3tom348

11. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W INSTALACJACH ELEKTRYCZNYCH 698

metalowe osłaniające wnęki tablic rozdzielczych osadzonych w ścianach murowanych, krótkie odcinki rur chroniące przewody od uszkodzeń mechanicznych, uchwyty i wsporniki przewodów itp.

11.6. Ochrona podstawowa

11.6.1. Izolowanie części czynnych

Ochrona podstawowa przeciwporażeniowa, realizowana przez izolowanie części czynnych, polega na pokryciu izolacją tych części obwodu elektrycznego, które znajdują się pod napięciem w normalnych warunkach pracy, jak np. przewodów, zacisków aparatów i odbiorników, przyrządów itp. Izolacja ta powinna pokrywać całkowicie części chronione w taki sposób, aby usunięcie jej było możliwe jedynie przez zniszczenie. Izolacja powinna wytrzymywać obciążenia mechaniczne oraz powinna być odporna na wpływy chemiczne i termiczne, na jakie może być narażona w warunkach eksploatacji.

Pokrycia farbą, pokostem i podobnymi produktami nie są na ogół uznawane za zadowalające środki ochronne, chyba że dopuszczają to normy szczegółowe pod warunkiem spełnienia określonych wymagań wytrzymałościowych. W podobny sposób może być uznana za zadowalającą izolacja wykonana podczas montażu instalacji, gdy spełnia takie wymagania, jakie dotyczą wyrobów produkowanych fabrycznie. W grupach ekspertów IEC jest prowadzona szeroka dyskusja na temat warunków stosowania odpowiednich pokryć oraz sposobu wykonywania prób, aby można je było uznać za w pełni chroniące i trwałe.

11.6.2. Użycie ogrodzenia lub obudowy

Ochrona przez użycie ogrodzenia lub obudowy polega na zapewnieniu znajdującym się wewnątrz nich częściom czynnym stopnia ochrony co najmniej IP2X. Nic dotyczy to przypadków, gdy niższy stopień ochrony występuje przy wymianie części, np. żarówek w oprawach oświetleniowych, lub też gdy niższy stopień ochrony jest konieczny do właściwego funkcjonowania urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem. W takich jednak przypadkach można zarówno przedsięwziąć odpowiednie kroki zapobiegające przypadkowemu dotknięciu części czynnych przez ludzi lub zwierzęta domowe, jak i zapewnić należytą informację o zagrożeniu. Ogrodzenia i obudowy powinny być trwale zamocowane, a usunięcie ich możliwe jedynie przy użyciu narzędzi lub po wyłączeniu napięcia z części czynnych wewnątrz nich się znajdujących.

11.6.3. Użycie barier

Ochrona przy użyciu barier ma za zadanie zapobiegać przypadkowemu dotknięciu części czynnych, nie chroni natomiast przed rozmyślnym działaniem. Bariery mogą być usuwane bez użycia narzędzi, muszą być jednak zabezpieczone przed niezamierzonym usunięciem. Bariery są zwykle dopuszczone do stosowania w pomieszczeniach ruchu elektrycznego, w których wykwalifikowany personel ma świadomość, że stanowią one ograniczony środek ochrony przeciwporażeniowej.

11.6.4. Umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki

Podobnie jak zastosowanie barier, umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki chroni przed przypadkowym dotknięciem, nie chroni natomiast przed działaniem rozmyślnym. Jednocześnie dostępne części o różnych potencjałach powinny znajdować się

Rys. 11.9. Strefa zasięgu ręki w miejscu przebywania człowieka Zaczerpnięto z [11.9]

w odległości większej niż 2,5 m. W kierunku pionowym zasięg ręki wynosi 2,5 m od powierzchni stanowiska. Jeżeli przestrzeń, w której normalnie mogą przebywać ludzie jest ograniczona barierą w kierunku poziomym (np. poręcz, siatka), to zasięg ręki powinien być mierzony od tej bariery. Na rysunku 11.9 przedstawiono strefy zasięgu ręki wskazane przez normy PN-92/E-05009/41 [11.9], Przykładem stosowania tego środka ochrony jest umieszczenie poza zasięgiem ręki gołych (nieizolowanych) przewodów linii napowietrznych na terenach otwartych.

11.6.5. Uzupełnienie ochrony podstawowej urządzeniami ochronnymi różnicowoprądowymi

Stosowanie urządzeń ochronnych różnicowoprądowych o prądzie wyzwalającym nie większym niż 30 mA uważa się za uzupełnienie ochrony zarówno w przypadku nieskuteczności działania innych środków ochrony przed dotykiem bezpośrednim, jak i nieostrożności użytkowników. Urządzenia te nie mogą być jedynym środkiem ochrony. Są one wykorzystywane jako środek wspomagający ochronę podstawową wykonaną przez izolowanie części czynnych. Urządzenia różnicowoprądowc mierzą prąd upływowy i w ten sposób oceniają stan izolacji obwodu, wyłączają zaś obwód w tych przypadkach, gdy ulega ona nadmiernemu osłabieniu. Skuteczność tego środka wspomagającego ochronę podstawową jest szczególnie ceniona w instalacjach długo eksploatowanych lub narażonych na intensywny wpływ warunków środowiska niszczących izolację.

11.7. Ochrona dodatkowa

11.7.1. Samoczynne wyłączanie zasilania

11.7.1.1. Wprowadzenie

Ochrona dodatkowa, realizowana przez zastosowanie samoczynnego wyłączania zasilania, powinna zapewnić — w przypadku zwarcia pomiędzy częścią czynną i częścią przewodzącą dostępną lub przewodem ochronnym tego obwodu — wyłączenie spodziewanego napięcia dotykowego przekraczającego napięcie bezpieczne tak szybko, aby nie wystąpiły żadne niebezpieczne skutki patofizjologiczne. Spełnienie tego wymagania oznacza, że każde zwarcie w instalacji elektrycznej — w wyniku którego w dowolnym miejscu dostępnym dla ludzi i zwierząt może pojawić się napięcie dotykowe przekraczające napięcie bezpieczne — powinno powodować taki przepływ prądu, który zapewni w dostatecznie krótkim czasie wyłączenie zasilania przez urządzenie ochronne.