IMG57

LXVIII INDYWIDUALNOŚĆ. HISTORIA

cie, Słowacki tak stara się objaśnić istotę narodu wiodącego, by nie ulegało wątpliwości, że do tej roli w najbliższej przyszłości może być predestynowana jedynie Polska: jej uciskany duch jest najbardziej żądny czynu, najznakomitszy. Jeśli zaś Polska ma pełnić wobec innych narodów rolę ducha wiodącego, musi przede wszystkim być. Nie tylko w sferze ducha: także realnie, na politycznej mapie Europy.

Gdyby jednak chcieć bliżej sprecyzować pojęcie narodu, natrafi się na szereg niejasności. Przede wszystkim — jak ma wewnątrz niego wyglądać hierarchia duchów? Czasem w tekstach Słowackiego najwspanialszy wyda się lud — gdy jest zbuntowany, rewolucyjny, taki, jakim się ukazał w Odpowiedzi na ,.Psalmy przyszłości”. (Nigdy bodaj -szlachta.) Ale jednocześnie żadna wybitna indywidualność, żaden jednostkowy duch wiodący nie będzie z ludu pochodził. Te wyrastają tylko w rodach najstarszych, zasłużonych w dziejach ojczyzny, pośród jakichś Zamoyskich, Zborowskich, królów polskich... Można by więc wyobrazić sobie, łącząc fragmenty różnych utworów Słowackiego, paradoksalny obraz narodowego czynu: oto jakiś magnat na czele zbuntowanych chłopów przeprowadza krwawą edukację „zaleni-wionej” szlachty. Co dziwniejsze, takie nawet sugestie można by odczytać z niektórych partii Samuela Zborowskiego, gdy na przykład stary książę Polonius w majakach pamięci zdumiewająco siebie z ludem zbliża: „we mnie jest węzeł ludu”, mówi, i dodaje:

I my na polach czerwonych, Gdzie czas rzuci krwawe kosy, Pójdziemy ostatnie kłosy Zbierać...[...]*

Sprawy pojęcia narodu, ludu i Polski są w pismach mistycznych Słowackiego dość zagmatwane; zupełnie zaś już nie sposób odtworzyć ciągu genezyjskiej ewolucji narodów, ich doskonalenia. Tu najwyraźniejsze są pewne niedopowiedzenia, wręcz niemożność pełnego dopasowania realnego materiału do idei doskonalącego postępu ducha.

Jest zatem w Genezis z Ducha społeczeństwo mrówek, w stokroci poeta odkrywał figurę obywatelskiej formy narodu, w roju pszczelim — królestwo, które „niewolą ula [...] rząd [...] królewski zaprowadzi”, w kwiatku koniczyny — początek „respubliki ateńskiej” (s. 34). Ale tu właśnie w dziele Słowackiego są tylko poszczególne obrazy, tylko sugestie takiego rozumienia dziejów, nie ma śladu ciągu rozwojowego. Były ustroje dobre, były i złe — brak wyraźnej ewolucji formy. Chyba można by raczej mówić nawet o trwałym regresie, jeśli — przed Polską — najdoskonalsze okazywały się formy ustrojowe aż odległej starożytnej Grecji. Ale jak można byłoby, jeśli Słowacki najwyżej stawiał ideę wolności — wykazać wyższość ustrojów następnych nad poprzednimi w. dziejach; jeżeli na przykład w Rzymie po republice nastąpiło cesarstwo — a więc upadek wolności.

Najbardziej osobliwych zabiegów wymagało włączenie Polski w obręb idei genezyjskich. Bo Polska, gdy zostanie odzyskana, miała być już zawsze, miała przetrwać zmieniające się formy. Miała doskonalić się — i pozostać niezmienna. Jak się to mieć miało do stałego odrzucania kształtów przez ducha, jak w świecie wiecznej przemiany coś miało pozostać bez zmian?

Polska będzie istnieć wiecznie — tę myśl Słowacki stale uzasadnia. Zapowiada na przykład, że do końca będzie pełniła funkcje mesjaniczne wobec innych narodów. Żadne działania ludzkie nie będą w statuę zniszczyć jej bytu:

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DSCN8925 LXVHI INDYWIDUALNOŚĆ, HISTORIA de, Słowacki tak stara się objaśnić istotę narodu wiodącego,
INDYWIDUALNOŚĆ. HISTORIA lxvra ae. Słowacki tak stara się objaśnić istotę narodu wiodącego, bf me
IMG60 LXXIV INDYWIDUALNOŚĆ, HISTORIA Z Poznania Juliusz Słowacki udał się do Wrocławia, gdzie po ra
IMG54 lxii INDYWIDUALNOŚĆ, HISTORIA cym i odnajduje siebie we wszystkich innych duchach, i nieco ni
IMG56 LXVI INDYWIDUALNOŚĆ, HISTORIA Król-Duch stał się bytem partykularnym tylko, plemienne ukonkre
IMG58 LXX INDYWIDUALNOŚĆ. HISTORIA upadek Polski tyle może znaczyć, ile np. spalenie się wagonów na
IMG57 (3) • bródek smarujący dobierany jest wtedy tak, żeby zapewnić wszystkie minimalne wymag
IMG55 LXIV INDYWIDUALNOŚĆ, HISTORIA trzebuje zatem dopełnienia (Tłumacz Słowa mówił o przyszłym zes
IMG59 LXXiI INDYWIDUALNOŚĆ, HISTORIA działał w porozumieniu ze stronnictwem lewicy. Stale zagrzewał
IMG61 LXXVI INDYWIDUALNOŚĆ, HISTORIA GwaJberta Pawlikowskiego", która na długo stała się

więcej podobnych podstron