TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAACENIA
WYKAAD 7
CELE KSZTAACENIA
ź Najogólniejsza wizja pożądanych właściwości fizycznych, umysłowych,
społecznych, kulturowych i duchowych jednostki ludzkiej, które chce się
uzyskać poprzez tworzenie odpowiednich warunków indywidualnego
rozwoju i jego stymulowanie, zwłaszcza w systemie oświatowo-
wychowawczym, zarówno na lekcji szkolnej, jak i poprzez inne formy
kształcenia oraz zabiegi, mające na celu przyswojenie uczniowi
i wychowankowi nie tylko wiedzy i związanych z nią umiejętności,
ale też poglądów, przekonań, orientacji i motywacji.
ź Poprawnie zbudowane i właściwie sformułowane podstawą
prawidłowego programu, konspektu lekcyjnego i lekcji.
punkt odniesienia: do nich wszystko przymierzane i według nich podlega ocenie
i osądowi; warunkują efektywność systemu, jego optymalne funkcjonowanie
i możliwość wprowadzania konstruktywnych zmian i innowacji;
regulacja: zapobiegają zbytniemu rozbudowywaniu środków;
organizacja: wszystkie działania edukacyjne muszą odbierać znaczący impuls
celów;
Poprawnie zbudowane i właściwie sformułowane podstawą prawidłowego
programu, konspektu lekcyjnego i lekcji.
wzmacniają to, co wyrazne, demaskują to, co ukryte;
nadają sens przekazywanej wiedzy, motywują;
koordynują, integrują i mobilizują;
wyznaczają rolę nauk współdziałających z pedagogiką;
są prospektywne: pobudzają, przenoszą w przyszłość;
zapewniają trwanie wartości.
ź Podział celów kształcenia:
Cel naczelny najszerszy, najbardziej ogólny (zwykle dotyczy ogólnego
rozwoju człowieka).
Cele ogólne wskazują ogólnie: co chce się osiągnąć w procesie kształcenia
(najogólniej ideały, bardziej szczegółowo zadania).
ą Formułowane, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania,
plany dydaktyczno-wychowawcze).
ą Można je podzielić na cele pośrednie.
ą Bogate znaczeniowo, akcentują wartości społeczne, zwięzłe (mało słów
szeroka dziedzina), perswazyjne.
ą Wieloznaczne, nieokreślone, deklaratywne, idealizujące, niejasny adresat.
Cele szczegółowe cele ogólne i pośrednie wyrażone na tyle precyzyjnie,
szczegółowo i konkretnie, by można je wykorzystać w praktyce edukacyjnej:
charakter operacyjny lub nieoperacyjny.
ą Cele operacyjne zakładane konkretne i wymierne efekty kształcenia; opis
wyników, które chce się uzyskać (na tyle dokładny, że można je sprawdzić).
ą Cele nieoperacyjne dotyczą jakości mniej uchwytnych, pozostawiają
rezultat końcowy bardziej otwartym.
ź Cele:
jawne;
ukryte (towarzyszą, nie są formułowane).
ź Cele ogólne kierunek pracy; trzeba precyzować, uszczegóławiać
i konkretyzować, by dojść do celów operacyjnych, niezbędnych
w realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego.
ź Galloway cztery cechy celów operacyjnych:
formułuje się je z perspektywy ucznia
są opisem konkretnych zachowań
mogą obejmować pewne warunki ograniczające dotyczące czasu, miejsca czy
środków dydaktycznych
2
mogą dotyczyć różnych typów zachowań ucznia (poznawczych, emocjonalnych
czy psychomotorycznych)
ź Cele operacyjne trzy podstawowe elementy:
Określenie działania uczniów (opis zachowania);
Warunki dotyczące treści i działania (sytuacja sprawdzania);
Kryterium oceny realizacji celu (normy, dokładnie określające minimalne zmiany
w zachowaniu się ucznia, które można uznać za zrealizowanie założonego celu).
