Aktualne zagadnienia doby pozytywizmu w twórczości Konopnickiej i Sienkiewicza (i innych).
Kategoria:
Polski
Zakres:
Pozytywizm
Tytuł:
Aktualne zagadnienia doby pozytywizmu w twórczości Konopnickiej i Sienkiewicza (i innych).
Dodano:
1999.08.17
Pozytywizm rozwinął gatunki epickie, ponieważ to one właśnie najbardziej nadawały się do wyrażania idei i myśli dominujących w tej epoce. Zadaniem literatury pozytywistycznej było badanie rzeczywistości, odzwierciedlanie jej, przekazywanie wzorców ideowych i osobowych. Zadaniem pisarza była służba idei, społeczeństwu, a zarazem przewodzenie innym, wskazywanie drogi rozwoju. Dzieło literackie powinno zatem nie tylko wzruszać, ale przede wszystkim uczyć, oddziaływać. Wśród gatunków prozatorskich szczególną uwagę zwrócić należy na nowelistykę, która stała się orężem pozytywistów w walce o nowy, lepszy świat.
Nowela jest krótkim utworem epickim, charakteryzującym się niewielkimi rozmiarami, o niezwykle rygorystycznej i zwartej kompozycji. (Typowa nowela to zaledwie parę stron tekstu.) Takie ograniczenie formalne powoduje różnorakie następstwa, z których wynikają zasadnicze cechy noweli.
Akcja tego utworu musi być niezwykle zwięzła i wyraźnie zarysowana. Wyelminowane zostaje wszystko, co jest zbędne, a więc luźne epizody, ilość bohaterów głównych oraz postaci pierwszoplanowych. Nowela nie zawiera także opisów przyrody, rozwlekłych charakterystyk bohaterów, dygresji i komentarzy odautorskich.
Fabuła musi być prosta i przejrzysta, musi się więc składać z jednego wątku głównego, bez wątków pobocznych. Akcja musi rozwijać się szybko, sprawnie. Wydarzenia powinny następować po sobie szybko, a każde z nich powinno mieć dla bohatera doniosłe znaczenie. Rozwiązanie akcji powinno być wyraźne, łatwe do zauważenia i określenia przez czytelnika. Nowelę powinna kończyć pointa, również nietrudna do odczytania dla przeciętnego odbiorcy tekstu.
Nowelistyka polska podlegała w okresie pozytywistycznym stopniowej ewolucji. Początkowo jej autorzy korzystali z tradycyjnych schematów, wzbogaconych składnikami ideowymi programu. Stąd bliski związek noweli i opowiadań z ówczesnymi gatunkami publicystycznymi. Fabułu nowel miały charakter tendencyjnie uformowanego pozytywistycznego przykładu. Najsilniej jednak nowelistykę z publicystyką łączyła wspólnota problematyki. Wynikała ona z obowiązującego w pozytywizmie nastawienia na aktualność oraz z obowiązku interwencyjności. Aktualność oznaczała propagowanie środkami literackimi tez programowych, a więc założeń "pracy u podstaw" i "pracy organicznej".
Stosunek pisarzy do ważnych problemów epoki traci z czasem znamiona tendencyjności. Obraz świata przedstawionego w nowelistyce staje się skomplikowany i niejednoznaczny, a jego ujęcie realistyczne. W schyłku lat siedemdziesiątych optymizm wczesnych utworów ustępuje miejsca coraz bardziej widocznemu pesymizmowi. Bohaterowie ponoszą niezasłużone klęski, spotykają się z niezrozumieniem, obojętnością, a nawet wrogością środowiska.
