ludowosc10
524
524
■
kiiuuwtJIO
• n>'pir.iiorvm ludu rozumianego jako ogól. masa. miał propagować idee politycznej walki. Taki • ideowy aspekt romantycznej ludowości precyzyjnie wyznaczony społecznymi poglądami poety, tego rozumieniem pojęcia narodu i zaangażowaniem do wyzwolenia ojczyzny, do której miłość, jak ^ I-ihelt tlK44>. ..wielki u nas uczyniła postęp, gdy lud i Jego zwyczaje stały się przedmiotem nie tylko naszej uwaga, ale i naszego przywiązania**. Dystansował się do niego Krasiński, z B. Trentowski w 1847 r. cierpko stwierdzał, że ..dotąd liczyliśmy z pewnością na lud. dziś widzimy, że jeszcze jedno szlachta jest narodem**. Widmo Szefi na długo położyło się cieniem na sprawie ludu.
Cała w zasadzie literatura europejskiego romantyzmu była nacechowana ludowością, zwracała się bowiem do twórczości ludu w celu nadania narodowego charakteru poezji. Ale narodowy znaczył tu. krajowy, własny, rodzimy i pojęcie to przeciwstawiano literaturze klasycznej, podporządkowanej prawidłom i regułom przejętym lub wzorowanym na literaturze starożytnej, greckiej lub rzymskiej, a więc cudzoziemskiej. Ludowość była zatem hasłem rewolucyjnym, propagowała bowiem rewolucję w sztuce, rewolucję artystyczną. W Polsce te problemy zarysowały się inaczej. Silniejszy był tu wpływ i znaczenie literatury obcej, przede wszystkim francuskiej, kraj o charakterze wybitnie rolniczym utrzymywał w poddaństwie liczne rzesze chłopstwa pańszczyźnianego, wreszcie — Polska podzielona rozbiorami nie miała własnej państwowości, więc jej zdobycie było zagadnieniem pierwszoplanowym. Na tym gruncie mogły świetnie rozkwitnąć hasła ludowości, zwrot bowiem do tradycji gminu godził w schematy klasyczne, a zarazem stawiał na wokandzie sprawę chłopa, nobilitował go w opinii. A żc chłop ten, jak okazało się w pierwszej próbie zbrojnej, dowiódł swego męstwa i siły, bez niego zaś, jak okazało się w drugim zrywie powstańczym, nie można było liczyć na zwycięstwo, stał się on jako masa utożsamiony z pojęciem narodu. „Lud wiejski rolniczy stanowi połowę ludności starodawnej Polski, gdzież tedy siły szukać w powstaniu narodowym, jeśli nie w nim? Kto składa naród, jeśli nic on?” — zapytywał Lelewel.
Interes narodu, fundamentalne prawo jego istnienia, wymagał odzyskania niepodległości, przeto znaczna część poetów, którzy widzieli możliwość jej odzyskania drogą czynu zbrojnego, wiązała się z programem narodowego wyzwolenia, pragnąc lud prowadzić do wolności. W ładną metaforę ujął to Lenartowicz: ..Kościuszko w sukmanie krakowskiego wieśniaka, a poezja polska w formie ludowej to krok na drogę upragnionej jedności i wspólnej obrony”.
Tę ..formę ludową'* tworzyli różni poeci, w rozmaity sposób zaznaczając w swych dziełach znajomość folkloru i życia chłopskiego. Najpełniej — w praktyce poetyckiej zrealizował ją Mickiewicz, najciekawiej — w teoretycznym sformułowaniu ujął i wyraził Norwid, który w Promethidionie zawarł koncepcję sztuki jako najwyższego, najświetniejszego wcielenia i wyrazu pracy. .Jako chorągiew na prac ludzkich wieży’*. W jej ramach nie tylko zaoponował przeciw pobłażliwemu traktowaniu i nazywaniu ludowych piosnek „nicuczonymi”, lecz też uznał ..największym prosty lud poetą, co nuci z dłońmi ziemią brązowymi**. Łącząc pojęcie wszelkiej sztuki z pracą, jej szczytowe osiągnięcie, „zaśpiew na sztukę narodową** widział w twórczości tych artystów, którzy potrafią natchnienia ludowe spotęgować i zainteresować nimi całą ludzkość.
