16 

16

teczny dzieła itd. Tak więc utwór może mieć kilka tekstów, reprezentujących kilka redakcji.

Mówiąc o tekście utworu bez bliższych dopowiedzeń mamy najczęściej na myśli tekst ostateczny - tak jak go określił Górski. W tym też znaczeniu termin ten będzie używany nadal - chyba że doraźna potrzeba przypisze mu odpowiednie określenie.

W przeciwieństwie do tak zdefiniowanego tekstu - utwór jest systemem nadbudowanych znaczeń nadrzędnych, które rozpatrywać można w różnych porządkach: na przykład w porządku świata przedstawionego (rozpatrując typy realistycznych motywacji, charakterystykę postaci, deformacje obrazu), w porządku genologicznym (mając na myśli na przykład wyznaczniki gatunkowe sonetu), strukturalnym (do tego należeć będzie problematyka konstrukcji narratora bądź podmiotu lirycznego czy badania typu metafory), w układach wyznaczonych przez kontekst poza-literacki (gdy będzie mowa o ideologii utworu lub problemach jego oddziaływania społecznego). Wymienione przykładowo zagadnienia, należące do dziedziny nauki o literaturze, wykraczająjuż poza zakres problematyki tekstologicznej. Nie są badaniem tekstu.

Tekst dociera do nas w postaci przekazu. W tekstologii termin ten oznacza tyle, co tekst zakomunikowany, rozumiany jako jedność wraz z towarzyszącym mu „podłożem”. (Ta jedność jest nie tylko teoretyczna, ale i ściśle praktyczna, rzec by można: fizyczna - uszkodzenie przekazu, na przykład oddarcie kawałka papieru z zapisem, uniemożliwia nam dotarcie do pełnego tekstu). Przekaz może być a) utrwalony: graficznie - w formie pisemnej, i ta jest najczęstsza; albo na nośnikach elektronicznych, które zresztą wydają się jedynie stanowić szczególne medium dla formy pisanej; albo na płycie gramofonowej, taśmie magnetofonowej lub w inny sposób rejestrujący dźwięk, lub b) nieut-rwalony (mający formę ustnej wypowiedzi, improwizowanej lub stanowiącej realizację wzorca zachowanego w pamięci). Graficzna forma przekazu jest bodaj jedyną, spotykaną w badaniach literackich. Takie utrwalenie tekstu pozwala nim operować najdogodniej. Również teksty, których naturalną formą istnienia jest przekaz ustny (pieśń ludowa, anonimowa ulotna poezja okolicznościowa, obiegowa anegdota) z reguły' uzyskują dla celów badawczych fonnę pisaną. Teoretycznie można poddawać procedurom badawczym teksty nie utrwalone, w praktyce jednak byłoby to chyba możliwe jedynie w odniesieniu do utworów bardzo krótkich moż-

liwych do ogarnięcia pamięcią bez większego wysiłku (takich jak aforyzm, przysłowie, fraszka); rozpatrywane w większych zespołach wymagają formy utrwalonej i ta jest regułą w procesach badania tekstów i utworów literackich - choć nie jest regułą w procesach ich powielania.

Gdyby podjąć próbę dokładniejszego określenia wzajemnych relacji omawianych tu pojęć, trzeba by zaproponować triadę: „utwór” - „tekst utworu” - „przekaz tekstu utworu”. Ostatni jej człon jest zbyt rozbudowany na potrzeby codziennej praktyki; w toku dalszej prezentacji problematyki mówić się będzie po prostu „przekaz”. Do niego właśnie -a przezeń także do tekstu, którego jest nośnikiem - odnosi się wiele używanych w tekstologii i edytorstwie określeń, takich jak „autentyczny”, „nieautentyczny”, „autorski”, „nieautorski”, „skażony”, „ocenzurowany”, „brulionowy”, „<ad usum delphinf \ „rękopiśmienny”, „drukowany” i inne.

Dla porządku przytoczyć trzeba niektóre inne znaczenia słowa „tekst”, używane w nauce o literaturze i w edytorstwie. Spotyka się zatem terminy „tekst pieśni” - w odróżnieniu od towarzyszącej mu muzyki; „tekst główny” dramatu, przeciwstawiony „pobocznemu”, czyli didaskaliom; „tekst” oznaczający „utwór” (na przykład w potocznym sformułowaniu: „autor przeczytał kilka swoich nowych tekstów”). Weszły one do zasobu terminów literackich i nie zawsze da się je wyminąć. Będą zatem również używane, ale tylko w kontekstach zapewniających pełną jednoznaczność.

Tekstologia - edytorstwo naukowe

Termin „tekstologia” na oznaczenie badań filologicznych nad tekstem rozpowszechnił i utrwalił rosyjski badacz, Borys Tomaszewski w swoim dziele Pisatiel i kniga. Oczerk tiekstołogii (1928). Wprowadzone wyżej rozróżnienie dwu znaczeń terminu „tekst” - językoznawczego i teksto-logicznego - zmusza do kolejnego zróżnicowania pojęć: określenia, czym jest „tekstologia” w znaczeniu tu używanym w przeciwieństwie do „tekstologii - dziedziny językoznawstwa zajmującej się badaniem tekstu”. Istniały bowiem i sporadycznie istnieją do dziś jego użycia w innym znaczeniu, jako nauki o tekście w sensie lingwistycznym.

Konrad Górski w cytowanym dziele proponuje następującą defmk^ę:-_N tekstologia jest to „zespół dochodzeń filologicznych, mających/ńżfpelu ustalenie tekstu zgodnego z intencją pisarza i prześledzenie naif,odsfe §J

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG 16 jut bardzo mała, tak że nawet może nie pokrywać zapotrzebowania pracy na pokrycie oporów tarc
HISTORIA FILOZOFII NOWOŻYTNEJ Tak więc poznanie może być dwojakiego rodzaju - może tyczyć się faktów
img108 (16) stosunek do świata, rodzi nastawienie na przeobrażenia zastanej rzeczywistości, ulepszan
46202 Untitled Scanned 08 (17) (por. twierdzenia redukcyjne w [16]). Tak więc: - fMjM   &n
2011 10 22 16 44 316 J. Wojdalski, W. Dróżdż Tak więc bilans cieplny przyjmuje postać:{?,+&+&am
img108 (16) stosunek do świata, rodzi nastawienie na przeobrażenia zastanej rzeczywistości, ulepszan
img108 (16) stosunek do świata, rodzi nastawienie na przeobrażenia zastanej rzeczywistości, ulepszan
16 Katedra Wytrzymałości Materiałów IMB PK AR = ARC - ARk =2 Kg a stąd AR = 2 Kz(12) Tak więc po
26144 scan 5 (6) 2. ELEKTROSTATYKA Tak więc f 4Ttó3(r — r )p(r ) dr = —p(r).    (2.16
Dolina Bystrej zajmuje powierzchnię 16,5 km2, dzieląc się w górnej części na regularny wachlarz sied

więcej podobnych podstron