Zwoje (The Scrolls) 1 (38), 2004








POWRÓT DO JASKINI CHAUVET   (I)
ANDRZEJ M. KOBOS
(na podstawie książki:   CHAUVET CAVE. The Art of Earliest
Times   [1])

Rewolucja dziejów sztuki
prehistorycznej18 grudnia 1994 r. zespół
francuskich speleologów (Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel Deschamps i
Christian Hillaire) odkrył w rejonie pionowych wąwozów nad brzegami rzeki
Ardèche, niedaleko doliny Rodanu we Francji, w geologicznie starej formacji
wapiennych urwisk nieznaną dotąd jaskinię, nazwaną Jaskinią Chauvet. Okazało
się, że jaskinia ta ma na ścianach malowidła o niezwykłej piękności. Kilka
pierwszych datowań tych malowideł techniką akceleratorowej spektrografii
masowej dla izotopu węgla 14C określiło czas ich powstania na ponad
30,000 BP (przed chwilÄ… obecnÄ…) [2].
Te datowania i stopień artystycznego zaawansowania malowideł wzbudziły nie
tylko ogromne zainteresowanie specjalistów od sztuki prehistorycznej, ale
dosłownie wywróciły przyjętą dotychczas chronologię kolejnych okresów rozwoju
sztuki prehistorycznej. (Wymienić tu należy przede wszystkim prace nieżyjącego
już André Leroi-Gourham, oparte na metodach porównawczych i podobieÅ„stwach
stylów [3]). Przypomnijmy klasyfikację i nazwy tych okresów: Aurignacian
(37,000 – 27,000 BP), Gravettian (27,000 – 23,000 BP), Solutrean (23,000 –
18,000 BP), Magdalenian (17,000 – 10,500 BP). Prehistoryczni lidzie, z ery
Górnego Paleolitu, z okresu malowideÅ‚ w Jaskini Chauvet (37,000 – 27,000 BP),
nazwani od jego nazwy Aurignacianie, dotychczas uchodzili za posiadajÄ…cych
najpierwotniejszą tylko kulturę; w szczególności nie znana była dotąd
jaskiniowa sztuka naskalna z tego okresu. Dotychczasowe znaleziska jakiniowe w
rejonie Ardèche rozpoczynaÅ‚y siÄ™ od prehistorycznego okresu Solutrean a
dominowały te z okresu Magdalenian.
Z drugiej strony, nie ma wątpliwości, że Jakinia Chauvet pozostawała
nietknięta od co najmniej 25,000 lat. Badania geologiczne ustaliły że ten
rejon posiada cechy niewiele różniące się od tych, jakie miał 400,000 temu.
Pierwotne, szerokie wiejście do jaskini zostało przed ponad 20,000 laty
najprawdopodobniej przywalone piargowym usypiskiem, a droga okrywców w roku
1994 i obecnych badaczy wiodła z zewnątrz przez wąski, naturalny tunel w
skalnej ścianie wąwozu.

* * *Rysunki z Jaskini Chauvet były już w Zwojach
tematem przeglądowego artykułu tego samego autora ("Najdłuższy okres
artystyczny ludzkości, cz. 3: Jaskinia Chauvet", Zwoje 27/2001). Artykuł ten był oparty na pierwszej
książce o tej jaskini: J-M Chauvet, E. Brunel Deschamps, Christian Hillaire,
Jean Clottes, Dawn of Art: The Chauvet Cave. Harry N. Abrams, Inc.
Publishers, New York 1996.   [2].