Szczególnego znaczenia w pozytywistycznej nowelistyce nabiera problem bohatera, którym jest człowiek z ludu. Właściwie występuje on w nowelach wszystkich pisarzy: Sienkiewicza ("Szkice węglem", "Janko muzykant", "Jamioł", "Bartek zwycięzca"), Orzeszkowej ("Tadeusz"), Prusa ("Antek") i innych. W ówczesnej nowelistyce świat chłopski to przede wszystkim świat ludzi skrzywdzonych. Przesłanki krzywdy tkwią w ciemnocie i nędzy środowiska, które jest bezbronne wobec bezwzględnych i amoralnych jednostek.
Klęski postaci z ludu to także wynik obojętności "warstw oświeceniowych" i ich klasowego egoizmu. Równocześnie twórczość nowelistyczna wydobywa te pierwiastki chłopskiego bohatera, które dowodzą jego wysokiej wartości etycznej i heroizmu, uzdolnień ("Antek", "Janko muzykant") czy pracowitości i uporu ("Za chlebem").
Nowela pozytywistyczna w stopniu dotąd nie spotykanym tworzy literacki obraz miasta i jego mieszkańców. O ile wieś przedstawiona w nowelach stanowiła z reguły obszar tradycyjnych i ustabilizowanych stosunków, przedstawionych na tle przyrody, o tyle temat miasta powstał w związku z nowoczesną problematyką cywilizacyjną. Miasto jako miejsce rozwoju przemysłu i nowej techniki w sposób bardziej widoczny zmienia losy postaci, tym bardziej, że autorów interesują przede wszystkim środowiska plebejsko - robotnicze i urzędnicze. Miasto, jego ulice i fabryczny pejzaż stanowią ich świat, wpływają na bieg życia. W tej zamkniętej przestrzeni miejskiej rozgrywają się dramaty, których znaczenie urasta często do rangi uniwersalnej. Dramat miłości małżeńskiej w "Kamizelce" Prusa czy matczynej w "Dymie" Konopnickiej, psychologiczna klęska Mendla Gdańskiego - to pierwsze z brzegu przykłady.
Humanitaryzm autorów nowel wyraża się najpełniej w zdecydowanym eksponowaniu tematyki dziecięcej. Wiąże się ona w sposób oczywisty z pedagogicznymi zainteresowaniami tej epoki, ale światopoglądowe przyczyny wybory sięgają znacznie dalej. W losach bezbronnych dzieci najostrzej odzwierciedla się zło współczesności. Dziecięca ufność i uczucia ponoszą porażkę w zetknięciu z bezwzględnym światem dorosłych, a pragnienia nie mogą się zrealizować, prowadząc do klęski i śmierci małych bohaterów. Ginie skatowany Janko Muzykant, umiera z wyczerpania Michaś ("Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela"), tonie pozbawiony opieki dorosłych Tadeusz w noweli Orzeszkowej. Dzieci służą też ukazaniu zmian w życiu dorosłych - nieszczęście niewidomej dziewczynki wyzwala odruch dobroci u egoistycznie dotąd postępującego pana Tomasza ("Katarynka" Prusa). Widzenie świata oczyma dziecka pełni różnorakie funkcje w nowelach Konopnickiej, np. nieświadomość własnej sytuacji, pozwalająca na beztroskę w momentach tragicznych, stwarza niezwykły efekt artystyczny i światopoglądowy w"Naszej szkapie".
Problemy obecne w programach i publicystyce okresu poszerzały krąg tematów literackich. Zagadnienia asymilacji, zwłaszcza Żydów, podejmowała Orzeszkowa i Konopnicka ("Mendel Gdański"); problematyka emancypacji znalazła odzwierciedlenie u Orzeszkowej, natomiast o społecznej genezie przestępstw kryminalnych pisała Orzeszkowa w "Opowiadaniach prawnika" i Konopnicka w "Obrazkach więziennych". Pozytywistyczna nowela odsłania zatem różne aspekty współczesnego życia, poddając je analizie i ocenie. Świat w niej przedstawiony odtwarzał codzienność kryjącą w sobie dramaty i psychologiczne niespodzianki. Działo się tak dlatego, że noweliści odchodzili coraz częściej od ilustrowania tez publicystycznych i konstruowali losy ludzkie tak, aby ukazać mechanizm uwikłania ich w nową, zmieniającą się rzeczywistość.
