Ekonomika i
Ekonomika i
finansowanie w
finansowanie w
ochronie zdrowia
ochronie zdrowia Modele systemów
Modele systemów
zdrowotnych
zdrowotnych
cz. 4
cz. 4
dr Konstanty Owczarek
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Modele systemów zdrowotnych Modele syntetyzujące
Modele systemów zdrowotnych
W klasyfikacji modeli systemów
Modele syntetyzujące
zdrowotnych wyróżnia się dwa
uwzględniają przede wszystkim
zasadnicze typy:
główne z
ródła finansowania. Do
" modele syntetyzujące i
tej grupy modeli można zaliczyć
" modele porównawcze
modele
" ubezpieczeniowe,
" zaopatrzeniowe i
" pomocowe.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Modele porównawcze
Modele porównawcze
Klasyfikacja modeli wg OECD
Klasyfikacja modeli wg OECD
1. Modele porównawcze są natomiast narzędziami
analizy komparatywnej, której głównym celem Dla celów porównawczych różnych
jest poszukiwanie istotnych cech
systemów zdrowotnych została
charakteryzujących systemy zdrowotne w
opracowana przez OECD wielowymiarowa
różnych krajach.
klasyfikacja modeli. Według tej koncepcji
wyróżnia się siedem podstawowych
2. Najczęściej dotyczą następujących obszarów
modeli uwzględniających sposoby
badawczych: kierunków i problemów polityki
finansowania świadczeń medycznych
społecznej, w tym zdrowotnej, wynikających z
założeń systemu zdrowotnego, roli państwa w
funkcjonowaniu sektora zdrowia oraz
identyfikacji cech udzielanych świadczeń.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Klasyfikacja modeli wg OECD Klasyfikacja modeli wg OECD
Klasyfikacja modeli wg OECD Klasyfikacja modeli wg OECD
4. modele dobrowolnego ubezpieczenia opartego na
1. model bezpośrednich opłat wnoszonych przez
kontraktach pomiędzy ubezpieczycielem a dostawcami
konsumenta,
świadczeń zdrowotnych,
2. model dobrowolnych ubezpieczeń,
5. model przymusowego ubezpieczenia zdrowotnego
umożliwiających zwrot całości lub części wydatków
(publicznego/społecznego) opartego na kontraktach
poniesionych przez ubezpieczonego pacjenta,
pomiędzy płatnikiem a wytwórcami świadczeń
zdrowotnych,
3. model przymusowego (publicznego/społecznego)
6. model dobrowolnego ubezpieczenia w systemie
ubezpieczenia, pokrywającego całość lub część
zintegrowanym,
wydatków poniesionych na świadczenia zdrowotne
udzielone pacjentowi,
7. model przymusowego ubezpieczenia
(publicznego/społecznego) w systemie zintegrowanym.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Klasyfikacja modeli wg OECD Klasyfikacja modeli wg OECD
Klasyfikacja modeli wg OECD Klasyfikacja modeli wg OECD
1. Wyróżnione modele różnią się między sobą
Z prezentowanych założeń wynika, iż powiązanie
mechanizmami gromadzenia środków finansowych,
funkcji finansowania świadczeń zdrowotnych z
sposobami uzyskiwania dochodów przez poszczególne
odpowiednim systemem może odbywać się drogą:
instytucje tworzące system oraz redystrybucją i
1. ustalania zasad gromadzenia dochodów
alokacją zasobów.
jednostek ochrony zdrowia i tworzenia
wspólnych funduszy,
2. W systemie zdrowotnym danego kraju wymienione
modele mogą również funkcjonować jednocześnie.
2. określenia roli nabywcy świadczeń zdrowotnych,
3. sformułowania warunków zabezpieczenia
dostępności usług medycznych.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Modele systemu zdrowotnego Model Bismarcka
Modele systemu zdrowotnego Model Bismarcka
1. Model Bismarcka, zwany również modelem
Uwzględnienie w systemie zdrowia aspektu
niemieckim, został wprowadzony na mocy ustaw
finansowania świadczeń zdrowotnych
socjalnych przez kanclerza Rzeszy Niemieckiej Ottona
przyczyniło się do wyodrębnienia czterech
von Bismarcka i funkcjonuje od 1883 r. z wieloma
podstawowych (tradycyjnych, klasycznych)
modyfikacjami.
modeli systemu zdrowotnego:
1. systemu niemieckiego  model Bismarcka, 2. W Niemczech najbardziej znane są dwie reformy
ukierunkowane na obniżenie kosztów funkcjonowania
2. systemu brytyjskiego  model Beveridge a,
systemu: reforma Bluma z 1989 r. i Sechofera z 1993
3. systemu rosyjskiego  model Siemaszki,
r. oraz reforma zdrowotna z 2007 r., wprowadzająca
4. systemu amerykańskiego  model rynkowy
zasadę objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym
wszystkich osób żyjących na terenie Niemiec.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Model Bismarcka System brytyjski
Model Bismarcka System brytyjski
1. Wykorzystuje założenia modelu Beveridge a, który
1. Ten klasyczny model jest oparty na
zakłada finansowanie opieki zdrowotnej z podatków
założeniach systemu obowiązkowych
ogólnych (monopol państwa, system scentralizowany)
ubezpieczeń społecznych (chorobowych).
