Imm02

2.4

Komórki biorące udział w odpowiedzi immunologicznej

Ryc. 2.7. Ultrastruktura spoczynkowej komórki B. Komórki te nie mają ciałka Galla ani ziarnistości. Rozproszone rybosomy (R) i izolowane przekroje szorstkiej siateczki śródplazmatycznej (E) są widoczne w cytoplazmie. Rozwój lizosomalnego układu Golgiego w komórce B występuje tylko podczas aktywacji. x 11 500.

Ryc. 2.8. Ultrastruktura blastycznej komórki B. Główną cechą aktywowanych komórek B jest rozwój układu syntezy immunoglobulin. Obejmuje on szorstką siateczkę śródplazmatyczną (E), wolne polirybosomy i aparat Golgiego (G), który uczestniczy w glikozylacji immunoglobulin. x 7500.

Cząsteczki markerowe można następnie określać zgodnie z informacją, którą dają o komórce. Na przykład:

• Markery głównych linii występują wyłącznie na danych liniach komórkowych, np. CD3 stwierdza się tylko na komórkach T.

• Markery dojrzewania są przejściowo obecne podczas różnicowania komórki, np. CDI stwierdza się tylko na komórkach dojrzewających w grasicy, ale nic na obwodowych komórkach T.

• Markery aktywacji, np. receptor dla czynnika wzrostu komórek T o niskim powinowactwie (receptor dla 11,-2, CD25), jest obecny tylko wtedy, kiedy komórka jest stymulowana przez antygen.

Chociaż czasami warto markery określać tą metodą, jednak nic zawsze jest to wykonalne. Marker dojrzewania dla jednej linii bywa markerem aktywacji dla innej. Na przykład, komórki B wykazują ekspresję antygenów MHC klasy II w ciągu większości swojego okresu życia, natomiast ludzkie komórki T wykazują ekspresję tych cząsteczek tylko w następstwie aktywacji. Ponadto, markery aktywacji mogą być obecne na komórkach w małej gęstości, która wzrasta w następstwie aktywacji. Przykładem tego jest CDlla (LFA-1) na monocytaeh.

Markery komórkowe mogą być grupowane w „rodziny”

Cząsteczki na powierzchni komórki istnieją jako pewna liczba różnych rodzin, które przypuszczalnie pochodzą, w ujęciu ewolucyjnym, od kilku genów odziedziczonych po przodkach. Te rodziny obejmują następujące większe grupy:

• Nadrodzina immunoglobulin (Ig) składa się z cząsteczek, których strukturalne właściwości są podobne do budowy Ig. Ta rodzina obejmuje CD2, CD3, C'D4, CD8, mysią Thy-I i wite innych.

• Rodzina integryn składa się z cząsteczek heterodimerycz-nych zawierających łańcuchy a i (3. Istnieje pewna ilość podrodzin integryn; wszyscy członkowie poszczególnej podrodziny mają wspólny łańcuch (3, ale każdy z nich ma unikalny łańcuch a. Jedna podrodzina (integryny (3:) używa CD 18 jako łańcucha p. Łańcuch ten może być połączony z CD 11 a, CD 11 b lub CD lic- tworząc odpowiednio cząsteczki powierzchniowe, LFA-1 (lymphocytc function anti-gen), Mae-1 (CR3) i pl 50,95 (CR4), które zwykle stwierdza się na leukocytach. Druga podrodzina (integryny pi) ma CD29 jako łańcuch (3, również połączony z różnymi innymi polipeptydami i obejmuje markery VLA (very łatę activation).

• Selektyny (E,L i P) występują na leukocytach (L) lub aktywowanych komórkach śródbłonka (E i P). W stosunku do różnorodnych cukrów obecnych na silnie glikozylowanych glikoproleinach błonowych wykazują one swoistość podobną do lektyn.

• Proteoglikany, typowo występujący CD44, który' może wiązać sic zc składnikami macierzy pozamórkowej.

Cząsteczki powierzchniowe (markery) można w'ykazać, stosując jako sondy przeciwciała fluorescencyjne (Ryc. 2.9). Wykorzystano to w technice cytometrii przepływowej, która umożliwia policzenie i rozdzielenie komórek na podstawie ich wielkości i intensywności fluorescencji (p. Rozdział 28), i która zrewolucjonizowała badania nad populacjami komórek limfoidal-nych.

Komórki T

Komórki T można rozróżniać na podstawie ich różnych receptorów dla antygenu

Historycznie, ludzkie komórki T można było odróżnić od komórek B dzięki ich przypadkowej zdolności do wiązania krwinek czerwonych owcy. (Teraz wiadomo, żc to wiązanie jest wynikiem obecności cząsteczki CD2 na komórkach T.) Jednakże ostatecznym markerem linii komórek T jest ich receptor TCR dla antygenów (T-cclI antigen receptor). Obecnie znane są dwa typy TCR; TCR-2 jest heterodimerem dw óch polipeptydów (o. i (3) połączonych dwoma mostkami siarczkowymi; TCR-1 jest strukturalnie podobny ale składa się z polipeptydów y i <3. Oby-