2012 04 25";41;563
zainteresowane rozwojem postępu technicznego11.
Odtąd górnictwo węgla odgrywało coraz istotniejsze role jako źródło surowca dla hutnictwa, pomniejszało zależność przemysłu od środowisku naturalnego, stwarzając system techniczno-energetyczny o cechach uniwersalnych. Od 1814 roku zastosowano tu maszyny wyciągowe dla urobku i ludzi, lecz wydobycie wzrastało przez zwiększanie stanu zatrudnienia. Nadal stosowano pracę ręczną. Warunki jej były ciężkie: wilgoć, mrok, brak wentylacji, niebezpieczeństwo pożarów z powodu wybuchów metanu lub innych gazów, zawały itp. Górnicy-chłopi pańszczyźniani używali w swej pracy, przynoszonych ze wsi, własnych toporów, łopat, siekier, taczek — dopiero w miarę zgłębiania i budowy szybów weszły w użycie kilofy, drewniane bądź blaszane niecki na urobek. Do oświetlenia służyły olejowe kaganki. Dołowy transport węgla odbywał się głównie ręcznie. Transport konny stosowano w wyższych chodnikach jeszcze do przełomu XIX i XX wieku. Z pracy ręcznej korzystano nadal przy piecach hutniczych, koksowniczych i w innych zakładach przemysłowych1 2.
Zmiany dokonujące się w przemyśle górniczo-hutniczym nie sięgały w tym czasie jeszcze zbyt głęboko, nie wychodziły bowiem poza stosowanie najprostszych urządzeń mechanicznych. Toteż skutki społeczne, choć odczuwalne, zwłaszcza w rejonie bytomsko-iarnogórskim, gdzie już wówczas zaczynała się jego koncentracja, nie były zbyt widoczne. Pojawienie się możliwości pozarolniczych, dodatkowych źródeł utrzymania dało początek zmianom w strukturze społecznej wsi, wynikającym z nowego podziału pracy. Podejmowaniu jej sprzyjały: ustawa górnicza 7. 1769 roku zapowiadająca wolność osobistą zatrudnionym w górnictwie, uwłaszczenie chłopów w latach 1807—1811 i zniesienie przymusu cechowego3 4 5. Ustawa górnicza pozwalała dowolnie podejmować pracę w górnictwie węgła bądź kruszcu. W razie jej przerwania nie zwalniała od pańszczyzny. Uwłaszczenie miało tu przebieg utrudniony: edykt regulujący nadający prawo własności lassytom i znoszący poddaństwo chłopów posiadających grunty obciążał spłatami odszkodowania, ooo-wiązkiem oddania panu 1/3 do 1/2 gruntów oraz obowiązkiem pańszczyzny sprzężajnej i pieszej przez 12 lat. Niskie ceny za płody rolne, nieurodzaje, zmniejszenie hodowli przez zniesienie wspólnych pastwisk utrudniało rodzinom chłopskim spłaty. Powodowało to powrót do poddaństwa oraz sproletaryzowanie i zubożenie wsi. Punktem zwrotnym w reformach agrarnych Śląska stała się Wiosna Ludów w 1848 roku — rewolucyjne wystąpienia chłopów i kół demokratycznych. Dzięki ustawie z 1850 roku odszkodowania uwłaszczeniowe płacił bank rentowy, udzielając kredytu chłopom'7. Sytuację też poprawiły koniunktura na płody rolne oraz wzrastające zapotrzebowanie na ręce do pracy w górnictwie i przemyśle. Życiowa konieczność podjęcia tej właśnie pracy, z powodu braku innych alternatyw, a niepodjęcie jej groziło utratą kredytu i powrotem do pracy pańszczyźnianej oraz nędzą — były przyczyną tego, iż praca w górnictwie i przemyśle dla tej .grupy tworzącej zalążki przyszłych środowisk robotniczych stała się nową wartością godną pożądania5.
