Pieniądz i współczesny system
bankowy
Wykład 5
Wykład 5
LITERATURA zalecana, w szczególności:
" Podstawy ekonomii, red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 12.
" A. Baszyński, B. Kalinowska, M. Knapińska, Makroekonomia. Państwo w
gospodarce (ćwiczenia i przykłady), rozdział 3.
dr Katarzyna Szarzec 1
Krótka historia pieniądza...
" świat bez pieniądza: wymiana barterowa
" towary ekwiwalenty (bydło, zboże, sól)
" kruszce w wymianie towarowej
" moneta
 prawo monetarne Kopernika z 1526 r.:
 prawo monetarne Kopernika z 1526 r.:
pieniądz gorszy wypiera z obiegu lepszy
" pieniądz wymienialny na złoto
" pieniądz papierowy
" pieniądz bezgotówkowy
2
Pieniądz
Pieniądz  powszechnie akceptowany w danym
kraju środek płatniczy.
Funkcje pieniądza:
" środek wymiany (powszechnie akceptowany,
łatwo przenośny, łatwo podzielny, trudny do
łatwo przenośny, łatwo podzielny, trudny do
podrobienia);
" jednostka obrachunkowa (miernik wartości
produktów i usług);
" środek płatniczy (realizacja odroczonych
płatności);
" środek przechowywania bogactwa (tezauryzacji).
3
Pieniądz  współcześnie
" Pieniądz papierowy:
 symbol wartości, któremu państwo nadało kurs
przymusowy, właściwość środka cyrkulacji i
środka płatniczego;
 obsługuje wymianę z nakazu państwa
 o jego emisji decyduje władza państwowa;
 nie jest wymienialny na złoto;
 jednostka symboliczna, tj. bilon i bilety banku
centralnego
" Pieniądz  stabilność i zaufanie do
pieniądza
4
Pieniądz bezgotówkowy
występuje w
formie zapisów na
rachunkach
depozytowych w
depozytowych w
bankach; depozyty
te uruchamia się
przeważnie za
pomocą czeków.
5
The Economist, 17.02.2007
Banknoty w Polsce
Na każdym banknocie  niezależnie od nominału 
umieszczone są następujące elementy:
Ą portret władcy
Ą godło Rzeczypospolitej Polskiej
Ą wartość nominalna wyrażona słownie
Ą wartość nominalna wyrażona cyfrowo
Ą podpisy: Prezesa NBP i Głównego Skarbnika NBP
Ą nazwa emitenta: Narodowy Bank Polski
6
Zasoby pieniężne (agregaty)
" M0 (baza monetarna) to: banknoty i monety
znajdujące się w obiegu + pogotowie kasowe
banków komercyjnych + rezerwy gotówkowe
banków w banku centralnym
" M1 to: banknoty i monety znajdujące się w
" M1 to: banknoty i monety znajdujące się w
obiegu pozabankowym + wkłady w banku na
żądanie przedsiębiorstw i gospodarstw
domowych
" M2 to: M1 + wkłady terminowe przedsiębiorstw
i gospodarstw domowych
7
Podaż pieniądza (M3) obejmuje: (pełna definicja
wg NBP i EBC)
" zasoby pieniądza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków),
" depozyty i inne zobowiązania złotowe i walutowe sektora monetarnych instytucji finansowych wobec
gospodarstw domowych, niemonetarnych instytucji finansowych, przedsiębiorstw, instytucji
niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych, instytucji samorządowych oraz funduszy
ubezpieczeń społecznych:
 bieżące (łącznie z rachunkami inwestycyjnymi w bankowych biurach maklerskich oraz depozytami jednodniowymi
typu overnight),
 terminowe i zablokowane (depozyty z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie, zobowiązania monetarnych instytucji
finansowych z tytułu zabezpieczeń pieniężnych oraz kredyty i pożyczki otrzymane od funduszy i fundacji
niefinansowych),
" pozostałe składniki, tj. dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie
" pozostałe składniki, tj. dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie
wyemitowane przez monetarne instytucje finansowe, a zakupione przez podmioty niebankowe oraz
zobowiązania monetarnych instytucji finansowych z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu.
