DSCF5338

1. Zagadnienia ogólne 59

Embriogeneza ziarniaka zbóż przebiega podobnie u wszystkich gatunków; różnice dotyczą jedynie szybkości rozwoju zarodka i bielma. W embriogenezie zasadniczo wyróżnia się trzy etapy, którym towarzyszą zmiany fizjologiczne i biochemiczne.

W etapie pierwszym - dominującego rozwoju bielma - trwającym około 12 dni, ziarniaki osiągają 80-90% normalnej wielkości, lecz są wodniste.

Etap drugi - dominującego rozwoju zarodka - rozpoczyna się 10 dnia po zapłodnieniu. Podstawowe organy zarodka są w pełni wykształcone już po 15 dniach, a swój rozwój kończy on zwykle po 24-27 dniach od zapłodnienia, co najczęściej odpowiada fazie dojrzałości woskowej. Najszybciej rozwija się zarodek owsa i jęczmienia, a najwolniej - pszenicy jarej, żyta jarego i pszenżyta jarego.

Trzeci etap - rozwoju ziarniaka - charakteryzuje się intensywną akumulacją materiałów zapasowych w bielmie i zmniejszaniem zawartości wody. Etap ten rozpoczyna się około 17-24 dnia po zapłodnieniu i kończy z chwilą odłączenia ziarniaka od kłosa. Podczas formowania ziarniaka okrywa nasienna, która powstaje z wewnętrznej ścianki zalążka oraz resztek ośrodka, zrasta się z okrywą owocową, powstającą ze zredukowanej tkanki ścianki zalążni. W ten sposób powstaje jedno-nasienny, niepękający owoc o wielkości właściwej gatunkowi i odmianie.

Dorodność ziarna określa masa 1000 ziaren, trzeci główny element struktury plonu, i związany z nią ostateczny plon ziarna z kłosa. Ustala się on dopiero w momencie osiągnięcia przez ziarno dojrzałości pełnej, a więc dopiero po obumarciu rośliny. Masa ziarna jest wyraźnie skorelowana z wielkością i z aktywnością foto-syntetyczną liści i kłosa. Stwierdzono, że węglowodany zgromadzone w ziarnie pochodzą głównie z asymilacji już po wykłoszeniu, a najważniejszą rolę w tym procesie odgrywają górne liście, szczególnie liść flagowy, dokłosie i kwiatostan (tab. 1.12).

Tabela 1.12. Udział (%) różnych organów asymilacji w plonie ogólnym zbóż (Nalborczyk, 1998)

Zboża	Cała roślina	Liście	Źdźbło	Kłos/wiecha
Pszenica	100	45,6	32,4	22,0
Żyto	100	20,7	56,0	23,3
Jęczmień	100	53,4	17,7	28,9
Owies	100	37,8	21,5	40,7

Kłos jęczmienia i wiecha owsa dostarczają do ziarna od 30 do 40% asymilatów, w przypadku żyta i pszenicy procent ten jest mniejszy. Reszta natomiast przypada na asymilaty zsyntetyzowane poza kłosem, wytworzone przez liść flagowy i dokłosie oraz dwa górne liście wraz ze źdźbłem. W przypadku pszenicy bardzo duży udział w tym procesie ma liść flagowy, którego powierzchnia u niektórych nowych