanie informacji, które mogą przyczynić się do ujawnienia
okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych
przestępstw lub zapobieżenia im
zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób
uczestniczących w przestępstwie oraz pozostałych okoliczności
warunek fakultatywny: można uzależnić dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego
także od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowych odniesionych z
przestępstwa oraz naprawienia szkody nim wyrządzonej
nie wolno przyznać statusu świadka koronnego:
sprawcy zabójstwa
18
prowokatorowi do przestępstwa wymienionego w katalogu
założycielowi lub kierownikowi grupy lub związku przestępczego
organ nadający status świadka koronnego
postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje sąd właściwy do
rozpoznania sprawy na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie
przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody prokuratora apelacyjnego
następstwa nadania statusu:
prokurator sporządza odpisy materiałów dotyczących świadka koronnego i wyłącza je do odrębnego
postępowania, a następnie zawiesza; zawieszenie trwa do czasu prawomocnego zakończenia
postępowania przeciwko pozostałym sprawcom
świadek koronny jest obowiązany złożyć prawdziwe i wyczerpujące zeznania, do jakich wcześniej się
zobowiązał; sąd na jego wniosek wyłącza obligatoryjnie jawność rozprawy na czas jego
przesłuchania; należy go pouczyć o tym uprawnieniu, a obecność tzw. osób zaufania nie jest
dopuszczalna
nie podlega on karze za przestępstwo umieszczone w art. 1 u.ś.k, w których uczestniczył i które jako
świadek koronny ujawnił w trybie określonym w ustawie;
istnieje jednak obowiązek skazanie za te przestępstwa i tym samym odmowa umorzenia
posterowania, a wcześniej obowiązek podjęcia zawieszonego postępowania, jeżeli:
zeznał nieprawdę lub zataił prawdę co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił
zeznań przed sądem
popełnił nowe przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo w związku mającym
na celu popełnianie przestępstw
zaistniały okoliczności niezezwalające na nadanie statusu świadka koronnego
tylko fakultatywnie, jeżeli świadek koronny popełnił nowe przestępstwo umyślnie
(jakiekolwiek) albo nie wykonał zobowiązania naprawienia szkody
prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia
się orzeczenia przeciwko pozostałym sprawcom; nie przysługuje zażalenie
postępowanie umorzone wznawia się obligatoryjnie, jeśli świadek koronny w ciągu roku od
uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania, o jakim była mowa, popełnił nowe
przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo związku przestępczym, lub zostały ujawnione
okoliczności uniemożliwiające nadanie mu statusu świadka koronnego, niezależnie od zwyczajnych
podstaw wznowienia postępowania przygotowawczego; wznawia się je fakultatywnie, jeżeli w ciągu
tego samego okresu świadek koronny popełnił nowe przestępstwo umyślne albo nie wykonał
zobowiązania naprawienia szkody
system ochrony
świadek koronny lub osoba dla niego najbliższa w razie zagrożenia życia lub zdrowia mogą:
być objęci ochrona osobistą
uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie
uzasadnionych wypadkach mogą uzyskać dokumenty umożliwiające używanie innych niż
własne danych osobowych, a nawet przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego
charakterystyczne elementy wyglądu lub operacje plastyczna
w razie niemożności zatrudnienia mogą otrzymać pomoc finansową na pokrycie kosztów
utrzymania
________________________________________________________________________________________________
CZYNNOŚCI KONTROLUJCE DOWODY
polegają na sprawdzaniu ich wiarygodności:
konfrontacja,
czyli stawienie sobie do oczu przesłuchiwanych osób, a wie� świadka ze świadkiem, świadka z
oskarżonym i podejrzanego z podejrzanym
porównanie oryginałów dowodów rzeczowych z kopiami (najczęściej stosowane w odniesieniu do
dokumentu)
ponowienie tej samej czynności dowodowej przez ten sam lub inny organ procesowy
SPÓR O NIEKONWENCJONALNE DOWODY
dowody będące przedmiotem sporu
19
świadek koronny
tajny agent policji nazywany tez agentem prowokatorem, osobą zaufania, konfidentem, tajnym
współpracownikiem; jest to osoba będąca funkcjonariuszem policji lub działającą na jej zlecenie,
która ukrywając własną tożsamość i związek z policja staje się uczestnikiem przestępstwa w celu
jego ujawnienia i wykrycia sprawców; jest on wiec osobą z zewnątrz w przeciwieństwie do świadka
koronnego
transakcja pozorna zwana zakupem kontrolowanym; jest to fingowana przez policje operacja
finansowa mająca na celu zaangażowanie się w nią osób podejrzanych o działalność przestępcza
kontrola operacyjna czyli podsłuch i obserwacja z zastosowaniem urządzeń elektronicznych i innych
urządzeń technicznych
tajne pozyskiwanie informacji o zachowaniu się osób podejrzanych, podejrzanych operacjach
finansowych objętych tajemnicą bankową lub ubezpieczeniową oraz innych danych podlegających
ochronie prawnej
komputerowa analiza danych osobowych osoby podejrzanej; warunkiem jej jest wcześniejsze
zebranie tych danych, nie zawsze z zachowaniem prawa do prywatności
uwarunkowania ustawowe dowodów niekonwencjonalnych
dotychczasowe i następne regulacje tych dowodów powinny spełniać następujące warunki:
w kk należy umieścić przepis który wyłączył by z zakazu prowokacji prowokacje do przestępstwa
dowody takie powinny być dopuszczane pod warunkiem przestrzegania zasady subsydiarności
dowody takie powinny być dopuszczane tylko do określonego kręgu spraw o przestępstwa
najgrozniejsze
zgoda na dopuszczenie takich dowodów powinna być warzona przez sąd odpowiednio wysokiego
rzędu
ustawa powinna przewidywać obowiązek niszczenia materiałów uzyskanych wbrew ustawie
zgoda na przeprowadzenie tych dowodów powinna zakreślać granice czasowe tych czynności
należy przewidzieć w ustawie możliwość odtworzenia na rozprawie uzyskanych materiałów
materiałów niektórych wypadkach należy dopuszczać składanie zeznań ewentualnie w formie
świadka incognito przez funkcjonariuszy lub tajnych agentów
20

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2007 SP Kat prawo karne procesowe
Prawo karne procesowe
Varia Prawo Rzymskie I rok, Doktryny II rok, Prawo karne II rok, Prawo Cywilne III rok, Postę
Prawo karne skrypt z wykładów Zalewskiego doc
T 3 procesowo kryminalistyczne czynności dowodowe
prawo karne
Prawo karne
Prawo karne Zbiór przepisów Wydanie 18
Prawo karne w tablicach
Prawo i polityka socjalna skrypt
postepowanie karne procesowe
prawo karne
Autonomia pacjenta a polskie prawo karne

więcej podobnych podstron