lub lokalnych i świadczenie usług wszystkim
obywatelom bez względu na ich status społeczny i
2. Podstawą tego systemu było dążenie do
ekonomiczny.
zabezpieczenia ludności przed niezawinionymi
2. Model Beveridge a jest modelem narodowej służby
skutkami nie dających się przewidzieć zdarzeń
zdrowia, który funkcjonuje od 1948 r. Podstawą tego
losowych, które mogłyby przyczynić się do
systemu była znacznie wcześniej wprowadzona
utraty dochodów i zagrażać materialnemu
ustawa o ubezpieczeniu społecznym z 1911 r.,
bytowi części społeczeństwa.
zaproponowana przez Lloyda George a.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Systemy ochrony zdrowia i finansowanie świadczeń w
Systemy ochrony zdrowia i finansowanie świadczeń w
System niemiecki a brytyjski
System niemiecki a brytyjski
wybranych krajach UE
wybranych krajach UE
1. Ww systemie niemieckim refundacją opłat są objęte
koszty leczenia, które pokrywa ubezpieczyciel.
Świadczenia rzeczowe polegają na bezpłatnym
dostarczaniu ubezpieczonym (w systemie ubezpieczeń
obowiązkowych) usług zdrowotnych.
2. Natomiast w systemie Beveridge a organizacja i
dostarczanie usług medycznych w systemie
scentralizowanym jest obowiązkiem państwa, a w
systemach zdecentralizowanych  obowiązkiem władz
lokalnych.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Model rynkowy Model amerykański
Model rynkowy Model amerykański
1. Program obejmujący osoby w starszym wieku  Medicare.
1. Modelem systemu zdrowotnego, w którym państwo nie
ponosi odpowiedzialności za dostęp do opieki
2. Program przeznaczony dla osób najuboższych  Medicaid.
zdrowotnej, jest model rynkowy, tzw. rezydualny lub
amerykański.
3. Obowiązująca organizacja systemu zdrowia wskazuje na
nieefektywność systemu wynikającą przede wszystkim z
2. Aktywność państwa zostaje zachowana w przypadku
gwałtownie rosnących kosztów opieki zdrowotnej,
zdrowia publicznego. Natomiast jednostki samodzielnie
ograniczonej ochrony ubezpieczeniowej powodującej
decydują o przeznaczeniu swoich dochodów osobistych
przerzucanie kosztów niezapłaconych rachunków przez
na ochronę zdrowia. Model ten praktycznie w swojej
osoby nieubezpieczone na innych oraz napięcia fiskalne,
pierwotnej formie funkcjonuje obecnie w Stanach
których główną przyczyną są wyższe wydatki na Medicare
Zjednoczonych.
i Medicaid
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Charakterystyka modeli według wybranych
Charakterystyka modeli według wybranych
Model Siemaszki
Model Siemaszki
kryteriów
kryteriów
1. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej (w tym w
Polsce) do końca lat 80. XX w. obowiązywał system
scentralizowany (radziecki) oparty na modelu Siemaszki.
2. Model ten powstał w latach 30. XX w. według koncepcji
narodowej służby zdrowia finansowanej z podatków za
pośrednictwem budżetu państwa.
3. Funkcjonowanie tego systemu obciążało państwo
odpowiedzialnością za zdrowie społeczeństwa i
gwarantowało powszechny dostęp do szerokiego zakresu
świadczeń zdrowotnych.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Charakterystyka modeli według wybranych
Charakterystyka modeli według wybranych
Charakterystyka modeli według wybranych
Charakterystyka modeli według wybranych
kryteriów
kryteriów
kryteriów
kryteriów
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Charakterystyka modeli według wybranych Charakterystyka modeli według wybranych
Charakterystyka modeli według wybranych Charakterystyka modeli według wybranych
kryteriów kryteriów
kryteriów kryteriów
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Charakterystyka modeli według wybranych
Charakterystyka modeli według wybranych
Model Siemaszki
Model Siemaszki
kryteriów
kryteriów
1. Obecnie w krajach Europy Wschodniej i
Środkowej model Siemaszki podlega procesom
transformacji.
2. Dla celów porównawczych kraje podlegające
tym procesom dzieli się na dwie grupy: Kraje
Europy Środkowej i Wschodniej oraz powstałe
w wyniku rozpadu Związku Radzieckiego.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Funkcje systemu finansowania zdrowia w transformowanym
Funkcje systemu finansowania zdrowia w transformowanym
Transformacja systemu zdrowia
Transformacja systemu zdrowia
systemie centralistycznym
systemie centralistycznym
1. Wielość elementów tworzących system organizacji
ochrony zdrowia stwarza możliwości różnych
połączeń poszczególnych elementów, a tym
samym umożliwia powstawanie różnych systemów
zdrowia.
2. Jednak każda konstrukcja musi być
podporządkowana celowi nadrzędnemu, jakim
jest zaspokojenie potrzeb zdrowotnych ludności i
gwarantowanie dobrego stanu zdrowia zarówno
społeczeństwu, jak i poszczególnym jego
członkom.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Transformacja systemu zdrowia Transformacja systemu zdrowia
Transformacja systemu zdrowia Transformacja systemu zdrowia
1. Respektowanie celu nadrzędnego z 1. Proponowana klasyfikacja obejmuje zarówno
przestrzeganiem zasad efektywności systemy oparte na modelu ubezpieczeniowym,
ekonomicznej i racjonalnego finansowania jak i modelu narodowej służby zdrowia.