Dane o podaży pieniądza zestawiane są na podstawie informacji od banków działających w Polsce i
rezydujących w naszym kraju oddziałów zagranicznych instytucji kredytowych i oddziałów banków
zagranicznych oraz od 2005 r.  od spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, a w 2006 r.  od
funduszy rynku pieniężnego. Od 2005 r. dane nie obejmują informacji z banków będących w stanie
likwidacji, upadłości lub będących w fazie organizacji.
Gospodarstwa domowe obejmują osoby prywatne, rolników indywidualnych i przedsiębiorców
indywidualnych o liczbie pracujących do 9 osób włącznie.
Niemonetarne instytucje finansowe obejmują niebankowe instytucje finansowe (m.in. giełdę papierów
wartościowych, przedsiębiorstwa maklerskie, instytucje ubezpieczeniowe, otwarte fundusze emerytalne).
Przedsiębiorstwa obejmują przedsiębiorstwa i spółki państwowe i prywatne oraz spółdzielnie.
8
Miary pieniądza w Polsce (mln PLN)
500 000,00
450 000,00
M3 M2 M1 M0
400 000,00
350 000,00
300 000,00
250 000,00
200 000,00
150 000,00
100 000,00
50 000,00
0,00
y
ródło: NBP.
9
j
i
t
t
r
7
9
s
6
9
0
y
8
p
u
z

z
p
8
e
9
e
7
0
i
a
i
i
i
t
u
u
r
r
a
w
9
9
l
9
0
9
9
9
z
a
l
l
9
9
0
l
l
-
-
-
-
-
-
s
s
-
-
-
-
-
-
-
-
-
g
k
j
m
c
i
-
-
p
w
r
m
-
-
s
4
y
-
-
u
z

z
1
6
e
e
-
-
1
6
-
a
i
i
t
3
4
r
a
r
w
1
5
l
0
z
2
4
a
0
0
2
5
0
0
3
s
s
0
0
g
k
0
0
m
c
0
0
p
w
0
0
m
0
Koszt posiadania pieniądza
" Przechowywanie bogactwa (majątku) w postaci
pieniądza kosztuje&
" Koszt przechowywania pieniądza w postaci gotówki
" Zakup obligacji państwowych jako alternatywa dla
trzymania bogactwa w postaci gotówki
K = (r -Ą0) - (-Ą0) = r
K = (r -Ą0) - (-Ą0) = r
m
m
gdzie:
r  nominalna stopa oprocentowania obligacji
Ą0 - oczekiwana stopa inflacji
(r- Ą0)  realna stopa oprocentowania obligacji 
wyraża wzrost dochodów z tytułu posiadania obligacji
oczekiwany koszt posiadania pieniądza (w gotówce) równy jest
nominalnej stopie procentowej
10
Popyt na pieniądz i podaż pieniądza
" Pieniądz  rozumiany jako agregat M1, czyli:
 banknoty i monety znajdujące się w obiegu + wkłady w
banku na żądanie przedsiębiorstw i gospodarstw
domowych
" Popyt na pieniądz (L)  ilość pieniądza (M1) na
" Popyt na pieniądz (L)  ilość pieniądza (M1) na
jaką istnieje zapotrzebowanie w gospodarce.
" Podaż pieniądza (M)  ilość pieniądza (M1)
wprowadzonego do obiegu.
11
Popyt na pieniądz  ilościowa teoria
pieniądza
" Nurt neoklasyczny analizy
" Założenia:
 gospodarka znajduje się w stanie pełnego i racjonalnego
wykorzystania czynników produkcji  produkcja potencjalna
 zwyczaje płatnicze są w krótkim okresie stałe, czyli V jest stała
" Równanie wymiany Irvinga Fishera:
M " V= P " Yp
gdzie:
M  ilość pieniądza w obiegu (nominalna)
V  szybkość obiegu pieniądza
P  przeciętny poziom cen towarów i usług
Yp  realny dochód narodowy określający rozmiar dokonywanych
transakcji towarowych (realny produkt potencjalny)
12
Wnioski z równania Fishera
" Neutralność pieniądza  zmiany w podaży pieniądza nie
mają wpływu na wielkości realne w gospodarce np. na
produkcję, zatrudnienie, realną stopę procentową
" Zgodnie z ilościową teorią przeciętny poziom cen w
gospodarce jest proporcjonalny do nominalnego zasobu
pieniądza w obiegu, czyli: poziom cen w gospodarce
będzie rósł na skutek zwiększania podaży pieniądza.
