biologia PP styczeń 2009


ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU
ROZPOCZCIA EGZAMINU!
Miejsce
na naklejkę
MBI-P1_1P-091
STYCZEC
PRÓBNY EGZAMIN
ROK 2009
MATURALNY
Z BIOLOGII
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdz, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron
(zadania 1  30). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu
zespołu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym
zadaniu.
Za rozwiązanie
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
wszystkich zadań
tuszem/atramentem.
można otrzymać
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraznie przekreśl.
łącznie
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
50 punktów
6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki.
Życzymy powodzenia!
Wypełnia zdający przed
rozpoczęciem pracy
KOD
PESEL ZDAJCEGO
ZDAJCEGO
2 Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 1. (2 pkt)
Skóra jest narażona na działanie wielu czynników środowiska zewnętrznego, między innymi
promieniowania słonecznego. Są różne poglądy dotyczące wpływu promieni słonecznych
na organizm człowieka. Jedni uważają, że mają one wpływ pozytywny, inni  że negatywny.
Przedstaw po jednym argumencie uzasadniającym:
a) pozytywny wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka: ....................................
.................................................................................................................................................
b) negatywny wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka: ....................................
.................................................................................................................................................
Zadanie 2. (2 pkt)
Na rysunkach w sposób schematyczny przedstawiono budowę włókien mięśnia szkieletowego
(A) i mięśnia sercowego (B).
Rys. A Włókna mięśnia szkieletowego Rys. B Włókna mięśnia sercowego
Porównując informacje z przedstawionych rysunków, podaj jedną wspólną cechę
budowy dla obu rodzajów włókien mięśniowych i jedną cechę różniącą budowę tych
włókien.
Cecha wspólna: ............................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Cecha różniąca: ............................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z biologii 3
Poziom podstawowy
Zadanie 3. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono szkielet kończyny dolnej (wraz z częścią kości miednicznej) i kość
krzyżową człowieka.
a) Uzupełnij opis rysunku o nazwy wskazanych kości.
b) Wybierz z opisu rysunku i zapisz nazwę stawu, który umożliwia największy zakres
ruchomości kończyny dolnej.
...........................................................................
Zadanie 4. (2 pkt)
Gruczoły trawienne występujące w układzie pokarmowym człowieka można pogrupować
na leżące w ścianie i poza ścianą przewodu pokarmowego. Do pierwszych należą gruczoły
żołądkowe i jelitowe, do drugich  ślinianki, trzustka i wątroba. Wydzieliny gruczołów
wprowadzane są do określonych odcinków przewodu pokarmowego, gdzie spełniają
określoną rolę biologiczną.
Dokończ schemat, tak aby poprawnie ilustrował pogrupowanie gruczołów trawiennych
przedstawionych w powyższym tekście.
gruczoły
trawienne
4 Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 5. (2 pkt)
Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego swoją budową przystosowane są do pełnienia
określonych funkcji.
Wśród poniższych zdań od A do E zaznacz dwa, które są prawdziwe.
A. Obecny w jamie ustnej język ułatwia mieszanie i połykanie przeżutego pokarmu.
B. W przełyku występują gruczoły, które produkują enzymy trawiące skrobię.
C. Komórki gruczołowe żołądka wytwarzają kwas solny, który trawi tłuszcze.
D. Gruczoły żołądkowe wytwarzają enzym trawiący białka.
E. Liczne kosmki jelitowe ułatwiają przesuwanie pokarmu przez cały przewód pokarmowy.
Zadanie 6. (2 pkt)
Wątroba w organizmie człowieka pełni wiele funkcji.
Uzupełnij poniższe sformułowania (A i B) dotyczące funkcji wątroby.
A. Wątroba ułatwia trawienie tłuszczów, produkując ...........................................................
B. W wątrobie jest magazynowany nadmiar ....................................... w postaci glikogenu.
Zadanie 7. (1 pkt)
Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Niedobór
nawet jednej z nich może prowadzić do poważnych zaburzeń fizjologicznych. Można tego
uniknąć, stosując odpowiednie zasady racjonalnego odżywiania.
Wśród zamieszczonych niżej sformułowań od A do D zaznacz to, które określa sposób
komponowania składu posiłków sprzyjający dostarczeniu organizmowi różnych
witamin.