Sformułowania Norwidowskie wyrażone jednak były zbyt późno (1851) i należy je traktować raczej jako uogólnienie filozoficzno-cstetyczne. a poetyckich wzorców trzeba szukać przede wszystkim w spopularyzowaniu się. zapewne za sprawą sukcesu Mickiewicza, ballad jako gatunku literackiego. Znakomicie dokumentuje to pękaty tom Ballady polskiej pieczołowicie zestawiony przez Cz. Zgorzclskiego (1962). w którym pomieszczono* m. in. utwory o wielorakiej karierze w kulturze polskiej: Maliny (1829) A. Chodźki osnute na wątku piszczałki, która zdradza siostrę zabójczynię. tym samym, który stał się kanwą Balladyny Słowackiego. Obok nich jest F. Morawskiego Chłop i diabeł. Powiastka gminna znad Warty (1838). którą prozą wyzyskał późnej (1842) Wójcicki, znaleźć też można znaną w repertuarze śpiewów popularnych J. N. Jaśkowskicgo Ballady jakich wiele (1838) czy T. Lenartowicza Historie o pani. co pana zabiła (1869). będącą kolejnym po Liliach Mickiewicza opracowaniem ich wątku pieśniowego, do którego później nawiązał J. Kasprowicz w Pieśni o pani, co zabita pana (1902), S. Wyspiański we fragmencie Bolesława Śmiałego (1903). L. H. Morstin w dramacie Lilie (1912) oraz żartobliwie S. Karpiński w Ra-ta-tam (1937) i K. I. Gałczyński — Lilie albo kwiatki prohihicyjne (1930).
Solidną znajomością folkloru wykazał się Bcrwiński (Bo guńka na Gople) oraz Zmorski. który Wróżby Mazura ułożył całe z ludowych wierzeń, a w podobnym tonie utrzyma! Kometę, Noc św. Jana i Wieżę siedmiu wodzów, całkowitą porażkę artystyczną ponosząc w Lesławie przeinkrustowa-nym już czarami i wierzeniami. Obok tych poetów z nurtu folkloru czerpała twórczość B. Zaleskiego. A. Bielowskicgo, E. Odyńca. S. Goszczyńskiego czy L. Siemieńskiego, między nimi miejsce poczesne zajęli „limicy wioskowi”: W. Syrokomla i T. Lenartowicz, pierwszy nie szczędząc ostrych akcentów krytycznych wobec dworu i serdecznego współczucia dla chłopa. diągHi
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
skanuj0006 (71) — 12 — DEFINICJE I PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z TURYSTYKĄ nek roz
12568 skanuj0006 (71) — 12 — DEFINICJE I PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z TURYSTYKĄ n
IMAG0060 AD<ASkrzywe] IS m Przesunięcie krzywe] IS w prawo (1) rozumiemy jako wzrost popytu
IMG33 4. Które z poniższych opisów nie może być rozumiane jako przeniesienie: a)
12 Marek Suchanek - praworządność rozumianą jako stosowanie się samemu oraz wymaga
12S Synteza dziejów Polski... watyzm, rozumiany jako doktryna polityczna, w odniesieniu do określone
ROZDZIAŁ DRUGIPAŃSTWO Podstawy syntezy dziejów Polski, rozumianej jako koncepcja tożsamości politycz
posmodernizm teksty polskich autorów 5 30 Grzegorz Dz/am <ki bvć rozumiany jako paradoks przysz
PYTANIA DOTYCZĄCE ZAŁĄCZNIKA NR 8 DO SIWZ Pytanie 49. Co jest rozumiane jako „struktura dna morskieg
Produkt Narodowy Netto - PNN - miara efektów rocznej działalności gospodarki, rozumiany jako różnica
Udział w zarządzaniu należy rozumieć jako zaufanie pracownikowi, dawanie możliwości przedstawiania s
PA250879 Wymóg ^przemysłowej stosowalności” wynalazku należy rozumieć jako potencjalna - w świetle u
więcej podobnych podstron