* * *W roku 1996 Ministerstwo Kultury Francji rozpisało
konkurs na program badawczy Jaskini Chauvet. Konkurs ten wygrał program
badawczy multidyscyplinarnego zespołu kierowanego przez Jeana Clottes'a i ten
program został przeznaczony do realizacji w roku 1998. Jean Clottes jest
obecnie być może największym autorytetem na świecie od sztuki prehistorycznej,
szczególnie malarstwa jaskiniowego.
Dla zbadania Jaskini Chauvet, Jean Clottes zgromadził zespół badawczy, w
skład którego wchodziło 30 specjalistów głównie z Francji, a także z
Hiszpanii, Niemiec i Anglii.
Stworzono "drugi krąg" badaczy, którzy w laboratoriach "na zewnątrz"
dokonywali nie mniej istotnych badań materiału z jaskini, np. datowań, badań
mikroskopowych, analiz DNA, itd. Powołano międzynarodowy komitet doradców
naukowych, który obejmuje 256 specjalistów z dziesięciu krajów.
Wyniki badań Jaskini Chauvet przez grupę Clottes'a zostały opublikowane w
szeregu prac w naukowych czasopismach z odpowiednich dziedzin. W roku 2001
ukazała się we Francji książka opisująca wyniki badań w ramach tego programu.
Jest to bogato i bardzo starannie ilustrowany zbiór raportów poszczególnych
badaczy o wynikach ich konkretnych badań różnych aspektów Jaskini Chauvet.
Całość skoordynował, zredagował i podsumował Jean Clottes. W roku 2003 ukazało
się w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych angielskie tłumaczenie tej
książki:
Chauvet Cave. The Art of Earliest Times. Directed
by Jean Clottes. Translated by Paul G. Bahn. The University of Utah
Press, Salt Lake City, 2003.   [1] Na GwiazdkÄ™ 2003
dostałem tę książkę od mojego syna Piotra i jego rodziny. Zafascynowany, nie
zdołałem oprzeć się chęci napisania do Zwojów następnego artykułu
przeglądowego o Jaskini Chauvet, aby opisać bieżący stan wiedzy o tej
jaskinii, która zrewolucjonizowała dotychczasowe pojęcia o sztuce
prehistorycznej, starannie poszufladkowane i skatalogowane. Ilustracje w tym
tekście pochodzą prawie wyłącznie z tej książki.
I jeszcze uwaga terminologiczna: poniżej częściej używam słowa
rysunki niż malowidła. To, co widnieje na skałach jest raczej
rysunkami, gdyż są to w zasadzie kontury. Malowidło implikuje zamalowane
wnętrze obiektu. Nie mniej, te kontury są na ogół szerokie i niekiedy
cieniowane wewnątrz. W angielskiej terminologii książek o Jaskinii Chauvet
częściej pojawia się słowo drawing (rysunek), niż painting
(malowidło). Nie mniej zdać sobie należy sprawę, że nie ma tu ścisłego
rozgraniczenia i te dwa słowa używane są naprzemiennie, zwykle w tym samym
znaczeniu.

Program badawczy Jaskini
ChauvetCele programu badań Jaskini Chauvet przez
zespół Jeana Clottes'a były następujące:


Skatalogowanie, opisanie, zreprodukowanie i zanalizowanie możliwie całej
sztuki naskalnej i podłoża jaskini;

Datowanie różnych faz tej sztuki i śladów bytności i działalności ludzi
w jaskini;

Przestudiowanie, rysunków i rytów oraz techniki zastosowanej przez ich
autorów, natury i relacji przestrzennych, w tym nakładania rysunków na
siebie, w kontekście morfologii ścian i topografii jaskini oraz związków
tematycznych pomiędzy panelami rysunków naskalnych;

Przestudiowanie paneli z namalowanymi znakami dużych kropek i dłoni;

Próba wyjaśnienia motywów artystów, a tą droga być może przeznaczenia
jakini, a nawet różnych jej części;

Zbadanie śladów bytności ludzi i zwierząt w jaskini (pozostałości i
odciśnięte w podłożu ślady stóp);

Wydedukowanie informacji o działalności ludzi i zwierząt w jaskini.

