Ludzie, miejsca, wydarzenia
L
u
d
z
i
e
,
m
i
e
j
s
c
a
,
w
y
d
a
r
z
e
n
i
a
Wychowanie przedszkolne
w latach 1918 1939 (cz´Ä˜ç II)
% AGATA SAMSEL (Bia"ystok)
Problematyka wychowania przedszkolnego zacz´"a pojawiaç si´ w polskiej prasie juÅ»
w drugiej po"owie XIX wieku. Prób´ pierwszej polskiej koncepcji zawodowego kszta"ce-
nia opiekunek ma"ych dzieci podjÄ…" w 1842 r. na "amach Biblioteki Warszawskiej August
Cieszkowski.
Do 1929 r. by"y to szko"y dwuletnie. Kandydat-
Kszta"cenie kadry pedagogicznej
ki musia"y mieç ukoÅ‚czone 17 lat, wykazywaç
Od 1917 r. Referat Wychowania Przed-
si´ dobrym stanem zdrowia, poŻądanymi ce-
szkolnego, wspólnie z Wydzia"em Kszta"cenia
chami osobowoĘci i w"aĘciwą postawą moralną.
Nauczycieli, zajÄ…" si´ sprawÄ… szkó" i kursów dla
Powinny takÅ»e przed"oÅ»yç Ęwiadectwo ukoÅ‚-
ochroniarek. Z inicjatywy Ministerstwa po-
czenia szko"y wydzia"owej z wynikiem mini-
wsta"y kursy dokszta"cajÄ…ce dla czynnych zawo-
mum dobrym15).
dowo, niewykwalifikowanych wychowawczył
Cele nauczania i wychowania w semina-
w wielu miastach kraju, m.in. w Warszawie,
rium okreĘlane by"y programami, które zwykle
Pruszkowie, Úyrardowie, ¸odzi, DÄ…browie
przewidywa"y grup´ przedmiotów obowiÄ…zko-
Górniczej, Sosnowcu, B´dzinie, Zawierciu, Ra-
wych (religia, j´zyk polski, pedagogika i meto-
domiu, W"oc"awku, WÄ…chocku i Wilnie13).
dyka, nauki przyrodnicze, higiena i stomatolo-
W organizowaniu podobnych kursów w innych
gia, historia i geografia, rysunki i modelowanie,
regionach Polski mia"y swój udzia" znane dzia-
slojd, roboty r´czne, Ępiew, gimnastyka i go-
"aczki oĘwiatowe Stefania Marciszewska-Po-
spodarstwo kobiece) i nadobowiÄ…zkowych (gra
sadzowa w Poznaniu, Maria ¸ab´dzka na ÂlÄ…-
na instrumentach, j´zyk francuski i niemiecki).
sku i Natalia Cicimirska we Lwowie.
FunkcjonujÄ…ce w pierwszym dziesi´cioleciu
W 1919 r. upałstwowiono Seminarium dla
Drugiej Rzeczypospolitej seminaria nie spe"-
Ochroniarek prowadzone przez Towarzystwo
nia"y jednak oczekiwał Referatu Wychowania
Wychowania Przedszkolnego w Warszawie
Przedszkolnego, toteÅ» w 1929 r. dzi´ki stara-
jego dyrektorką zosta"a Helena Czerwiłska,
niom znanych pionierek wychowania przed-
wysuni´ta na to stanowisko przez Mari´ Wery-
szkolnego uda"o si´ przed"uÅ»yç nauk´ w nich
ho-Radziwi""owiczowÄ…. W latach 1923 1926
do lat trzech i wprowadziç zmiany w ich pro-
upałstwowiono siedem najlepiej zorganizowa-
gramie. Warunkiem przyj´cia do seminarium
nych kursów ochroniarskich w Warszawie,
nowego typu by" wiek 14 18 lat, zadowalajÄ…cy
Opatówku, Cz´stochowie, Wilnie, Poznaniu,
stan zdrowia, nienaganna moralnoĘç oraz od-
Krakowie i Lwowie. Oprócz seminariów pał-
powiednie uzdolnienia. Kandydatki powinny
stwowych funkcjonowa"y takŻe seminaria pry-
posiadaç Ęwiadectwo ukoÅ‚czenia siedmiokla-
watne, dwa w Warszawie i dwa w Lublinie14).
