IMG584 (2)

356 ROLAND BARTHES

cję otwartą (dzięki emfatycznemu chwytowi retardacji i wszczęcia na nowo), wzmacnia kontakt z czytelnikiem (słuchaczem), posiada więc funkcję wyraźnie fatyczną; z drugiej przynosi groźbę niespełnienia sekwencji, pozostawienia otwartego paradygmatu (jeśli zakładamy, że każda sekwencja ma dwa biegamy) — a więc zakłócenie logiczne. To właśnie zakłócenie spełnia się w niepokoju i radości (tym bardziej że zawsze w końcu zostaje naprawione); a więc zawieszenie to gra ze strukturą, gra, która zarazem naraża strukturę na ryzyko i ją gloryfikuje, to prawdziwy „dreszczowiec” sensowności; przedstawiając kruchość już nie szeregu tylko, ale całego porządku — zawieszenie spełnia samą ideę języka: to co wydaje się najbardziej patetyczne, okazuje się też najbardziej intelektualne — podbija ono „umysł”, a nie „bebechy” ⁶⁰.

To, co można rozdzielać, można także wypełniać. Rozsunięte, rdzenie funkcyj ukazują międzyprzestrzenie, które można zapełniać w nieskończoność bardzo wielką ilością kataliz; pojawia się tu nowa typologia, gdyż dowolność katalizy może być regulowana zależnie od treści funkcji (pewne funkcje lepiej nadają się na katalizy od innych, np. Czekanie⁶⁷) i tworzywa opowiadania (pismo zakłada większe możliwości dierezy •— a więc katalizy — niż film: łatwiej „.urwać” gest recytowany niż ukazywany⁶⁸). Z katalitycznej władzy opowiadania wynika jego władza eliptyczna. Z jednej strony jakaś funkcja (zjadł pożywne śniadanie) może oszczędzić nam wszystkich kataliz, jakie potencjalnie w sobie zawiera (szczegółów posiłku) ⁶⁹; z drugiej — sprowadzić można sekwencję do rdzeni, hierarchię zaś sekwencji do jej wyższych członów nie zmieniając sensu historii: można rozpoznać opowiadanie nawet, jeśli zredukujemy jego pełną syntagmę do aktantów oraz do wielkich funkcji, tych, które wynikają ze stopniowego wchłaniania jednostek funkcjonalnych⁷⁰. Inaczej mówiąc, opowiadanie można str eś-

J. P. F a y e w związku z Baphometem Klossowskiego: „Rzadko fikcja (czyli opowiadanie) tak wyraźnie odsłania to, czym nieuchronnie jest — eksperymentowaniem myśli na życiu” („Tel Quel”, nr 22, s. 88).

⁶⁷    Czekanie ma logicznie tylko dwa rdzenie: 1° czekanie wszczęte; 2° czekanie uwieńczone lub nie uwieńczone sukcesem; Jednakże pierwszy rdzeń może być bogato, a nawet nieskończenie katalizowany (Czekając na Godota): jeszcze jedna, tym razem krańcowa gra ze strukturą.

⁶⁸    Valery: „Proust dzieli — i daje nam wrażenie, że można dzielić nieskończenie — to, co inni pisarze zaziwyczaj przeskakują”.

*• I tu istnieją różnice zależne od tworzywa: literatura ma niezrównaną moc eliptyczną, której nie posiada film.

⁷⁰ Redukcja ta niekoniecznie odpowiada podziałowi książki na rozdziały. Przeciwnie, wydaje się, że coraz częściej rolą rozdziałów jest wprowadzanie pęknięć, tzn. zawieszeń (technika odcinkowa).

c i ć (co nazywano niegdyś Argumentem). Na pierwszy rzut oka rzecz ma się podobnie z każdą wypowiedzią; każda ma jednak swój typ streszczenia: streścić wiersz liryczny, będący tylko rozbudowaną metaforą jednego syignatu¹ —.to podać ów sygnat; zabieg jest tak drastyczny, że znika tożsamość wiersza (np. streszczone liryki zamkną się w sygnetach Miłość lub Śmierć); stąd przekonanie, że wiersza nie można streścić. Przeciwnie, streszczenie opowiadania (przeprowadzone zgodnie z kryteriami strukturalnymi) zachowuje indywidualność komunikatu. Słowem, opowiadanie można przetłumaczyć bez zasadniczego uszczerbku; to, co nieprzekładalne, określa się dopiero na najwyższym poziomie — narracyjnym: sygnansy narracyjności z trudem dają się przenieść z powieści do filmu, który wyjątkowo tylko używa formy osobowej ²; ostatnia warstwa poziomu narracyjnego, a mianowicie konwencja stylistyczna [l’£criture], nie może przejść z języka do języka (lub przechodzi tylko w sposób bardzo niedoskonały). Przekładalność opowiadania wynika więc ze struktury jego języka; i odwrotnie — można by znaleźć tę strukturę wyróżniając i klasyfikując rozmaite składniki opowiadania, przekładalne i nieprzekładalne: dzisiejsze współistnienie rywalizujących semiotyk (literatury, filmu, komiksu, radia) ułatwiłoby znacznie takie postępowanie.

B. Mimesis i Sens

Drugim ważnym procesem w języku opowiadania jest integracja: to, co zostało rozdzielone na pewnym .poziomie (np. sekwencja), łączy się powtórnie najczęściej na poziomie wyższym (sekwencja wysokiego stopnia i całkowity sygnat rozproszonych oznak, działanie pewnej klasy postaci); złożoność opowiadania można porównać do harmonogramu zdolnego przewidzieć cofnięcie się i nagłe skoki w przód; ściślej — właśnie rozmaite formy integracji rekompensuj^ złożoność jednostek danego poziomu, pozornie niemożliwą do opanowania; ona to pozwala kierować zrozumieniem elementów nieciągłych, przyległych i różnorodnych (tak, jak są dane przez syntagmę, która zna jeden tylko wymiar — następ-

1

   n. Ruwet (Analyse structurale d’un poeme frcmęais. „Linguistląue'’ 1964, nr 3): „Wiersz można rozumieć jako wynik serii transformacji zastosowanych do zdania »Kocham cię«". Ruwet robi tu aluzję do analizy delirium paranoicznego, podanego przez Freuda w związku z prezydentem Schreberem (Ciną psy-chanalises).

2

   Powtarzam raz jeszcze: nie ma żadnego związku między „osobą" gramatyczną narratora a „indywidualnym” (czy subiektywnym) ujęciem przez reżysera prezentowanej historii — kamera-ja (identyfikowana ustawicznie z okiem jednej postaci) jest faktem wyjątkowym w historii filmu.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG582 (2) 352 ROLAND BARTHES psychologiczną, stanowi zazwyczaj mieszaninę dwóch systemów, mobilizuj
IMG572 (2) 332 ROLAND BARTHES B. Poziomy znaczenia Językoznawstwo od razu dostarcza analizie struktu
IMG575 (2) BPI 338    ROLAND BARTHES dania (lub jego fragmentu); drugie „wypełniają”
IMG581 (2) 350 ROLAND BARTHES rator jest rodzajem totalnej, jakby bezosobowej świadomości, która opo
IMG583 (2) 354 ROLAND BARTHES ralny punkt wyjścia i — jeśli tak rzec można — pozbawiając uroczystej
IMG585 (2) 358 ROLAND BARTHES stwo); jeśli za Greimasem nazwiemy izotopią jedność znaczeniową (taką
IMG
36 Ciało w bibliotece Nigdy nie dość mówić o władzy zawieszania, jaką ma przyjemność... Roland B

więcej podobnych podstron