1 (114) 3

228 Przekłady prozy dla dzieci i młodzieży z literatur obcych

w tym okresie spełniała niepoślednią rolę w torowaniu drogi nowej, socjalistycznej ideologii w życiu duchowym naszego narodu, że sprzyjała kształtowaniu wśród młodzieży socjalistycznej świadomości i pozwalała w znacznym stopniu zaspokajać istotne potrzeby społeczne kraju, który toczył w tym czasie uporczywą walkę z siłami wrogimi i wstecznymi o utrwalenie nowego ustroju społecznego.

KSIĄŻKA OBCA ZDOBYWA POLSKI RYNEK CZYTELNICZY

W drugim pięcioleciu powojennym polityka wydawnicza w dziedzinie tłumaczeń uległa znacznym modyfikacjom. Do przekładów książek autorów radzieckich doszły utwory pisarzy z innych krajów socjalistycznych, które w sposób wydatny wzbogaciły zasób lektur dla młodzieży i za pośrednictwem przekazywanych treści zbliżały młodzież polską do wielkiej rodziny narodów socjalistycznych. W sposób nieśmiały zaczęto także sięgać do utworów postępowych pisarzy dla młodzieży spoza bloku państw socjalistycznych; praktyka ta upowszechniła się w pełni w latach późniejszych.

Wśród utworów obcych, które w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych udostępniono młodzieży polskiej, czołowe miejsce zajęły powieści i opowiadania obyczajowe z tematem współczesnym. Kolejna lokata przypadła prozie historycznej i biograficznej. Na dalszym planie wystąpiły utwory podróżniczo-przygodowe i fantastycznonaukowe. Preferowanie w polityce wydawniczej prozy z tematem współczesnym było logicznym następstwem ogólnych dążeń w ówczesnym życiu literackim i zarazem praktyczną realizacją postulatów wysuwanych wówczas przez krytykę i politykę kulturalną w tych latach.

W przełożonych na język polski tekstach prozatorskich z tematem współczesnym uwaga pisarzy koncentrowała się z jednej strony na poważnych problemach natury społecznej i moralnej, jakie rodziły typowe dla danego kraju warunki społeczno-polityczne i niezwykle- istotny w tym przypadku czas historyczny, z drugiej zaś — na codziennym życiu dzieci w środowisku rodzinnym i szkolnym.

Kwestie społeczne doszły do głosu w nacechowanej silnymi akcentami ideologicznymi powieści włoskiego pisarza, komunisty, Marcelego Argilli pt. Drużyna z Yallescura (I wyd. poi. 1956). Przedstawił w niej autor losy dzieci z wioski położonej w delcie Padu, które wraz z dorosłymi walczą o ziemię i pracę dla miejscowych chłopów, przeciwstawiają się wyzyskowi obszarni-

czemu i tworzą przy tym własne pionierskie „miasteczko”. Symbolizuje ono ich dążenia do sprawiedliwości i nowego ładu społecznego.

Walka o sprawiedliwość społeczną to nie jedyny temat, jaki się przewijał w przekładach z lat pięćdziesiątych. Dowodzi tego między innymi książka bułgarskiej pisarki Dory Gabe pt. Miczeto, siostra Piotrusia (I wyd. poi. 1950), poświęcona czasom wojny i wolnościowej problematyce walk partyzanckich, w których uczestniczyła także młodzież.

O życiu dzieci w okresie wojny i patriotycznych postawach młodych bohaterów manifestowanych w walce o wyzwolenie kraju piszą również autorzy radzieccy, mianowicie wymieniany tu już Jakub Taje w powieści Drużyna Miszki (I wyd. poi. 1953) oraz Wasyl Kozaczenko w książce Świadectwo dojrzałości (I wyd. poi. 1951).

Aktualna dla społeczno-politycznego programu lat pięćdziesiątych kolektywizacja wsi, dość często opisywana w naszej rodzimej twórczości literackiej w tym okresie, znalazła oświetlenie w książce Witalisa Gubariewa pt. Pawlik Morozow (I wyd. poi. 1951). Jest to utwór przedstawiający udział dzieci w organizacji życia kołchozowego.

Z utworów traktujących o przeobrażeniach społeczno-polityćznych i codziennym życiu w okresie powojennym w krajach socjalistycznych wymienić należy: książkę węgierskiej pisarki Klary Feher pt. Pierwszy tydzień (I wyd. poi. 1951) i powieść pisarza z NRD Hansa Krausego pt. Rodzina Haberman-nów (I wyd. poi. 1951).

Przytoczone tu przykładowo książki z bohaterem młodzieżowym zaangażowanym w sprawy dorosłych, w aktualne problemy polityczne i społeczne własnego kraju, w walkę wolnościową, w pracę i służbę społeczną dla narodu, przypominają nasze rodzime utwory „młodzieżowe” z tych lat.

W sensie literackim górowały nad tym nurtem prozy te przekłady, w których do głosu doszła problematyka moralna. Wśród nich dominowały pozycje autorów radzieckich.

Niezwykle cenne było zwłaszcza dwutomowe wydanie Dziel wybranych Lwa Kassila (I wyd. poi. 1950) — twórcy, który pisząc o życiu młodzieży, eksponował szereg doniosłych problemów wychowawczych, takich jak miłość do kraju ojczystego, szacunek dla pracy, pozytywny wpływ zespołu na charakter jednostki itp.

Z zamieszczonych w Dziełach... utworów o tematyce moralno-obyczajowej na uwagę zasługuje między innymi ciekawa opowieść o życiu dzieci z rodziny inteligenckiej w okresie powstawania socjalistycznego państwa radzieckiego pt. Szwambrania (I wyd. poi. pow. 1950). Zbuntowani przeciw