2tom228

5. MASZYNY ELEKTRYCZNE 458

W razie potrzeby należy ponadto stosować zabezpieczenia reagujące na niesymetrię obciążeń.

5.7.13.4. Zasady eksploatacji prądnic prądu stałego

Obecnie nie ma przepisów określających szczegółowe zasady eksploatacji prądnic prądu stałego. Użytkownicy tego typu maszyn mogą posługiwać się przepisami dotyczącymi eksploatacji prądnic synchronicznych oraz powinni korzystać z norm przedmiotowych i instrukcji fabrycznych.

Dla użytkowników prądnic prądu stałego szczególnie ważne są informacje dotyczące obsługi węzła komutator — szczotki. Powierzchnia ślizgowa szczotek powinna być dopasowana do powierzchni komutatora. W maszynach, w których nic stosuje się przesuwania szczotek po obwodzie komutatora, szczotki powinny znajdować się w położeniu oznaczonym przez wytwórcę.

Maszyny prądu stałego, a więc zarówno prądnice, jak i silniki, w znamionowych

warunkach pracy powinny być użytkowane przy stopniu iskrzenia nie większym niż 1 —

w zakresie od biegu jałowego do obciążenia znamionowego. W warunkach przeciążenia prądem równym 1,5 wartości prądu znamionowego, stopień iskrzenia nie powinien być większy niż 2 (patrz tabl. 5.62).

Do najczęstszych przyczyn nadmiernego iskrzenia szczotek można zaliczyć:

— zakłócenia w symetrii obwodu elektrycznego uzwojeń,

— wysunięcie szczotek ze strefy neutralnej,

— niestabilność zestyku ślizgowego,

— zakłócenie symetrii magnetycznej,

— niewłaściwe wyregulowanie elementów obwodu komutacyjnego.

5.7.14. Niektóre czynności obsługowe przy maszynach elektrycznych

5.7.14.1. Podstawowe czynności obsługowe

Trwałość maszyny elektrycznej zależy w znacznym stopniu od jej czystości. Szczególnie dotkliwe dla maszyny są zawilgocenia izolacji oraz zapylenia komutatora i pierścieni ślizgowych. Użytkowane maszyny należy więc często czyścić. Wnętrza maszyn należy przedmuchiwać strumieniem czystego suchego sprężonego powietrza. Czynność tę należy szczególnie często wykonywać w przypadku maszyn pracujących przy silnym zapyleniu otaczającego powietrza. Należy również zwracać uwagę na drożność kanałów wentylacyjnych, zwłaszcza w maszynach o chłodzeniu obcym.

5.7.14.2. Czynności obsługowe przy komutatorach

Szczególnie wrażliwym elementem maszyn elektrycznych są komutatory. Powinny one (co miesiąc) być oczyszczane z pyłu węglowego przy użyciu miękkich szmatek flanelowych lub zamszowych. Gdy powierzchnia komutatora jest zatłuszczona należy przetrzeć ją szmatką lekko zwilżoną w benzynie. Jeśli powierzchnia komutatora jest mocno opalona, należy komutator przeszlifować płótnem ściernym nałożonym na drewniany klocek, dopasowany do powierzchni komutatora. Szlifowanie powinno być przeprowadzone przy największej prędkości wirnika, po czym komutator należy przedmuchać sprężonym powietrzem i starannie oczyścić z pyłu węglowego, cząstek szkła i opiłków miedzianych.

W przypadku zużycia się wycinków komutatora, znajdujące się między nimi przekładki izolacyjne zmikanitu zrównują się z zewnętrzną powierzchnią komutatora. Przekładki

te należy spiłować na głębokość 1 1,5 mm, a następnie komutator przeszlifować. Ostre

krawędzie wycinków komutatora należy stępić.

pó stwierdzeniu natomiast, że powierzchnia komutatora jest nierówna i szczotki zahaczają o materiał izolacyjny umieszczony pomiędzy wycinkami, komutator należy nrzetoczyć i jego powierzchnię przeszlifować. Przekładek można nie wypiłowywać w maszynach bardzo małych mocy, w których są one wykonane z miki flogopitowej.