sowej szko"y powszechnej lub trzy klasy szko"y
Ęredniej wydzia"owej. Mile widziany by" teŻ
13
M. Wróbel, op. cit., s. 43. kurs wst´pny przy seminarium nauczycielskim.
14
Ibidem. Liczba przedmiotów zosta"a zredukowana z 12
15
W. LeÅ»aÅ‚ska, op. cit., s. 24. do 10. Wprowadzono arytmetyk´ z geometriÄ…,
518
9/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Ludzie, miejsca, wydarzenia
L
u
d
z
i
e
,
m
i
e
j
s
c
a
,
w
y
d
a
r
z
e
n
i
a
prze"oÅ»onym, sprawujÄ…cym t´ funkcj´ za zgodÄ…
histori´ i geografi´ Polski zastÄ…pi"a nauka
ministra WRiOP. Przy kaŻdym seminarium pla-
o Polsce, a zagadnienia ze stomatologii i higie-
nowano zorganizowaç przedszkole, w którym
ny w"Ä…czono do przyrodoznawstwa. Nauka
s"uchaczki odbywa"yby praktyki19). W roku na-
w seminarium koÅ‚czy"a si´ egzaminem, sk"a-
st´pnym wydano pierwszy program dla cztero-
danym przed pałstwową komisją egzaminacyj-
letnich seminariów dla wychowawczył przed-
nÄ…, powo"anÄ… przez kuratorium. Egzamin pi-
szkoli, przemilczano natomiast kwesti´ wymie-
semny sprawdza" wiadomoĘci z j´zyka polskie-
nionych w projekcie z 1932 r. liceów dla wycho-
go i pedagogiki, ustny natomiast z religii, j´-
wawczył. Program wprowadzono rozporządze-
zyka polskiego, przedmiotów pedagogicznych
niem z dnia 17 marca 1939 r. z zaleceniem sto-
oraz do wyboru: nauki o Polsce, przyrodo-
sowania w seminariach od wrzeĘnia tegoŻ roku,
znawstwa lub arytmetyki.
niestety wybuch wojny uniemoÅ»liwi" realizacj´
KolejnÄ… zmian´ w zasadach kszta"cenia wy-
tego przedsi´wzi´cia.
chowawczył przedszkoli przyniós" rok 1932.
Marcowa Ustawa o ustroju szkolnictwa okre-
Ęla"a rodzaj kwalifikacji zawodowych kadr za- Czasopisma pedagogiczne i ich rola
trudnionych w przedszkolach. Wed"ug artyku"u
w kszta"towaniu i upowszechnianiu
37 Ustawy kszta"cenie kandydatek na wycho- teorii wychowania przedszkolnego
wawczynie mog"o odtÄ…d odbywaç si´ w czterolet-
Lata mi´dzywojnia by"y okresem wzmoÅ»o-
nich seminariach dla wychowawczył przedszkoli
nego rozwoju czasopiĘmiennictwa. Po ponad
lub w dwuletnich liceach17). Czteroletnie semina-
pó"torawiecznej niewoli moŻna by"o wreszcie
ria przyjmowa"y kandydatki po szkole podstawo-
bez ograniczeÅ‚ kontynuowaç rozpocz´tÄ… juÅ»
wej, które ukoÅ‚czy"y 13 lat, a nauk´ w dwuletnich
w czasie zaborów dzia"alnoĘç wydawniczÄ…. Pe-
liceach mog"y kontynuowaç absolwentki gimna-
riodyki, jako podstawowy w tym okresie Ęrodek
zjum do 16 r. Życia, po tzw. ma"ej maturze. Na-
masowego przekazu, odgrywa"y wiodÄ…cÄ… rol´
uka w obu typach szkó" obejmowa"a wykszta"ce-
w przekazywaniu informacji, upowszechnianiu
nie ogólne, spo"eczno-obywatelskie, pedagogicz-
idei i kszta"towaniu opinii publicznej. W latach
ne, a takÅ»e praktyk´ pedagogicznÄ….