A. Codzienne przyrządzanie surówki z marchwi.
B. Podawanie do każdego posiłku warzyw lub/i owoców.
C. Zastępowanie tłuszczów roślinnych tłuszczami zwierzęcymi.
D. Używanie produktów wysokobiałkowych.
Zadanie 8. (1 pkt)
Rytmiczną zmianę objętości klatki piersiowej podczas wdechów i wydechów umożliwiają
dwa rodzaje mięśni oddechowych: przepona i mięśnie międzyżebrowe.
Podaj nazwę mięśnia, który będzie głównie umożliwiał oddech człowiekowi
z ograniczoną ruchomością klatki piersiowej (np. przez założony na niej opatrunek
gipsowy).
.......................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z biologii 5
Poziom podstawowy
Zadanie 9. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono wartości objętości powietrza składające się na całkowitą
pojemność płuc.
Na podstawie informacji ze schematu:
a) podaj wartość objętości powietrza, która może być dodatkowo pobrana, ponad
objętość oddechową, w czasie maksymalnego wdechu ....................... ,
b) podaj wartość objętości powietrza, która może być usunięta z płuc w czasie
maksymalnego wydechu (po wcześniejszym maksymalnym wdechu) ....................... .
Zadanie 10. (2 pkt)
Szacuje się, że w Polsce pali papierosy co drugi mężczyzna i co trzecia kobieta. Szkodliwy
wpływ dymu tytoniowego na organizm człowieka nie podlega dyskusji.
Wybrane składniki dymu tytoniowego:
PALENIE
nikotyna, tlenek węgla, substancje drażniące,
TYTONIU
substancje smołowate
a) Podaj nazwę składnika dymu tytoniowego, który ogranicza przenoszenie tlenu
przez hemoglobinę.
.................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, dlaczego ten składnik dymu tytoniowego ogranicza przenoszenie tlenu
przez hemoglobinę.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
6 Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 11. (2 pkt)
W tabeli przedstawiono przybliżone dane z 2004 roku dotyczące liczby zachorowań
(w Polsce) na gruzlicę płuc kobiet i mężczyzn w wybranych trzech grupach wiekowych.
Liczba zachorowań na gruzlicę płuc w wybranych
grupach wiekowych
I II III
Grupy wiekowe
30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat
kobiety 400 500 400
mężczyzni 700 1500 1500
Przedstaw, w jednym układzie współrzędnych, powyższe dane w formie diagramu
słupkowego, porównując zachorowalność na gruzlicę płuc kobiet i mężczyzn w każdej
z podanych grup wiekowych.
Próbny egzamin maturalny z biologii 7
Poziom podstawowy
Zadanie 12. (2 pkt)
Na rysunkach A, B, C przedstawiono rozmieszczenie naczyń krwionośnych i limfatycznych
w wybranych strukturach organizmu człowieka.
A. Kosmek jelitowy B. Pęcherzyki płucne C. Nefron
Uzupełnij tabelę określeniami wybranymi spośród podanych niżej (od 1 do 6) tak, żeby
poprawnie określić różnice między układem krwionośnym i limfatycznym na
przykładzie struktur przedstawionych na rysunkach.
1.  jeden rodzaj naczyń, 2.  dwa rodzaje naczyń, 3.  trzy rodzaje naczyń, 4. składniki
pokarmowe, 5.  gazy oddechowe, 6.  zbędne produkty przemiany materii.
Cechy Układ krwionośny Układ limfatyczny
Liczba rodzajów naczyń
(ze względu na kierunek przepływu
płynów)
Rodzaj transportowanych
substancji
Zadanie 13. (2 pkt)
Poniżej w sposób uproszczony przedstawiono przekrój przez tętnicę człowieka zdrowego (A)
i przez tętnicę człowieka, u którego stwierdzono miażdżycę ściany tętnicy (B).
Interpretując informacje z rysunków,
a) opisz zmianę w budowie tętnicy wywołaną odkładaniem się w niej cholesterolu.
b) przedstaw możliwy wpływ tej zmiany na krążenie krwi w naczyniach.
a) .................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
b) .................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
8 Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 14. (1 pkt)
W różnych sytuacjach zdrowotnych i zmieniających się warunkach środowiskowych
w zależności od rodzaju pracy i aktywności ruchowej organizm człowieka może być narażony
na nadmierne uwodnienie lub odwodnienie.