Szczególne miejsce w twórczości nowelistów zajęła problematyka patriotyczna. Trudności w zrealizowaniu tematu były olbrzymie. Przeszkodę stanowiła cenzura zaborców, czujna na wszelkie aluzje do spraw narodowych. Istniały również bariery psychologiczne, stworzone przez społeczny "zakaz" krytykowania narodowej przeszłości. Pisarze musieli zatem posługiwać się omówieniami, przemilczeniami, metaforyzacją. Mimo to powstały wówczas takie nowele patriotyczne, jak "Latarnik" czy "Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela" Sienkiewicza, "A.. B.. C.." Orzeszkowej czy cały jej późniejszy cykl "Gloria victis". Stanowiły one dowód, że pominięcie tej sfery przeżyć przez literaturę było niemożliwe. W nurcie tym objawia się powrót do tradycji romantycznych, najbardziej widoczny w nowelach Sienkiewicza i Orzeszkowej.
Wieloproblemowy charakter nowelistyki nie rozstrzyga rzecz jasna o znaczeniu i wartości utworów. Wiele z nich to raczej dokumenty epoki, schematyczne ilustracje programu. Prawdziwą wartość mają jednak te, które mają szersze znaczenie i sens, odnoszą się do wartości humanitaryzmu, demokratyzmu, patriotyz- mu. Nowelę pozytywistyczną w jej szczytowym okresie cechuje głęboko humanistyczny stosunek do człowieka "nizin". Zdecydowanie zmienia się pole obserwacji społecznej, widoczna staje się potrzeba ukształtowania nowych zasad stosunków międzyludzkich.
Henryk Sienkiewicz.
Nowela "Szkice węglem" powstała w Kalifornii, w roku 1876. Utwór ten ukazuje tragiczną sytuację chłopa w zaborze rosyjskim, już po wejściu w życie ustawy uwłaszczeniowej (1864). Nowela ta oskarża ludzi, którzy odpowiadają za sytuację najuboższych, najbardziej upośledzonych ekonomicznie i prawnie warstw społecznych. Chłop pada ofiarą nie tylko rosyjskich prześladowców, ale także, a nawet przede wszystkim, ofiarą zdeprawowanych polskich urzędników, ziemian i duchownych. Ludność wiejska znajduje się w położeniu beznadziejnym - chłopi nie znają języka rosyjskiego, nie znają prawa, nie rozumieją zasad ustawy uwłaszczeniowej, do tego są analfabetami. Wszystkie te czynniki powodują, że bohater noweli, ciemny chłop (Wawrzon Rzepa), staje się łatwą ofiarą dla carskiej administracji i prymitywnego w gruncie rzeczy pisarza gminnego. Rzecz dzieje się we wsi Barania Głowa, co jest elementem gorzkiej autorskiej ironii.
"Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela" to nowela, mająca formę... pamiętnika. Przedstawiony jest w niej problem germanizacji, a także zbyt wielkich ambicji. Bohater - Michał - jest uczniem przeciętnym, ale bardzo pracowitym. Bardzo dobrze zna materiał, cóż z tego, gdy wyrwany do odpowiedzi nie chce odpowiadać, milczy. Jego dramat pogłębiają listy od matki, w których żąda od niego coraz lepszych wyników. Ze zgryzoty i skrajnego wyczerpania umiera.
Problem germanizacji jest tu bardzo silnie zaakcentowany. Michał wychowany został w duchu patriotycznym, w kulcie ojczyzny. Tymczasem w szkole polskość jest poniżana, deptana. Michał nie może tego zrozumieć, zaciekle broni tego, co zostało mu wpojone w domu. Nie pojmuje rzeczywistości, nie rozumie, że musi udawać, robić inaczej niż myśleć. W swej dziecięcej naiwności nie dostrzega zmian, jakie zaszły w polityce i sytuacji kraju.
