Pawluczuk Socjologia 023

�ż

Świat roślin i zwierząt dzielił się na gatunki stojące niżej i wyżej w skali ocen moralnych ludu. Przy czym tc drugie nie zawsze były ekonomicznie bardziej pożyteczne od tych pierwszych. Między gatunkami tymi jednak a człowiekiem istniał swoisty intymny związek.
Tak na przykład jaskółka, według ludowych wyobrażeń, po powrocie z ciepłych krajów rozgląda się po chłopskich zagrodach, zagląda do stodoły, lituje się. że w stodole pusto, a gdy gospodarz idzie w pole �" odprowadza go z żałosnym świergotem, ponieważ nie ma on co wziąć ze sobą do zjedzenia.
Podobnie kukułka. Wyobrażano sobie, że głos kukułki jest ludzkim głosem. Smutny to głos. Na wsi mówiło się: żonka pamierła, a ty ciapier kukaj z małymi xie~ rotamiu. Adzinokaja ja jak ziaziula 55 �" mówiła o sobie nieszczęśliwa kobieta. Kukułka była przyjaciółką nieszczęśliwych. w jej głosie lud wyczuwał współczucie i gorycz chłopskiej doli. Jest kilka legend o pochodzeniu kukułki, a jedna z nich mówi, że to wierna żona po śmierci męża. a niekiedy dziewczyna po śmierci ukochanego staje się kukułką i woła swego najdroższego. ..Jakub, Jakub, Jakub’*.
Ale nawet szacunek dla zwierząt, które przynosiły mu bezpośrednią korzyść gospodarczą, chłop tłumaczył ich moralnymi cechami. Tak na przykład porównując woła z koniem -- Poleszuk mówił: Wol, boży sakol, a koń czoTtau padhuźnik, bo na jom czort jeździć. Na wala nie boji, nie paśmieje uśsieźci nieczystaja siła, bo jamu nie raunia, bo tooł zwier chryszczony, jon Chrysta niańczyu. Woł zwier rabaciaszczy, jon kali pasieesa, to czasu nie hłtzmić; rak i czutno, kali skubie trawu: żach! żach! naskubie, daj, żuje żwaku addychajucz. A posłuchaj, jak koń żare: żach! sryh! skryh! skryh! żach! skryh!
u Tłum.: 2ona zmarła, a ty teraz kukaj t małymi normami.
M Tłum.: Samotna Jutem jak kukułka.
skryh! �" wiedamo, hullaj, prre daj pre u sivoj tTybuch, by nacze u niejkuju prorwu, a wolik-sakolik najescsa daj addychaje
MIT I OBRZĘD W KULTURZE LUDOWEJ
Związek człowieka ze światem zewnętrznym występo1 wał ze szczególną siłą w momentach w przyrodzie przełomowych: w czasach wiosennego i jesiennego przesilenia, o wschodzie słońca, o północy, w Nowy Rok itp. W uduchowionym święcie ludowym momenty te nie mogły być niczym innym, jak dramatyczną walką sił nocy i sił dnia, sił życia i sił śmierci. Człowiek w tej walce nie był postronnym obserwatorem, angażował się w nią i wraz z całą przyrodą świętował ponawiające się wciąż zwycięstwo witalnych sił natury'. Widoczne to jest szczególnie w pogańskich świętach i, obrzędach, takich jak obrzęd powitania wiosny lub noc kupały, które w wielu wsiach zachowały się jeszcze do I wojny światowej57. Na szczególną uwagę zasługuje noc kupały, związana z letnim przesileniem. Jak podaje Jeleńska �ś �" na Polesiu nikt tej nocy nie spał. Młodzież harcowała po polach i lasach, bawiła się przy ogniskach, starzy zaś czuwali, by w każdej chwili przeciwdziałać czarom, które tej nocy ustokrotniały swą moc.
I Z cyklicznymi zmianami w przyrodzie powiązane były również święta chrześcijańskie: Boże Narodze
t* 33
1
Tłum.: Wół, boiy sokół, a koń diabelski szaławiła, bo na nim diabeł jetdzfl. Popatrz, na wolu nie ośmieli się wsiąić nieczysta moc, bo mu nie dorównuje, bo wół zwierzę chrzczone. Chrystusa niańczył. Wał �" zwierzę pracowite, gdy pasie się, czasu darmo nie traci: tak i słychać jak skubie trawę: tacb. Zach! Naskubie 1 przeZuwa odpoczywając. A posłuchaj, jak koA tre: zech! skryh! skryh! zach! skryh! skryh! �" wiadomo, hulta), wali i wali w swój kaldon, jak w przepaść jaką. A wól-sokollk naje się 1 odpoczywa. (Cr. Pletkicwicr: Kultura dttchotoa Polesia... Op. cii., t. 16. Por. tak2 1 53, SB i in.).
2
M K, Moszyński: Polesi1 wschodnie. Warszawa tBSt, s. 21$.
�ś1 E. Jeleńska: Włei Kamoroicicre... Op. e«�ś «. 79 - BO.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pawluczuk Socjologia7
Pawluczuk Socjologia8
Pawluczuk Socjologia6
Pawluczuk Socjologia3
Pawluczuk Socjologia6
Pawluczuk Socjologia1
Pawluczuk Socjologia6
Pawluczuk Socjologia1
Pawluczuk Socjologia7
Pawluczuk Socjologia9
Pawluczuk Socjologia5
Pawluczuk Socjologia8
Pawluczuk Socjologia4
Pawluczuk Socjologia0
Pawluczuk Socjologia2
Pawluczuk Socjologia4
Pawluczuk Socjologia4
Pawluczuk Socjologia1
Pawluczuk Socjologia5
Pawluczuk Socjologia2

więcej podobnych podstron