świadczeń zdrowotnych powoduje, że
współczesne systemy zdrowia podlegają 2. Natomiast oddzielnej analizie poddaje się
procesom transformacji o różnej systemy będące w trakcie transformacji z
intensywności. modelu scentralizowanej ochrony zdrowia
(model Siemaszki) na model ubezpieczeniowy
2. Proponuje się podział systemów na systemy ze czy budżetowo-ubezpieczeniowy.
stabilnym systemem finansowania oraz
podlegające procesom transformacji.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Ewolucja systemów zdrowotnych
Transformacja systemu zdrowia Ewolucja systemów zdrowotnych
Transformacja systemu zdrowia
1. Ewolucja systemów zdrowotnych jest procesem
1. Efektywność ekonomiczna transformowanych lub
dynamicznym, zmieniającym się wraz ze zmianą
reformowanych systemów będzie więc zależała od
otoczenia instytucjonalno-organizacyjnego,
intensywności tworzenia wspólnych funduszy oraz
uwarunkowaniami politycznymi i ekonomicznymi kraju
metod gromadzenia i wydatkowania środków
oraz zmieniającymi się potrzebami zdrowotnymi i
finansowych.
oczekiwaniami społeczeństwa.
2. Ważnym problemem jest również określenie zasad
2. W rozważaniach dotyczących ewolucji systemów zdrowia
równości w finansowaniu transformowanego systemu.
uwzględnia się wiele koncepcji różniących się
Związane jest to z ustaleniem relacji pomiędzy
założeniami co do funkcji, jakie powinien spełniać
poziomem i rozkładem wpłat do systemu.
system, oraz określeniem struktury systemu zdrowia. Do
tego celu wykorzystuje się dwa zasadnicze podejścia:
podejście tradycyjne i ogólnie określane podejście
współczesne.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Podejście tradycyjne Poszczególne szczeble opieki zdrowotnej powinny być
Podejście tradycyjne
identyfikowane poprzez uwzględnienie następujących kryteriów
1. Podejście tradycyjne, w którym zasadnicze znaczenie
1. rodzaj kompetencji medycznych; zakres
przypisywano instytucjom medycznym, utożsamianym z
opieką zdrowotną, związane jest z koncepcją D. Mechanie,
kompetencji uzależniony jest od rodzaju opieki:
zaproponowaną w drugiej połowie lat 70. XX w.
na szczeblu najniższym (opieka podstawowa),
tzw. kompetencje szerokie, ale stosunkowo
2. Według tej koncepcji w opiece zdrowotnej obowiązywał
niepogłębione, natomiast na szczeblu
trójszczeblowy system organizacyjny.
najwyższym zakres opieki powinien być wąski,
3. Struktura takiego systemu opieki zdrowotnej powinna ale bardzo pogłębiony; w opiece specjalistycznej
uwzględniać następujące szczeble podporządkowane
zakres kompetencji medycznych zawierałby się
funkcjom medycznym: pierwszy szczebel tworzący opiekę
pomiędzy zakresem opieki podstawowej i
podstawową, drugi  opiekę specjalistyczną oraz trzeci 
wysokospecjalistycznej;
obejmujący świadczenia zdrowotne
wysokospecjalistyczne.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Poszczególne szczeble opieki zdrowotnej powinny być
Koncepcja Romera
Koncepcja Romera
identyfikowane poprzez uwzględnienie następujących kryteriów
2. kryterium funkcjonalne; związane jest ono z
1. W drugiej połowie lat 70. XX w. pojawiła się koncepcja
połączeniem różnych procesów specjalizacji
opracowana przez M.J. Romera, określona póz
niej w
realizowanych odrębnie przez różnych specjalistów oraz
literaturze przedmiotu jako  Koncepcja Romera I .
instytucje na wszystkich szczeblach systemu;
2. Autor tego podejścia scharakteryzował poszczególne
3. kryterium organizacyjne; opiekę podstawową tworzą
elementy składowe systemu zdrowotnego jako
instytucje pierwszego kontaktu pomiędzy systemem
podsystemy, którym przypisano do realizacji określone
zdrowotnym i społeczeństwem; opiekę
funkcje.
wysokospecjalistyczną tworzą organizacje, poza którymi
osiągnięcie opieki na jeszcze wyższym poziomie jest już
3. Do współczesnych podejść w ustalaniu części składowych
niemożliwe.
systemu opieki zdrowotnej zalicza się również póz
niejszą
koncepcję M.J. Romera nazwaną  Koncepcją Romera II .