13
Keynesowska teoria popytu na
pieniądz
" Model keynesowski determinant dochodu.
" Popyt na pieniądz wynika z 3 motywów:
 transakcyjnego;
 transakcyjnego;
 przezornościowego;
 spekulacyjnego.
14
Równowaga na rynku pieniężnym
L - popyt na pieniądz
r1
M/P1
realne zasoby pieniądza (M/P)
15
Koncepcja popytu na pieniądz wg
Miltona Friedmana
" Koncepcja monetarystyczna (neoilościowa teoria pieniądza)
" Realny popyt na pieniądz (L/P) zależy od:
 całkowitego bogactwa w narodzie (łącznie z bogactwem
ludzkim  kapitał ludzki)  dochód permanentny
 oczekiwanej stopy zwrotu od różnych form aktywów
 oczekiwanej stopy zwrotu od różnych form aktywów
 przyjętych rozwiązań instytucjonalnych  technik
płatniczych;
 czyli: zależy od realnego dochodu narodowego, dochodu
permanentnego, nominalnej stopy procentowej, kosztów
transakcyjnych.
16
Funkcja popytu na pieniądz
determinanty
nominalnego popytu
na pieniądz
L = f (P �Y, r, ktr )
L = f (P �Y, r, ktr )
+ -
+ -
+
determinanty
realnego popytu
r  stopa procentowa
na pieniądz
P  przeciętny poziom cen
Y  realny dochód narodowy
17
ktr  koszty transakcyjne
Podaż pieniądza
" Podaż pieniądza (M) to całkowita wartość
znajdujących się w obiegu zasobów
pieniądza występującego w roli środka
pieniądza występującego w roli środka
wymiany, mierzona tzw. agregatami
pieniężnymi: M0, M1 i M2.
 przyjmujemy w analizach jako M1
18
Uczestnicy systemu bankowego
" bank centralny
" banki komercyjne  instytucje umożliwiające
transfer środków pieniężnych od
pożyczkodawców (kredytodawców) do
pożyczkodawców (kredytodawców) do
pożyczkobiorców (kredytobiorców); biorą udział
w tworzeniu podaży pieniądza (M1) w
gospodarce! Ich podstawowa działalność to:
 przyjmowanie depozytów;
 udzielanie kredytów.
19
Kreacja pieniądza w systemie bankowym
" Kreacja pieniądza bankowego to proces
przebiegający w systemie banków komercyjnych,
przekształcający depozyty pierwotne w
zwielokrotnioną sumę depozytów wtórnych.
zwielokrotnioną sumę depozytów wtórnych.
" Opiera się na założeniu: raczej nie zdarzy się tak,
żeby w jednym momencie wszyscy klienci
przyszli do banku odebrać swoje pieniądz (tzw.
run na banki), dlatego część z nich można
przeznaczyć na kredyty.
20
Kreacja pieniądza bankowego 
współczynnik kreacji depozytów
" Podaż pieniądza bankowego zależy od
współczynnika kreacji depozytów:
kdp = 1/zro
gdzie:
gdzie:
zro  stopa rezerw obowiązkowych
zro = 10% , to kdp = 1/0,1 = 10
czyli przy depozycie pierwotnym 1 000 zł depozyty
bankowe w całym systemie wzrosną do 10 000
21
Przykład pełnej kreacji depozytów
(zro=0,1)
bank depozyt rezerwa kredyt
A 1 000,00 zł 100,00 zł 900,00 zł
B 900,00 zł 90,00 zł 810,00 zł
C 810,00 zł 81,00 zł 729,00 zł
D 729,00 zł 72,90 zł 656,10 zł
D 729,00 zł 72,90 zł 656,10 zł
E 656,10 zł 65,61 zł 590,49 zł
F 590,49 zł 59,05 zł 531,44 zł
G 531,44 zł 53,14 zł 478,30 zł
& & & &
ogółem 10 000,00 zł 1 000,00 zł 9 000,00 zł
1 1
kdp = = =10
22
zro 0,1
Przykład pełnej kreacji depozytów
(zro=0,2)
bank depozyt rezerwa kredyt
A 1 000,00 zł 200,00 zł 800,00 zł
B 800,00 zł 160,00 zł 640,00 zł