(Tuż po odkryciu jaskini stwierdzono, że niedźwiedzie były w jaskini przed
i po ludziach, czego dowodem są wytarte lub nałożone na malowidła ślady
pazurów niedźwiedzi oraz czaszka niedżwiedzia najwyraźniej ustawiona na bloku
skalnym. Spodziewano się, że badania DNA mogą ustalić relacje
"człowiek-niedźwiedź jaskiniowy". W podłożu odkryto ślady ludzi, a dokładniej
12-letniego dziecka!)
By już nie wracać do tego tematu, należy stwierdzić, że w książce nie ma
żadnych relacji o wynikach badań DNA odnoszących się do ludzi lub niedźwiedzi
jaskiniowych przebywajÄ…cych niegdyÅ› w Jaskini Chauvet.
W trakcie pracy w jaskini podjęto niezwykle staranne środki ostrożności, by
zapobiec uszkodzeniu lub jakiemuś naruszeniu ścian, podłoża lub klimatu
jaskini. Zainstalowano pomosty wzdłuż drogi odkrywców. Zrezygnowano z dostępu
do niektórych ścian; kopiowano, ostrożnie oświetlano i fotografowano, niekiedy
kamerami cyfrowymi tylko na teleskopowych wysięgnikach.
Przeprowadzono wyłącznie tzw. badania horyzontalne. Nie dokonano żadnych
badań wertykalnych, tzn. nie rozkopywano podłoża dla badań archeologicznych,
nawet płytkich.
Organizacja i okresy pracy badawczej w jaskini były wybrane tak, by uniknąć
nadmiernych zagrożeń, przemęczenia i przypadkowych błędów w pracy, mogących
trwale zakłócić środowisko jaskini.
Jak pisze Jean Clottes, 60 lat po odkryciu Jaskini Lascaux, badania w niej
nadal trwają, więc i w Jaskini Chauvet musi pozostać coś dla przyszłych
badaczy i ich przyszłych technik.
Jean
Clottes przy pracy przy panelu rytów naściennych w Hillaire Chamber w Jaskini
Chauvet.

MiejsceIstotny dla przeglÄ…du
znalezisk i wyników badań jest ogólny plan Jaskini Chauvet z nazwami głównych
komór i galerii.
Ogólny plan Jaskini Chauvet.   [1]
Klik - Plan Jaskini Chauvet na oddzielnej
stronieJaskinia Chauvet rozciąga się prawie dokładnie
na linii południe-północ i składa się z szeregu połączonych komór i galerii.
Różnią się one wyglądem podłoża, sklepień, stalaktytami i kaskadami
stalagmitów: od chaosu Komory Brunel (Brunel Chamber) przy wejściu, poprzez
płaskie podłoże Komory Jam Niedźwiedzich (Chamber of the Bear Hollows) i
Kreskowanej (Crosshatching Gallery), do zapadnięć w Komorach Hillaire i
Czaszki (Skull) i skamienielin w Galeriach Kaktusów (Cactus Gallery) i Świec
(Candle Gallery).
W dalszym ciągu tego tekstu, dla uniknięcia nieporozumień i nie odważając
się wprowadzać własnego polskiego nazewnictwa, używam przyjętych angielskich
nazw poszczególnych części Jaskini Chauvet. Może to wprowadzić tutaj pewną
semantyczną i gramatyczną sztuczność, ale, według mnie, jest to lepsze niż
tworzenie polskich nazw, których nie ma na schematycznej mapie jaskini
zamieszczonej w tym tekście.
Nie sposób tutaj szczegółowo opisać budowę i wygląd jaskini i jej
poszczególnych części. Dość powiedzieć, że badania geologicznej struktury
jaskini i położenia malowideł i rytów dokonane przez grupę Clottes'a ustaliły,
iż obecna jaskinia wygląda bardzo podobnie, jeżeli nie tak samo, jak widzieli
ją Aurignacianie. Tylko kilka stalaktytów i stalagmitów mogło przybyć od
tamtych czasów, np. w Candle Gallery. W glinianym podłożu Chamber of the Bear
Hollows widać jamy wygrzebane przez niedźwiedzie. Niektóre malowidła noszą
ślady ich pazurów, wąskie przesmyki zdają się być wypolerowane ich futrami,
gdy przeciskały się tamtędy. Gruba warstwa gliny w podłożu Crosshatching
Gallery nosi jedyne dotąd znane ślady ludzi w jaskini. Tam, jak również i w
innych miejscach, znajdują liczne ślady pobytu zwierząt, w tym niekompletne
szkielety niedźwiedzi. Kości niedźwiedzi dowodzą, iż niedźwiedzie używały tej
jaskini jako schronienia.
Znalezione w jaskini odciski roślin świadczą, że ludzie wnosili do jej
wnętrza co najmniej gałęzie szkockiej sosny, brzozy i jałowca. Klimat był
wówczas zimny i suchy, jakby stepowy. Usypisko skalne, pozostałość po
zapadnięciu się zbocza klifu (być może po jakiejś wielkiej powodzi na rzece
Ardèche), zasypujÄ…c pierwotne wejÅ›cie, pozostawiÅ‚o jaskiniÄ™ nietkniÄ™tÄ… i
zachowało pozostałości po ludziach i zwierzętach.

