201030Image0020

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

Ryc. 34. Budowo naskórka

przez gruczoły potowe w procesach pcrspiracji i trunspiracji. Lój skórny jest wydzieliną gruczołów łojowych. Organizm wytwarza go około 2 g dziennic, przy czym połowa sckrccji jest wydzielana przez gruczoły łojowe rozmieszczone na skórze głowy. W skład łoju skórnego wchodzą kwasy tłuszczowe (palmitynowy, stearynowy i oleinowy) w formie wolnej (28%) lub trójglicerydów (32%). Znajdują się tam ponadto woski (14%), 5% skwalenu (ryc. 258) oraz inne węglowodory (8%), a także związki steroidowe (13%), w tym cholesterol (ryc. 36) i jego estry (4%).

Naskórek (ryc. 34A), czyli zewnętrzna część skóry, w swej podstawowej masie jest zbudowany z komórek warstwy zwanej stratum basalc (SB). Komórki warstwy SB dzielą się co około 28 dni. Po podziale połowa komórek przesuwa się do góry i tworzy warstwę stratum spinozum (SS). Nad SS znajdują się warstwy komórek stratum granulośum (SG), utworzone z przesuwających się na zewnątrz komórek SS.

Szczególną cechą komórek SG jest ich zdolność do wytwarzania granulowatych organelli. tzw. kcraiynosomów, bogatych w różnorodne lipidy, np. lecytyny, sfingomieiiny, czy też cholesterol. Budowę i właściwości lecytyn (ryc. 214) omówiono w rozdziale poświęconym emulgatorom kosmetycznym.

Sfingomieiiny (ryc. 35), podobnie jak lecytyny, są estrami kwasu cholinofosforowego, przy czym częścią alkoholową cząsteczki jest tutaj nienasycony aminoalkohol zwany sfin-gozyną. Amidowo połączone sfingozyny z kwasami tłuszczowymi (ryc. 35. RCO) nazywa się ceramidami.

Zawarty również w kcraiynosomach cholesterol (ryc. 36), należy do grupy naturalnych związków steroidowych. Warto podkreślić, że cholesterol jest także składnikiem łoju skórnego (do 4%), a o jego zastosowaniu w kosmetyce wspomniano w rozdziale 7.3.1.

Na powierzchni styku SG z najbardziej zewnętrzną zrogowacialą warstwą naskórka (ryc. 34A), zwaną stratum comeum (SC), keratynosomy są uwalniane z komórek do przestrzeni międzykomórkowej, a komórki macierzyste ulegają kcratynizacji, przechodząc w około piętnastorzędową warstwę komórek SC (ryc. 34A). Uwolnione z keratynosomów lipidy są tam metabolizowane przez różnorodne enzymy. W wyniku przemian enzymatycznych dochodzi do obniżenia w warstwie rogowej zawartości lipidów z grupami hydrofitowymi (lecytyny, sfingomieiiny). Wzrasta tam natomiast ilość trójglicerydów (10%), cholesterolu wolnego (20%) i zestryfikowanego kwasami tłuszczowymi (15%), ccramidów (25%) oraz wolnych kwasów tłuszczowych (20%). Taka zmiana w „asortymencie" i stężeniu lipidów w przestrzeni międzykomórkowej pomiędzy warstwami SG i SC wpływa na znaczne zmniejszenie zawartości wody i elastyczności komórek SC, tworzących najbardziej zewnętrzną, ochronną warstwę naskórka. Dla przykładu, usunięcie warstwy ochronnej skóry (SC) gwałtownie wzmaga rcsorpcję np. leków około 10 razy, a wody nawet 100 razy.

Rozdział 1 27