201030Image0040

ZA/iy* CHEMII KOSMETYCZNEJ

W preparatach przeciwłupieżowych występuje zarówno sama rezorcyna, jak i jej mono-octan (Eurcsol. acctylresorcinol) - rycina 95.

Rezorcyna jest ciałem stałym, rozpuszczalnym w wodzie i etanolu, a jej roztwory działają przcciwhaktcryjnic, kcrutolitycznic. przeciwłojotokowo i przeciwświądowo. W artykułach przeciwłupieżowych oraz środkach na porost włosów występuje ona w stężeniu 0,5-1%. Wadą rezorcyny jest jej drażniący wpływ na skórę oraz możliwość wchłaniania się przez powłoki ciała. Ponadto obecność rezorcyny w artykułach do pielęgnacji włosów może być przyczyną ich ściemnienia.

Właściwości i zastosowanie podobne do rezorcyny ma jej monooctan (ryc. 95). który jest olejem łatwo mieszającym się z rozpuszczalnikami organicznymi. Włuściwości dezynfekujące monooctanu rezorcyny są słabe, jednak ester ten stosuje się w preparatach przcciwłu-pieżowych. gdyż działa on również przeciwłojotokowo i humujc wypadanie włosów. Przyjmuje się ponadto, że w porównaniu z samą rezorcyną, w mniejszym stopniu wpływa on na ściemnienie włosów.

Należący do grupy chlorofenoli hcksach loro fen jest związkiem o właściwościach przeciwbakteryjnych i został scharakteryzowany już wcześniej, zarówno podczas omawiania konserwantów (rozdz. 2.1). jak i deodorantów (rozdz. 2.2. ryc. 80).

Jak już wspomniano, w szamponach przeciwłupieżowych jest stosowany również kwas salicylowy (ryc. 40). który ma właściwości antyscptyczne. kcralolitycznc oraz przcciwgrzy-biczc. Budowa chemiczna oraz inne zastosowania kwasu salicylowego w kosmetyce zostały przedstawione wc fragmencie dotyczącym środków konserwujących (rozdz. 2.2).

Starko I |e] związki

W składzie preparatów przeciwłupieżowych często występuje też siurka, której przypisuje się właściwości kcratolityczne, kenitoplastyczne. dezynfekujące oraz przcciwgrzybicze. Ponadto w szamponach przeciwłupieżowych dodatkowo wykorzystuje się jej działanie przeciw łojotokowe. Działanie przeciwłojotokowe opóźnia bowiem przetłuszczanie się włosów i jot istotne szczególnie w przypadku podwyższonej sckrecji gruczołów łojowych skóry głowy, co często towarzyszy łupieżowi. Ze względu na wymienione właściwości biologiczne, w kosmetyce siarka jest nie tylko składnikiem artykułów przeciwłupieżowych, ale występuje również w preparatach stosowanych na nieczystą cerę.

Za skuteczność dziobania preparatów zawierających siarkę odpowiuda, w głównej mierze, właściwy stopień jej rozdrobnienia. W preparatach dermatologicznych 90% siarki ma rozdrobnienie poniżej 20 pm. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że sama siarka, nawet w formie molekularnej, nic resorbuje się, ale na powierzchni skóry ulega redukcji do wielosiarczków oraz siarkowodoru, przechodzącego następnie w siarczki. Przyjmuje się, że wielosiarczki rozpuszczają keratynę, usuwając tym sposobem zrogowaccnia naskórka, siarczki natomiast działają zabójczo nu bakterie, grzyby i pasożyty skórne.

W kosmetyce siarka w postaci bardzo miałkiego, lekkiego, bezpostaciowego proszku (siarka strącona) jest doduwana m.in. do pudrów i kremów. W wodach do twarzy, preparatach do kąpieli oraz szamponach używa się natomiast siarki z solubilizatorami. co pozwala na uzyskiwanie klarownych jej roztworów z wodą lub alkoholami.

Podobnie jak w postaci wolnej, również siarka związana organicznie wykazuje działanie przcciwdrobnoustrojowc oraz reguluje aktywność gruczołów łojowych. Wykorzystywaną często w kosmetyce substancją, zawierającą siarkę związaną organicznie, jest ichtiol, spotykany również m.in. pod nazwami Amsubit, Biosulfocos, bilumol, Ichtammol. Lithol. Pis-ciol, Plesocid, Saurol, Thiolin.

Ichtiol, czyli sulfobituminian amonowy, jest produktem sulfonowania, a następnie zobojętniania amoniakiem oleju bitumicznego, bogatego w tiofen oraz jego cr./ł-alkilopochodnc (ryc. 96).

Tiofen (R.R,=H)

Alkilopochodnc tiofenu (R=-(CH₂)jCHj. -CH(CHj)₂. R,=H: R=H. R,=-(CHj)jCHj)1

Ryc. 96.

Kwasy tiofenosulfonowe, występujące w ichtiolu mają postać soli amonowych, a zawartość siarki związanej organicznie oraz w formie siarczanu amonu wynosi tam 8-10%, przy czym na siarczan amonu przypada około 1,2%. Ichtiol jest wiskozowatym olejem, mieszającym się z wodą, tłuszczami, gliceryną i wazeliną. W szamponach przeciwłupieżowych ichtiol stosuje się ze względu na jego regulujący wpływ na gruczoły łojowe, właściwości an-tyseplyczne oraz zmiękczające naskórek.

Z innych produktów pochodzenia naturalnego, w artykułach przeciwłupieżowych mogą być obecne również smoły, otrzymywane w wyniku suchej destylacji drewna drzew liściastych (brzozy, buku. jałowca) tzw. dziegieć. Przykładowo, dziegieć brzozowy zawiera związki fenolowe (krezole, ksylenolc), pirokatcchinę (pirokatechol). czyli o-dihydroksyben-zen (ryc. 97), oraz jej eter monometylowy (2-mctoksyfenol), zwany gwajakolem (ryc. 97). Wszystkie te związki odznaczają się silnymi właściwościami przeciwbaktcryjnymi. W smołach znajduje się też siarka (2-10%). Taki skład smół sprawia, że ich działanie biologiczne jest wielokierunkowe i obok aktywności antyseptycznej, przcciwświądowej. wysuszającej, kcratolitycznej, keratoplastycznej. wykazują także właściwości przcciwłojotokowc. Smoły nic drażnią przy tym skóry, nawet w przypadku jej stanu zapalnego, chociaż mogą być przyczyną fotoalergii. W kosmetyce smoły najczęściej są składnikami mydeł, wód do włosów czy też szamponów przeciwłupieżowych. Należy podkreślić, że do celów kosmetycznych nie mogą być używane smoły powstające w procesie suchej destylacji węgla, ponieważ mają one zupełnie inny skład chemiczny.

Rozdział 2 67