ź Operacjonalizacja celów kształcenia zamiana celu ogólnego
na (równoważny) zbiór celów operacyjnych.
ź Składowe procesu operacjonalizacji celów kształcenia:
zapisanie celów ogólnych i analiza ich znaczenia;
intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel;
luzne zapisy celów operacyjnych (zachowań uczniów);
selekcja i klasyfikacja tych zapisów;
sformułowanie warunków wykonywania czynności (ustalenie sytuacji odniesienia
okoliczności, w jakich wiedza może być wykorzystana np. w dalszej nauce).
podanie wymagań co do biegłości wykonywania czynności;
zredagowanie celów operacyjnych (jasne i zwięzłe);
sprawdzanie celów operacyjnych.
ź Częste błędy:
zapominanie o celu ogólnym (zawierania się w nim);
niejednoznaczność sformułowania (czasowniki wieloznaczne zamiast
operacyjnych opisujących czynności, które można zaobserwować
lub zarejestrować);
zbytnie rozdrobnienie celów;
preferowanie celów poznawczych;
zamknięcie zbioru celów operacyjnych;
niemożność realizacji założonych celów;
zaniedbanie realizacji celów operacyjnych;
niemierzalność.
3
ź Cele operacyjne zalety:
zrozumiałe,
szczegółowe,
jasno i jednoznacznie komunikujące zamiar nauczyciela (czego uczyć materiał
nauczania, działania uczniów),
wskazują sposób wykazania, że zamiar zrealizowano,
odnoszą się wprost do ucznia,
mobilizują ucznia i nauczyciela,
umożliwiają nauczycielowi doskonalenie.
ź Cele operacyjne wady:
względne ubóstwo znaczenia,
rozłączenie poznania i motywacji,
poszatkowanie przedmiotu,
pracochłonność.
ź Cele kształcenia według Gronlunda
Najpierw formułowane cele ogólne wyrażające generalny zamiar nauczyciela.
Potem konkretyzowane w formie celów składowych bardziej zrozumiałych
i dostarczających szczegółowych informacji o tym, czego uczniowie powinni się
nauczyć.
Tworząc cele lekcji czasowniki:
rozumie, umie, potrafi, zna, wie, ceni, uznaje.
ź Cele kształcenia według Perrota:
Bardziej rozbudowane i szczegółowe niż u Grenlunda.
Ważne określenie: co uczniowie mają wiedzieć/umieć w wyniku zastosowania
danej metody nauczania i czego się będzie od nich wymagać.
Używać czasowników, określających obserwowalne czynności lub czynności,
dające obserwowalne wyniki, czasowniki te łączy się z obserwowalnym
obiektem:
rozwiązuje, wybiera, analizuje, tłumaczy, znajduje, dyskutuje, sporządza, rozważa;
Unikać czasowników: wie, ceni, wierzy itp. cele powinny być wyraznie
określone i mają dać się zauważyć.
4
ź Cele kształcenia według Magera:
Są to cele operacyjne zakładane konkretne i wymierne efekty kształcenia.
Budowa połączenie opisu sytuacji sprawdzania, zachowania ucznia i kryteriów
osiągnięć.
Stosowane czasowniki:
wymienia, wskazuje, porównuje, rozwiązuje, zestawia, pisze, recytuje
(dopuszczalne: ceni, rozumie, wie).
ź Taksonomie celów kształcenia:
Taksonomia hierarchiczna klasyfikacja; kategorie wyższe mieszczą w sobie
niższe (osiągnięcie celu wyższego oznacza, że osiągnięty też został cel niższy).
Ułatwia:
ą precyzowanie celów kształcenia;
ą ich grupowanie;
ą hierarchiczne ich przedstawianie;
ą ujawnienie ew. niedostatków w ich doborze i formułowaniu;
ą definiowanie czynności uczących się;
ą dobór zadań testowych do czynności ucznia.