DatowaniaBardziej
szczegółowo przedstawiamy wyniki datowań próbek z Jaskini Chauvet, gdyż jest
to absolutnie kluczowe zagadnienie dla zrewidowania chronologii
prehistorycznej sztuki ludzkości.
Już pierwsze datowania dokonane w roku 1995 ustaliły, że Jaskinia Chauvet
była odwiedzana przez ludzi w dwóch okresach. W trakcie badań grupy Clottes'a,
zanalizowano zarówno rysunki czarnym węglem drzewnym jak i pozostałości na
podłożu, tj. ślady odciśnięte przez zwierzęta i ludzi na znakomicie
zachowanym, miękkim glinianym podłożu, jak również pozostałości działalności
ludzkiej – paleniska ognisk, wÄ™giel drzewny i niedużą liczbÄ™ narzÄ™dzi Å‚upanych
z kamienia. Przed i po paleolitycznych ludziach bywały w jaskini paleolityczne
niedźwiedzie – zostawiÅ‚y po sobie jamy legowisk i koÅ›ci swych szkieletów. Na
ścianach, niekiedy na znacznej powierzchni, pozostały wyraźne ślady ich
pazurów, zwykle na wysokoÅ›ci 1.5 – 2.5 m.
Dotąd (2001, tj. rok napisania książki) datowano metodą 14C
około 30 próbek z Jaskini Chauvet. W większości datowano fragmenty węgla
drzewnego pochodzącego z głębi jaskini, tj. poza Candle Gallery. Obejmują one
naścienne próbki pobrane wprost z sześciu rysunków i dwóch otarć pochodni
(łuczywa), a także 20 fragmentów zebranych z podłoża. Datowań najnowszą metodą
akceleratorowej spektrografii masowej 14C dokonano w francuskim
laboratorium nuklearnym Saclay w Gif-sur-Yvette pod Paryżem. Dwie inne próbki
datowano klasycznÄ… metodÄ… 14C w Lyons i jednÄ… w Oxfordzie w Anglii.

Większość oznaczonych dat przypada na dwa okresy oddzielone odstępem kilku
tysiÄ™cy lat. 22 daty przypadajÄ… na 32,000 – 30,000 BP i obejmujÄ… wizerunki
dwóch walczących nosorożców i krowy tura z Panel of the Horses, megalocerosa z
Megaloceros Gallery i dużego bizona z filaru w End Chamber. Węgiel drzewny z
barku konia, poniżej grzywy daÅ‚ datÄ™ 29,670 ± 950 BP, ale z gÅ‚owy konia
"tylko" 20,790 ± 340 BP. Próbka ta jednak nie zostaÅ‚a przygotowana we wÅ‚aÅ›ciwy
sposób w Lyons i była zanieczyszczona "młodszym" 14C. Stąd
prawdopodobny wiek rysunku konia jest także ok. 30,000 BP. 15 próbek,
pobranych z podłoża Hillaire Chamber i Skull Chamber i z rejonu ogniska w
Megaloceros Gallery, zostało datowanych również na ten wczesny okres, tj. ok.
30,000 BP.
Drugi okres pobytów ludzi w jaskini reprezentowany jest przez siedem
datowaÅ„ z okresu 27,000 – 26,000 BP. Cztery próbki, datowane na ten okres,
pochodzÄ… z palenisk w Candle Gallery, Hillaire Gallery i Megaloceros Gallery,
a dwie ze smug pochodni, z których jedna nałożona jest na jeden z rysunków w
Panel of the Horses. To potwierdza, że obraz konia pod śladem pochodni jest
dużo starszy. Dotychczas, żadne malowidło Jaskini Chauvet nie zostało datowane
na ten drugi, późniejszy okres. Jedna próbka, pobrana z ogniska w End Chamber,
datowana zostaÅ‚a na 22,800 ± 400 i może wskazywać na trzeci okres pobytu ludzi
w jaskini, ale to jedno datowanie wymaga w przyszłości potwierdzenia z innych
próbek.
Datowania metodÄ… akceleratorowej spektrografii masowej izotopu
14C są dokładne i spójne i potwierdzają powstanie rysunków w
Jaskini Chauvet na około 30,000 BP. W chwili obecnej Jaskinia Chauvet jest
najbardziej datowanym miejscem sztuki naskalnej na świecie.

