P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
5
I STANÓW WODY
5.3 Renaturyzacja i ustabilizowanie nadmiernie
pogłębionego koryta
Kierunek
rzeKa ogwen i nant FFrancon
przepływu
LoKaLizacja 5 km na południe od Bethesda,
hrabstwo Gwynedd, SH 641615
Data buDowy jesień 1998
Długość 900 m
Koszt prace renaturyzacyjne Ł 48 000;
Odtworzone
model hydrauliczny Ł 8000;
przejście po kamieniach
projekt Ł 5000
A
Rycina 5.3.1
LoKaLizacja zaDań ProjeKtu
Odkopane dawne
B
ramię koryta
Legenda
i odtworzona wyspa
A B Kaskada z głazów
Odtworzony ciąg bystrzy i przegłębień
N
Odtworzone trasa wód wezbraniowych
Wykopane rowy
0 100 m
Punktowa przeszkoda
Miejsca depozycji materiału wydobytego
podczas prac w roku 1969
Usunięte hałdy wybranego żwiru
OPIS
uniemożliwiające przepływ
wód wezbraniowych,
Rzeka Ogwen znajduje się w górzystym obszarze
materiał wbudowany w koryto
Snowdonii (Walia), poniżej jeziora Llyn Ogwen,
wzdłuż drogi krajowej A5. Woda z Llyn Ogwen
Ochrona
spływa w dół poprzez wodospad Rhaeadr Ogwen
przed erozją
do dużej doliny polodowcowej Nant Ffrancon,
Odtworzony bród
przez którą Ogwen płynie w kierunku północnym.
(patrz 8.4)
W latach 60. XX wieku rzeka została pogłębiona
na odcinku 4 km poniżej wodospadu, w celu
zmniejszenia częstości wylewów w dolinie oraz
poprawy warunków dla wypasu bydła. Pogłębianie
Ogrodzenie odsunięte
było bardzo trudne, zwłaszcza w miejscach skalistych
od krawędzi koryta
z licznymi masywnymi głazami. W dolnym odcinku
przy Pont Ceunant, wychodnie skalne wysadzono.
Większość wydobytego z koryta materiału skalnego
zdeponowano wzdłuż rzeki, tworząc w ten sposób
nieregularne obwałowanie, część zaś wywieziono.
W następnych dekadach odpowiedzią rzeki na
pogłębienie koryta było wyniesienie z niego
Usunięte
praktycznie całego drobnoziarnistego rumowiska,
wargi
brzegowe
w tym żwirów, powodujące w wielu miejscach
erozję denną i boczną. Doprowadziło to do silnej
denudacji odcinka i utraty większości siedlisk fauny
i flory, a także niemal całkowitego zaniku niegdyś
bogatych tarlisk łososi. Ponadto wezbrania i zalewy
5.3 (strona 1 z 4) Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów
f
Ścieżka
D
o
l
i
n
a
N
a
n
t
F
r
a
n
c
o
n
m
a
e
r
t
S
t
n
a
N
-
y
-
n
e
a
l
B
k
o
t
o
P
Ścieżka
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
I STANÓW WODY
5
Głębokie koryto z wydobytymi na brzeg głazami Odtworzenie poziomu dna oraz ukształtowania brzegów
przy ujściu potoku Blaen-y-Nant
wciąż sprawiały kłopoty rolnikom. Analiza problemu płaska dolina stanowiła niegdyś dawne dno jeziora
wykazała, że powiększone koryto rzeki miało zbyt (ryc. 5.3.2). W górę rzeki do km 0+400 m teren wznosi
dużą przepustowość, w związku z czym należało się stromo z nachyleniem około 1:100 (100 ), po czym
przywrócić parametry koryta sprzed regulacji. W wyniku wypłaszcza się i osiąga nachylenie 1:600 (około 20 ).
tego nastąpią częstsze wylewy wskutek skierowania W trakcie pogłębiania tego spadzistego odcinka rzeki,
wód wezbraniowych na terasę zalewową, co pomoże z koryta wydobyto głównie duże głazy polodowcowe.
utrzymać inne cenne siedliska. Na dawnych mapach na tym odcinku zaznaczona była
Po konsultacjach z National Trust (właściciel terenu) wyspa w nurcie rzeki.
i rolnikami, przygotowano szczegółowy projekt
renaturyzacji górnego odcinka długości 1 km, W ten sposób stało się jasne, że duże głazy naniesione
w pobliżu Rhaeadr Ogwen. przez lodowiec w okolice dawnej wyspy, stanowiły
podstawowy czynnik kształtujący poziom dna oraz
PROJEKT
nachylenie koryta. Odtworzenie takich warunków
Etap I prac (ryc. 5.3.1) miało fundamentalne znaczenie dla renaturyzacji rzeki.
