1 (118) 2

236 Przekłady prozy dla dzieci i młodzieży z literatur obcych

1952), opowiadania biograficzne o A. Gajdarze Borysa Jemielianowa pt. Opowiadania o Gajdarze (I wyd. poi. 1951), opowiadanie autobiograficzne

0 dzieciństwie i młodości Maksyma Gorkiego pt. Jak uczyłem się (I wyd. poi. 1951), opowieść autobiograficzną Aleksego Tołstoja pt. Dzieciństwo Nikity (I wyd. poi. pow.1950) i in. Wyliczone tu biografie i autobiografie literackie zapoznawały, najczęściej w formie zbeletryzowanej, z kolejami życia ludzi wybitnych, z niełatwą, pełną wyrzeczeń i uporczywego trudu cfrog^do sławy osób zasłużonych dla nauki i światowej kultury. Widać w nich prawdziwą troskę o prawdopodobieństwo psychologiczne przedstawianych sytuacji

1 zabiegi zmierzające do odbrązowienia kreowanych postaci historycznych. ' Dla pełniejszego obrazu upowszechnianej na naszym gruncie biografisty-

ki obcej warto jeszcze wspomnieć o dwóch utworach biograficznych Lwa Kassila, a mianowicie o Barwach wschodzącego słońca (I wyd. poi. 1956) — powieści z życia Koli Dmitrijewa, ucznia średniej moskiewskiej szkoły plastycznej, który zginął tragicznie w 1948 r., oraz Ulicy młodszego syna{I wyd. poi. 1951) — powieści o radzieckim chłopcu W. N. Dubininie, napisanej wspólnie z M. Polanowskim. Obie książki ukazują atmosferę życia rodzinnego i szkolnego, młodzieńczą przyjaźń, a także patos walki młodzieży radzieckiej z hitlerowskim najeźdźcą i należą do nurtu wartościowej prozy „młodzieżowej”.

Skromne miejsce wśród przekładów w latach pięćdziesiątych zajmowała proza przygodowo-podróżnicza. Z nielicznych utworów o tej tematyce na uwagę zasługują: z literatury radzieckiej — książka Konstantego Badigina Dzielna załoga (I wyd. poi. 1955); opowiadania przygodowo-przyrodnicze dla dzieci Włodzimierza Arsenjewa W tajdze (I wyd. poi. 1950); powieść dla młodzieży opisująca podróż po Dalekim Wschodzie, tajdze i górach Sichote--Aliń, tegoż autora Po Kraju Ussuryjskim (I wyd. poi. 1951); opowiadania dla młodzieży, o podróżach i przygodach morskich, Borysa Żitkowa Historie morskie (I wyd. poi. 1950); utwory o wyprawach polarnych i odkryciach naukowych, M. Małyszewa Złote jezioro (I wyd. poi. 1955) i G. Kublickiega Odkrywcy Antarktydy (I wyd. poi. 1950); oraz z literatury francuskiej — powieść Michała Rouze W zatopionym lesie (I wyd. poi. 1956), z emocjonującymi wątkami przygodowo-sensacyjnymi, o wakacyjnej wędrówce grupy dzieci, które odkrywają jaskinię ze starorzymskimi zabytkami.

Wymienione książki przygodowo-podróżnicze nie wniosły w zasadzie do tego nurtu tematycznego prozy na gruncie polskim wartości nowych ani w sensie tematycznym, ani formalnym. Poszerzyły jedynie wydatnie listę popularnych wśród młodzieży i chętnie przez nią czytanych lektur.

W drugim pięcioleciu powojennym nasze piśmiennictwo „młodzieżowe” wzbogaciło się także o cenne pozycje obce (głównie z literatury radzieckiej) o tematyce przyrodniczej. Niektóre z nich. jak na przykład Zajmująca botanika A. Cingera (I wyd. poi. ! 953) czy też książka Co działo się na ziemi miliony lat temu Waleriana Gromowa (I wyd. poi. 1954), były przeznaczone dla czytelników starszych. Inne natomiast, jak zbeletryzowane opowiadania

0 przyrodzie i życiu zwierząt Witalisa Bianki (Dziupla — I wyd. poi. 1950, Leśna gazeta — I wyd. poi. 1950, Tajemnica nocy leśnej— I wyd. poi. 1951), powiastki o zwierzętach z ogrodu zoologicznego Katarzyny Boroniny (Opowieści lekarza zwierząt — I wyd. poi. 1950), opowiadania o * zwierzętach Wiery Czapliny (Czworonożni przyjaciele — I wyd. poi. 1950), utwór Grzegorza Dmitrijewa (Szpak Wlodzia — I wyd. poi. 1950) oraz opowieści przyrodnicze Włodzimierza Durowa (Moje zwierzęta — I wyd. poi. 1950), Borysa Jemielianowa (W starym lesie — I wyd. poi. 1951), Konstantego Paustow-skiego (Dni lata — I wyd. poi. 1950), Michała Priszwina (Jastrząb i skowronek — I wyd. poi. 1950, W krainie dziadka Mazaja — I wyd. poi. 1950, Złota łąka — I wyd. poi. 1955), Grzegorza Skrebickiego (Opowiadania myśliwego — I wyd. poi. 1951, Przyjaciele mojego dzieciństwa — I wyd. poi. 1951)

1 Eugeniusza Spangenberga (Przygody przyrodnika — I wyd. poi. 1950, Polowanie na żółwie — I wyd. poi. 1951, Pasażer na gapę — I wyd. poi. 1952) przetłumaczono z myślą o czytelniku młodszym.

Powyższe przekłady, często bliskie literaturze popularnonaukowej z racji skąpej^- beletryzacji materiału przyrodniczego, posiadały niejednolitą wartość literacką. Ponieważ jednak zasób naszych lektur z tego zakresu był więcej niż skromny, spełniały ważne funkcje poznawcze i wychowawcze. Między innymi rozszerzały wiedzę młodzieży o świecie przyrody, kształciły kulturę uczuć i wrażliwość na piękno otaczającego świata.

W drugim pięcioleciu powojennym zaszły też pewne zmiany w prozie fantastycznej i fantastycznonaukowej. Aczkolwiek nie przeżywała ona jeszcze prawdziwego renesansu, pojawiły się już przecież książki, które zaspokajały nasze najpilniejsze potrzeby w tym zakresie. Skromną nadal naszą twórczość rodzimą o tej tematyce wzbogaciły tłumaczenia wartościowych pozycji obcych, a zwłaszcza radzieckich.

Z książek fantastycznych przełożono wówczas między innymi powieść radzieckiego pisarza Łazarza Łagina pt. Staruszek Hassan (I wyd. poi. 1954) oraz utwór włoskiego pisarza o poglądach lewicowych Gianni Rodariego pt. Opowieść o Cebulku (I wyd. poi. 1954).

Baśniowo-realistyczna powieść Łagina, przesycona pogodnym humorem