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Koncepcja Romera - elementy Koncepcja Romera - elementy
Koncepcja Romera - elementy Koncepcja Romera - elementy
1. zasoby ludzkie i rzeczowe  zasoby ludzkie obrazujące
4. zarządzanie obejmujące następujące funkcje:
liczbę i strukturę personelu medycznego powinny
planowanie, administrowanie, regulacje i
gwarantować właściwą organizację pracy, natomiast
ewaluacje;
zasoby rzeczowe obejmują zarówno infrastrukturę, jak i
sprzęt, aparaturę i leki;
5. sposób udzielania świadczeń, który może być
2. programy, które definiowane są jako struktury charakteryzowany poprzez wyspecyfikowanie
instytucjonalne organizujące działalność systemu
szczebli opieki zdrowotnej, formy
zdrowotnego poprzez udział w decyzjach;
organizowania opieki na szczeblu podstawowym
oraz opieki sprawowanej w domu, a także może
3. ekonomiczne wsparcie, które odnosi się do z
ródeł
obejmować formy opieki organizowanej na
finansowania, struktury wydatków i sposobów
różnych szczeblach lokalnych.
finansowania dostawców świadczeń zdrowotnych;
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Elementy systemu zdrowia wg koncepcji Romera I
Elementy systemu zdrowia wg koncepcji Romera I Koncepcja trójkąta
Koncepcja trójkąta
1. Jednym z bardziej znanych współczesnych
podejść w określaniu elementów składowych
systemu zdrowotnego jest tzw. koncepcja
 trójkąta , według której system zdrowia tworzą
trzy podstawowe elementy:
" pacjenci (podmioty korzystające ze świadczeń
zdrowotnych, świadczeniobiorcy),
" lekarze i pozostali wytwórcy świadczeń
zdrowotnych (świadczeniodawcy),
" płatnik trzeciej strony, którym jest podmiot
dysponujący środkami publicznymi.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Model OECD Koncepcja  podmiotów uzupełniających
Model OECD
1. Inną propozycją, przedstawioną przez P. Zweifela
1. Zbliżoną do koncepcji  trójkąta jest propozycja
pod koniec lat 90. XX w., była koncepcja
określana jako model OECD, według której
 podmiotów uzupełniających , którym autor
uczestnikami systemu zdrowia są trzy grupy
przypisywał jako główne zadanie właściwe
uczestników:
" konsumenci/pacjenci, kształtowanie mechanizmów finansowania systemu
zdrowotnego.
" wytwórcy świadczeń zdrowotnych, zarówno
szczebla podstawowego, jak i specjalistycznego.
2. Przyjmował on założenie, że każdy system
zdrowotny składa się z dwóch zasadniczych
" płatnik trzeciej strony, do którego zalicza się
podmiotów: pacjentów i świadczeniodawców, a
budżet (finansowanie z podatków), ubezpieczenia
relacje pomiędzy nimi decydują o charakterze
oraz podmioty regulujące (rząd).
systemu.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Koncepcja  podmiotów uzupełniających Koncepcja  podmiotów uzupełniających
1. W swojej klasyfikacji wyróżnił pięć zasadniczych
1. Decydujący wpływ na kształtowanie się
podmiotów (complementary agents):
systemów ma organizacja sposobów
" stowarzyszenia zawodów medycznych,
przekazywania środków finansowych
" pracodawcy,
wytwórcom świadczeń zdrowotnych
" prywatni ubezpieczyciele,
uwzględniająca różne grupy podmiotów
" instytucje ubezpieczenia społecznego,
uczestniczących w podejmowaniu decyzji. " samorządy terytorialne (władze lokalne)
" rząd centralny,
2. Ze względu na to, iż struktura podmiotów
przy czym może zdarzyć się, iż w danym systemie
decyzyjnych w systemach może ulegać
jeden z podmiotów pełni dominującą rolę,
zmianie, autor tej koncepcji nazwał je
jednoznacznie go determinując.
podmiotami uzupełniającymi.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
y
ródła finansowania świadczeń zdrowotnych
Podejście behawioralne
1. Koncepcje odnoszące się do definiowania elementów
1. W klasycznych modelach systemu
składowych podlegają ciągłym procesom ewolucyjnym.
zdrowotnego przyjmowano zasadniczo
dwa z
ródła finansowania świadczeń
2. W literaturze dotyczącej problemów systemów
zdrowotnych prezentowane są podejścia behawioralne
zdrowotnych 
oraz wyodrębniające profesję medyczną jako zasadniczy
" finansowanie z budżetu państwa lub
element systemu zdrowotnego.
" ze składki ubezpieczeniowej,
3. Według podejścia behawioralnego, system zdrowotny
podkreślając jednocześnie możliwość
składa się z trzech zasadniczych składowych: systemu
występowania systemów mieszanych.
medycznego, zachowań zdrowotnych jednostek i
społeczeństw oraz polityki zdrowotnej.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Zmiany w sposobach finansowania opieki
y
ródła finansowania świadczeń zdrowotnych
zdrowotnej
1. Przyjęty przez dany system sposób finansowania
1. W podejmowanych procesach reformowania
świadczeń zdrowotnych powinien zapewniać jego
systemów zdrowotnych proponuje się
stabilizację.
wprowadzenie zmian w sposobach finansowania
opieki zdrowotnej i przeniesienie części
2. Jest to niezwykle ważne w sytuacji gwałtownie
rosnących nakładów na zdrowie i zmieniających się odpowiedzialności za zdrowie z instytucji
oczekiwań społeczeństwa w zakresie dostępu do opieki
publicznych na podmioty prywatne.
zdrowotnej.