C 640,00 zł 128,00 zł 512,00 zł
D 512,00 zł 102,40 zł 409,60 zł
D 512,00 zł 102,40 zł 409,60 zł
E 409,60 zł 81,92 zł 327,68 zł
F 327,68 zł 65,54 zł 262,14 zł
G 262,14 zł 52,43 zł 209,72 zł
& & & &
ogółem 5 000,00 zł 1 000,00 zł 4 000,00 zł
1 1
kdp = = = 5
zro 0,2
23
Kreacja pieniądza  mnożnik pieniężny
" W rzeczywistości całkowita kreacja pieniądza w bankach
komercyjnych nie będzie maksymalna (10 000), gdyż:
 banki komercyjne utrzymują także rezerwy dobrowolne
(zrd), czyli całkowita stopa rezerw bankowych (zr) jest
wyższa niż stopa rezerw obowiązkowych (zro)
 występuje stopa ubytku gotówki z systemu bankowego
 występuje stopa ubytku gotówki z systemu bankowego
(um)
" Mnożnik pieniężny
um +1
mm =
um + zr
24
Przykład kreacji pieniądza
(zro=0,1; zrd=0,05; um=0,1)
rezerwa
bank depozyt obowiązkowa dobrowolna kredyt ubytek
A 1 000,00 zł 100,00 zł 50,00 zł 850,00 zł 85,00 zł
B 765,00 zł 76,50 zł 38,25 zł 650,25 zł 65,03 zł
C 585,23 zł 58,52 zł 29,26 zł 497,44 zł 49,74 zł
D 447,70 zł 44,77 zł 22,38 zł 380,54 zł 38,05 zł
E 342,49 zł 34,25 zł 17,12 zł 291,12 zł 29,11 zł
F 262,00 zł 26,20 zł 13,10 zł 222,70 zł 22,27 zł
G 200,43 zł 20,04 zł 10,02 zł 170,37 zł 17,04 zł
& & & & & &
ogółem 4 400,00 zł 440,00 zł 220,00 zł 3 740,00 zł 374,00 zł
um +1 0,1+1
mm = = = 4,4
um + zr 0,1+ (0,1+ 0,05)
25
Funkcja podaży pieniądza
M = f (um, zro, r)� M 0
+
-
-
r  stopa procentowa
um  stopa ubytku gotówki z systemu bankowego
zro  stopa rezerw obowiązkowych
26
M0  baza monetarna
Równowaga na rynku pieniężnym
M - podaż pieniądza
Przyjmujemy: BC utrzymuje realną
podaż pieniądza na stałym poziomie,
niezależnie od poziomu stopy
procentowej (r)
Wnioski:
Wnioski:
" popyt na pieniądz zmienia się wraz ze
r1
zmianami stopy procentowej (r).
L - popyt na pieniądz
" stosunek popytu na pieniądz do jego
r2
podaży wpływa na wysokość stopy
procentowej (r), która z kolei ma
wpływ na decyzje inwestycyjne
M/P1 M/P2
przedsiębiorstw i tym samym na
realne zasoby pieniądza (M/P)
ogólną aktywność gospodarcza
w kraju
27
Podsumowanie_1
" definiowanie pieniądza poprzez spełniane przez niego
funkcje;
" agregaty pieniężne:
 M0  pieniądz gotówkowy
 M1
 M2
" determinanty popytu na pieniądz:
 równanie wymiany Fishera
 3 motywy zgłaszania popytu na pieniądz  Keynes
" determinanty podaży pieniądza:
 współczynnik kreacji depozytów;
 mnożnik pieniężny
" Równowaga na rynku pieniężnym
28
Podsumowanie_2
" Pieniądz  stabilność i zaufanie do pieniądza
" J.M. Keynes (1920):
Nie ma bardziej wyrafinowanej ani pewniejszej
metody zburzenia istniejących podstaw
metody zburzenia istniejących podstaw
społeczeństwa niż psucie pieniądza.
Proces ten aktywizuje wszystkie ukryte siły praw
ekonomii, angażując je po stronie destrukcji,
i dzieje się to w sposób, który mniej niż jeden
człowiek na milion potrafi rozpoznać.
29
Pytania& ?
dr Katarzyna Szarzec 30


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
06 2005 5 099
5?
BAZA PYTAŃ 319 pytan 5
Bear53901087 oeb qts r1
X660 Schematics Rev0 509
page50
Bear53901826 oeb p03 r1
25
T5 2
Pala85515839 oeb?5 r1

więcej podobnych podstron