Szczotki zużyte, zwykle o długości mniejszej niż 15 mm, należy zastąpić nowymi tego samego gatunku. Nowe szczotki po założeniu należy dotrzeć do powierzchni komutatora drobnoziarnistym papierem ściernym. Aby osiągnąć efekt równomiernego zużywania się komutatora, szczotki na sworzniach maszyn o liczbie par biegunów p > 1 należy tak rozmieścić, by szczotki należące do sąsiednich par biegunów były nieznacznie przesunięte wzdłuż wycinka komutatora. Szczotki anodowe (dodatnie) i katodowe (ujemne), należące do tej samej pary biegunów, należy tak ustawić, by ślady pozostawiane przez nie na komutatorze pokrywały się.

W niektórych maszynach stosuje się przesuwanie szczotek na komutatorze w kierunku obwodowym. Należy przestrzegać zasady, by na każdym torze (śladzie) liczba szczotek wysuniętych (cofniętych) była jednakowa.

Oprawki szczotek (gniazda szczotek) powinny być oddalone od powierzchni komutatora o 2-f-3 mm. Należy zwracać uwagę na szczotki, aby mogły swobodnie przesuwać się w oprawach i ich docisk był właściwy. Oprawki szczotek na sworzniach muszą się znajdować w takich miejscach, żeby komutator zużywał się równomiernie.

Na ogół wszystkie szczotki maszyny są tego samego gatunku i tego samego typu. Tylko w niektórych przypadkach w tym samym zestyku ślizgowym stosuje się różne gatunki szczotek (np. grafitowe obok elektrografitowych lub mctalografitowych). W maszynach o stałej biegunowości można, dla poprawy warunków komutacji i zmniejszenia tarcia, zastosować grafitowe szczotki katodowe równocześnie ze szczotkami anodowymi innego gatunku.

W maszynach komutatorowych z biegunami komutacyjnymi szczotki powinny być ustawione w strefie geometrycznie neutralnej (osi poprzecznej). W maszynach bez biegunów komutacyjnych szczotki powinny być ustawione w miejscach zaznaczonych przez producenta maszyny.

Czynności obsługowe podane dla komutatorów w zmniejszonym zakresie dotyczą również pierścieni ślizgowych.

5.7.14.3. Zasady prawidłowej eksploatacji łożysk tocznych

W maszynach elektrycznych są stosowane łożyska ślizgowe lub toczne. Trwałość łożyska zależy w znacznym stopniu od właściwego doboru typu i rodzaju łożyska oraz. od starannego jego obsługiwania.

Prawidłowo dobrane, zabudowane i użytkowane łożysko powinno pracować płynnie, lekko, bez zahamowań, szumów i wyczuwalnych luzów. Jednak w miarę upływu czasu mogą pojawiać się oznaki świadczące o zużywaniu się łożyska. Objawia się to zwykle wzrostem głośności pracy, utratą płynności obrotu, podwyższoną temperaturą lub zwiększonym luzem. Naturalnymi oznakami świadczącymi o upływie okresu trwałości łożyska są wyłuszczenia na bieżniach i częściach tocznych. Są one wynikiem zmęczenia materiału, które występuje po wykonaniu przez łożysko określonej liczby obrotów przy określonym obciążeniu (np. łożysko kulkowe zwykłe 6210 ma w określonych warunkach obciążenia trwałość 2000 h, natomiast łożysko 6310 — trwałość 13 500 h).

Łożysko może utracić swoją przydatność do dalszej pracy także na skutek uszkodzeń Powstałych w wyniku nieprawidłowej eksploatacji spowodowanej np. niewłaściwą czy mestaranną obsługą, złym montażem, zanieczyszczeniem łożyska, niewłaściwym smarowaniem, korozją itp. Użytkowanie łożyska uszkodzonego jest niedozwolone.