"Janko Muzykant" jest nowelą, w której pisarz porusza problematykę społeczną. Odwołuje się przy tym do często wykorzystywanego przez pisarzy pozytywistycznych motywu skrzywdzonego dziecka. Biedny i bezbronny wiejski chłopiec staje się ofiarą niesprawiedliwych stosunków społecznych. Janko jest nieprzeciętnie utalentowany muzycznie, jednak jego ogromne zdolności nie przynoszą mu w życiu ani pieniędzy, ani sławy i zaszczytów. Nie zmieniają też jego pozycji społecznej. Stają się za to przyczyną jego śmierci - Janko zakrada się bowiem do dworu, by choć móc dotknąć skrzypiec. Zostaje jednak złapany, a następnie wychłostany. Okrutna kara jest zbyt dotkliwa dla słabego chłopaka i Janko po trzech dniach umiera. Szczególnej ironii uworowi dodaje jego zakończenie, w którym państwo, powróciwszy z Włoch, rozmawiają o wyszukiwaniu i rozwijaniu tamtejszych talentów artystycznych, nie zdając sobie sprawy z tego, iż niedawno pochowano jeden rodzimy, lecz wybitny.
Osią wydarzeń jest motyw zmarnowanego nieprzeciętnego dziecka, dziecka o wielkim talencie. Autor nawiązuje tu jednocześnie do gorzkiego powiedzenia "Cudze chwalicie, swego nie znacie". Sienkiewicz zwraca uwagę czytelnika na niezrozumiałą dla wrażliwego czytelnika niechęć dworu do chłopów i brak zrozumienia tragedii i nieszczęścia najuboższych. Chłopi są bezbronni w swym nieszczęściu i wydani na pastwę bezwzględnych instytucji i urzędów. Nowela ma charakter interwencyjny, jej zadaniem jest poruszenie opinii publicznej, wskazanie problemu tragicznego losu najuboższych, zmuszenie do podjęcia aktywnej postawy, do niesienia pomocy.
"Jamioł" to opowieść o losie Marysi - sieroty, której właśnie umarła matka i która nie wie, co z sobą zrobić. Pozornie mieszkańcy wsi interesują się losem dziewczyny, w gruncie rzeczy każdy przejmuje się własnymi problemami. Kobiety, które czują sie odpowiedzialne za jej losy, decydują się wysłać ją do dworku. Jednak podróż w towarzystwie pijanego woźnicy kończy się dość szybko - sanie przewracają się w lesie. Przerażona i samotna Marysia postanawia dalej kontynuować podróż i poprzez głęboki śnieg brnie dalej. Jednak szybko się męczy i opuszczają ją siły. Usypiając dostrzega otaczające ją wilki.
Nowela ukazuje tragiczą sytuację sierot. Pozbawione opieki dzieci, wobec których nikt nie przejawia żadnego zainteresowania i troski, rozpoczynają samodzielne życie. Nie mają jednak żadnego wsparcia, ich los nikogo nie obchodzi, nikt się nimi zbytnio nie przejmuje. Nowela jest apelem o zmianę takiego stanu rzeczy.
W "Sachemie" Sienkiewicz pisze o prześladowaniach, jakim podlegali ze strony białych osadników Indianie w Stanach Zjednoczonych. W noweli tej można jednak doszukać się elementów paraboli - przypowieści. Pozornie bowiem utwór dotyczy jedynie spraw Ameryki, w rzeczywistości jest wyrazem obaw pisarza o los Polaków, żyjących w zaborze pruskim. Upodlenie Czerwonego Sępa (syna zabitego przez białych wodza Czarnych Węży) jest symbolem stoczenia się człowieka na dno moralne i etyczne.Wódz - sachem - dobrowolnie uczestniczy w cyrkowym widowisku, wystawiając przy tym na pośmiewisko najważniejsze symbole i oznaki przynależności plemiennej - ubiór wodza i pieśń zemsty. Sienkiewicz widział, że Polacy poddani w zaborze pruskim bezwzględnej "Kulturkampf" zagrożeni są takim właśnie procesem wynarodowienia i zniemczenia.