Odcinek objęty pracami renaturyzacyjnymi przedstawia
rycina 5.3.1. Przekroje podłużne i spadki pokazane Zaprojektowana kaskada z głazów (odcinek A B)
na rycinie 5.3.2 były najważniejszymi parametrami, na składała się z 4 bystrzy o spadku 40 cm każdy, na
których opierały się prace renaturyzacyjne. odcinku około 100 m, nadając korytu nachylenie około
1:100, nawiązujące do ukształtowania przyległego
Ukształtowanie doliny wyraznie wskazywało na terenu. Na podstawie starych map odtworzono
polodowcowe pochodzenie naturalnej rzezby terenu. pierwotne ukształtowanie terenu, uwzględniając
Poniżej najniższego punktu prac (km 0+000 m), między innymi boczne koryto opływające wyspę.
Średni poziom odtworzonego
Przejście po kamieniach
Bród Potok koryta, uwzględniając bystrza
i przegłębienia
204
Odtworzona kaskada z głazów
A B
średnie nachylenie 1:100
202
200
Dotychczasowy poziom dna rzeki
Wypełnienie wymagane
(uregulowane w latach 60. XX w.)
198
do odtworzenia poziomu
dna rzeki (do 2 m głębokości)
Zachowany poziom dna
196
0 200 400 600 800 1000 1200
Kilometraż (m)
Rycina 5.3.2
PrzeKrój PoDłużny
Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów (strona 2 z 3) 5.3
m n.p.m.
1:600
oliczne pastwiska
Ok
0
0
1
:
1
o jeziora
wneg
Dno da
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
I STANÓW WODY
5
Rycina 5.3.3
PrzeKrój PoDłużny KasKaDy
40 cm średnio
Przegłębienie
2 m
Przegłębienie
średnio
3. Kolejne warstwy
zaglinionego żwiru
2. Wzmocnienie z bruku
1. Głazy 4. Warstwa
kamiennego i żwiru
opancerzająca
Dzięki próbnym wykopom ustalono dawny próg zbudowano z głazów wspartych w dolnej części
poziom koryta, który był odniesieniem dla rzędnej brukiem kamiennym ze żwirem, która ma na tyle dużą
wysokości korony najwyższego stopnia kaskady. średnicę, że uniemożliwia jej wypłukanie spomiędzy
Wywnioskowano, że boczne koryto wokół wyspy głazów. Powyżej tej przegrody naniesiono zagliniony
miało charakter okresowy, tak więc poziom jego dna żwir. Całą budowlę stopniowo nadbudowywano,
utrzymano nieco powyżej odtworzonego poziomu nadając jej klinowaty kształt, który jest wystarczająco
wód średnich. stabilny by umożliwiać podpiętrzenie wody. Następnie
stopień wzmocniono warstwą kamieni, którą
Szczegóły projektowe każdego z czterech stopni narzucono na tak przygotowane podłoże. Użyty
kaskady przedstawia rycina 5.3.3. Głazy zatrzymują materiał został starannie wyselekcjonowany z dawnego
znacznie więcej rumowiska w tak zabudowanym urobku zdeponowanego na brzegach rzeki.
korycie. Prace wykonywano etapami, stopniowo
podnosząc poziom przepływającej wody. Każdy Najniższy stopień kaskady był najmniejszy, można
było więc stosunkowo łatwo odtworzyć piętrzenie
w formie kamieni w rzece, po których można przez
nią przejść, obecnych w tym miejscu na dawnych
mapach. Odtworzenie kaskady spowodowało
powstanie powyżej niej głębszego odcinka koryta,
o głębokości nawet do 2 m. Najlepiej byłoby gdyby
górny odcinek został wypełniony dla uzyskania
spadku 1:600, jak to przedstawia rycina 5.3.2. Zabieg
Odtworzona wyspa
Odtworzenie
kaskady z głazów,
przejścia po kamieniach
oraz koryta roztokowego
5.3 (strona 3 z 3) Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów
P r z y j a z n e n a t u r z e K s z t a ł t o w a n i e r z e K i P o t o K ó w
STABILIZACJA POZIOMU DNA
I STANÓW WODY
5
zlokalizowanego w pobliżu brodu, co doprowadziło
do stworzenia łach po wewnętrznej stronie zakoli.
Najsilniej zerodowany odcinek, znajdujący się poniżej
brodu, umocniono materacami wierzbowymi, metodą
opisaną w rozdziale 4.2. W tym celu użyto lokalnie
występującej wierzby szarej (łozy), która dobrze się
ukorzeniła i utrzymała pomimo zgryzania przez bydło.