1918 1939 liczba wychodzÄ…cych w Polsce
Projekt ten zmierza" do podniesienia pozio-
dzienników i periodyków waha"a si´ w grani-
mu kszta"cenia zawodowego wychowawczył
cach od 2,5 do 3 tysi´cy tytu"ów.
i zrównania go z wykszta"ceniem nauczycieli
Józef Mirski podzieli" wszystkie ukazujące
szkolnych. Ponadto moÅ»liwoĘç kontynuowania
si´ w II Rzeczypospolitej czasopisma pedago-
nauki na wyŻszych uczelniach przez absolwent-
giczne na trzy grupy:
ki liceów pedagogicznych i szkó" zawodowych
pisma o charakterze informacyjnym, b´-
stopnia licealnego podnosi"a prestiÅ» tego zawo-
dÄ…ce najcz´Ä˜ciej organami towarzystw i zwiÄ…z-
du. Wychowawczynie czynne mog"y korzystaç
ków nauczycielskich;
z róŻnych form dokszta"cania. Niestety, projekt
periodyki fachowe poĘwi´cone metody-
ten mia" wejĘç w Å»ycie dopiero w 1938 r. Trud-
ce nauczania przedmiotów szkolnych oraz pro-
nÄ… sytuacj´ w zakresie kszta"cenia wychowaw-
blemom organizacji oĘwiaty;
czyÅ‚ stara"y si´ "agodziç cz"onkinie Sekcji Wy-
czasopisma o charakterze teoretyczno-
chowania Przedszkolnego ZwiÄ…zku Nauczyciel-
-pedagogicznym 20).
stwa Polskiego, organizujÄ…c korespondencyjne
WyŻsze Kursy Wychowania Przedszkolnego.
16
W . LeŻałska, op. cit., s. 30.
12 kwietnia 1938 r. ukaza"o si´ RozporzÄ…-
17
Dziennik Urz´dowy MWRiOP z 30 VI 1932 r.,
dzenie Ministra WRiOP o organizacji pał-
nr 4, poz. 39.
stwowych seminariów dla wychowawczył
18
Ibidem, 1938, nr 4, poz. 79.
przedszkoli 18), zgodnie z którym nauka w se-
19
W. LeŻałska, op. cit., s. 156.
minariach mia"a trwaç cztery lata. Organizacja
20
J. Mirski, O polskim piĘmiennictwie i czytelnic-
roku szkolnego mia"a byç taka sama jak
twie pedagogicznym, Przegląd Wspó"czesny 1931,
w Ęredniej szkole ogólnokszta"cącej. Kierow-
nr 109, s. 260-270.
nictwo seminarium zamierzano powierzyç
519
9/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Ludzie, miejsca, wydarzenia
L
u
d
z
i
e
,
m
i
e
j
s
c
a
,
w
y
d
a
r
z
e
n
i
a
W 1869 r. w PrzeglÄ…dzie Tygodniowym
szkoli i Wychowawców. W 1933 r. Powo"a" on
ukaza" si´ artyku" Adama WiĘlickiego, w którym
do Å»ycia miesi´cznik Plan Prac w Przedszko-
autor postulowa" umoŻliwienie kszta"cenia za- lu pod redakcją Zofii Witkowskiej, który za-
wodowego ochroniarkom, z racji pe"nienia
mieszcza" szczegó"owe plany pracy na poszcze-
przez nie waŻnej misji narodowej21).