Niskie zarobki oraz trudne warunki pracy, do których niełatwo było przywyknąć dawnym rolnikom, powodowały częste zmiany miejsca zatrudnienia. Wobec 12-godzinnego dnia pracy starano się ją podejmować jak najbliżej miejsca zamieszkania i własnego gospodarstwa. Ponieważ jednak jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku we wsiach górnośląskich rolnictwo było nadal podstawowym źródłem utrzymania ludności, kultura ludowa, w rozumieniu: kultura chłopska — funkcjonowała nadal jako system jednorodny. Toteż wiedza ludowa, zwyczaje, obrzędy, wierzenia, folklor, twórczość plastyczna i utrwalone wielowiekową tradycją normy społeczno-obyczajowe, wynikające z dotychczas aprobowanego systemu wartości, a nawet kultura materialna, jak budownictwo murowane oraz narzędzia rolnicze, narzędzia górników i rzemieślników związanych z przemysłem, jakie zachowały się w zbiorach muzealnych — świadczą o ówczesnym, jeszcze pełnym dziedzictwie kulturowym wsi. Nie uległ też zmianie mechanizm trwania, przekazu i społeczno-kulturowej funkcji tradycji. Tworzące się zalążki przyszłej społeczności industrialnej, dla której wieś stanowiła na razie bazę życia rodzinnego, sąsiedzkiego i zaspokojenia potrzeb kulturalnych łączyły jeszcze silne więzi społeczne i kulturowe wynikające z miejsca pochodzenia, zamieszkania i wspólnoty stylu życia. Z tego wynika, iż postawy tej społeczności wobec przeszłości musiały być nadał aprobujące, co sprzyjało kon- 6 7
59
Tamże, s. 34—35 i s. 297.
J. Ligęza, M. Żywirska: Zarys kultury górniczej..., s. 117—135; I. Bu-
kowska-Floreńska : Kultura górnicza. W: Dzieje górnictwa ROW. Red.
J. S e n f t. Opole [w druku],
S. Michalkiewicz, L. Wiatrowski: Okres kształtowania się i rozwoju kapitalizmu. W: Historia chłopów polskich..., s. 189—202; W. Długobor-3 ki: Rekrutacja górników w Zagłębiu Górnośląskim. Poznań 1950; tenże: Organizacja rządowej administracji górniczej na Śląsku w latach 1769—1922. „Arche-
ion" 1956, nr 25.
L. Wiatrowski: Reformy agrarne i przemiany struktury społecznej wsi. W: Historia chłopów śląskich..., s. 236—259; zob. przykład w: A. Koziołek: Knurów i Krywałd. Kronika na tle historii ziemi gliwickiej. Katowice 1937, s. 41—57.
!S J. Ligęza: Śląska kultura ludowa. W: Śląsk, ziemia i ludzie. Red. R. Lutman, K. Popiołek. Katowice—Wrocław 1948, s. 167—209; J. Ligęza, M. Żywirska: Zarys kultury górniczej..., s. 32 i dalsze; M. Bytnar-Subo-czowa: Główne elementy kultury ludowej na Górnym Śląsku. „Prace i Materiały Etnograficzne". T. 23. Wrocław 1963, s. 7—78; I. Bukowska-Flore liska • Tradycja a nrzeobrażenia.... s. 126—129.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
2012 04 25 ;41;563 zainteresowane rozwojem postępu technicznego11. Odtąd górnictwo węgla odgrywało c
2012 04 25 ;41;563 zainteresowane rozwojem postępu technicznego11. Odtąd górnictwo węgla odgrywało c
2012 04 25 ;41;56 „ ----------- ^v*vv^iłw-uxvuuv/iłm,z.ujrta i msiorycznycn kształ
2012 04 25 ;41;562 boliczne rozumiane przez większość, niezbędne jako atrybut obrzędu. Współdziałani
2012 04 25 ;41;56 „ -------------- i i u t> i ory cznyc n kształtował się w ana
2012 04 25 ;41;564 tynuacji tradycji i stosunkowo niewielkiej innowacji, wynmajatcj z ^nanoszenia po
2012 04 25 ;40;06 CZĘŚĆ TRZECIA Kultura i funkcje tradycji w procesie industrializacji Górnego
2012 04 16 41 22 i^iw s>kii\A w sicipt Awt sitowy M ubi skra W 1vióTON myibtfk) Bkb,VMv^wii
2012 04 16 41 36 /.djtclt tębów prKtltrwoowch w ucipe
2012 04 25 ;40;062 inicjujący: dziedzictwo Kulturowe — prawie pełne, postawa wobec przeszłości — apr
2012 04 25 ;40;063 „ ------------ i aisiurycznycn kształtował się w analizowanym o
2012 04 25 ;40;063 m ..— —__w. w(yvi.vl(iiłv-ciwuituałiLz.ujrta i nibiorycznycn ks
więcej podobnych podstron