ź Sztywne trzymanie się taksonomii budzi zastrzeżenia:
nie może być jednej taksonomii, ale wiele budowanych oddzielnie dla każdej
dziedziny czy przedmiotu edukacji;
kwestionowana teza o nadbudowywaniu celów jednej klasy nad drugą
(wątpliwości zwłaszcza co do syntezy i oceny);
w wielu krajach wrogość wobec behawioryzmu: większe przyzwolenie na
zastępowanie szczegółowych celów szkicowaniem informacji, z którymi
przystępuje się do lekcji;
Polska nacisk na rozwój szkoły poddającej się pomiarowi; cele wg AZTS:
adresat, zadanie, treść, standard wykonania.
5
ź Taksonomia B. Blooma (zakres poznawczy):
synteza ! analiza ! zastosowanie ! rozumienie ! wiedza
Wiedza:
ą znajomość faktów, struktur i teorii, terminologii, tendencji rozwojowych,
ą umiejętność dostrzegania i interpretacji faktów,
ą zdolność operowania uogólnieniami:
odróżnianie analizowanych rzeczy, zjawisk i procesów od podobnych im,
ich nazywanie,
opisywanie,
porządkowanie,
stosowanie w praktyce;
rozumienie: umiejętność interpretacji, ekstrapolacji i transferu posiadanych wiadomości;
zastosowanie wiadomości: metod, reguł, pojęć ogólnych;
analiza: umiejętność podziału całości na elementy składowe określenie ich
liczby i cech jakościowych, wskazanie związków i zależności między nimi,
ustalenie kryteriów podziału itp.;
synteza:
ą umiejętność tworzenia spójnych całości z elementów,
ą antycypowania obrazu całości z fragmentarycznych danych.
ocenianie faktów ze względu na zakładane cele na podstawie kryteriów
wewnętrznych i zewnętrznych, zgodność uzyskiwanych wyników z celami wyjściowymi.
ź Taksonomia B. S. Blooma:
uwzględnia większość celów poznania;
trafnie podkreśla potrzebę ujmowania celów kształcenia nie tylko w kategoriach
opanowania, ale też zrozumienia i zastosowania wiedzy przez uczniów;
ale:
błędnie miesza efekty końcowe procesu nauczania uczenia się (wiedza,
rozumienie) z operacjami, które są warunkiem koniecznym uzyskiwania
tych efektów (analiza, synteza);
niepełna ignoruje inne sfery rozwoju ucznia, zwłaszcza sferę rozwoju
społeczno-emocjonalnego;
z tego powodu wzbogacana pózniej o dodatkowe zakresy celów: afektywny
i psychomotoryczny.
6
ź Taksonomia w dziedzinie emocjonalnej
(D. R. Krathwohl, B. S. Bloom, B. M. Masia)
Działanie:
ą Akceptacja
ą Chęć działania
ą Satysfakcja z działania
Recepcja:
ą Świadomość
ą Chęć odbierania
ą Uwaga skierowana lub wybiórcza
Wartościowanie:
ą Akceptacja wartości
ą Wybór wartości
ą Zaangażowanie w wartości wybrane
Organizacja:
ą Pojęciowe ujęcie (konceptualizacja) wartości
ą Tworzenie systemu wartości
Wybór własnego systemu wartości:
Podporządkowanie postępowania wartościom
Przekształcanie systemu wartości w pogląd na świat
ź Taksonomia w dziedzinie psychomotorycznej
Simpson (1966) Baldwin (1971) Bruner (1973)
Percepcja Percepcja
Dyspozycja Nastawienie Zamiar
Działanie kierowane Działanie kierowane
Automatyzacja Mechanizm Sprzężenie zwrotne
Działanie kompleksowe Działanie kompleksowe Modele działania
7
ź Taksonomia ABC (B. Niemierko, 1975)
Charakter nie tylko hierarchiczny, ale i kumulatywny: wyższy poziom i wyższe
kategorie celów opierają się na niższych.
