201030Image0118

ZAA YS CHEMII KOSMETYCZNEJ

kanału [2-metyloundckanaI (I), 2-mctylo- 10-undekenal (II)], oklanal (III, «=6); nonal (III, n=7). dodckanal (III, n= 10) oraz 2-nonenal (IV).

Pierwszy z zamieszczonych na rycinie 288 aldehydów (wzór I) wykazuje intensywny zapach pomarańczy oraz kadzidła. Aldehyd o wzorze II (ryc. 288) wyróżnia się zapachem kwiatowym. Oktanal (wzór III, n-6, ryc. 288), czyli aldehyd kaprylowy, ma owocowy zapach. a jego homolog (wzór III, n=7, ryc. 288), czyli aldehyd pelargonowy, obecny m.in. w olejkach cytrusowym, różanym, ma aromat różany. Omówione związki, podobnie jak dodckanal (aldehyd laurynowy, wzór III, n= 10, ryc. 288), są stosowane w przemyśle perfumeryjnym. Przykładowo, aldehyd laurynowy jest składnikiem kompozycji m.in. o zapachu tuberozy, gardenii i fiołka. Nonenal (wzór IV, ryc. 288) jest związkiem naturalnym, który oprócz właściwości zapachowych wykazuje również działanie repellentu, skutecznego przeciw karaluchom.

Kolejną serię substancji zapachowych z osmoforem aldehydowym tworzą aldehydy arylo-alifatyczne. Należą tu aldehyd fenylooctowy i pochodne aldehydu fenylopropionowego.

Aldehyd fenylooctowy (C₆H₅-CH₂CHO; Hyacinthin) jest stosowany do wytwarzania kompozycji o zapachu róży, hiacyntowym, gardenii i bzu czarnego. Zamiast samego aldehydu fenylooctowego często stosuje się stabilniejszy chemicznie jego dimetylowy acetal [C₆H₅CH₂CH(OCH₃)₂J.

Pochodnymi aldehydu fenylopropionowego są cyklamal (ryc. 289), czyli 3-(4-izopropy-lofcnyIo)-2-mctylopropanal o zapachu fiołków alpejskich i konwalii, oraz związki przedstawione na rycinie 290.

Aldehyd cynamonowy (ryc. 290) jest głównym składnikiem olejku cynamonowego, któremu nadaje charakterystyczny zapach, ale otrzymuje się go również na drodze syntezy. Syntetyczną pochodną aldehydu cynamonowego jest aldehyd amylocynamonowy (ryc. 290), czyli 2-amylo-3-fenylo-2-propen-1 -al, a ze względu na specyficzny zapach zwany też aldehydem jaśminowym lub jaśminalem. Przedstawione na rycinie 290 związki stosuje się w przemyśle perfumeryjnym do wytwarzania kwiatowych kompozycji zapachowych.

Do środków zapachowych, oprócz aldehydów aryloalifatycznych (ryc. 289,290), należą również niektóre aldehydy aromatyczne. Z połączeń takich znaczenie mają aldehyd benzoesowy (C₆H₃CHO), o zapachu gorzkich migdałów i stosowany do aromatyzowania tańszych

222

Rozdział U

artykułów, oraz niektóre jego pochodne, zawierające w pierścieniu aromatycznym, oprócz osmofom aldehydowego, również grupę alkilową, eterową i/lub fenolową (ryc. 291 i 292).

Aldehyd kuminowy (ryc. 291), czyli aldehyd p-izopropylobenzoesowy, jest cieczą o silnym kwiatowo-ziołowym zapachu. Aldehyd ten, podobnie jak piperonal (ryc. 291), zwany też heliotropiną, o zapachu wiśniowym i waniliowym, jest wyodrębniany z olejków eterycznych, ale oba związki mogą być również wytwarzane syntetycznie. W przemyśle perfumeryjnym zarówno aldehyd kuminowy, jak i piperonal są stosowane do wytwarzania kwiatowo-ziołowych kompozycji zapachowych. Aldehyd anyżowy (ryc. 291) jest prawdopodobnie produktem utlenienia anetolu (tab. VI) i występuje w kompozycjach o zapachu bzu czarnego oraz głogu. Ostatni z przedstawionych na rycinie 291 aldehydów, aldehyd salicylowy, podobnie jak benzaldehyd, ma zapach gorzkich migdałów.

Wanilinę (ryc. 292), czyli 4-hydroksy-3-metoksybenzaldehyd, ze względu na specyficzny przyjemny zapach i smak, stosuje się zarówno w wyrobach perfumeryjnych, jak i kosmetycznych do pielęgnacji jamy ustnej, gdzie jednocześnie jest ona korygcntem smakowym.

W preparatach kosmetycznych, zamiast waniliny, może być użyta jej etylowa pochodna (ryc. 292), czyli 3-etoksy-4-hydroksybenzaldehyd. znana także jako: bourbonal, ethyłprotal, yanillal. Bourbonal ma podobny do waniliny, lecz kilkakrotnie intensywniejszy zapach.

223

Rozdział l i