skanuj0049

Procesy strzelców przy Murze Berlińskim

4. Wydaje mi się, że zarzut ten podnosi jedną z najbardziej poważnych kwestii niniejszego wyroku — punkt ten ma szczególnie istotne znaczenie w sytuacjach, gdzie uprzedni, niedemokratyczny (np. socjalistyczny) reżim zostaje obalony, a w jego miejsce wstępuje ustrój demokratyczny. Wskazuje on wyraźnie, że interpretacja oraz zastosowanie prawa zależy od ogólnego porządku politycznego, w którym prawo funkcjonuje jako podsystem.

5. W rzeczywistości sądy NRD, stosując te same przepisy Konstytucji NRD (art. 19 i 30) oraz innych aktów prawnych, jak też przepisy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 12), nigdy by nie doszły do tych samych rezultatów, do jakich doszły sądy niemieckie po zjednoczeniu oraz Trybunał w niniejszym wyroku, z powodu ich całkowicie odmiennego podejścia w kwestii interpretacji i stosowania prawa.

6. Różnica w interpretacji i stosowaniu prawa pomiędzy systemem demokratycznym a systemem socjalistycznym obejmuje wszelkie istotne elementy prawa w szerokim rozumieniu — w szczególności źródła prawa, autonomię rozumowania prawnego oraz interpretację norm prawnych (w szczególności przez niezależnych sędziów), metody interpretacji norm prawnych, hierarchię norm prawnych oraz wiążący charakter prawa dla władz państwa. W związku z tym, te same teksty prawne (Konstytucja NRD oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych), zastosowane zgodnie z różną metodologią stosowania prawa właściwą dla danego porządku politycznego, doprowadzą do odmiennych rezultatów.

7. Powstaje wówczas pytanie, czy po zmianie ustroju politycznego, z socjalistycznego na demokratyczny, stosowanie »starego« prawa, ustanowionego przez poprzedni, niedemokratyczny reżim, zgodnie z metodą interpretacji i stosowania prawa właściwą dla nowego, demokratycznego porządku prawnego, jest prawnie uzasadnione.

8. Chciałbym podkreślić, że moim zdaniem nie ma miejsca dla innych rozwiązań. Państwa demokratyczne mogą pozwolić swoim instytucjom na stosowanie prawa — nawet prawa uprzednio obowiązującego, wywodzącego się z przeddemokratycznych ustrojów — tylko w taki sposób, który jest właściwy dla demokratycznego porządku prawnego (w takim sensie, w jakim to pojęcie jest rozumiane w tradycyjnych demokracjach).

Korzystanie z jakiejkolwiek innej metody stosowania prawa (co pociąga za sobą osiąganie różnych rezultatów na podstawie tych samych tekstów prawnych) naruszałoby samo istotę ordre public państwa demokratycznego.

9. Te same zasady odnoszą się również do interpretacji i stosowania norm prawa międzynarodowego, takich jak Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych. Pakt, który został podpisany i ratyfikowany przez większość państw na świecie — zarówno demokratycznych, jak i niedemokratycznych (a wśród nich NRD). Państwo demokratyczne może dokonać interpretacji i stosować Pakt (jak też inne międzynarodowe normy prawne) jedynie zgodnie z metodologią stosowania prawa, która jest nierozerwalnie związana z ustrojem demokratycznym. W niniejszej sprawie zostało to uczynione przez niemieckie sądy krajowe (zob. wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego).

10. W takim razie interpretacja oraz stosowanie krajowych oraz międzynarodowych norm prawnych zgodnie z metodologią socjalistyczną czy też jakąkolwiek inną metodologią niedemokratyczną (których rezultaty są nie do przyjęcia przez system demokratyczny) z punktu widzenia systemu demokratycznego powinny być uznane za błędne. Odnosi się to zarówno do oceny ex post facto praktyki prawnej minionych reżimów niedemokratycznych (tak jak w tym wypadku, choć taka sama sytuacja może oczywiście zaistnieć w innych nowych demokracjach), jak i do oceny faktycznej praktyki prawnej (np. dotyczącej Paktu) obecnych reżimów niedemokratycznych. Praktyka taka powinna być uznawana za nadużycie prawa. Po zmianie obowiązującego w państwie systemu politycznego na system demokratyczny, osoby odpowiedzialne nie mogą usprawiedliwiać swojego postępowania, opierając się na »specyficznym« sposobie, w jaki prawo jest interpretowane przez reżimy niedemokratyczne.

11. Moim zdaniem, jest to istotny wniosek, który wynika bezpośrednio z wewnętrznej uniwersalności praw człowieka oraz wartości demokratycznych, którymi związane są wszystkie instytucje demokratyczne. Przynajmniej od czasów Trybunału Norymberskiego koncepcja porządku demokratycznego jest prawidłowo rozumiana na świecie, a przez to możliwa do przewidzenia przez każdego.

209