201030Image0021

ZARYS CHEMII KOSMETYCZNEJ

Można więc przyjąć, źc ochronna zewnętrzna ściana naskórka jest zbudowanu ze zrogo-wacinlych komórek, tzw. komcocytów (ryc. 34B), stanowiących cegiełki zespolone międzykomórkowym spoiwem (ryc. 34C), bogatym w składniki lipidowe uwolnione z kerutyno-somów. Reszty li po fi Iowę tych lipidów (cerumidów, cholesterolu, trójgliccrydów, kwasów tłuszczowych) rozpuszczają się w sobie wzajemnie (ryc. 34D) tworząc membrany lipidowe, poprzeplalune warstwą wodną, zawierającą zhydratyzowanc grupy polarne wymienionych połączeń lipidowych. Taka struktura membrun warstwy SC przypomina budowę otoczki pęcherzyków liposomów (ryc. 33).

Jak pokazano na rycinie 37. możliwe są dwie drogi przenikunia liposomów przez nic uszkodzoną warstwę SC.

Oroga transcotularna - przez korneocyty Droga Intercelularna - przez między*

i międzykomórkowe membrany lipidowe komórkowe membrany lipidowe

Ryc. 37. Drogi przenikania liposomów przez SC

Jest wysoce prawdopodobne, że liposomy są w stanic przenikać w nie naruszoną warstwę rogową skóry zarówno przez korneocyty, jak i międzykomórkowe membrany lipidowe, uwalniając przy tym składniki zamknięte w ich wnętrzu lub wbudowane w ich otoczkę. Składniki przenoszone przez liposomy można tak dobrać, aby za ich pomocą regulować właściwości warstwy SC. Jednak kinetyka tych zagadnień nic jest jeszcze całkowicie wyjaśniona.

Prawdopodobnie każde zwiększenie przenikania w zdrową i nic uszkodzoną skórę jest wynikiem podwyższenia stopnia płynności lipidowych membran międzykomórkowych warstwy SC oraz podwyższonej hydratacji keratyny warstwy rogowej naskórka.

Większą płynność międzykomórkowych membran lipidowych SC (ryc. 34C) osiągu się przez wzbogacenie ich o składniki zawierające rozbudowany fragment hydrofilowy (np. le-cytyny), w części lipofilowcj mające natomiast nienasyconą lub rozgałęzioną resztę tłuszczo-

wi\. Prowadzi to do upłynnienia lipidowych membran w przestrzeni międzykomórkowej oraz podwyższenia stopnia hydratacji kcralyny komórek warstwy SC. Zmiany te wzmagają absorpcję lipofilowych i hydrofitowych składników np. Icków do warstwy SC drogą trans-i intcrcclulumii, jak i dyfuzję tych związków w głębsze warstwy skóry. ’

Cel zustosowunia liposomów w kosmetyce i dermatologii jest zupełnie różny.

Zasadniczym celem stosowania liposomów w kosmetyce jest zapewnienie lepszych właściwości ochronnych skóry i jednocześnie utrzymanie właściwego poziomu hydratacji naskórka. Osiąga się to przez wykorzystanie liposomów do przenoszenia kompozycji naśladującej swoim składem budowę membran lipidowych warstwy SC. W wyniku fuzji takich liposomów z membranami lipidowymi warstwy SC dochodzi do wzbogacenia spoiwa międzykomórkowego w lipidy mało polarne (ccramidy, cholesterol i jego estry) czy też połączenia syntetyczne (np. lipidy oligooksyctylcnowc), co prowadzi do podwyższenia bariery ochronnej skóry, a jednocześnie zahamowania transdcrmalncj utraty wody. Poza lipidami, będącymi składnikami międzykomórkowej substancji zespalającej, preparaty zawierające liposomy, mogą przenosić w głębsze warstwy skóry kwas hialuronowy, wykazujący właściwość podwyższania stopnia hydratacji naskórka, hydrolizaty kolagenowe, cukry, kompleks witamin odżywczych (A, C, E, prowitaminę B_s), regulujących funkcjonowanie naskórka, ale także np. ekstrakty lymianku. Składniki transportowane przez liposomy mogą następnie wnikać do wnętrza komórek skóry w rezultacie interakcji liposomów z komórką, co sprzyja poprawie „kondycji" komórek skóry, utrzymaniu właściwej hydratacji naskórka oraz nadaniu skórze gładkości i delikatności. Interakcja liposomu z komórką może polegać na bezpośrednim wchłonięciu liposomu z powierzchni komórki, cndocytozie, czyli połączeniu się liposomu z błoną komórkową i uwolnieniu jego zawartości do cytoplazmy komórkowej, lub na wymianie tłuszczowej pomiędzy liposomcm a powierzchnią komórki, bez łączenia się samego liposomu z błoną komórkową.

Stosowanie kosmetyków z liposomami może więc korzystnie wpłynąć na stan skóry, lecz jednocześnie należy pamiętać, że zmiany wywołane w składzie lipidowych membran warstwy SC nic są trwale i mogą być przyczyną jeszcze trudnych do przewidzenia skutków ubocznych. Obecnie na rynku znajduje się około 80 wyrobów kosmetycznych zawierających liposomy przenoszące kompozycję, naśladującą składem membrany lipofilowc warstwy SC. a także inne składniki poprawiające „kondycję" komórek skóry.

W przeciwieństwie do preparatów kosmetycznych, wzmacniających barierę ochronną skóry, w dermatologii liposomy są nośnikami składników lipidowych z silnie polarnymi grupami hydrofitowymi (np. lecytyny) oraz lipidów z rozgałęzionymi i nienasyconymi resztami tłuszczowymi. Fuzja takich liposomów z międzykomórkowymi membranami lipidowymi warstwy SC zwiększa płynność tych membran i zaburza ich fizjologiczne właściwości. Jednocześnie liposomy same mogą przenosić wodę do warstwy rogowej skóry i tym sposobem podwyższać stopień hydratacji SC. Wymienione skutki działania liposomów wzmagają przenikanie hydrofitowych i lipofilowych składników leku drogą transcclulamą i intercelu-lamą przy miejscowym zastosowaniu preparatu. Z dermatologicznych preparatów leczniczych o podłożu liposomowym dostępny jest na rynku krajowym Pcvaryl Lipogcl. którego składnikiem czynnym jest cconazol, będący pochodną imidazolu o właściwościach przcciw-grzybiczych.

Rozdział 1 29