Zmiany kierunku przechodzenia wód wezbraniowych
przeanalizowano za pomocą modelowania
hydraulicznego, opartego na precyzyjnych danych
topograficznych. Możliwość zalewania uzyskano dzięki
Dolna kaskada w formie przejścia po kamieniach
usunięciu warg brzegowych, powstałych podczas
wcześniejszego pogłębiania koryta, w miejscach
Rycina 5.3.4 dobranych w taki sposób, aby wody wezbraniowe
pozostawiły możliwość ucieczki zwierząt na wyżej
PLAN KASKADY
położone tereny. Stwierdzono również, że miejsca
Cztery kaskady zaznaczone
tradycyjnych koszar owiec były w tej sytuacji najmniej
na ryc. 5.3.1
Przegłębienie
zagrożone zalewem, co stanowiło kluczowy argument
2
1
w uzgodnieniach z miejscowymi rolnikami.
3
4
Island
Skuteczność projektu 1998 2001
Prace zmieniły głęboko wcięte, skanalizowane koryto
Koryto boczne (przepływ tylko
w rzekę płytszą i szerszą, a także bardziej dynamiczną
podczas wezbrań)
ze względu na przepływ wody przez bystrza oraz
pomiędzy głazami. Znaczne wezbrania podczas
Dolna kaskada w formie przejścia po kamieniach
dwóch kolejnych zim nie spowodowały żadnych szkód
taki był jednak niemożliwy w związku z brakiem wybudowanym obiektom, a sam przebieg i zasięg
odpowiedniego substratu, gdyż w trakcie pogłębiania wezbrań okazały się zgodne z przewidywaniami.
rzeki wywieziono część materiału.
Zwiększenie bioróżnorodności odcinka i jego
Praktyczną alternatywą dla pełnego odtworzenia znaczenia dla połowu łososia jest monitorowany przez
dna było użycie dostępnego substratu w postaci rządową Agencję ds. Środowiska. Dotychczasowe
utworzenia serii pojedynczych podpiętrzeń wzdłuż obserwacje są wyłącznie pozytywne, a na szczególną
górnego odcinka rzeki. Miały one podobną konstrukcję uwagę zasługuje wykorzystywanie rzeki przez gatunki
jak stopnie głównej kaskady, ale ich część od strony ryb wędrownych, które wcześniej jedynie migrowały
wody dolnej została ukształtowana bardziej płasko, na tym odcinku w górę rzeki do nadających się na tarło
nadając im formę bardziej przypominającą bystrza. żwirowisk, położonych poniżej Rhaeadr Ogwen, gdzie
Najwyżej położonej budowli, w km 0+700 m, nadano zachował się niewielki, nieuregulowany fragment koryta.
jeszcze bardziej płaski kształt tworząc bród ukośnie
przekraczajacy koryto, który był również zaznaczony Doświadczenia zebrane podczas omówionego tu
w tym miejscu na dawnych mapach (patrz 8.4). etapu I są wykorzystywane w przygotowywanych
dalszych pracach renaturyzacyjnych. Sukces tego
Pozostały substrat żwirowy zużyto na wzmocnienie projektu miał również szczególne znaczenie dla
ciągu bystrzy i przegłębień. Część z nich wsparcia finansowego właśnie rozpoczętego i znacznie
szerszego programu Mokradła Walii .
Kontakt :
RRC, Silsoe, Beds MK45 4DT, Tel.: 01525 863341.
Bryan Jones, Environmental Agency, Llwyn Brain, Ffordd Penlan,
Parc Menai, Bangor, Wales, LL57 4DE, Tel.: 01248 670770.
Elfyn Jones, National Trust,
Carneddau & Ynys Mon Property Office,
Tan y Celyn Ty`n y Maes, Nant Ffrancon,
Gwynedd, Wales, LL57 3LX.
Bardziej płaska kaskada w formie bystrza
z umiejscowionym powyżej przegłębieniem
Przedstawione rozwiązania mogą nie mieć zastosowania w przypadku innych projektów (strona 4 z 4) 5.3
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
PNKRiP 11 1PNKRiP 7 1PNKRiP 4 1PNKRiP 5 5PNKRiP 3 4PNKRiP 3 5PNKRiP 1 7PNKRiP 4 7PNKRiP 6 2PNKRiP 5 2PNKRiP 3 7PNKRiP 2 1PNKRiP 5 4PNKRiP 3 9PNKRiP 9 1PNKRiP 8 2PNKRiP 6 1więcej podobnych podstron