363
363
Sacrum to literaturze
Bernanosa Pod słońcem szatana, przybiera bardziej realistyczne wymiary w Monsieur Quine. W dylogii powieściowej Zakłamanie i Radość z postacią świętej — Chantal stowarzyszone są losy ks. Cćnabre. „Postaci jrsne — pisał o Bernanosie Mounier — wydobywają z cienia postaci mroczne... Jest tak, jakby... istniał węzeł zależności losów... jakby jeden człowiek odzyskiwał nadzieję przy pomocy drugiego, który tę nadzieję utracił... [...] Mouchette spotyka Donissana, który za nią umrze... Chevance stanie na drodze świetnie skonstruowanego kłamstwa ks. Cćnabre, jego zaś zwłoki — na drodze cudownie obojętnej Chan-tal..u. - . I
Ten tajemniczy związek dobra i zła, świętości i grzechu, jest czymś częstym w literaturze pierwszej połowy XX w., którą zwykliśmy określać mianem „katolickiej”. Przypomnijmy choćby powieści Mauriaca czy Grahama Greene’a, który docierając do istoty świętości Kościoła, odsłaniał jego „moc i chwałę” w celowo skonstruowanej sytuacji największej ludzkiej słabości i największego mroku.
Wydaje się zresztą, że w całej wielkiej czy choćby znaczącej literaturze światowej zło domaga się zawsze dobra, jest jakby warunkiem ujawnienia czy zasugerowania wartości, zbliżenia do sfery „sacrum”. Zło jest zawsze wdzięcznym materiałem dla sztuki, tak nawet wielkiej jak Dantego. Wyraża ona przecież tęsknotę za tym, co czyste i ostateczne, odnajduje człowieka przez ujawnienie jego zagubienia. Tak jest u wielkiego Dostojewskiego, w którego Biesach paradoksalna kumulacja zła, zło to — kompromituje, którego Zbrodnia i kara jest głęboko chrześcijańskim misterium o grzechu i pokucie. Tak jest w popularnej w dwudziestoleciu Podróży do kresu nocy Cćline’a, gdzie atmosfera zła jest wyjątkowo gęsta — trudno znaleźć przejście. A jednak głęboka struktura tej powieści ujawnia naturalną, milczącą, ale silną tęsknotę za czymś, co by przekroczyło to ponure osaczenie, za „przejściem w Niebo”, nawet jeśli jest to Niebo, „gdzie nic nie świeci”. Tak jest w Upadku Camusa —- egzystencjalistycznym rachunku sumienia czy publicznej spowiedzi współczesnego człowieka. Tak w głośnej współczesnej powieści Malcolma Lowry Pod wulkanem12, która jest studium zła, widzianego przeraźliwie jasno przez kogoś, kto temu złu ulega; złu włączonemu w tajemnicę skażenia i odkupienia człowieka. Tak jest — do pewnego stopnia — nawet u markiza de Sade, o którym pisze krytyk: „W sumie immoralizm Sade’a jest to bunt, krzyk o wolność dla wszelkich drzemiących w człowieku tendencji i tendencji tych potępienie — rozpacz człowieka szukającego drogi w ciemności” a.
11 Cytuję za Przedmową do Zakłamania O. Bernanosa w przekł. Z. Milewskiej {Warszawa 1952, s. XI).
** Polski przekład K. Tarnowskiej, Warszawa 1963.
_ł* J, Trznadel, Czytanie Norwida, Warszawa 1978, s. 133,_
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
0000006231 000002 Wybitne dzielą XX w. J- BERNANOS. zł. POD SŁOŃCEM SZATANA przekład Aleksandra Wata
359 Sacrum to literaturze tycznym docieraniu do istotnych cech poezji. Nie zaspokaja ono jednak wszy
367 Sacrum to literaturze Teologia „literacka”, zawarta w literaturze, i teologia literatury to dwi
371 Sacrum to literaturze „poniekąd inicjacją”*1, jest „współpracą ducha religijnego i miłości
371 Sacrum to literaturze „poniekąd inicjacją”*1, jest „współpracą ducha religijnego i miłości
5 (1281) ENERGIA SŁOŃCA Słońce: Słonce to reaktor termojądrowy Pod wpływem promieniowania
1. Tabu to: a) zakaz kulturowy pod sankcją skażenia sacrum b) zakaz kazirodztwa c) zakaz religijny V
spektroskopia043 86 niekrystalicznym stopem krzemu i GaAs. Jest to zrozumiałe, biorąc pod uwagę, że
Introduction 1 INTRODUCTION TO LITERATURĘ COURSE OUTLINE I. Definition of Literatu
więcej podobnych podstron