"Latarnik" jest utworem, który nie tylko mówi o Polaku - tułaczu, lecz sięga także do romantycznych pierwiastków. Opowiada on o losach Skawińskiego - wiecznie gnanego przez życie emigranta. Zdobywa on posadę latarnika na odległym skrawku lądu. Do jego zadań należy jedynie regularne zapalanie latarnii morskiej. Nagła odmiana losu, uspokojenie biegu wydarzeń życia - wszystko to wpędza Skawińskiego w stan swoistej stagnacji, otępienia. Jego życie płynie spokojnie, lecz pewnego dnia ta egzystencja zostaje przerwana. Oto bowiem na wyspę trafia paczka z książkami, wśród których jest również "Pan Tadeusz". Skawiński tak się zaczytuje, iż zapomina o swych obowiązkach. Do głosu dochodzi bowiem tak silnie tłumiona tęsknota za krajem, a duch Skawińskiego zostaje przeniesiony do ojczyzny. Jednak "nieodpowiedzialne" postępowanie latarnika staje się przyczyną jego zwolnienia. I ponownie staje się on tułaczem.
W " Latarniku" najpełniej zrealizował się powrót Sienkiewicza do romantycznych wartości i pierwiastków, a także koncepcja patriotyzmu opartego na ciągłości tradycji. Tradycja bowiem, zdaniem twórcy, warunkuje narodowe przetrwanie w najniekorzystniejszych warunkach. Dlatego w zakończeniu noweli, po życiowej klęsce bohatera, pojawia się również nadzieja, podkreślona takim oto zdaniem:
"Otwierały się przed nim nowe drogi tułactwa, wiatr porywał znowu ten liść, by nim rzucać po lądach i morzach, by się nad nim znęcać do woli (...) Na nowe zaś drogi życia miał także na piersiach swoją książkę, którą od czasu do czasu przyciskał ręką w obawie, by mu i ona nie zginęła...".
Maria Konopnicka.
W noweli "Miłosierdzie gminy" autorka porusza problematykę moralno - obyczajową. Nawiązuje do jednego z haseł pozytywizmu, postulatu filantropii, ale ukazuje negatywne skutki nadużycia tej pięknej idei, polegającej na bezinteresownym niesieniu pomocy biednym. Konopnicka pisze o swoistej "opiece", jaką nad zniedołężniałymi starcami roztacza jedna z gmin w Szwajcarii. Praktykuje się tam zwyczaj oddawania ludzi starych i niedołężnych pod opiekę bogatszych gospodarzy na drodze... licytacji. Licytuje się"w dół" tzn. gospodarze wymieniają coraz mniejszą kwotę zapomogi, jakiej oczekują od gminy na utrzymanie biedaka. Bohater noweli, stary Kuntz Wunderli, jest właśnie licytowany. Do tej haniebnej sytuacji dopuszcza jego syn, któremu szkoda na zniedołężniałego ojca pieniędzy. W końcu start Kuntz zostaje wzięty przez bezwzględnego mleczarza Probsta i zaprzężony do wózka mleczarskiego, tuż obok psa. Konopnicka przestrzega przed źle pojętą filantropią, wskazuje też na niszczącą siłę pieniądza, która sprawia, iż ludzie zachowują się bezwzględnie i... nieludzko.