gólne dni miesiąca, co z pewnoĘcią u"atwia"o
W okresie mi´dzywojennym pozycja wy- prac´ wychowawczyniom, aczkolwiek by"o nie-
chowawczyni dzieci w wieku przedszkolnym
jednokrotnie krytykowane. Np. J. Michalska,
by"a juÅ» w zasadzie ukszta"towana. Spo"eczeÅ‚- zwolenniczka uwzgl´dniania zainteresowaÅ‚
stwo przyzwyczai"o si´ do traktowania jej pracy
dziecka w pracy wychowawczej, twierdzi"a, Że
jako konkretnego, choç wciÄ…Å» jeszcze m"odego
odgórne ustalanie schematów zaj´ç mija si´
zawodu. W dalszym ciÄ…gu niezwyk"Ä… aktywnoĘç
z celem, poniewaÅ» jedynie wychowawczyni zna
wykazywa"a Maria Weryho, poĘwi´cajÄ…ca si´
specyfik´ Ęrodowiska, z którego wywodzÄ… si´
z oddaniem rozpocz´tej przed laty dzia"alnoĘci,
jej podopieczni i tylko ona wie, jakie majÄ… za-
związanej z propagowaniem i upowszechnia- interesowania, dlatego teŻ kaŻda indywidual-
niem idei wychowania przedszkolnego oraz do- nie powinna tworzyç plan prac dla swego
skonaleniem pracy wychowawczył. To z jej ini- przedszkola23).
cjatywy Towarzystwo Wychowania Przedszkol- Oprócz wyŻej wymienionych czasopism po-
nego w 1925 r. rozpocz´"o wydawanie specjali- Ęwi´conych wychowaniu dzieci w wieku przed-
stycznego czasopisma przedmiotowego pt.
szkolnym w okresie mi´dzywojennym ukazy-
Wychowanie Przedszkolne , które ukazywa"o
wa"y si´ takÅ»e: miesi´cznik Moje Dziecko ,
si´ aÅ» do wybuchu II wojny Ęwiatowej, poczÄ…t- wydawany przez Towarzystwo Przyjació" Przed-
kowo jako miesi´cznik, a od 1931 r. jako dwu- szkoli, Sprawy Przedszkolne , firmowane
miesi´cznik22). Zamieszczano w nim artyku"y
przez ZwiÄ…zek Zawodowy Ochroniarek,
metodyczne, teoretyczne, a takŻe informacje
Dziecko i Matka oraz Opieka nad Dziec-
o najnowszych systemach wychowania ma"ego
kiem , sygnowane przez Komitet Pomocy
dziecka. Pe"ni"o rol´ poradnika dla wychowaw- Dziecku. NiewÄ…tpliwie jednym z waÅ»niejszych
czył. Wspó"pracowali z nim wybitni teoretycy
czasopism poĘwi´conych opiece i wychowaniu
i praktycy pedagogiki i psychologii wieku
ma"ego dziecka w Drugiej Rzeczypospolitej by"
przedszkolnego: Maria Uklejska, Wanda Kra- za"oÅ»ony w 1933 r. przez Sekcj´ Wychowaw-
helska-Mackiewiczowa, Wanda Daszewska,
czył Przedszkoli Związku Nauczycielstwa Pol-
Maria M"odowska, Nina BabieÅ‚ska, W"ady- skiego miesi´cznik Przedszkole 24).
s"aw Przanowski, Antonina Juriewicz i in. Pi- Przewodniczącą Sekcji Wychowawczył
smo cieszy"o si´ duÅ»ym zainteresowaniem
Przedszkoli, powsta"ej w ramach ZwiÄ…zku Na-
i uznaniem czytelników.
uczycielstwa Polskiego w 1933 r. zosta"a znana
Zach´cony poczytnoĘciÄ… Wychowania
i powszechnie ceniona pionierka wychowania
Przedszkolnego ZwiÄ…zek Nauczycielstwa
przedszkolnego w Polsce Zofia Úukiewiczowa.