2. Zakres i intensywność wprowadzanych w danym
3. Stąd też światowe systemy zdrowotne podlegają ciągłym
kraju reform zależą od obowiązującego systemu
modyfikacjom mającym na celu znalezienie
ekonomicznego i modelu systemu zdrowotnego
optymalnych rozwiązań.
oraz uwarunkowań politycznych.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Zmiany w sposobach finansowania opieki
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
zdrowotnej
1. W większości krajów podstawowym z
ródłem 1. W krajach  starej piętnastki Unii
finansowania świadczeń zdrowotnych są fundusze
Europejskiej finansowanie ze środków
mające charakter publiczny podlegające
publicznych odbywa się zwykle poprzez
bezpośredniej lub pośredniej kontroli przez
obowiązkowe systemy ubezpieczeń
państwo.
zdrowotnych i/lub bezpośrednie
finansowanie ze środków pochodzących z
2. Państwo również finansuje i kontroluje
inwestycje szpitalne za pomocą budżetu
dochodów publicznych (z budżetu
centralnego lub regionalnego, a także finansuje
państwa lub z budżetów regionalnych i
lub dotuje opiekę medyczną dla ludzi biednych,
gminnych).
pozbawionych dochodów oraz z różnych
powodów wykluczonych społecznie.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
1. Tego typu finansowanie może mieć różne formy:
1. Oprócz środków publicznych jako z
ródła
" dotowania z budżetu państwa funduszy
ubezpieczeniowych (Grecja),
uzupełniające finansowanie świadczeń
" budżetów gminnych (Finlandia),
zdrowotnych występują w różnym
" bezpośredniego finansowania z budżetu
zakresie i rozmiarze środki pochodzące
państwa regionalnych instytucji zajmujących
z dobrowolnych prywatnych
się organizacją ochrony zdrowia (Irlandia),
" przydziałów środków regionom posiadającym
ubezpieczeń oraz bezpośrednich opłat
autonomię do dalszego ich wykorzystania
dokonywanych przez pacjentów.
(Włochy),
" bezpośredniego finansowania państwowych
jednostek ochrony zdrowia (Portugalia).
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
1. Korzystanie przez obywateli krajów UE z możliwości
1. Prywatne ubezpieczenia zdrowotne, stanowiące
prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych znacząco się różni.
dodatkowe z
ródło finansowania opieki
2. W Austrii około 40% populacji korzysta z możliwości
medycznej, mogą mieć formę płatności
prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych, za to w Belgii
uzupełniającej lub dodatkowej w stosunku do
istnieje niewielki rynek ubezpieczeń prywatnych,
ubezpieczeń społecznych (Belgia, Dania,
ponieważ podstawowe ryzyko pokrywa ubezpieczenie
Francja, Holandia). obowiązkowe.
3. Z kolei we Francji około 87% populacji ma dodatkowe
ubezpieczenia (w towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych
2. Natomiast w niektórych krajach (Irlandia,
i w prywatnych firmach ubezpieczeniowych), w
Włochy, Hiszpania) ubezpieczenia prywatne
szczególności w zakresie, który nie jest pokrywany przez
obejmują ten sam pakiet świadczeń
narodowy system ubezpieczeń.
zdrowotnych co ubezpieczenia społeczne.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
y
ródła uzupełniającego finansowania opieki
Finansowanie w UE
Finansowanie w UE
zdrowotnej w UE
1. Drugim z
ródłem uzupełniającego finansowania opieki
1. W Holandii część populacji (około 35%), głównie
zdrowotnej są bezpośrednie opłaty wnoszone przez
osób osiągających wysokie dochody i
pacjenta, czyli tzw. współfinansowanie (copayment).
samozatrudniających się, która nie jest objęta
systemem ubezpieczeń społecznych, wykupuje
2. Współfinansowanie najczęściej dotyczy odpłatności
ubezpieczenia prywatne.
pacjenta za leki, częściowej odpłatności za usługi lekarza
specjalisty (rzadziej za usługi lekarza ogólnego) oraz za
usługi szpitalne.
2. Natomiast członkowie funduszy ubezpieczeń
społecznych mogą mieć dodatkowe
3. Natomiast zakres współfinansowania usług
ubezpieczenia dla pokrycia dodatkowych ryzyk
stomatologicznych w poszczególnych krajach jest bardzo
 około 90% z nich ma ubezpieczenie w zakresie
zróżnicowany (odpłatność za niektóre usługi może
rekonstrukcyjnej opieki dentystycznej.
dochodzić do 100%)
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Finansowanie ze środków publicznych w UE Finansowanie ze środków publicznych w UE
1. Wysokość oraz rodzaj składek ubezpieczeniowych w
1. Finansowanie ze środków publicznych odbywa się
krajach UE są bardzo zróżnicowane. I tak na przykład w
zwykle poprzez obowiązkowe systemy
Austrii składki do funduszy chorobowych są finansowane
ubezpieczeń społecznych funkcjonujących jako
przez pracodawcę i pracownika i wynoszą w zależności od
fundusze, przy czym liczba tych funduszy bywa funduszu od 6,0% do 8,5% przychodu.