Nowela "Mendel Gdański" jest próbą przeciwstawienia się fali antysemityzmu, która przetoczyła się pod koniec XIX w. przez Polskę i spowodowała liczne pogromy Żydów. Bohaterem noweli jest Mendel Gdański, stary rzemieślnik żydowski, introligator. Od lat związany z Warszawą (nazwisko miało służyć zmyleniu cenzury, akcja rozgrywa się w Warszawie, a nie w Gdańsku) czuje się Polakiem. Mendel ciężko i uczciwie pracuje, nie rozumie więc, dlaczego odmawia się mu prawa bycia pełnoprawnym obywatelem polskim. Już sam fakt, iż jest Żydem, wystarcza, by stał się ofiarą jednego z pogromów antyżydowskich. Choć uratowany, traci serce dla Polski. Utwór stanowi refleksję, iż wśród Polaków są ludzie, którzy potrafią zniszczyć najbardziej wartościowych ludzi tylko za ich"inność" lub pochodzenie. Dla Konopnickiej antysemityzm był czymś straszliwym, czemu należało się przeciwstawić, twardo i stanowczo.
W noweli "Nasza szkapa" Konopnicka ukazuje koszmar egzystencji rodziny ubogich plebejuszy. Nowela napisana jest w formie wspomnień kilkunastolatka, tak też jest prowadzona narracja. Konopnicka odwołuje się do motywu ukazania niesprawiedliwości społecznej poprzez krzywdę dziecka, istoty słabej, istoty, którą można łatwo skrzywdzić. Trójka chłopców musi codziennie oglądać agonię swej matki, przeżywa też rozstanie z ukochanym koniem, który musi zostać sprzedany, by chorej kobiecie można było kupić lekarstwa. Poświęcenie "szkapy" nie zdaje się na nic - matka umiera, a chłopcy stają się otępiałymi, niewrażliwymi na ból kalekami moralnymi, ciężko doświadczonymi przez los w młodym wieku.
W "Obrazkach więziennych" Konopnicka ukazuje prawidła, jakie rządzą życiem więziennym, jego surowe reguły i zwyczaje, a także wpływ na człowieka. Ludzie, przedstawieni w noweli ulegają różnorakim zmianom pod wpływem zamknięcia i ciężkiego trybu życia. Zmienia się ich wygląd, postępowanie, spojrzenie, nadzieja. Najmniej zmieniają się ci z krótkimi wyrokami, najbardziej ci z wieloletnimi. Więzienie na wszystkich odciska swe piętno, mimo to żaden nie rezygnuje z marzeń o wolności. Bohater noweli - Cygan - podejmuje próbę ucieczki, zostaje jednak złapany i surowo osądzony przez współwięźniów. Pobity wkrótce umiera. Dopiero po jego śmierci na jaw wychodzi gorzka prawda - Cygan od dwóch tygodni powinien przebywać na wolności. Biurokratyczne postępowanie doprowadziło go do tak desperackiego czynu. Konopnicka ukazuje więzienie jako machinę pozbawiającą ludzi człowieczeństwa, zabijającą w nich ludzkie odruchy, niszczącą ich osobowość.
Bolesław Prus.
"Kamizelka". Przewodnim motywem utworu jest tytułowa kamizelka. Stanowi ona pretekst dla narratora (właściciela kamizelki) do retrospektywnego spojrzenia na dzieje poprzedniego jej właściciela i jego żony. Nowela staje się w ten sposób historią miłości dwojga ludzi. Młode, przeciętne małżeństwo żyje w szczęściu do momentu, gdy mąż zapada na suchoty. Kamizelka staje się wtedy symbolem wielkiego poświęcenia małżonków, wzajemnego oszukiwania się, które miało na celu uspokojenie ukochanej osoby. Mąż bowiem wierzył, iż będzie zdrowy, gdy przytyje. Dlatego nocą żona nieco zwężała kamizelkę, oszukując go w ten sposób, lecz dodając mu nadziei. Utwór kończy metaforyczna pointa, będąca wyrazem nadziei na istnienie gdzieś w świecie prawdziwej, szczerej i bezinteresownej miłości.
