10022

■ty logistyki przedsiębiorstw

H -Ch. Pfohl podaje, że przyjęte w ekonomice przedsiębiorstw koncepcje systemu rozliczania kosztów i wyników niedostatecznie uwzględniają specjalne wymagania informacyjne logistyki, gdyż są one pierwotnie ukierunkowane na wytwarzanie [36]. W literaturze znaleźć można wiele założeń do opracowania rachunku kosztów częściowych, zorientowanego na logistykę, które jednak w bardzo różnym stopniu uwzględniają specyficzne problemy rachunku kosztów i wyników w logistyce. Istotne są:

• Problemy z odwzorowaniem procesów zachodzących w przedsiębiorstwie w modelu rachunku kosztów i wyników, które mogą być przyporządkowane w obszarze logistyki, szczególnie problematyce: usług, różnorodności, wielkości pomiarowych i rozliczeń. Usługi trudniej poddają się ocenie niż świadczenia rzeczowe ze względu na swój niematerialny charakter. Rozliczenie kosztów logistyki jest utrudnione również przez to, że wiele działań logistycznych przebiega bez korespondujących z nimi płatności (np. procesy magazynowe) i dlatego są one rozliczane wewnętrznie, bez odniesienia do wartości rynkowej usługi. Dowolne rozliczenie kosztów wynika przede wszystkim z tego, że w przypadku kosztów logistyki chodzi w większości o koszty ogólne. Poza tym działania logistyczne obejmują często produkcję wyrobów pochodnych, powstających równolegle w toku danego procesu technologicznego, przez co związana z tym problematyka rozliczania kosztów uzyskuje stosunkowo duże znaczenie. Ponadto zespolony charakter świadczenia usług logistycznych utrudnia rozliczenie kosztów (np. wiele kosztów logistyki powstaje w tzw. „punktach kosztów mieszanych , wspólnie z działami produkcyjnymi). Niebezpieczeństwo dowolnego postępowania powstaje także przy rozliczaniu kosztów kalkulacyjnych, np. przy określaniu kosztów zamrożenia kapitału w zapasach magazynowych. Różnorodność koniecznych do odwzorowania systemów logistycznych wymaga, aby rachunek kosztów i wyników odnosił się tylko do ściśle określonych sytuacji logistycznych.

W celu rejestracji usług logistycznych stosuje się wiele ważnych wielkości miar, takich jak: palety, tony, cetnary, tonokilometry, sztuki, dyspozycje magazynowe, zamówienia wysyłkowe, komunikaty o nadejściu towaru, dane o terminie dostaw. W produkcji są to z reguły liczby sztuk lub ton w określonym czasie. Wielkości miar ilości towaru, czasu i odległości mają równorzędne znaczenie, przy czym ilości towarów są mierzone w bardzo różny sposób. Określone narzędzie, jako świadczenie rzeczowe, jest np. zdefiniowane przez podanie gatunku materiału, kształtu, wymiarów i tolerancji [36, s. 259].

I Problemy nośników kosztów. Jako rodzaje nośników kosztów rozróżnia się zwyczajowo półfabrykaty i wyroby gotowe. Koszty usług wewnątrzzakłado-

wych są ujmowane w tradycyjnym rachunku kosztów na pozycjach kosztów pomocniczych i metodami wewnątrzzakładowego rozliczania usług przenoszone na pozycję kosztów głównych. Problematyka logistycznych nośników kosztów jest jednak bardziej złożona i obejmuje dwa następujące aspekty:

1) Z jednej strony do oceny logistycznych decyzji alternatywnych, których oddziaływanie na koszty i wyniki można przyporządkować poszczególnym zamówieniom, w planowaniu transportu istnieć musi możliwość ustalania specyficznych cech poszczególnych zamówień, np. minimalne wielkości zamówień i ewentualne dopłaty za nie. Istotne koszty dla poszczególnych stopni i elementów składowych obsługi oraz możliwość zaliczania kosztów i usług poszczególnym klientom i regionom stanowią warunek wstępny stosowania zróżnicowanej polityki obsługi.

2) Z drugiej strony dla określenia wyników przedsiębiorstwa i dla kalkulacji produkcji istotne jest także przyporządkowanie kosztów logistyki i efektów do produktów, grup produktów albo działów. Dlatego konieczne jest ukierunkowanie rachunku rodzajów kosztów i miejsc powstawania kosztów na zróżnicowany, logistyczny rachunek nośników kosztów, co nie występuje w tradycyjnym rachunku kosztów i wyników. Postępowanie w tym zakresie przedstawia rysunek 5.

Rys. 5. Przegląd podstawowych kroków do rejestracji zależności między kosztami logistyki

i wynikami

Źródło: H.-Ch. Pfohl, Zarządzanie logistyką. Funkcje i instrumenty, ILiM, Poznań 1998, s. 260.