bardzo różna (np. 26 funduszy w Austrii, 9
2. Z kolei w Portugalii jest jedna składka na ubezpieczenia
funduszy w Luksemburgu).
społeczne (emerytalne, chorobowe i bezrobocia)
przeciętnie w wysokości 35% przychodów, w tym 24% płaci
2. Przynależność do funduszy jest obowiązkowa dla
pracodawca, a 11% pracownik.
wszystkich lub dla określonych grup, ale mogą
występować możliwości wyboru funduszu (np. w 3. Natomiast w Szwecji ubezpieczenie zdrowotne jest
elementem ubezpieczenia społecznego  składkę opłaca
Belgii).
tylko pracodawca, a państwo dodatkowo subsydiuje.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
y
ródła finansowania opieki zdrowotnej w krajach
y
ródła finansowania opieki zdrowotnej w krajach
Modele systemu zdrowotnego w krajach UE
starej 15 UE
starej 15 UE
W wyniku wprowadzanych na
przestrzeni lat modyfikacji klasycznych
modeli systemu zdrowotnego w krajach
UE funkcjonuje obecnie jeden z dwóch
modeli organizacyjnych  model
Bismarcka lub Beveridge a.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Model Bismarcka
Model Bismarcka
Model Bismarcka
Model Bismarcka
1. Najstarszy z modeli klasycznych  zaliczany do modeli
1. Funkcjonujący od 1883 r. w Niemczech model
ubezpieczeniowych  model Bismarcka na przestrzeni
Bismarcka przeszedł kilka reform
lat podlegał wielu modyfikacjom.
ukierunkowanych przede wszystkim na
obniżenie kosztów funkcjonowania systemu.
2. Współcześnie wykształciły się dwa podsystemy:
podsystem pluralistycznych ubezpieczeń, traktowany
jako klasyczny system Bismarcka, oraz podsystem 2. Pierwszą z wprowadzonych reform była
monopolistycznych ubezpieczeń zdrowotnych
reforma Bluma (1989), następną  Sechofera z
nazywany systemem hybrydowym.
1993 r., wprowadzająca możliwość wyboru kas
chorych i konkurencję między kasami.
3. System ten charakteryzuje występowanie
współpłatności i interwencjonizmu państwowego.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Model Bismarcka
Model Bismarcka
Opieka zdrowotna - Francja
Opieka zdrowotna - Francja
1. Kolejne reformy miały miejsce w latach 2007 2009 i
1. Równorzędną z Niemcami pozycję pod względem
wdrażane były dwuetapowo.
wydatków na opiekę zdrowotną zajmuje Francja.
2. Zasadniczym celem podjętych działań było
2. Kolejne reformy systemu zdrowia wskazują na
wprowadzenie obowiązku ubezpieczenia wszystkich
działania ograniczające tempo wzrostu wydatków z
obywateli oraz stworzenie od 2009 r. centralnego
jednoczesnym utrzymaniem dostępności do świadczeń
funduszu zdrowia, którego zadaniem będzie
zdrowotnych.
pobieranie i ustalanie jednakowej stawki dla
wszystkich państwowych kas chorych.
3. Pomimo wprowadzanych zmian państwo w dalszym
ciągu nadzoruje publiczne zakłady opieki zdrowotnej i
3. Fundusz będzie również otrzymywał dotacje
instytucje ubezpieczeń zdrowotnych oraz zachowany
państwowe.
zostaje zdecentralizowany sposób zarządzania.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Opieka zdrowotna - Francja
Opieka zdrowotna - Francja
Europa Środkowa i Wschodnia
Europa Środkowa i Wschodnia
1. Najsilniejszym procesom transformacji podlegają kraje Europy
1. Francja w reformowaniu swojego systemu Środkowej i Wschodniej, w których obowiązywał scentralizowany
system organizacji i dostarczania świadczeń zdrowotnych oparty na
opieki zdrowotnej nie wprowadziła
modelu Siemaszki.
konkurencji pomiędzy poszczególnymi
2. Procesy transformacji zapoczątkowane w tej grupie państw w
końcu lat 80. XX w. ukierunkowane były na:
podmiotami systemu, a główne kierunki
" zmianę finansowania z planowania budżetowego na rzecz
zmian oparte były na planowaniu i
finansowania ze składki pracodawców i/lub pracowników 
racjonalizacji oraz ograniczaniu kosztów i obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne;
" wzrost autonomii dla sektora zdrowotnego zarówno na szczeblu
gwarantowaniu równości w dostępie do
terytorialnym, jak i dla placówek ochrony zdrowia w sektorze
świadczeń zdrowotnych.
publicznym;
" prywatyzację określonych rodzajów opieki zdrowotnej;
" implementację metod finansowania umożliwiających osiąganie
wynagrodzeń białego personelu na poziomie przeciętnym dla
gospodarki.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Europa Środkowa i Wschodnia Europa Środkowa i Wschodnia
Europa Środkowa i Wschodnia Europa Środkowa i Wschodnia
1. W propozycjach rozwiązań zwracano szczególną uwagę
1. W różnych krajach zmiany wprowadzano stopniowo,
na sposób gromadzenia i budowania funduszu
przyjmując nowe modele rozwiązań systemowych w
globalnego oraz jego dystrybucji w systemie.
ochronie zdrowia.