Åšlady ludzkieTylko w jednym
miejscu w Jaskini Chauvet dostrzeżono ludzkie ślady odbite w podłożu: około 20
śladów na początku i końcu "szlaku" długości około 70 m, prowadzącego od końca
Crosshatching Gallery do Skull Chamber. Pasują do siebie dokładnie, są więc
śladami tej samej osoby. Środkowa część tego szlaku jest, jak dotąd,
niedostępna. Porównując odlew śladu z pomiarami stopy współczesnych
Europejczyków, bez wątpliwości stwierdzono, że są to ślady stóp europejskiego
chłopca o wzroście około 130 cm idącego powoli po miękkim podłożu. Wzdłuż tego
szlaku, chłopiec robił smugi pochodnią (prawdopodobnie znakując sobie drogę
powrotnÄ…), datowane teraz na ok. 26,000 BP.
Odczyt odlewu śladu stopy dziecka w Crosshatching Gallery.
Identyczne znaki pochodnią widać na lewej ścianie
Hillaire Chamber, włączając sąsiedztwo Panel of the Horses, i w Candle
Gallery. W dwóch miejscach umazana w glinie dłoń chłopca została odbita na
Panel of the Scraped Mammoths. Rozmiary tej dłoni anatomicznie odpowiadają
rozmiarom stopy. W dwóch innych miejscach znaleziono kawałki węgla drzewnego,
najwyraźniej pochodzące z jakiegoś paleniska. Datowane zostały z wielką
dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… i starannoÅ›ciÄ… na 25,440 ± 250 BP i 31,430 ± 420 BP. Pierwsza
data może odnosić się do pospiesznej wizyty chłopca. Nie znaleziono śladów
ludzi, które można by datować na ok. 30,000 lat BP, tj. odnieść je do
pierwszej bytności ludzi, czyli do artystów albo do odwiedzających udekorowaną
rysunkami jaskiniÄ™

