integracja007

1. Międzynarodowa integracja gospodarcza - podstawowe problemy teoretyczne

JuX,

—*>

i nast.

44 k'

do stopniowego wypracowania komplementarnych struktur gospodarczych. Organizacja integracji opartej na nieefektywnych, sztucznych zasadach nie powiodła się, a Rada musiała zostać rozwiązana.

W literaturze spotyka się różne ujęcia głównych czynników wfltnifipnjąrjrh^ skutecz.nuić--ju:ocgsów integracyjnych.

Określenie warunków do integracji w skali międzynarodowej zależy również od modelowych ujęć mechanizmów integracji¹. Dla niektórych badaczy integracji międzynarodowej warunkiem niezbędnym w chwili tworzenia ugrupowania integracyjnego jest podobieństwo czynników systemowych, takich jak: potencjał ekonomiczny, poziom rozwoju sil wytwórczych, typ państw i więzi ekonomiczno-społeczne. Ważnymi czynnikami ułatwiającymi integrację są położenie geograficzne (bliskość geograficzna) i więzi kulturowe między państwami oraz istnienie instytucji kierujących się zasadą wzajemnego zrozumienia.

Wymienione warunki sprzyjające integracji me były spełnione w RWPG. Ugrupowanie to łączyło kraje różne kulturowo, znajdujące się na różnych poziomach zaawansowania ekonomicznego, o nieporównywalnym potencjale gospodarczym, kraje oddalone od siebie geograficznie. Wytworzyła się dwustronna zależność ekonomiczna: między ZSRR a poszczególnymi krajami członkowskimi, a mechanizm współpracy oderwany od rynku wzbudzał wzajemną podejrzliwość oraz przekonanie, że współpraca tego rodzaju naraża te kraje na straty. Trudno było łączyć potężny Związek Radziecki z Albanią czy w miarę rozwinięte kraje europejskie z gospodarką Kuby lub Wietnamu².

Mechanizmy

międzynarodowej integracji gospodarczej

Integracja gospodarcza jest procesem jcompieksowynyi wielostronnym, w jctó-'rymdokonuje się stała konfrontacja interesów krótko- i długookresowych, mających rWżi^tez..pVnnav^vnyJLj^\\tyę7ny _t [narodowy i ponadnarodowy^Scie-ranie_sis--ty6h-interesów, rozwiązywanie ich i działania dostosowawcze sprawiają, że procesy integracyjne mają swoistą dynamikę i są zróżnicowane w po-szczególnyćh ugrupowaniach integracyjnych.

W rozwoju regionalnej integracji dużą rolę odgrywa mechanizm ekonomiczny³. „Mechanizm ekonomiczny to taki układ lub zespół zjawisk ekonomicznych, który składa się z połączonych i współpracujących ze sobą elementów; służy on tworzeniu, osiąganiu czy powstawaniu określonego celu lub stanu”⁴.

Pojęcie mechanizmu ekonomicznego jest definiowane w literaturze wielorako. Rozpowszechniona definicja, zwłaszcza wśród ekonomistów marksistowskich, mówiła o tym, że mechanizm ekonomiczny to całokształt metod gospodarczych, instrumentów i form organizacyjnych i prawnych służących realizacji określonych zadań. Według innych — mechanizm integracji polega na integracji instytucji, czyli na połączeniu narodowych mechanizmów ekonomicznych na poziomie międzynarodowym.

Mechanizm integracji jest pojęciem obejmującym zasady funkcjonowania rynku międzynarodowego oraz jego związki z rynkami poszczególnych państw⁵.

Podstawowym czynnikiem integrującym w krajach o gospodarce rynkowej jest mechanizm rynku i konkurencji. Rynek i jego prawa decydują o powiązaniach międzynarodowych. Działania w sferze polityki ekonomicznej instytucji wspólnotowych mają jedynie charakter rozszerzający lub korygujący⁶. Mechanizm rynków/ jest w tych krajach powiązany z interwencjonizmem gospodarczym (przykładem takiego rozwiązania jest mechanizm Unii Europejskiej).

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej podejmowano próby integracyjne (RWPG) oparte na zastosowaniu mechanizmu pozbawionego narzędzi ryn-kowych. Był to mechanizm planowy, w którym podstawową rolę odgrywała koordynacja planów gospodarczych.

Jak się okazało, był to mechanizm sztuczny i mało skuteczny. Kraje Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) próbowały osiągać założone cele integracyjne za pomocą różnorodnych form współpracy w dziedzinie planowania. Mechanizm funkcjonowania RWPG i organizacji współpracy wywodził się, tak jak mechanizmy funkcjonowania poszczególnych państw członkowskich, z narzuconego przez Związek Radziecki modelu kierowania — typu nakazowo-rozdzielczego, charakteryzującego się scentralizowaniem decyzji, niewielką rolą rynku i parametrów ekonomicznych. Odejście od rynku i ekonomii spowodowało, że RWPG nie osiągnęła celów, do których została powołana, a konkretne zadania, oderwane od rzeczywistych warunków, miały charakter postulatów i pobożnych życzeń. Te nieprawidłowości oraz przemiany społeczno-

^ S. Lis, S. Miklaszewski, Procesy międzynarodowej integracji regionalnej, AE, Kraków 1990, s. 30

K. Wilk, wyd. cyt., s. 107.

S. Miklaszewski, Mechanizm regionalnej integracji gospodarczej, AE, Kraków 1991, s. 11.

Tamże.

Międzynarodowe stosunki..., s. 273.

Współczesna gospodarka..., s. 216; Procesy integracyjne..., s. 27.