Bardzo powszechna w Polsce umożliwia przeprowadzenie dokładnych
pomiarów dydaktycznych.
Cele kształcenia
ą Cele nauczania
ą Cele wychowania
ą Cele praktyczne (psychomotoryczne)
Taksonomia ABC cele poznawcze(cele nauczania)
Poziom Kategoria
I Wiadomości A. Zapamiętanie wiadomości
B. Zrozumienie wiadomości
II Umiejętności C. Stosowanie wiadomości
w sytuacjach typowych
D. Stosowanie wiadomości
w sytuacjach problemowych
Taksonomia ABC cele wychowawcze
Poziom Kategoria
I Działania A. Uczestnictwo w działaniu
B. Podejmowanie działania
II Postawy C. Nastawienie na działanie
D. Kształtowanie systemu działań
Taksonomia ABC cele praktyczne
Poziom Kategoria
I Działania A. Naśladowanie działania
B. Odtwarzanie działania
II Umiejętności C. Sprawność działania
w stałych warunkach
D. Sprawność działania
w zmiennych warunkach
8
ź Taksonomia ABC wymagania a cele kształcenia
Cele kształcenia
Wymagania (oceny)
A B C D
Podstawowe (dst)
Rozszerzone (db)
Dopełniające (bdb)
WYKAAD 8
CELE KSZTAACENIA OGÓLNEGO
Cele uczenia się a cele kształcenia
ź Cele uczenia się właściwości, jakie uczniowie chcą uzyskać w wyniku uczenia się.
ź Cele kształcenia właściwości uczniów zamierzone w działaniu edukacyjnym.
ź Kształcenie to kierowanie uczeniem się, zatem cele uczenia się pierwotne wobec
celów kształcenia: bez uczenia się nie ma kształcenia.
ź Na ogół uczniowie przyswajają cele uczenia się dopiero w toku kształcenia
(heterogenia celów rodzenie się nowych celów przy osiąganiu celów pierwotnych).
yródła celów kształcenia wg K. Denka
ź system wartości,
ź przyjęta koncepcja człowieka,
ź ideologia społeczna,
ź potrzeby rozwojowe dzieci i młodzieży, ich pragnienia i oczekiwania,
ź wskazania społecznej nauki Kościoła.
yródła celów kształcenia wg A. Nalaskowskiego
ź zródła filozoficzne
ź zródła społeczne
ź zródła historyczne
9
Cele światopoglądowe uczenia się
ź Światopogląd system przekonań i postaw dotyczących miejsca i roli człowieka
w świecie, w tym roli własnej i roli swojej grupy.
ź Taksonomia celów kształcenia cele poznawcze, cele emocjonalne,
cele praktyczne.
ź Kategorie osiągnięć uczniów wg taksonomii celów kształcenia dziedziny
światopoglądowej (B. Niemierko):
przekonanie o prawdziwości wiedzy;
przekonanie o wartości wiedzy;
nastawienie na zastosowanie wiedzy;
system zastosowań wiedzy.
Cele kształcenia ogólnego
ź J. Delors, Biała Księga cztery edukacyjne filary:
uczyć się, aby wiedzieć;
uczyć się, aby działać;
uczyć się, aby (umieć) żyć wspólnie;
uczyć się, aby być (nie jak dawniej: uczyć się, aby nie zginąć , ale być człowiekiem ,
być obywatelem ).
Edukacja
ź nie tylko przygotowanie do korzystania z cywilizacji, ale do twórczego uczestnictwa
w procesie jej dalszego istnienia i rozwoju;
ź nie proste przystosowanie do cywilizacyjnych warunków życia, ale nabycie zdolności
do kierowania procesami rozwoju cywilizacji;
ź nie tylko reakcja na aktualne problemy odpowiedz na przyszłe wyzwania.
ź Cel główny: zapewnienie uczniom stosownie do ich możliwości i aspiracji
optymalnego rozwoju umysłowego. Realizowany łącznie z celami wychowania
(rozwój pełnej osobowości ucznia):
Różne sfery osobowości razem dopiero pełna osobowość ucznia: rozważać łącznie.