Åšlady zwierzÄ…tW jaskini
znaleziono ślady głównie niedźwiedzi jaskiniowych. Śladów niedźwiedzi
dostrzeżono wiele, ale i tak niewiele w porównaniu z ogromną liczbą kości
niedźwiedzi. Ślady te tworzą rozpoznawalne w całości szlaki. Ślady i jamy
(legowiska) w Chamber of the Bear Hollows zostały dokładnie zbadane. W innych
partiach jaskini (Hillaire Chamber, Skull Chamber, Crosshatching Gallery) sÄ…
one często zadeptane, jedne na drugich.
Początkowo, jedynymi innymi śladami zdawały się być ślady pojedynczego
wilka, który poruszał się w Skull Chamber, do której wszedł z Crosshatching
Gallery, niedaleko od szlaku chłopca. Poźniej znaleziono ślady dużego
zwierzęcia(ąt?) z rodziny "psów" w Hillaire Gallery, Megaloceros Gallery oraz
w Skull Chamber i Candle Gallery. Ślady te morfologicznie pasują do śladów
psa, ale dotychczasowe dowody na istnienie psów nie sięgają wcześniej niż
14,000 BP. Nie znaleziono nałożenia się śladów chłopca i psa, nie ma więc
wskazówki na to, iż pies towarzyszył chłopcu. Pewne genetyczne badania
wskazują jednak, że transformacja od wilka do psa nastąpiła około 100,000 lat
temu. Jeszcze jeden problem został więc odsłonięty w Jaskinii Chauvet, który
rozstrzygnąć mogłoby tylko znalezienie gdzieś kości tak wczesnych psów. W
Brunel Gallery znaleziono obszar ok. 30 m2 ze śladami deptających
tam "psów" różnej wielkości.
Aurignacianie byli wysoce aktywni w Jaskini Chauvet. Znieśli tam wiele
drewna (przede wszystkim gałęzie dużych szkockich sosen), które palili dla
oświetlenia i produkcji drzewnego węgla do rysowania. Potem jaskinia została
porzucona i odwiedzana tylko przez niedźwiedzie. Cztery – pięć tysiÄ™cy lat
później ludzie wrócili do jaskini – pozostaÅ‚ dowód co najmniej jednej takiej
wizyty – chÅ‚opca. Nie powrócili już jednak do dekorowania Å›cian jaskini.
Brak przepływu wody w głębszych partiach jaskini umożliwił zachowanie
śladów bytności człowieka (np. pozostałości ognisk czy palenisk). Takie ślady
nie zachowały się w górnych komorach jaskini, bliżej wejścia (Brunel Chamber,
Chamber of the Bear Hollows), gdzie bywał chociażby bardzo słaby przepływ
wody. Jednakże w suchych partiach jaskini, przebywające tam później przez
tysiące lat niedźwiedzie jaskiniowe, musiały zniszczyć, zadeptać, lub
conajmniej naruszyć wiele pozostałości wcześniejszej bytności człowieka. Może
dlatego, poza rysunkami, nie ma śladów po ludziach z pierwszego okresu (30,000
BP)? Liczne malowidła i ryty naskalne mają na sobie gęste zadrapania od
niedźwiedzich pazurów. A nawet bez niedźwiedzi, tak wiele tysięcy lat zrobiło
swoje. Jak pisze w książce Jean-Michel Geneste, podłoże jaskini stanowi
palimpset bardzo skomplikowany do zinterpretowania. W dodatku, nigdzie nie
rozkopano podłoża. Ma to zalety dla odtwarzania czynności ludzi i zwierząt,
ale uniemożliwia próbę prześledzenia chronologii i stratyfikacji jaskini,
spowodowanej nawet tylko cieknÄ…cÄ… wodÄ….

* * *W Candle Gallery, pod nawisem ściany zachowały się
fragmenty kamiennego paleniska o średnicy ok. 50 cm.
Fragmenty paleniska w Candle Gallery. Jest to
jedyna zachowana w jaskini instalacja zrobiona przez człowieka. Drobne resztki
wÄ™gla drzewnego z tego paleniska zostaÅ‚y datowane na 26,230 ± 280 BP. Na
pozostałości ognisk natrafiono również w Crosshatching Gallery i w Megaloceros
Gallery. Te ostatnie zostały datowane na ponad 30,000 BP. Ogniska te służyły
zapewne do oświetlania i produkcji węgla drzewnego do malowideł naskalnych.
Nad jednym ogniskiem, na skale znajduje siÄ™ rysunek wyglÄ…dajÄ…cy na jakiÅ›
symboliczny znak. Spalona kość i rysunek zostały datowane pomiędzy 32,500 i
31,500 BP.
Resztki ogniska w Megaloceros Gallery z pozostałościami węgla
drzewnego datowanego na ok. 32,000 BP.Na skale nad ogniskiem narysowany
jest nierozpoznany znak. Ogniska w Crosshatching
Gallery były w jamach wygrzebanych (dużo wcześniej!) przez niedźwiedzie; obok
jednego znaleziono odłamek łupanego narzędzia kamiennego. W sumie, w Jaskini
Chauvet natrafiono na około 20 narzędzi z kamienia łupanego, najwięcej w
Megaloceros Gallery.

