Szkoła praska Szkoła praska
" Główne dokonania:
Prekursorzy: Moskiewskie Koło Lingwistyczne,
powstałe w 1915 (Jakobson, Trubiecki) " Fonologia (Trubiecki, Jakobson)
" Morfologia (teoria opozycji morfologicznych )
1926  Powstaje Praskie Koło Lingwistyczne
(Jakobson)
 Szkoła praska
" Składnia  teoria aktualnego rozczłonkowania
Inne nazwy: funkcjonalizm  nazwa szersza, bo
zdania (perspektywy komunikacyjnej
obejmuje tak\
e m.in. poglÄ…dy André Martineta i
wypowiedzenia) (Mathesius, Danes, Firbas,
M. Hallidaya
Sgall)
Funkcjonalizm  pytanie o funkcję elementów w
" Funkcje języka
języku
" Teoria literatury
Szkoła praska - fonologia Szkoła praska - fonologia
delimitatywna: inicjalne lub finalne miejsce
Podstawy fonologii Trubieckiego:
akcentu; fonemy występujące tylko na początku
" Definicja fonemu jako wiÄ…zki cech
lub końcu morfemów (ang. /h/ i /K
/)
dystynktywnych
kulminatywna: akcent decydujący o wyrazowości,
" Teoria funkcji elementów fonicznych
samogłoska konstytująca sylabę; rozró\
nienie
(fonemów, akcentu itd.):
słów  istniejących i  nieistniejących (np. *dłowa)
 delimitatywna, dystynktywna: miejsce akcentu w językach o
akcencie swobodnym; dystynktywna rola
 kulminatywna,
fonemów
 dystynktywna:
Szkoła praska - fonologia
práctico Typy opozycji:
practico " bilateralne  multilateralne (np. miejsca,
sposobu artykulacji);
practicó
" prywatywne  gradualne  ekwipolentne
(dzwięczności  stopnia otwarcia samogł.
 miejsca artykulacji)
" stałe  neutralizowane
" izolowane  skorelowane
1
Szkoła praska - fonologia Szkoła praska - fonologia
Typy opozycji: " Pojęcie neutralizacji opozycji i
archifonemu:
" bilateralne  multilateralne (np. miejsca,
sposobu artykulacji); /koD/ : /kotem/ : /kodem/
" prywatywne  gradualne  ekwipolentne
(dzwięczności  stopnia otwarcia samogł.
" Cechy dystynktywne artykulacyjne
 miejsca artykulacji)
" Zestaw opozycji wynikajÄ…cy z inwentarza
" stałe  neutralizowane
fonemów ustalonych dla danego języka
" izolowane  skorelowane
Wokaliczny  niewokaliczny Odró\
nia samogłoski od niesamogłosek
Konsonantalny -- niekonsonantalny Odró\
nia spółgłoski od niespółgłosek
Szkoła praska - fonologia
Odnosi siÄ™ do wyglÄ…du na spektrogramie: skupione 
Skupiony -- rozproszony
du\
o energii w środku widma, rozposzone  rokład
bardziej równomierny
Fonologia binarna Jakobsona (R. Jakobson,
Napięta  nienapięta
M. Hale, Podstawy języka):
Dz
więczna  bezdz
więczna
Nosowa  ustna
Nieciągła  ciągła
Zestaw uniwersalnych 12 cech
Odró\
nia dz
więki ostre, np. /s/ od łagodniejszych
TnÄ…ca  Å‚agodna
dystynktywnych, akustycznych i
szczelinowych, np. /f/.
Odró\
nia glotalizowane (zwarcie krtaniowe) od
Urwana  nieurwana
audytywnych przypisywanych (+) lub nie
głosek bez zwarcia
Ciemne  więcej energii w niskich
Ciemna  jasna
(-) fonemom
częstotliwościach; jasne  w wysokich
Molowa  obni\
enie w wysokich
Molowa -- niemolowa
częstotliwościach wywołane przez dodatkową
przeszkodÄ™ (zaokrÄ…glone i krtaniowe sÄ… molowe)
Durowa  podniesienie wysokich częstotliwości,
Durowa -- niedurowa
np. jak w spółgł. miękkich.
Szkoła praska - fonologia Morfologia:
Korzyści " Pojęcie członu nacechowanego i
nienacechowanego (+ vs. -/0)
" Uniwersalny zestaw dla wszystkich
języków " Opozycje prywatywne symetryczne (+ : -) i
asymetryczne (+ : 0), np.
" Ten sam zestaw cech dla samogłosek i
spółgłosek; [w] i [v] ró\
niÄ… siÄ™ jednÄ… cechÄ…  aktor : aktorka
 wilk : wilczyca
Porównać  binarne opisy polszczyzny
(Laskowski, Dukiewicz  Sawicka)
2
Szkoła praska Funkcje języka
Kod
Składnia:
aktualne rozczłonkowanie zdania (=
struktura tematyczno-rematyczna)
Nadawca Komunikat Odbiorca
Kontekst
Kontakt
Szkoła praska Funkcje języka
f.metajęzykowa
Funkcje języka
(kod)
" f. poznawcza (denotatywna)  kontekst
" f. emotywna (ekspresywna)  nadawca
f. poetycka
f. emotywna f. konatywna
" f. konatywna  odbiorca
(komunikat)
(odbiorca) (odbiorca)
" f. fatyczna  kontakt
" f. poetycka  komunikat
f. poznawcza
(kontekst)
" f. metajęzykowa  kod
f. fatyczna
(kontakt)
Literatura:
" J. Apresjan, Koncepcje i metody współczesnej
lingwistyki strukturalnej, Warszawa 1971, PIW,
cz. I, rozdział 3.
" R. Jakobson, M. Halle, Podstawy języka,
Wrocław, 1964, Ossolineum, (wstęp L.
Zawadowskiego i Cz. I. Fonologia i Fonetyka
" R. Jacobson,  Poetyka w świetle
językoznawstwa (w:) W poszukiwaniu istoty
języka, Warszawa 1989, PIW, t. 2, str. 77 - 124
3


Wyszukiwarka