W poniższej tabeli przedstawiono dobowe zestawienie zródeł pobieranej wody i jej
fizjologicznych strat w organizmie człowieka.
yródła wody (przeciętnie) Straty wody (przeciętnie)
1200 cm3  napoje 1500 cm3  z moczem
1000 cm3  woda z pokarmu 900 cm3  na skutek parowania przez skórę
300 cm3  woda będąca produktem i z dróg oddechowych
metabolizmu 100 cm3  z kałem
Podaj, czy organizm człowieka, którego dotyczy powyższe zestawienie jest w stanie
odwodnienia? Odpowiedz uzasadnij jednym argumentem.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 15. (1 pkt)
Prawidłowy skład krwi jest jednym z warunków dobrego funkcjonowania organizmu
człowieka. Na schemacie przedstawiono regulację ilości jednego ze składników krwi u osób
po krwotokach lub przebywających na dużych wysokościach.
Krwotoki lub przebywanie Zmniejszona ilość
Niskie ciśnienie
na dużych wysokościach tlenu dostarczanego
(parcjalne) tlenu
do tkanek
Wytworzenie
Wzrost dopływu tlenu Tworzenie określonego
w nerce
do tkanek typu krwinek
erytropoetyny
Podaj nazwę krwinek, których wytwarzanie pobudza erytropoetyna.
....................................................................................................................
Zadanie 16. (2 pkt)
Podstawową jednostką strukturalną układu nerwowego jest neuron. Na rysunkach
przedstawiono kilka przykładów tych komórek.
Próbny egzamin maturalny z biologii 9
Poziom podstawowy
Porównaj przedstawione neurony i podaj po dwie ich cechy, wybrane spośród
od 1. do 5., które odzwierciedlają zróżnicowanie lub podobieństwo budowy tych
komórek.
1.  kształt neuronu, 2.  części składowe neuronu (ciało komórki, dwa rodzaje wypustek),
3.  obecność jądra komórkowego, 4.  długość wypustek, 5.  liczba dendrytów.
Zróżnicowanie budowy: ...............................................................................................................
Podobieństwo budowy: ................................................................................................................
Zadanie 17. (2 pkt)
Układ nerwowy człowieka jest zbudowany z części ośrodkowej (mózg i rdzeń kręgowy)
i obwodowej (nerwy obwodowe). W obrębie każdej z części wyróżnia się elementy
odpowiedzialne za pełnienie określonych funkcji.
Przyporządkuj określonym elementom budowy układu nerwowego (od A do D)
po jednej pełnionej przez nie funkcji, wybranej spośród oznaczonych od I do V.
Element budowy Funkcja
A. Kora mózgowa I. Przewodzi impulsy z ośrodkowego układu nerwowego
do mięśni i gruczołów.
B. Móżdżek II. Odpowiada między innymi za świadomość, pamięć,
mowę.
C. Nerw czuciowy III. Odpowiada za przewodzenie impulsów z mózgu
i do mózgu.
D. Nerw ruchowy IV. Koordynuje złożone ruchy, odpowiada za postawę
i równowagę ciała.
V. Przewodzi impulsy z narządów zmysłu do ośrodkowego
układu nerwowego.
Zadanie 18. (2 pkt)
Ściana gałki ocznej jest trójwarstwowa. W jednej z warstw występuje obszar zwany plamką
żółtą.
a) Podaj nazwę warstwy gałki ocznej, której częścią jest plamka żółta: .............................
b) Przedstaw rolę plamki żółtej w procesie widzenia.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 19. (1 pkt)
Odruchy (bezwarunkowe i warunkowe) są odpowiedzią układu nerwowego na bodzce.
Wśród wymienionych niżej cech odruchów podkreśl dwie, które charakteryzują
odruchy warunkowe.
niepowtarzane zanikają, wrodzone, uwarunkowane genetycznie, nabyte w ciągu życia,
w ich powstawaniu nie uczestniczy mózg
10 Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 20. (2 pkt)
Oddziaływujące na organizm czynniki stresogenne mogą wywoływać różne reakcje.
Na grupie uczniów zaplanowano przeprowadzenie obserwacji, której celem było sprawdzenie
słuszności stwierdzenia, że reakcją na niezapowiedziany sprawdzian jest przyspieszenie akcji
serca.
Uzupełnij plan obserwacji, podając
a) nazwę parametru, który należy mierzyć: .........................................................................,
b) kiedy w trakcie obserwacji należy dokonać pomiarów: ...................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 21. (1 pkt)
Stan organizmu noworodka tuż po urodzeniu można ocenić na przykład wg skali Apgar.
