10- 02- 2001
WYKŁAD 8 PSYCHOLOGIA INWALIDZTWA.
Życie człowieka z niepełnosprawnością fizyczną , jego funkcjonowanie oraz jego
życie jako istoty społecznej, rozwój osobowości, wykorzystanie wszystkich
możliwości zależy nie tylko od struktury osobowości , lecz także od warunków
środowiska, w którym jednostka żyj e, funkcjonuj e, wzrasta, i od tego w jaki
sposób środowisko reaguje na tę niepełnosprawność. B.WRIGHT przedstawia reakcję
na utratę sprawności jako utratę pewnej wartości, zwracając szczególnie uwagę
na okres reakcji, który występuje po szoku psychicznym B. WRIGHT Porównuje taką
sytuację do sytuacji utraty kogoś bardzo bliskiego, z kim byliśmy bardzo
emocjonalnie związani. Szok spowodowany nagłą utratą polega na
depersonalizacji, po której następuje depresja. Pewna totalizacja ma kilka
znaczeń , główne znaczenie pochodzi od egzystencjalistów, którzy używali tego
terminu na określenie uczucia utraty własnego ja lub własnej tożsamości. Nieco
inne znaczenie możemy spotkać w terminologii psychiatrycznej pojęcie
totalizacji oznacza zaburzenie emocjonalne, polegające na utracie kontaktu z
rzeczywistością , któremu często towarzyszy poczucie obcości i nierealności
różnych doznań ,w skrajnych przypadkach depersonalizacji; części własnego ciała
mogą być odbierane jako obce, lub o zmienionych rozmiarach. Człowiek w takim
przypadku nie ma dobrego, realnego kontaktu spojrzenia ani oceny. Podobna
sytuacja występuje, wtedy kiedy człowiek utraci jakąś sprawność.Taka sytuacja
występuje prawie zawsze tylko w różnym nasileniu.
Wymieniane są różne stadia reakcji na podstawie niepełnosprawności i
przystosowania się do tego faktu .K. COHN wyróżnia 5 stadiów reakcji na
zaistnienie znacznej, trwałej niesprawności:
1 szok psychiczny
2 oczekiwanie wyleczenia
3 opłakiwania straty
4 zachowania obronne tu mogą występować:
a) zachowania zdrowe
b) zachowania neurotyczne
5 stadium końcowego przystosowania
Ad. l STADIUM SZOKU PSYCHICZNEGO
Buntuje się i nie przyjmuje do wiadomości zaistniałego faktu niepełnosprawności
,
kalectwa , uważa, że to jakaś pomyłka, że nie jest to rzeczywistością, że to
zły sen.
Nie rozumie i nie chce uświadomić sobie powstałych sytuacji. W końcu
zaprzeczanie
zaistniałym faktom , (mające w tej sytuacji znaczenie ogromne) staje się nie
możliwe i
następuje, wtedy kolejne stadium
Ad. 2 STADIUM OCZEKIWANIE WYLECZENIA.
Tj. radykalnej zmiany zaistniałej sytuacji. Człowiek zaczyna sobie uświadamiać,
że staje się osobą niepełnosprawną i nie może się z tym pogodzić, bo coraz
bardziej zaczyna to docierać do jego świadomości. Dostrzega przeszkodę na
drodze do osiągnięcia celów jakie sobie wcześniej wytyczył. Zaczyna dostrzegać
coraz więcej przeszkód i trudności jakie piętrzą się do osiągnięcia celów i
wartości. Ma nadzieję na usunięcie barier. Zaczyna uświadamiać sobie, że to
rzeczywistość, że coraz więcej trudności będzie pojawiało się na jego drodze do
osiągnięcia celów jakie wcześniej sobie wytyczył. Zaczyna mieć nadzieję, że to
mu się uda zrealizować.
Ad. 3 STADIUM OPŁAKIWANIA STRATY. W zetknięciu z zaistniałymi faktami np. na
utratę możności chodzenia, poruszania się i konieczności poruszania się na
wózku. Jednostka przyjmuje do świadomości obiektywną sytuację, musi się
poprostu z tym pogodzić. Człowiek zdaje sobie sprawę, że nie ma powrotu do
sytuacji poprzednej, że nie ma szans na całkowite wyleczenie, przestaje
oczekiwać zmiany zaistniałego faktu. Następnie następuje silna reakcja
emocjonalna , rozpacz po utracie. Gdy to dotrze do jego świadomości to zaczyna
pojawiać się element rozpaczy. Człowiek znajduje się w stanie ostrego
dysstresu, wówczas pojawiają się reakcje agresji wobec siebie i innych.
