0000030

44 Badanie kliniczne w neurologii

poziomą (sitową) kości sitowej, wypustki dośrodkowe dochodzą do opuszki węchowej, która pozostaje w styczności z blaszką sitową. Neurony drugiego rzędu, mieszczące się w opuszce węchowej, tworzą szlak węchowy i biegną ku tyłowi od opuszki, rynienką węchową kości czołowej do trójkąta węchowego, dalej do mózgu i do zakrętu hipokampa tej samej strony. Istnieją również dalsze złożone połączenia, mianowicie z hipokampem, sklepieniem, ciałami sutkowa-tymi, polem groszkowatym, przegrodą przezroczystą, spoidłem przednim, jądrami migdałowatymi i jądrami uzdeczki, nie mają one jednak większego znaczenia klinicznego dla węchu.

Badanie kliniczne. Do badania węchu posługujemy się substancjami o silnym zapachu, jak salicylan metylowy i kamfora. Zdolność rozpoznawania ich badamy oddzielnie dla każdego z nozdrzy, polecając wziewać substancję testową, przy czym drugie z nozdrzy zatykamy. Zapytujemy badanego, czy odczuwa zapach, a w razie odpowiedzi twierdzącej prosimy o określenie go. Jeśli nawet nie umie on podać nazwy, to sama ocena zapachu wystarczy do wyłączenia anosmii.

Interpretacja. Jednostronne zmiany mózgowe z reguły nie powodują utraty czucia węchu, o ile nie doszło do uszkodzenia szlaków węchowych. Schorzenie wewnątrznosowe stanowi pospolitą przyczynę osłabienia węchu i należy je wyłączyć przed ustaleniem rozpoznania anosmii neurogennej. Uszkodzenie jednego

Nucleus motorius nervi V

Nucleus nervl V! Nucleus motorius nervl VI! Nucleus salivarius superior Nucleus salivarius Inferior

Nucleus motorii-s dorsatis nervi X Nucleus ambiguus

Nucleus nervi XII

Nucleus Westphali-Edingeri Nucleus nervi III Nucleus nervi IV

Corpus

quadrigeminum anterius

Corpus geniculatum mediale

Corpus

quadrigeminum posterlus Nucleus

mesencephalicus nervi V

Brachium pontis Nucleus sensibilis nerv» V

Colliculus faciolis

Nucleus vestibularis Nucleus cochlearis

Nucleus tractus soli torii

Trlgonum nervi hypoglossi Nucleus spinalis nervi V

Nucleus commissurolis

Ryc. 3. Jądra nerwów czaszkowych (wg Herrick, z S. W. Ranson i S. L. Clark: The Anaiorny

of the Nervous System)

szlaku węchowego wywołuje anosmię jednostronną. Zwykłymi przyczynami anosmii neurogennej są guzy u podstawy płata czołowego (np. oponiak wychodzący z rynienki węchowej) i urazy.

NERWY CZASZKOWE II, III, IV i VI

Nerwy te omawiamy w rozdziale następnym, poświęconym okulistyce neurologicznej.

NERW CZASZKOWY V — NERW TRÓJDZIELNY

Anatomia. Nerw trójdzielny jest najgrubszym spośród nerwów czaszkowych; zaopatruje on czuciowo twarz oraz błonę śluzową jamy ustnej i nosa, ruchowo zaś — mięśnie żucia.

Większość ciał komórkowych czuciowej części nerwu trójdzielnego leży w zwoju Gassera; nieliczne tylko znajdują się w jądrze śródmózgowym nerwu V. Komórki zwoju Gassera są jednobiegunowe i dają początek włóknom rozwidlającym się; gałązki obwodowe wchodzą w zakres trzech gałęzi nerwu. Gałązki dośrodkowe tworzą korzonek czuciowy i wnikają do bocznej części mostu, gdzie dzielą się na włókna wstępujące i zstępujące. Gałązki wstępujące przechodzą do głównego jądra czuciowego (związanego zasadniczo z czuciem dotyku) i do śródmózgowego korzonka nerwu (związanego z propriocepcją mięśni żucia oraz ozębnej). Gałązka zstępująca tworzy korzonek zstępujący nerwu trójdzielnego i zaopatruje czucie bólu oraz cieplikowe. Korzonek biegnie po tej samej stronie drogą mostu i rdzenia przedłużonego aż do górnych odcinków rdzenia kręgowego, oddając po drodze gałązki końcowe i obocznice do jądra szlaku rdzeniowego nerwu trójdzielnego. Z jądra tegoż szlaku większość włókien drugiego rzędu przechodzi na stronę przeciwną i wstępuje do części przyśrodkowej jądra brzusznego tylnego wzgórza. Reprezentacja korowa dla czucia twarzy mieści się w dolnej części zakrętu środkowego tylnego strony przeciwnej.

Jądro ruchowe nerwu trójdzielnego leży na wysokości środkowego poziomu mostu przyśrodkowo i brzusznie względem głównego jądra czuciowego. Włókna odśrodkowe z tego jądra opuszczają most, biegną poniżej zwoju Gassera, aby wejść w skład nerwu żuchwowego.

Trzy gałęzie nerwu trójdzielnego są to: oczna, szczękowa i żuchwowa.

Gałąź pierwsza, nerw oczny, biegnie do górnej części oczodołu przez szczelinę oczodołową górną i rozgałęzia się w spojówce, rogówce, powiece górnej, czole, grzbiecie nosa i owłosionej skórze głowy, gdzie sięga ku tyłowi aż do szczytu czaszki. Zaopatruje czuciowo obszar przedstawiony na ryc. 50, str. 186 rozdział 10.