Kryteria tej oceny zamieszczono w tabeli.
Punktacja Punktacja
opisanego Kryteria oceny
0 1 2
noworodka
poniżej 100 ponad 100
........ pkt Czynność serca brak
uderzeń/min. uderzeń/min.
nieregularne, prawidłowe,
........ pkt Oddychanie brak
słaby krzyk głośny krzyk
prawidłowe,
........ pkt Napięcie mięśni brak, wiotkie słabe
kończyny zgięte
Reakcja na bodzce
........ pkt  wprowadzenie brak grymas krzyk, kichanie
cewnika do nosa
sina barwa
........ pkt Barwa skóry sina, blada różowa
kończyn
Razem: ...... pkt
Oblicz, ile punktów wg skali Apgar przyznano by opisanemu niżej noworodkowi. Zapisz
wszystkie punktacje w pierwszej kolumnie tabeli.
Noworodek po urodzeniu zapłakał głośno, jego oddech był regularny, a serce biło 95 razy
na minutę. Grymasem twarzy zareagował na wprowadzenie cewnika do nosa. Na zgiętych
rękach i nogach skóra była koloru różowego.
Zadanie 22. (1 pkt)
Niektóre układy narządów w organizmie człowieka (ze względu na strukturę i sposób
funkcjonowania) poza rolą związaną z określonym procesem życiowym oddziaływują też na
inne układy, pełniąc przez to w organizmie funkcję koordynującą, regulującą lub integrującą
(scalającą).
Uwzględniając powyższe informacje, zaznacz wśród zestawów układów od A do D ten,
który zawiera wyłącznie nazwy układów, z których każdy pełni przynajmniej jedną
spośród wymienionych funkcji (koordynującą, regulującą, integrującą).
Próbny egzamin maturalny z biologii 11
Poziom podstawowy
A. Układy: pokarmowy, krwionośny, nerwowy.
B. Układy: oddechowy, nerwowy, hormonalny.
C. Układy: wydalniczy, nerwowy, krwionośny.
D. Układy: nerwowy, hormonalny, krwionośny.
Zadanie 23. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono dwa etapy ekspresji informacji genetycznej.
Podaj nazwy etapów oznaczonych cyframi 1 i 2.
1. .............................................................................,
2. ..............................................................................
12 Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 24. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono zespoły chromosomów (kariotypy) trzech osób. Literą A oznaczono
kariotyp prawidłowy, B  kariotyp osoby z zespołem Turnera, C  kariotyp osoby z zespołem
Downa.
Porównaj przedstawione na rysunkach zespoły chromosomów i podaj po jednej różnicy
między kariotypem prawidłowym a kariotypami osób:
a) z zespołem Turnera: ............................................................................................................
b) z zespołem Downa: ...............................................................................................................
Zadanie 25. (2 pkt)
Załóżmy, że wrodzone bielactwo, inaczej albinizm, (objawiający się brakiem barwnika
głównie w skórze, włosach i tęczówce oka) jest warunkowane recesywnym allelem genu
niesprzężonego z płcią i dziedziczy się według praw Mendla. Heterozygoty nie wykazują
albinizmu. Cecha ta występuje tylko u homozygot recesywnych.
Zapisz genotypy rodziców i dziecka, jeżeli wiadomo, że u dziecka wystąpiły objawy
albinizmu, chociaż jego rodzice nie byli albinotyczni.
Genotypy rodziców: ........................................., genotyp dziecka: ..............................................
Próbny egzamin maturalny z biologii 13
Poziom podstawowy
Zadanie 26. (1 pkt)
U ludzi, metody inżynierii genetycznej w ramach terapii genowej, ze względów etycznych są
wykorzystywane tylko do modyfikowania genomów komórek somatycznych (budujących
ciało). Z terapią genową duże nadzieje wiążą lekarze, ponieważ dzięki niej będzie można na
przykład naprawić defekty komórkowe. Zwolennicy tej metody leczenia uważają, że w
przyszłości będzie ona coraz częściej stosowana w medycynie. Są już na świecie ośrodki
naukowe, w których podjęto badania z udziałem chętnych osób.