Stąd wychowanie społeczno-moralne zawiera elementy kształcenia ( wychowania
intelektualnego ), które z kolei obejmuje oddziaływania wychowawcze, pobudzające
rozwój społeczno-moralny i estetyczny.
10
Cele wychowania a tempo zmian
ź Cele kształcenia związane z celami wychowania:
ź Do XVIII w. od dokonania znaczącego odkrycia do jego zastosowania
nawet ponad sto lat; XIX w. 60-70 lat; ostatnio kilka, kilkanaście lat.
ź Olbrzymie tempo przemian cele wychowania muszą wykraczać poza potrzeby dnia
dzisiejszego.
ź Są one wypadkową panujących w społeczeństwie stosunków społeczno-ustrojowych
i gospodarczych, charakteryzującego je poziomu kultury, nauki, techniki, technologii,
tradycji, poziomu aspiracji edukacyjnych itp.
Zakres zmian bardzo szeroki:
ź produkcja i spożycie dóbr materialnych (mechanizacja, automatyzacja, chemizacja);
ź zasób czasu wolnego (postęp techniczny i technologiczny);
ź wzrost zatrudnienia w usługach w miejsce produkcji i rolnictwa;
ź zakres, intensywność oddziaływania środków masowego przekazu;
ź zwiększenie średniej długości życia ludzkiego;
ź kontakty międzyludzkie i międzynarodowe;
ź znaczenie ekspertów (wzrost znaczenia nauki, specjalizacja);
ź rola działań zespołowych i interdyscyplinarnych (współpraca).
ź Likwidacja barier dostępu do oświaty.
Równocześnie znamiona kryzysu cywilizacyjnego:
ź niewydolność dotychczasowego modelu rozwoju społeczno-gospodarczego
(recesje, bezrobocie strukturalne);
ź dehumanizacja gospodarki (nie służy człowiekowi zrywa więzi społeczne, więcej
patologii, mniej bezpieczeństwa);
ź rażące różnice w rozwoju i w szybkości rozwoju poszczególnych krajów wrogość,
zanik solidarności;
ź kłopoty z zachowaniem dobrego stanu środowiska naturalnego.
11
Wnioski dla edukacji:
ź rozwijanie inteligencji;
ź kształtowanie i podtrzymywanie odpowiednich zainteresowań;
ź budzenie wrażliwości i rozwijanie wyobrazni;
ź wyrabianie umiejętności współżycia i współpracy;
ź wdrażanie do krytycznego, samodzielnego działania oraz myślenia: innowacyjnego
i alternatywnego;
ź pełny rozwój intelektualny, społeczno-moralny, fizyczny i estetyczny;
ź przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, do służby państwu
i społeczeństwu, do respektowania praw człowieka i współpracy z ludzmi;
ź przygotowanie do pracy zawodowej;
ź przygotowanie do czynnego udziału w życiu kulturalnym.
Cele te zgodne z ideałem wychowania: osobowość wszechstronnie rozwinięta,
zaangażowana i twórcza, aktywna poznawczo, społecznie, zawodowo i kulturalnie.
Cele szczegółowe kształcenia ogólnego.
ź Zaznajomienie z podstawami usystematyzowanej wiedzy społecznej,
humanistycznej, przyrodniczej, technicznej itp. w zakresie pozwalającym rozumieć
najważniejsze wydarzenia, zjawiska i procesy, a także posługiwać się tą wiedzą.
ź Zapoznanie z określonymi dziedzinami wiedzy, wyposażenie w stosowne
umiejętności.
ź Rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych (krytyczne i samodzielne
myślenie, uwaga, wyobraznia, pamięć, fantazja, umiejętności praktyczne).