Przedszkoli w Polsce rozpoczÄ…" wydawanie
To dzi´ki jej inicjatywie zaistnia"o czasopismo,
w 1929 r. czasopisma pt. Zagadnienia Przed- które szybko zyska"o sobie przychylnoĘç czytel-
szkolne . Od 1931 r. ukazywa"o si´ ono jako
ników. Potwierdzeniem jej szczególnej roli
kwartalnik pod nowym tytu"em Zagadnienia
w tworzeniu i rozwoju miesi´cznika sÄ… podzi´-
Przedszkolne i Wychowawcze , b´dÄ…c orga- kowania ZarzÄ…du Sekcji, z"oÅ»one na "amach
nem ZwiÄ…zku Polskiego Nauczycielstwa Przed- Przedszkola w rocznic´ jego powstania25).
Pierwszy numer ukaza" si´ we wrzeĘniu
21
W. LeŻałska, op. cit., s. 36.
1933 r. Redaktorem naczelnym zosta"a Lucyna
22
W. Bobrowska-Nowak, Zarys dziejów wychowa-
S´kowska, a wydawcÄ…, z upowaÅ»nienia ZwiÄ…z-
nia przedszkolnego, Warszawa 1978, s. 330.
ku Nauczycielstwa Polskiego, Stanis"aw Ma-
23
M. Wróbel, op. cit., s. 103.
chowski26). Wed"ug za"oŻeł Sekcji, pismo mia"o
24
W. Bobrowska-Nowak, Historia..., op. cit., s.
byç poĘwi´cone sprawom organizacyjnym i za-
276.
wodowym przedszkoli, dostarczaç informacji
25
Przedszkole 1934/1935, nr 2, s. 47.
o zarzÄ…dzeniach w"adz, omawiaç cele i organi-
520
9/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Ludzie, miejsca, wydarzenia
L
u
d
z
i
e
,
m
i
e
j
s
c
a
,
w
y
d
a
r
z
e
n
i
a
zacj´ instytucji oĘwiatowo-wychowawczych dla nych. Udzia" Zofii Úukiewiczowej w mi´dzyna-
ma"ych dzieci, informowaç o wszystkich nowin- rodowych kongresach i wystawach (Locarno,
kach z dziedziny wychowania przedszkolnego Genewa, ParyÅ») sprawia", Å»e dzi´ki jej artyku-
w kraju i za granicÄ…. "om czytelniczki mog"y zapoznawaç si´ na bie-
Komitetowi redakcyjnemu uda"o si´ pozy- Żąco z najnowszymi Ęwiatowymi osiÄ…gni´ciami
skaç do wspó"pracy wybitnych pracowników w dziedzinie wychowania przedszkolnego27).
naukowych, co pozwala"o utrzymywaç czasopi- Do 1936 r. towarzyszy"y Przedszkolu
smo na wysokim poziomie. Zamieszczali w nim bezp"atne dodatki metodyczne, zawierajÄ…ce
swe artyku"y takÅ»e lekarze róŻnych specjalno- wzory çwiczeÅ‚ oraz przyk"ady wierszy, piose-
Ęci, psycholodzy i doĘwiadczone wychowawczy- nek i opowiadał, póęniej zastąpiono je sta"ym
nie, b´dÄ…ce prekursorkami nowoczesnego wy- dzia"em metodyczno-praktycznym, który by"
chowania przedszkolnego w Polsce, oraz dzia- pomocą w codziennej pracy wychowawczył.
"aczki oĘwiatowe. Do grona wspó"pracowników Do sta"ych rubryk czasopisma naleŻa"y takŻe:
miesi´cznika naleÅ»eli m. in.: prof. dr Jan Bog- Z Å»ycia Sekcji, Z Å»ycia przedszkoli oraz PrzeglÄ…d
danowicz, prof. dr Stefan Baley, dr Marceli wydawnictw, gdzie omawiano pojawiajÄ…ce si´
Gromski, Maria Grzywak-Kaczyłska, prof. dr na rynku wydawniczym pozycje dotyczące wy-
Stefan Szuman, prof. Sergiusz Hessen, prof. dr chowania przedszkolnego, ksiąŻki z dziedziny
Stefan B"achowski, dr Stefan Truchin, Adam pedagogiki i psychologii, a takÅ»e literatur´
Charszewski, Stefan Sienicki, Helena Miller, dzieci´cÄ….