Sformułuj argument uzasadniający celowość prowadzenia badań nad stosowaniem
w medycynie terapii genowej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 27. (1 pkt)
Na rysunku w uproszczony sposób zobrazowano pogoń okoni za płociami.
płocie okonie
Podaj nazwę międzypopulacyjnej zależności antagonistycznej zilustrowanej rysunkiem.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 28. (1 pkt)
Skutki oddziaływań międzypopulacyjnych mogą być różne. Na przykład w Ameryce
Północnej jedną z granic występowania łosia kanadyjskiego wyznacza granica występowania
jelenia wirginijskiego, mimo że nie ma żadnego bezpośredniego oddziaływania między
łosiem i jeleniem. Cała populacja jelenia jest zarażona drobnym, pasożytniczym nicieniem.
Jaja nicieni są usuwane na zewnątrz i po zjedzeniu przez roślinożercę rozwijają się w jego
organizmie. Pasożyt ten dla jeleni jest nieszkodliwy, a dla łosi śmiertelny.
Na podstawie informacji z powyższego tekstu, wśród zdań od A do D zaznacz to, które
w sposób prawidłowy przedstawia ciąg zdarzeń, prowadzący do ograniczenia
występowania populacji łosia kanadyjskiego na terenie zasięgu populacji jelenia
wirginijskiego.
A. Zarażone nicieniem jelenie wydalają na zewnątrz jaja pasożyta, które są zjadane przez
łosie.
B. Aosie zjadają jaja nicieni wraz z pokarmem, którym się odżywiają i dlatego teren ich
występowania w Ameryce Północnej jest ograniczony.
C. Zjedzenie przez łosie, z trawą, jaj nicieni wydalonych przez jelenie prowadzi do śmierci
łosi spowodowanej rozwojem w ich organizmie tych pasożytów.
D. Usuwanie jaj pasożytniczych nicieni na zewnątrz i ich zjedzenie przez roślinożercę
wpływa na zasięg łosi.
14 Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
Zadanie 29. (2 pkt)
Poniższy schemat ilustruje przykładowe zależności pokarmowe w biocenozie wodnej.
ryby drapieżne
ryby planktonożerne
większe
zwierzęta bezkręgowe
plankton zwierzęcy
plankton roślinny
Załóżmy, że wskutek nieprzemyślanej działalności człowieka w krótkim czasie wyginęły
w tej biocenozie ryby planktonożerne. Przykłady następstw wyginięcia tych ryb dla populacji
większych zwierząt bezkręgowych (wraz z uzasadnieniem) przedstawiono w poniższej tabeli.
Oceń prawdziwość sformułowań (w odniesieniu do podanych wyżej informacji),
wpisując w wolną kratkę tabeli literę P, jeżeli obie części sformułowania są prawdziwe,
literę F  jeżeli nawet jedna z części jest fałszywa.
Możliwe następstwa dla populacji większych
Lp. zwierząt bezkręgowych wkrótce Uzasadnienie P lub F
po wyginięciu ryb planktonożernych
ponieważ będą miały dostęp
Może wzrosnąć liczebność większych
1. do większych zasobów
zwierząt bezkręgowych,
pokarmu.
ponieważ ryby drapieżne nie
Może wzrosnąć liczebność większych
2. mają wpływu na liczebność tych
zwierząt bezkręgowych,
bezkręgowców.
Wyginięcie ryb planktonożernych
nie będzie miało żadnego wpływu ponieważ nie uległa zmianie ich
3.
na liczebność większych zwierząt baza pokarmowa.
bezkręgowych,
Może zmniejszyć się liczebność większych ponieważ będą jedynym
4.
zwierząt bezkręgowych, pokarmem dla ryb drapieżnych.
Zadanie 30. (2 pkt)
Makulatura jest głównym składnikiem śmieci na świecie. W Stanach Zjednoczonych już
w 1990 roku stanowiła 50% ogółu śmieci. Należy sądzić, że i u nas składowanie makulatury
zacznie urastać do rangi problemu. Tymczasem sposób jej wykorzystania do produkcji
papieru jest dobrze znany od dawna i nie trzeba opracowywać żadnych nowych technologii.
Użycie makulatury do produkcji papieru zmniejsza zapotrzebowanie na drewno.
Na podstawie informacji zawartych w tekście, podaj dwa powody związane z ochroną
środowiska przyrodniczego, dla których warto rozwijać sprawną organizację skupu
i przetwarzania makulatury.
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z biologii 15
Poziom podstawowy
BRUDNOPIS


Wyszukiwarka