Kości na podłożu jaskiniW
Megaloceros Gallery znaleziono obrobioną, stożkową na obu końcach kość
mamucią, która najwyraźniej była grotem jakiejś broni lub pocisku. Jej ostrze
jest uszkodzone, świadcząc o tym, że grot ten kiedyś był używany. Na tego typu
obiekty z ery Górnego Paleolitu natrafiono wcześniej w jaskiniach w Niemczech
i w Åšrodkowej Europie.
W Brunel Chamber na podłożu znaleziono małą czaszkę wilka (prawdopodobnie
samicy), a w Belvedere Gallery, małej odnodze End Gallery, drugą, bardziej
kompletnÄ….
Czaszka wilka (prawdopodobnie samicy) w Brunel Chamber.
Pomiędzy i po dwóch pobytach ludzi w Jaskini Chauvet
(32,000 – 30,000 BP i po 26,000 BP), niedźwiedzie jakiniowe "panowaÅ‚y" nad tÄ…
jaskinią, były w niej wszechobecne, zimowały w niej. W skali czasu
prehistorycznego nie były to jednak bardzo długie pobyty. Wśród wielu kości
niedźwiedzi na podłożu (ponad 170 czaszek i 2500 kości, izolowanych lub
zebranych w 130 "stosach"), znaleziono kilka fascynujących, świadczących o
jakimś używaniu ich przez ludzi. Niedaleko od wejścia, w dwóch miejscach
znaleziono kości barkowe niedźwiedzi wystające pionowo z podłoża obok leżących
innych kości. Najprawdopodobniej były kiedyś celowo wbite w ziemię przez
ludzi. Dlaczego?
Kość
barkowa niedźwiedzia wbita w podłoże w pobliżu czaszki niedźwiedzia w Chamber
of the Bear Hollows.(Jedno z dwóch takich znalezisk w Jaskini Chauvet.)
Z pęknięcia ściany w Cactus Gallery, na wysokości
ludzkiej ręki, wystaje kość żebra niedźwiedzia. Najbardziej zagadkowe są
jednak czaszki tych zwierząt. Czaszka niedźwiedzia jaskiniowego została bez
wątpienia świadomie i celowo ustawiona na bloku skalnym niemal w centrum Skull
Chamber.
Czaszka niedźwiedzia celowo ustawiona na bloku kamiennym, który
oderwał się był ze sklepienia w Skull Chamber.
Dostrzeżona przez odkrywców stała się od razu sensacją
i przedmiotem spekulacji na temat "kultu niedźwiedzi". Inna czaszka
niedźwiedzia, leżąca na podłożu, nosi dwa czarne znaki, jakby linie.

Czarne znaki pochodnią na czaszce niedźwiedzia w Skull Chamber.
W podłożu Hillaire Chamber jedna czaszka niedźwiedzia
została spektakularnie obrośnięta skamienieliną i wyrósł z niej mały
stalagmit.
Czaszka niedźwiedzia pokryta skamienieliną i wyrosłym tuż obok
stalagmitem w pobliżu Hillaire Chamber.




Źródła:

Chauvet Cave. The Art of Earliest Times. Directed by Jean Clottes.
Translated by Paul G. Bahn. The University of Utah Press, Salt Lake City,
2003.

Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel Deschamps, Christian Hillaire
(Epilogue by Jean Clottes; Foreword by Paul G. Bahn): Dawn of Art : The
Chauvet Cave. The Oldest Known Paintings in the World. Harry N. Abrams,
Inc., Publishers, New York, 1996.

André Leroi-Gourhan: Treasures of Prehistoric Art. Harry N.
Abrams, Inc., Publishers, New York, 1967.

Teksty o podobnej tematyce zamieszczone w Zwojach:

Andrzej Kobos: Najdłuższy artystyczny okres ludzkości (cz. 1 - 4),
Zwoje 2/27, 2001











Copyright © 1997-2004 Zwoje


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Fundamenty elektroniki elementy indukcyjne czesc5
GW Wyklad10 czesc5
Napięciowe Przemienniki Częstotliwości Część5
CZESC5 (2)
czesc5
czesc5
czesc5 dod

więcej podobnych podstron