2. Metod gromadzenia funduszy jest wiele. Do najczęściej
2. W proponowanych rozwiązaniach skoncentrowano się
stosowanych należą: podatki bezpośrednie i pośrednie,
przede wszystkim na z
ródłach i sposobach gromadzenia
społeczne ubezpieczenia zdrowotne, opłaty nakładane
środków finansowych.
na użytkownika oraz dobrowolne ubezpieczenia
zdrowotne.
3. Propozycje te dotyczyły następujących obszarów
decyzyjnych:
" ustalania zasad gromadzenia dochodów jednostek, 3. Każda z wymienionych metod ma wady i zalety, a jej
" tworzenia wspólnych funduszy,
wybór zależy od systemu ekonomicznego i finansowego
" określenia roli nabywcy świadczeń zdrowotnych,
danego kraju oraz przyjętej w nim polityki
" określenia warunków zapewnienia dostępności usług medycznych.
ekonomiczno-społecznej, w tym polityki zdrowotnej.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Polityka ekonomiczna Polityka społeczna
1. Polityka ekonomiczna współcześnie określana jest jako działalność
1. Polityka społeczna to przyjęty i realizowany przez
władz państwowych w kształtowaniu stosunków wewnętrznych w
władzę publiczną i organizacje pozarządowe zespół
państwie oraz państwa z zagranicą.
długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i
rozwiązywania problemów społecznych.
2. Obejmuje ona wszelką działalność służącą wpływaniu na sprawy
publiczne, bez względu na to, kto ją prowadzi (gospodarcza =
ekonomiczna).
2. W zakres zainteresowań polityki społecznej wchodzą
zagadnienia prawne, polityczne, socjologiczne i
3. W różnych okresach różne są cele, zadania i metody polityki
ekonomiczne.
ekonomicznej.
4. Podmiotem polityki ekonomicznej jest każda organizacja 3. Obejmuje więc ona szeroki zakres wielowymiarowych,
podlegająca centralnym organom władzy lub organom samorządu
złożonych działań mających na celu gwarantowanie
terytorialnego, a także organizacje międzynarodowe i grupy
odpowiedniego poziomu życia ludności oraz postępu
społeczne.
społecznego
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Główne aspekty działań polityki społecznej Ochrona zdrowia
1. ekonomiczne  zaspokojenie potrzeb rozszerzonej
1. Ochrona zdrowia jako określona działalność
produkcji i racjonalne użytkowanie zasobów pracy
ściśle wynika z zakresu przedmiotowego
warunkujące wzrost i rozwój gospodarczy;
polityki społecznej.
2. społeczno-polityczne  zachowanie spokoju społecznego w
celu utrzymania harmonijnego współdziałania we
2. Polityka ochrony zdrowia definiowana jest
wszystkich dziedzinach różnych klas i grup społecznych;
szerzej, niż to wynika z pojęcia polityki opieki
medycznej określanej również mianem polityki
3. moralne  urzeczywistnienie wartości etycznych
zdrowotnej.
regulujących stosunki międzyludzkie w różnych
przekrojach, czyli naczelnych wartości humanistycznych,
takich jak: godność człowieka i jego wolność, równość i
sprawiedliwość społeczna, bezpieczeństwo socjalne i
rozwój indywidualny.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Opieka zdrowotna Polityka ochrony zdrowia
Ogólna definicja opieki zdrowotnej związana jest z
1. Ogólna definicja polityki ochrony zdrowia
określeniem poszczególnych faz działalności, do
wskazuje natomiast, że są to działania
których zaliczane są:
podmiotów szeroko rozumianej polityki
1. profilaktyka (zapobieganie)  działania nastawione
społeczno- -ekonomicznej wpływające w
na człowieka zdrowego,
sposób celowy lub niezamierzony na stan
2. lecznictwo  działania dotyczące człowieka
zdrowego i obejmujące rozpoznanie i leczenie zdrowia społeczeństwa, obejmujące różnego
chorób,
typu poczynania, tak jak zróżnicowane są
3. rehabilitacja  działania związane z przywracaniem
czynniki wpływające na stan zdrowia populacji.
osób chorych do zdrowia.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Polityka ekonomiczno-społeczna i jej podsystemy
Polityka ekonomiczno-społeczna i jej podsystemy Pojęcie polityki zdrowotnej
Pojęcie polityki zdrowotnej jako
podsystemu polityki społecznej jest
powiązane z celową i zorganizowaną
działalnością państwa i
współpracujących instytucji
pozapaństwowych w celu ochrony
zdrowia obywateli, a także w celu
poprawienia stanu zdrowia ludności.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Cel polityki zdrowotnej Zadania polityki zdrowotnej
Cel polityki zdrowotnej Zadania polityki zdrowotnej
1. rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych
społeczeństwa,
Celem polityki zdrowotnej jest
2. ocena zasobów systemu zdrowia,
proponowanie takich rozwiązań w
3. analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki
zdrowotnej,
skali kraju, które uzyskują akceptację
4. ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń,
z racji realnych szans na poprawę
5. ocena możliwego wykorzystania potencjału rezerw
tkwiących w postępie naukowym i technicznym,
stanu zdrowia społeczeństwa.
6. kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia,
7. uświadomienie wszystkim mającym bezpośredni wpływ
na promocję zdrowia, zachowania zdrowotne i ochronę
zdrowia ich współodpowiedzialności za stan zdrowia
społeczeństwa.
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Poziom składek na ubezpieczenie zdrowotne w
Poziom składek na ubezpieczenie zdrowotne w
Modyfikacje systemu zdrowia
wybranych krajach
wybranych krajach
Uwzględniając kierunki polityki społeczno-
ekonomicznej, w większości krajów
podlegających procesom transformacji
systemowej wprowadzono już pewne
modyfikacje systemu zdrowia, polegające na
utworzeniu funduszu ubezpieczeń
zdrowotnych (składka potrącana z podatków
ogólnych) oraz podjęto próby wprowadzania
dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Udział ubezpieczenia zdrowotnego i środków budżetowych w
Udział ubezpieczenia zdrowotnego i środków budżetowych w
Bezpośrednie opłaty pacjentów
finansowaniu ochrony zdrowia
finansowaniu ochrony zdrowia
1. W związku z niedostatecznym finansowaniem
świadczeń zdrowotnych przez fundusze publiczne w
niektórych krajach wprowadzono zasadę
bezpośrednich opłat pacjentów za uzyskaną opiekę
medyczną.
2. Najczęściej były to opłaty typu copayment i dotyczyły
usług mieszczących się w gwarantowanym pakiecie
świadczeń zdrowotnych.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Stopień finansowania ochrony zdrowia ze środków Wydatki typu out-of-pocket jako procent
Stopień finansowania ochrony zdrowia ze środków Wydatki typu out-of-pocket jako procent
prywatnych wydatków prywatnych na zdrowie
prywatnych wydatków prywatnych na zdrowie
dr Konstanty Owczarek dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Współfinansowania opieki medycznej w krajach Ogólna charakterystyka kierunków reform w wybranych
Ogólna charakterystyka kierunków reform w wybranych
krajach Europy Środkowej i Wschodniej
krajach Europy Środkowej i Wschodniej
Europy Środkowej i Wschodniej
1. Wzrost poziomu współfinansowania opieki medycznej
w krajach Europy Środkowej i Wschodniej ze środków
indywidualnych, prywatnych jest odzwierciedleniem
niedoszacowania wielkości strumienia środków
publicznych.
2. Dość znaczny udział w wydatkach sektora prywatnego
na zdrowie mają ciągle wydatki typu out-of-pocket
(bezpośrednio wnoszone przez pacjenta), co powinno
być sygnałem do poszukiwania innych bardziej
efektywnych metod współfinansowania.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Kierunki zmian polityki zdrowotnej
Kierunki zmian polityki zdrowotnej
1. W krajach transformacji systemowej Europy Środkowo-
Analizując kierunki zmian polityki zdrowotnej w
Wschodniej dostrzega się szanse rozwoju dodatkowych
państwach zachodnich UE, należy zauważyć, że
dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych, w szczególności
następuje:
o charakterze dodatkowym/uzupełniającym.
1. stopniowe ograniczanie roli państwa wobec
obywateli w gwarantowaniu świadczeń opieki
2. Ograniczeniem dla wprowadzenia tej formy dodatkowego
zdrowotnej,
finansowania opieki zdrowotnej mogą okazać się
2. zwiększenie się znaczenia dobrowolnych
możliwości finansowe gospodarstw domowych, zwłaszcza
ubezpieczeń zdrowotnych,
te, które wynikają z zaspokojenia potrzeb osób
3. współistnienie komercyjnych ubezpieczeń w
niezdolnych częściowo lub trwale do pracy oraz
publicznym systemie na zasadzie suplementarności,
przekraczających wiek produkcyjny, a także rodzin
komplementarności, konkurencyjności oraz
pozbawionych żywiciela i znajdujących się w bardzo
równoległości.
trudnej sytuacji rodzinnej.
dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37 dr Konstanty Owczarek 2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia Ochrony Zdrowia
Dziękuję za uwagę
Dziękuję za uwagę
dr Konstanty Owczarek
Email: konstanty.owczarek@gmail.com
dr Konstanty Owczarek
2010-10-15 19:37
Zakład Finansowania
Ochrony Zdrowia


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ekonomika i finansowanie w ochronie zdrowia 1
1 zajęcia ekonomika i finansowanie w ochronie zdrowia
Ekonomika i finansowanie w ochronie zdrowia 2
(12391) 1 3 zajęcia ekonomika i finansowanie w ochronie zdrowia [tryb zgodności]
Ekonomika i finansowanie w ochronie zdrowia 3
Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia
Finanse Finanse zakładów ubezpieczeń Analiza sytuacji ekonom finansowa (50 str )
Ochrona zdrowia zycia gospodarstwie rolnym 7
Ustaw o systemie informacji w ochronie zdrowia
Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego 2009 2015
Dz U 03 120 1126 bezpieczeństwo i ochrona zdrowia
Immunomodulatory ZASTOSOWANIE W OCHRONIE ZDROWIA PSÓW I KOTÓW
Prezentacja system ochrony zdrowia w polsce

więcej podobnych podstron