Pojawiają się też myśli samobójcze. Sytuacja spostrzegana jest jako całkowicie
blokująca osiągnięcie wyznaczonych poprzednio sobie celów , zadań i wartości,
dominuje pogarda siebie, apatia i opłakiwanie straty oraz fakt uzależnienia w
mniej szym, lub większym stopniu od innych osób.W związku ze stratą jednostka
może nabrać przekonania, że nie jest nic warta, traci wiarę w siebie, traci
wiarę w swoje możliwości. Znaczenie straty, utraty pewnych wartości zostaje
wówczas wyolbrzymione takie spostrzeganie sytuacji powoduje jeszcze większą
depresję. Można było to porównać do sytuacji konfliktowej. Ad. 4 STADIUM
ZACHOWANIA OBRONNEGO.
a) ZACHOWANIA ZDROWE
Zachowanie jednostki nastawione jest na pozytywne działanie. Zaczyna ona
walczyć z niepełnosprawnością. Pojawia się motywacja, aby nauczyć się
funkcjonować ze swoją niepłnosprawnością. Stara się coś robić i jeżeli mu się
to uda to zaczyna go to cieszyć.Inaczej zaczyna spostrzegać swoją
psychologiczną sytuację jako osoby niepełnosprawnej. Psychologiczna bariera w
osiąganiu różnych celów życiowych na skutek powstałej niepełnosprawności
zostaje częściowo usunięta. Cele których osiągnięcie jest całkowicie
zablokowane jednostka może spostrzegać jako nieosiągalne i to może wywoływać
stres.
b) ZACHOWANIA NEUROTYCZNE
Zachowania obronne może być uznane za zachowanie neurotyczne wówczas, gdy
niepełnosprawna osoba stosuje ogromny mechanizm zaprzeczania. Tego rodzaju
neurotyczna reakcja pojawia się na skutek zbyt silnego nacisku otoczenia
nastawionego na osiąganie różnych celów i na niewłaściwe reakcje dysstresów w
formie negatywnych reakcji emocjonalnych. Naciski społeczne mogą prowadzić do
reakcji neurotycznych, do zachowań nerwicowych. Jednostka może starać się
ukrywać swój ą niepełnosprawność, może stosować racjonalizację. Jednostka
reagująca w ten sposób na stres wywołany utratą sprawności może po pewnym
czasie uczynić postęp i ogromne przystosowanie do życia w niepełnosprawności,
ale może też nastąpić stopniowy regres.
Ad. 5 STADIUM KOŃCOWEGO PRZYSTOSOWANIA. Jednostka, która osiąga przystosowanie
do trwałej fizycznej niepełnosprawności zaczyna j ą uważać za jedną ze swoich
wielu cech. Człowiek niepełnosprawny musi zaakceptować swoją niepełnosprawność.
Niepełnosprawność przestaje stanowić przeszkodę, wówczas jak się ją
zaakceptuje. Jednostka znalazła i umie znajdować drogi zaspakajania swoich
potrzeb.Dla osiągnięcia właściwego przystosowania istotne jest to, jakie cele ,
jakie potrzeby zostały zablokowane przez powstanie niepełnosprawności. Trzeba
sobie uświadomić, że te cele mogą być zaspokojone, ale inną drogą, innym
sposobem i nie jest konieczna reorganizacja systemu potrzeb i wartości.
Wartości i potrzeby pozostają takie same, ale jest inny sposób ich
zaspakajania. Jeśli natomiast powstaje sytuacja, że fizyczna niepełnosprawność
uniemożliwia osiągnięcie głównego celu, nie zaspokaja potrzeb jednostki,
wówczas musi ona nauczyć się szukać i znajdować innej drogi i nauczyć się
znajdować innych celów ; celów pośrednich, mniejszych celów. Cele można osiągać
albo wprost, albo pośrednią drogą . W reakcji na trwałą utratę sprawności
fizycznej funkcję obronną, chroniącą człowieka przed przeciążeniem psychicznym
spełnia nie tylko mechanizm zachowania obronnego lecz także potrzeby, które
stawia sobie zmniejszając tym napięcie emocjonalnych zagrożeń. Opłakiwanie
straty, użalanie się nad sobą będące rodzajem odreagowania rozładowującym
napięcie również można zaliczyć do mechanizmów obronnych. Skoncentrowanie i
przeciążenia w zbyt krótkim okresie mogłoby mieć podobny skutek jak wypieranie
nacisku. Również przyspieszenie przystosowania się do życia z
niepełnosprawnością przez zbytnie naciski z zewnątrz mogą spowodować wzrost
napięcia i zagrożenia neurotycznego.
Wyróżnione przez K. COHN stadium zdrowego zachowania obronnego należałoby uznać
za stadium przezwyciężania stresów,polegające na podjęciu działania
zmierzającego do określonego celu i do usuwania przeszkód na drodze jego życia.
Natomiast zachowanie neurotyczne pozostaje tylko zachowaniem obronnym. Na rolę
mechanizmów obronnych i czasu, w którym człowiek przystosowuje się do
niepełnosprawności zwrócił uwagę także Kiergard (?). Jego zdanim mechanizmy
obronne dają nam czas na rozwiązanie problemów, które w przeciwnym razie
mogłyby nas przytłoczyć, zapewniają nam oparcie, do póki nie znajdziemy
lepszych rozwiązań. Znaczenie mech. obronnych i rolę czasu w rehabilitacji osób
niepełnosprawnych podkreślają B. WRIGHT , ALEKSANDER KULER i inni.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Psychologia inwalidztwa (3)
Orkan Łęcka Skala akceptacji inwalidztwa (ankieta)

więcej podobnych podstron