Obraz 005

�ż

determinującym teorie Freuda była panująca wówczas kon-copgo człowieka, wynikająca ze struktury kapitalizmu. Aby udowodnić, żc kapitalizm odpowiada naturalnym ludzkim potrzebom, należało wykazać, że człowiek z samej swej natury dąży do współzawodnictwa i że cechuje go wrogość w stosunku do innych ludzi. Podczas gdy ekonomiści �śudowadniali" tę tezę, nazywając to nienasyconym pragnieniem ekonomicznego zysku, a darwiniści określali jako biologiczne prawo przetrwania jednostek najlepiej przystosowanych, Freud doszedł do tego samego wniosku, zakładając, że mężczyzną kieruje bezgraniczne pożądanie wszystkich kobiet i żc jedynie nacisk społeczeństwa powstrzymuje go od zaspokojenia tych pragnień. W efekcie mężczyźni siłą rzeczy są o siebie zazdrośni, a ta wzajemna zazdrość i rywalizacja miałyby się utrzymać nawet wówczas, gdyby znikły wszystkie społeczne i ekonomiczne jej przyczyny1.
Wreszcie na rozumowanie Freuda wywierał przemożny wpływ pewien typ materializmu rozpowszechniony w dziewiętnastym wieku. Wierzono, żc podłożom wszelkich zjawisk psychicznych są zjawiska fizjologiczne; tak więc miłość, nienawiść, ambicję, zazdrość Freud wyjaśnia jako przejawy przeróżnych form instynktu seksualnego. Nic dostrzega on, żc podstawowa rzeczywistość to całokształt ludzkiego istnienia, przede wszystkim zaś wspólna wszystkim ludziom sytuacja, a po wtóre praktyka życia określona przez swoistą strukturę społeczeństwa. (Zdecydowanie wykroczył poza ten typ materializmu Marks; w materializmie historycznym ani ciało, ani instynkt w rodzaju potrzeby pokarmu czy posiadania nie stanowią klucza do zrozumienia człowieka, lecz całość jego procesu życiowego, jego �śprnktykn życia".)
Freud twierdzi, żc pełno i niczym nic krępowane zaspokajanie wszystkich instynktownych pragnień doprowadziłoby do psychicznego zdrowia i szczęścia. Ale kliniczne fakty wykazują wyraźnie, żc mężczyźni - i kobiety - którzy oddają się niczym nic ograniczonemu wyżyciu seksualnemu, nic' osiągają szczęścia i bardzo często cierpią na ciężkie nerwico lub wykazują ich objawy. Całkowite zaspokojcnio wszystkich instynktownych potrzeb nie tylko nie stanowi podstawy szczęścia, ale nawet nie gwarantuje zdrowia psychicznego. A jednak idea Freuda mogła zyskać taką popularność po pierwszej wojnie światowej jedynie dzięki zmianom ducha kapitalizmu; polegały one na przesunięciu punktu ciężkości z oszczędzania na wydawanie, z samoograniczeń-jako środka prowadzącego de osiągnięcia ekonomicznych sukcesów, do konsumpcji - jako podstawowego warunku stałego poszerzania się rynku oraz dostarczycielki głównej przyjemności dla targanej niepokojem, zautomatyzowanej jednostki. Nic zwlekać z zaspokajaniem żadnych pragnień siało się główną tendencją zarówno w dziedzinie seksu, jak i konsumpcji wszelkich dóbr materialnych.
Ciekawie wypada porównanie poglądów Freuda, zgodnych z duchem kapitalizmu, jaki panował jeszcze w nienaruszonym stanic w początkach naszego wieku, z teoretycznymi koncepcjami jednego z najznakomitszych współczesnych psychoanalityków, nic żyjącego już H. S. Sullivana. W psychoanalitycznym systemie Stillivana, w przeciwieństwie do Freuda, znajdujemy ścisłe rozgraniczenie pomiędzy seksualizmem a miłością.
Jakie znaczenie ma miłość i zażyłość w koncepcji Sulliva-na? Zażyłość jest typem sytuacji obejmującej dwoje ludzi, która stwarza możliwość utwierdzenia wszystkich ich wartości osobistych. Utwierdzenie tych wartości osobistych wy-mnga typu stosunku, jaki nazywam współpracą i przez który rozumiem jasno określone dostosowanie się postępowania człowieka do wyrażonych potrzeb drugiej osoby, na drodze do osiągnięcia coraz bardziej identycznego, to znaczy coraz bliższego pełnej wzajemności zadowolenia oraz do zapewnienia coraz bardziej podobnego u obu stron poczucia bezpieczeństwa tego stosunku**.
95
1
Jedynym uczniem Freuda, który nigdy nic rozłączył się ze swoim mistrzem, n który mimo to pod koniec życia zmienił poglądy na zai;nd. nienie miłości, by) Sandor Kerenczi. Zob. znakomito omówicnio togo tematu w pracy Izctto dc Forest, The Ijrawn of Iahk, New York 19M.
’ ii. S. Sulliran, Tht Interpersanal Tlurary ttf Psychiatry, New York 1953, s. 246. Nnlcży znuwnżyć. ic minto ii Sullivan podaje tę definicję w związku z wczesnomlodzicńczymi dążeniami, mówi o nich jako o len-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Obraz 005
Obraz 005
Obraz 005
obraz 005
JĘZYK SZTUKI OBRAZ JAKO KOMUNIKAT
Obraz 003

więcej podobnych podstron