Wiktoria Kujawska, Aniela SzumiÅ‚ska, Ed- Redakcja Przedszkola realizowa"a lini´
mund Dąbrowski i wielu innych. Stale wspó"- wychowania obywatelsko-pałstwowego, o czym
pracowa"y z Przedszkolem znane dzia"aczki Ęwiadczy tekst zamieszczony w pierwszym nu-
oĘwiatowe, wychowawczynie oraz prze"oŻone merze w rubryce Od Redakcji: Przedszkole
i dyrektorki seminariów: Zofia Bogdanowiczo- idzie w Ęwiat z wiarÄ…, iÅ» przys"uÅ»y si´ sprawie
wa, Maria Fiedler, Natalia Cicimirska, Helena wychowania przedszkolnego oraz z nadzieją, Że
CzerwiÅ‚ska, Maria Dzierzbicka, Otylia Grot, przyczyniajÄ…c si´ do normowania i prostowania
Aleksandra Gustowicz, Antonina Juriewicz, zasad wychowania dzieci polskich w poczÄ…tko-
Stefania Marciszewska-Posadzowa, Janina wym stadium rozwoju, przyczyni si´ tym samym
Paw"owska, Anna Âwi´tochowska, Maria We- do budowy trwa"ej PaÅ‚stwowoĘci Polskiej«28).
ryho-Radziwi""owiczowa i in.
Przedszkole by"o propagatorem idei
Podsumowanie
nowego wychowania . Przeciwstawia"o si´ tra-
dycyjnym metodom stosowanym dotychczas W latach 1918-1939 dokonywa" si´ szybki
w szko"ach, opartych na przymusie i surowej post´p w dziedzinie psychologii i pedagogiki.
dyscyplinie. Proponowa"o pozostawienie wi´k- Naukowcy poĘwi´cali duÅ»o uwagi okresowi
szej swobody dzieciom, zwrócenie baczniejszej wczesnego dzieciłstwa, badając jego wp"yw na
uwagi na zainteresowania wychowanków i po- psychik´, rozwój oraz postaw´ cz"owieka w do-
moc w ich rozwijaniu. Na "amach czasopisma ros"ym Å»yciu. Zacz´to dostrzegaç w dziecku
prezentowano dorobek wybitnych teoretyków cz"owieka juŻ od pierwszych chwil jego Życia.
i praktyków zachodnich (Agazzi, Decroly, Pe- Spowodowa"o to wzrost zainteresowania wy-
terson, Montessori, Froebel), próbujÄ…c przysto- chowaniem ma"ych dzieci. OgromnÄ…, a byç mo-
sowaç go do potrzeb placówek polskich. Å»e nawet najwi´kszÄ…, rol´ w popularyzacji
Cz"onkowie redakcji utrzymywali teŻ liczne i upowszechnianiu najnowszych wyników ba-
kontakty z zagranicznymi fachowcami w dzie- dał w tej dziedzinie odegra"y czasopisma peda-
dzinie wychowania, co owocowa"o pisanymi
26
J. Hellwig, Przedszkole czasopismo wycho-
przez nich specjalnie dla Przedszkola artyku-
wania przedszkolnego w okresie mi´dzywojennym,
"ami. NiewÄ…tpliwie na aktualnoĘç poruszanych
Wychowanie w Przedszkolu 1990, nr 2, s. 79.
w czasopiĘmie problemów mia"o wp"yw uczest-
27
Ibidem, s. 85.
niczenie przewodniczącej Sekcji w dzia"alnoĘci
28
Przedszkole 1933/1934, nr 1, s. 1.