W noweli "Antek" ukazany został tragiczny los biednego wiejskiego dziecka. Bohater, Antek, ma ogromny talent, potrafi świetnie rzeźbić, umie wykonywać różnorakie narzędzia, bardzo szybko opanowuje tajniki kowalstwa. Cóż z tego, skoro nie ma ochoty do pracy. Wysłany do szkoły czuje się zagubiony, wszystko go przeraża, nie rozumie panujących tu zasad. W dodatku jego matki nie stać na opłacanie jego nauki, Antek zostaje więc wyrzucony ze szkoły. Nie chce podjąć żadnej pracy, musi więc opuścić wieś i rozpocząć samodzielne życie. Wyrusza w świat, szukać chleba i nauki, we wsi nie ma bowiem żadnych perspektyw. Autor zwraca się do czytelników o niesienie pomocy, pokreśla konieczność walki z ciemnotą i zabobonem oraz sprawę oświaty ludu.
Eliza Orzeszkowa.
Tematem noweli "A.. B.. C.." jest walka o polską oświatę w warunkach narodowościowego ucisku zaborców. Opowiadanie to zaadresowane jest do inteligencji, zawiera wyraźny nakaz podejmowania "pracy u podstaw". Bohaterka - Joanna Lipska - córka polskiego nauczyciela, mieszka wraz z bratem, skromnym urzędnikiem, którego niewielka pensja musi im wystarczyć na życie. Joanna zajmuje się domem, robiąc wszystko, by żyć godnie i by jej ciężko pracujący brat miał choć trochę lżej. Jednak nieustannie gnębi ją myśl, że jest mało użyteczna, że jest dla niego ciężarem. Z radością więc przyjmuje propozycję kilku robotniczych rodzin, by zajęła się kształceniem ich dzieci i nauczyła je czytać i pisać. Z zapałem podejmuje tę pracę, choć wynagrodzenie jest bardzo niewielkie. Pewnego dnia otrzymuje wezwanie do sądu, gdzie zostaje uznana winną prowadzenia szkoły bez zgody odpowiednich władz zaborców. Ciężkie życie Joanny stało się jeszcze cięższe. Jednak mali uczniowie nie dają jej spokoju, co wywołuje wściekłość brata Joanny. Przestraszone dzieci uciekają, zostaje jednak najmłodsza z nich, mała Mańka, która nadal chce się uczyć. I znów słychać z pokoju Joanny głos dziecka, uparcie powtarzający "A.. B.. C..".
Tytułowy bohater noweli "Tadeusz" to dwuletni malec, syn chłopa. Ukazane zostają codzienne wydarzenia z jego życia - przebudzenie, śniadanie, przygotowanie do wyjścia z matką, droga do pracy w polu, modlitwa przed kapliczką, spotkanie z Klemensem, praca w ogrodzie - słowem powszedni dzień chłopów. Nic nie zapowiada nadchodzącej tragedii. Zajęta pracą matka co pewien czas spogląda na chłopaka, siłą rzeczy niezbyt jednak często. A malca fascynuje wiele rzeczy - słońce, kwiaty, motylek... Zaciekawiony oddala się od matki, aż trafia nad brzeg stawu. Dostrzega piękne kwiaty, chce je zerwać, traci równowagę i wpada do wody. Tonie bez jednego nawet krzyku. Orzeszkowa atakuje tu panująca na wsi prawa i porządki, podkreśla konieczność zmiany takiego stanu rzeczy, mówi o dramatach, jakie spotykają małe i bezbronne dzieci. To właśnie przedstawienie świata z perspektywy dziecka podkreśla tragizm i okrucieństwo zdarzeń.
Autor: Nieznany
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Anamnesis70 4 str 73 781641197550?ndy CMG73DW, CMG74 DS73 Boję sięPsalm 73 w 28 DOBRZE JEST MI DO BOGA SĘ PRZYBLIŻAĆĆwiczenie nr 73(1)73 Polaryzacja blony komorkowej potencjal spoczynkowy71 72 73więcej podobnych podstron