ź Wdrażanie do samodzielnego dostrzegania, formułowania i rozwiązywania
problemów teoretycznych i praktycznych
(dyrektywa praktyczna: kształcenie myślenia stwarzanie sytuacji zmuszających do niego,
rozwijanie pamięci systematyczne ćwiczenie jej na odpowiednio dobranych treściach,
wyrabianie umiejętności praktycznych w warunkach wymagających ich wykorzystania).
ź Zapoznawanie z podstawami nowoczesnej produkcji organizacji pracy (przemysł,
rolnictwo, usługi nie przygotowanie do zawodu, ale poznanie mechanizmów).
12
ź Zaznajomienie z najważniejszymi we współczesnym świecie systemami wartości, tj.
spójnymi merytorycznie i logicznie poglądami oraz przekonaniami, wyznaczającymi
stosunek do świata i ukierunkowującymi postępowanie ludzi.
ź Poglądy i przekonania przyjmowane w toku własnej działalności poznawczej
wytyczne postępowania uczniów.
ź Wdrażanie do samokształcenia, wyrabianie potrzeby stałego i systematycznego
uzupełniania i wzbogacania posiadanej wiedzy przez świadome uczenie się
pozaszkolne ( starzenie się wiedzy szkolnej: najważniejszy obowiązek szkoły
nauczyć uczniów, jak mają sami uczyć się skutecznie).
PODSUMOWANIE.
Cele wychowania Cele kształcenia
Zaznajamianie uczniów z podstawami
Przygotowanie uczniów do aktywnego
wiedzy o przyrodzie, technice, technologii,
uczestniczenia w życiu społecznym;
kulturze i społeczeństwie;
Rozwijanie zdolności i zainteresowań
Przysposobienie uczniów do pracy
poznawczych u uczniów;
zawodowej;
Kształtowanie u uczniów podstaw
Przygotowanie uczniów do aktywnego
akceptowanego społecznie systemu
udziału w życiu kulturalnym;
wartości i związanych z nim postaw;
Wdrożenie uczniów do systematycznego
samokształcenia;
Zapewnienie wszechstronnego rozwoju
Zapoznanie uczniów z podstawami
umysłowego, społeczno-moralnego,
produkcji przemysłowej, rolnictwa,
estetycznego i fizycznego.
hodowli i usług, a także wyrobienie u nich
umiejętności posługiwania się prostymi
narzędziami pracy i komputerem
13
KSZTAACENIE OGÓLNE ZALECENIA B. NIEMIERKO
Na TAK:
ź Traktuj uczenie się jak pracę.
ź Staraj się, by zadania szkolne były odbierane przez uczniów jak własne.
ź Do analizy celów uczenia się wykorzystuj taksonomie celów kształcenia.
ź Przyswajanie gotowej wiedzy jest w szkole niezbędne, ale nie powinno być jedyne.
ź Popieraj różnorodność modeli uczenia się.
Na NIE:
ź Nie odstępuj od dydaktyki dnia codziennego!
ź Nie czyń szkoły ani ponurym wiezieniem, ani zmechanizowana fabryką, ani rajskim
ogrodem.
ź Nie zapominaj, że wyższe cele opierają się na niższych.
ź Nie przesadzaj z unowocześnianiem dydaktyki.
ź Zrezygnuj z równego frontu uczenia się twoich uczniów.
14
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
st TPK w5 w6 14st TPK w11 w12 14st TPK w9 w10 14Sylabus Zab rodz w module wykład 15 h ST BZ lato 2013 14st TPK w13 w15000 Alfabetyczny indeks zawodów do KZiS (Dz U 28 08 14,poz 1145)st 22 12 2014KIERUNKI I PRĄDY W PEDAGOGICE 13 14 zagadnienia na egzamin st i nstBD W8Administracja bezpieczenstwa stT 14Cin 10HC [ST&D] PM931 17 3Rzym 5 w 12,14 CZY WIERZYSZ EWOLUCJIustawa o umowach miedzynarodowych 14 00990425 14więcej podobnych podstron