socjologia 3

168 Rozdział 6. Socjologia ciała - zdrowie, choroba i starzenie się

nych odegrały dwa wielkie ogólnokrajowe badania nad zdrowiem w Wielkiej Brytanii: Black Report z 1980 roku i The Health Divide z roku 1987. Wyniki były dla wielu porażające. Zdrowie społeczeństwa jako całości poprawa się, ale między poszczególnymi klasami występują znaczne niewspółmierności, zaznaczające się we wszystkich wskaźnikach, od wagi urodzeniowej, przez ciśnienie krwi, do ryzyka choroby chronicznej. Jednostki zajmujące wyższą pozycję socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze, wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki z dołu drabiny społecznej. Największe różnice dotyczą śmiertelności niemowląt, dzieci umierających przed ukończeniem pierwszego roku życia (zob. tabela 6.1) i śmiertelności wśród dzieci, ałe w przypadku ludzi uboższych ryzyko śmierci jest wyższe w każdym wieku.

Browne i Bottrill (zob. 1999) dokonali zestawienia niektórych najważniejszych klasowych nierówności zdrowotnych. Okazuje się, że:

■ Niewykwalifikowani pracownicy najniższego szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed osiągnięciem wieku emerytalnego niż najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna).

■ W rodzinach pracowników niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo poronienia lub śmierci noworodka w pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych.

■ Jednostka urodzona w I klasie społecznej (ludzie z wyższym wykształceniem) żyje przeciętnie siedem lat dłużej niż osoba urodzona w V klasie społecznej (niewykwalifikowanych pracowników fizycznych).

■ Około 90% głównych przyczyn śmierci częściej niż w innych klasach występuje w klasach IV i V (zob. diagram 6.1).

Tabela 6.1. Śmiertelność niemowląt w Wielkiej Brytanii (liczba zgonów na 1000 żywych urodzeń)

Urodzone ze związku małżeńskiego

Zawód ojca

Przedstawiciel inteligencji	7,8	5,0	3,6
Kierownik lub przedstawiciel personelu technicznego 8,2		5,3	4,4
Wykwalifikowany pracownik niofizyczny	9,0	6,2	5,4
Wykwalifikowany pracownik fizyczny	10,5	6,3	5,8
Pracownik częściowo wykwalifikowany	12,7	7,2	5,9
Pracownik niewykwalifikowany	15,7	8,4	7.8
Inny	15,6	11,8	8,3
Razem	10,4	6,3	5,4
Urodzone poza związkiem małżeńskim
Rejestrowane przez parę	14.1	8,7	6,9
Rejestrowane przez samotną matkę	16,2	10,8	7,2
Razem .	15,0	9,3	7,0
Źródfo: isloc iałTrends' 1999: i2Ó ('ia:^f Office7or National Sfetistićs; General Retister Office for Scotland; t>			lófthe
Ireland Stałfetics and Research Agenby)$8$ł?''

■ Osoby należące do klasy robotniczej częściej odwiedzają lekarzy i skarżą się na więcej różnych chorób niż pracownicy wykwalifikowani; długotrwale choroby dwa razy częściej dotykają pracowników fizycznych niż najwyżej wykwalifikowane grupy zawodowe.

■ Związane z przynależnością klasową nierówności zdrowotne są jeszcze bardziej wyraźne wśród ludzi długo pozostających bez pracy. Ludzie, którzy mają pracę, żyją dłużej niż bezrobotni.

Badania przeprowadzone w innych krajach uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną zależność między klasą a zdrowiem. Zdaniem niektórych uczonych ta relatywna nierówność pod względem zdrowia między najbogatszymi i najbiedniejszymi członkami społeczeństwa wciąż rośnie. Jednakże żadne z licznych badań nad związkiem między nierównościami zdrowotnymi a klasą społeczną nie ukazało faktycznych mechanizmów leżących u podstaw tej korelacji. Powstało kilka konkurencyjnych hipotez dotyczących przyczyn jej istnienia:

1. Hipoteza artefaktyczności skupia się na problematycznej naturze konstruowania statystyk. Zdaniem niektórych ekspertów' pomiary zmiennych zarówno klasy, jak i zdrowia są podatne na różnego rodzaju wypaczenia i nie zawsze można na nich polegać. Zatem każdy związek, na jaki wskazują, należy przyjmować sceptycznie, gdyż może on wynikać jedynie ze sposobu opracowania danych.

2. Hipoteza doboru zdrowotnego mówi, że to raczej zdrowie jednostki decyduje o jej pozycji społecznej, a nie odwrotnie. Zgodnie z tym stanowiskiem osobom cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się powodzi i łatwiej pną się w górę drabiny społecznej, osoby słabego zdrowia zaś z natury rzeczy zatrzymują się na jej

Diagram 6.1. Śmiertelność mężczyzn w wieku 15 64 lat (1976-1989) według przyczyny śmierci oraz przynależności do klasy społecznej

Źródło: .Soctology Revlew* listopad 1953: 3 (za: „Population Trertds’ 1995) (Crown copyright].