mi´dzynarodowych organizacji pedagogicz-
521
9/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Ludzie, miejsca, wydarzenia
L
u
d
z
i
e
,
m
i
e
j
s
c
a
,
w
y
d
a
r
z
e
n
i
a
gogiczne. Zwolenniczki i propagatorki wycho- a takÅ»e koniecznoĘç naleÅ»ytego wykszta"cenia
wania przedszkolnego od chwili odrodzenia si´
kadry pedagogicznej. Wyrazem tego by"o w"Ä…-
pałstwa polskiego nie ustawa"y w swych stara- czenie przedszkoli do systemu oĘwiaty jako in-
niach o utworzenie sieci bezp"atnych placówek
stytucji oĘwiatowo-wychowawczych poprzedza-
opiekułczo-wychowawczych dla dzieci w wieku
jÄ…cych szko"´, a takÅ»e zrównanie pod wzgl´dem
3 7 lat, stanowiących pierwsze ogniwo w syste- zawodowym wychowawczył przedszkoli z na-
mie edukacji. Dzia"aczki postulowa"y, by
uczycielami szkolnymi, co zosta"o uwzgl´dnio-
oprócz zapewnienia opieki, przedszkola takŻe
ne w ustawie i usankcjonowane prawnie. By" to
przygotowywa"y dzieci do podj´cia nauki
niewątpliwie duŻy krok naprzód, stanowiący
w szkole, co dawa"oby równe szanse wszystkim,
prze"om w historii wychowania przedszkolne-
bez wzgl´du na pochodzenie spo"eczne.
go, moÅ»liwy jedynie dzi´ki wytrwa"oĘci, zaan-
Dzi´ki takim ludziom, jak Zofia Úukiewi- gaÅ»owaniu i usilnym zabiegom grupy osób,
czowa, Helena Czerwiłska, Maria Weryho-Ra- przekonanych o s"usznoĘci swych racji. %
dziwi""owiczowa, Stefania Marciszewska-Posa-
dzowa i wielu innym dzia"aczkom, zarówno
AGATA SAMSEL
spo"eczełstwo, jak i w"adza zrozumia"y znacze-
Uniwersytet w Bia"ymstoku, Biblioteka Wydzia"u
nie i potrzeb´ Ęwiadomego, profesjonalnego
Pedagogiki i Psychologii
wychowania dzieci w wieku przedszkolnym,
LiĘcie nie lubiÄ… opadaç
O, juÅ» opadajÄ…
z drzew liĘcie,
juÅ» je wo"a ziemia.
A kaŻdy leci z gracją,
posuwiĘcie, tak jakby
od niechcenia.
A ja myĘl´, Å»e
chcia"yby zostaç
pod niebem jak najd"uŻej!
Jeszcze raz zaszumieç,
w s"oÅ‚cu si´ poz"ociç,
przeÅ»yç ostatniÄ… burz´.
Bo chociaÅ» przez chwil´,
moÅ»e przez dni par´
b´dÄ… w alejach
Żó"torudą rzeką...
To potem kaŻdy zgaĘnie,
wyblaknie i zaĘnie
pod Ęniegową ko"derką.
Jadwiga A. Hockuba
522
9/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
wychowanie przedszkolne w latach1839 cz iWysocki Zarys produkcji bojowych środków chemiczny w Polsce w latach 1918 1939Oddział II Sztabu Generalnego w latach 1921 1939raabe wychowanie w przedszkolu 201102?moWychowanie w przedszkolu Pierwsze krokiHistoria szopek bożonarodzeniowych (Wychowanie w przedszkolu, 11 2012)Impuls Odkryjmy Montessori Raz Jeszcze Program Wychowania Przedszkolnego EbookWychowanie w przedszkolu Refleksyjny nauczycielRymowanki edukacyjne Wychowanie w przedszkolu 2011 nr 5raabe wychowanie w przedszkolu 201001 demowięcej podobnych podstron